۲۰

بازی میان فردی ( چند نفری)

 

این بازی ارتباط و کار گروهی را تقویت می‌کند، زیرا مستلزم درک دیگران و تعامل مثبت با هم‌بازی‌هاست. بازی کردن با دیگران به شکل دوستانه و همکارانه از طریق آموختن چگونگی درک احساسات دیگران و کار مشترک سازنده و موفقیت‌آمیز، کودکان را با تأثیر پویایی و انسجام گروهی آشنا می‌سازد. بازی بین فردی به تک تک کودکان می‌آموزد که چگونه به صورت گروهی و شراکتی کار کنند، افکار و ایده‌هایشان را مطرح کنند و به نقاط مشترک برسند، و برای رسیدن به اهداف گروهی احساس مسئولیت کرده و فعالیت کنند. این بازی کودکان را وادار می‌کند در مورد افکار و احساسات‌شان حرف بزنند و باعث می‌شود کودکان ببینند چگونه توان و انرژی که از سوی چند نفر هزینه می‌شود به نتایج موفقیت‌آمیزی منجر می‌شود.

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت tinoz.ir مراجعه کنید.

 

۲۱

 

بازی خارج از خانه

 

لذّت و خوشی بازی کردن در خارج از خانه، یکی از زمان‌های محبوب و مورد علاقه روزانه هر کودک خردسالی محسوب می‌شود. دویدن، لی‌لی کردن، طناب بازی، بادبادک هوا کردن، تاب بازی، سرسره سواری، بالا رفتن، پریدن، جست‌وخیز کردن، قایم باشک، سه‌چرخه سواری، انواع بازی‌های توپی مثل فوتبال، حفر کردن در ماسه ( ایجاد تونل و گودال در ماسه) و ….

 

 

۲۲

 

بازی خانگی

 

در بازی خانگی کودکان از آن چه که می‎بینند والدین در خانه انجام می‌دهند تقلید می‌کنند، و این برای تقویت هم‌حسی و همدلی در کودکان بسیار مفید و باارزش است. اشکال بازی خانگی مثل انجام کارهای نظافت خانه، آب و جارو کردن، گردگیری، شستن و غذا درست کردن و بچه‌داری و سایر کارهای خانه. ظاهراً علاقۀ دخترها به این نوع بازی بیش از علاقۀ پسرهاست، اما فقط دخترها نیستند که از بازی خانگی لذّت می‌برند. اگر پسر شما خواست در کارهای مربوط به خانه کمک کند به او اجازه چنین کاری را بدهید. در حقیقت با تشویق پسرتان برای انجام این کارها، عروس آینده‌تان از شما بسیار ممنون و سپاسگزار خواهد بود. وقتی که او بزرگ می‌شود و در انجام امور خانه کمک می‌کند از او بسیار تشکر خواهید کرد و این کار آسان‌تر از آن است که از او خواهش کنید کارهای خانه را انجام دهد! در این بازی، کودکان در مورد زندگی خواهند آموخت، و ما الگوهای نقش آن‌ ها هستیم خواه دوست داشته باشیم و خواه دوست نداشته باشیم.

 

 

۲۳

 

بازی جسمانی

 

کودکان فعّال هستند، پیچ و تاب می‌خورند، می‌غلتند، می‌کوبند، پرتاب می‌کنند، چرخ می‌زنند و می‌دوند. آن‌ ها سخت تلاش می‌کنند، مسابقه می‌دهند و مبارزه می‌کنند. تیم‌هایی تشکیل می‌دهند و فوتبال بازی می‌کنند، از روی طناب می‌پرند، به صورت گروهی دوچرخه‌سواری یا قایم‌باشک بازی می‌کنند

 

 

۲۴

 

بازی فکری

 

بازی فکری، کاوش و اکتشاف است. دیدن، شنیدن، لمس کردن، اعداد و کلمه‌ها، اجزاء بازی فکری هستند. برای نوزاد تکان دادن جغجغه و کشف علت صدای آن بازی فکری است.کودکان بزرگ‌تر می‌خوانند و می‌شمارند و با جمع‌ آوری اسباب‌بازی‌های مختلف طبقه‌بندی کردن را می‌آموزند. کودکان بزرگ‌تر لطیفه و جوک تعریف می‌کنند و معما و چیستان طرح می‌کنند تا به خاطر آورند که در یک بازی کارتی، چه کارت‌هایی بازی شده و برنامه‌ریزی می‌کنند که چگونه برنده شوند.

 

 

۲۵

 

بازی هوشی

 

بازی هوشی به وسیلۀ بازی با پازل، بازی‌های تخته‌ای مثل شطرنج، بازی‌های کارتی، خواندن کتاب‌ها، بازی یا اسباب‌بازی‌های عددی انجام می‌شود. هم‌چنین، بازی‌هایی که در آن شمارش اعداد وجود دارد و کتاب‌های مربوط به اعداد که کودک با اعداد آشنا می‌شود و آن‌ ها را می‌آموزد، از نوع بازی هوشی است. کتاب‌ها، بازی‌های تخته‌ای و پازل‌های نقشه‌ای، حروف را به کودک می‌آموزد. وزن‌ها، پیمانه‌ها و اندازه‌گیری را به وسیلۀ هنر پخت‌وپز کردن و بازی کردن با ترازو و اشیاء دارای وزن‌های مختلف، یاد می‌گیرد. در هنگام بازی با اشیاء و اسباب‌بازی‌های دارای اندازه‌های مختلف نیز با اندازۀ بزرگ، متوسط و کوچک آشنا می‌شود. هم‌چنین، رنگ‌ها را با بهره گرفتن از اشیای دارای رنگ‌های درخشان مختلف و کتاب‌های مربوط به نقاشی می‌شناسد. گوش دادن به موسیقی که مغز را تحریک می‌کند نیز از بازی‌های هوشی است.

 

 

۲۶

 

بازی خلاقانه

 

خلاقیت توانایی دیدن چیزها به شکل جدید، مشاهدۀ مسایل و مشکلاتی که هیچ کس دیگر ممکن است حتی وجود آن‌ ها را درک نکند، و آن گاه یافتن راه ‌حل ‌های جدید و منحصر به فرد و مؤثر برای این مسایل است. این نوع بازی، مهارت‌های حرکتی ظریف را به وسیلۀ جور کردن چیزها با همدیگر، رشد هوشی را به واسطۀ طرح‌ریزی و برنامه‎ ریزی و اسم گذاشتن روی ابداعات و اختراعات، رشد زبانی را با توصیف طرح‎ها، و رشد اجتماعی را به سبب بازی با سایر کودکان، تقویت می‎کند. این بازی نقاشی کردن، رنگ کردن، الگوسازی، برش دادن و ساختن چیزها، و هم‎چنین هنر پخت و پز را که تفریح خلاقانه محسوب می‎شود و برای تمام کودکان لذّت‌بخش است، شامل می‎شود.
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی

 

 

۲۷

 

بازی باقاعده:

 

این بازی به توانایی شناختی بیشتری نیاز دارد. بنابراین، این‎گونه بازی‌ها تا بعدها بخشی از گنجینۀ بازی کودک نمی‌شود. از ویژگی‌های این بازی درک قواعد، پذیرش و قبول قواعد، هماهنگی با محدودیت‌های قواعد، و رقابت است. شرکت در بازی‎های سادۀ گروهی و بازی شطرنج معمولاً از چهار تا هفت سالگی دیده می‎شود، ولی شرکت در بازی‎های با قواعد انتزاعی‌تر و پیچیده‎تر در دوران بین هفت تا دوازده سالگی بیشتر معمول است .

 

 

۲۸

 

بازی سازنده

 

این بازی وقتی دیده می‎شود که کودکان محیط‌شان را دست‌کاری می‌کنند و چیزهایی می‌سازند. بازی سازنده به کودکان فرصت می‎دهد که با بهره گرفتن از اشیاء آزمایش و تجربه کنند و دانش اولیه را در مورد روی هم چیدن، ساختن، رسم کردن، ساختمان‌سازی و ساختن موسیقی را بیاموزند. بازی سازنده هم‌چنین به کودکان احساس دستیابی به هدف و موفقیت می‌دهد و آن‌ ها را با احساس کنترل داشتن روی محیط‌شان توانمند می‎سازد. برخی از اشکال بازی سازنده عبارتند از: ساختن برج و خانه با بهره گرفتن از بلوک‌ها و قطعات پلاستیکی، ساختن غار و تونل با بهره گرفتن از ماسۀ نرم، ساختن آدمک و مدل حیوانات با بهره گرفتن از خاک رس و گچ، ایجاد مسیر عبور آب و نهر و پل‌های روی آن.

 

 

۲۹

 

بازی جنگی

 

کودکان همیشه بازی‌های جنگی انجام می‌دهند. بیشتر کودکان در اوقاتی از روز بازی‌هایی انجام می‌دهند که لازمۀ آن استفاده از نوعی اسلحه است. چنین بازی‎هایی مخصوصاً برای پسرهای چهار ساله که دوست دارند پلیس، سوپرمن، مرد عنکبوتی یا دیگر قهرمانان و دلاوران جنگی بشوند، بسیار محبوب هستند. کمتر پسری پیدا می‌شود که در مقابل وسوسه داشتن یک تفنگ یا شمشیر مقاومت کند و بعد از تماشای یک فیلم جنگی، به این بازی نپردازد. در چنین مواقعی پسربچه‌ها دو دسته می‌شوند و به طرف همدیگر تیراندازی می‌کنند، یا در نقش یک پلیس ماهر در تیراندازی، و یا اسب‌سوار موفق در شمشیر زدن و تیراندازی با کمان ظاهر می‌شوند. در حالی که دیدگاه‌های موافق و مخالف این نوع بازی وجود دارد، اما کودکان بدون آگاهی از این نقطه نظرات و موج مخالفت‌ها، این نوع بازی‌ها را دوست دارند و از آن لذّت می‌برند. انجام بازی‌های قدرتی به کودکان احساس قدرت و کنترل بر اوضاع می‌دهد، به ویژه زمانی که مسائلی در زندگی کودکان رخ می‌دهد که احساس ضعف و ناتوانی می‌کنند.

 

 

۳۰

 

بازی خیالی

 

در بازی خیالی، کودک ممکن است هر چیزی بشود. یک انسان دیگر، یک حیوان عظیم‎الجثه، یک ماشین، یک پرنده و یا حتی میوه! در بازی خیالی کودکان هر موقعیتی را بدون ترس یا خطری تجربه و امتحان می‌کنند. از دیدگاه ایزنبرگ و جالونگو (۲۰۰۰)، بازی خیالی برای کودکان مثل یک تئاتر فی‌البداهه و بدون آمادگی است، که آن‌ ها می‌توانند هر موقعیتی را آزمایش کنند و هر کاری را به راحتی بدون هیچ مشکلی انجام دهند.

 

 

۳۱

 

بازی نمادی

 

بیشتر کودکان بعد از یک‌سالگی می‌توانند با هر شیء طوری بازی کنند که انگار شیء دیگری است. تا سال اول زندگی و اندکی پس از آن کودکان اعمال خود را باخصوصیات اشیاء هماهنگ و سازگار می‌کنند مثلاً با دیدن کامیون آن را به دنبال خود می‌کشند، یا قاشق را به طرف دهان خود می‌برند و با مداد خط‌خطی می‌کنند. اما از این زمان به بعد، عقاید و افکار خود را در خصوصیات اشیاء یا وقایع دخالت می‌دهند. بنابراین برای اشیای ذکر شده کاربردهای جدیدی پیدا می‌کنند.

 

 

۳۲

 

بازی نمایشی یا اجرای نقش

 

در این نوع بازی، کودکان انواع متفاوت نقش‌های زندگی، مشاغل و حرفه‌ها، و فعالیت‌ها را انجام می‌دهند، به عنوان مثال نقش پدر، مادر، نوزاد، پرستار، دکتر، بیمار، خواننده، پلیس، معلم، دانش‌آموز، فروشنده، خریدار، راننده، مسافر، ورزشکار و …. بازی‌های نمایشی یا اجرای نقش می‌تواند در سکوت و آرامش انجام شود یا فعال و پر سر و صدا باشد، به تنهایی یا با دیگران انجام شود.

 

 

۳۳

 

بازی اجتماعی

 

بررسی رابطه بین نگرش به قرآن و ابعاد چهار گانه سلامت روان (نشانگان جسمانی، اضطراب، کارکرد اجتماعی و افسردگی) بیماران بستری در بیمارستان­های شهر ساری
نتیجه تصویری برای موضوع افسردگی

 

۱-۵- فرضیات تحقیق

 

 

بین انس با قرآن و سلامت روان بیماران بستری در بیمارستان­های شهر ساری رابطه معنی­دار وجود دارد.

بین نگرش به قرآن و سلامت روان بیماران بستری در بیمارستان­های شهر ساری رابطه معنی­دار وجود دارد.

بین انس با قرآن و ابعاد چهار گانه سلامت روان (نشانگان جسمانی، اضطراب، کارکرد اجتماعی و افسردگی) بیماران بستری در بیمارستان­های شهر ساری رابطه معنی­دار وجود دارد.
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی

 

بین نگرش به قرآن و ابعاد چهار گانه سلامت روان (نشانگان جسمانی، اضطراب، کارکرد اجتماعی و افسردگی) بیماران بستری در بیمارستان­های شهر ساری رابطه معنی­دار وجود دارد.

۱-۶- متغیرهای مورد مطالعه
در این تحقیق به بررسی رابطه بین انس با قرآن و سلامت روان در بیماران پرداخته شده است به طور کلی متغیرهای تحقیق عبارتند از :
۱-متغیر مستقل: انس با قرآن و نگرش بر قرآن با بهره گرفتن از آزمون محقق ساخته سنجش می­ شود.
۲-متغیر وابسته: سلامت روانی که با بهره گرفتن از آزمون استاندارد GHQ28 سنجش می­ شود.
نتیجه تصویری درباره سلامت روانی
۳-متغیر زمینه­ای: جنس، تأهل، نوع شغل، محل سکونت که با پرسش از آزمودنی مشخص می­ شود.
۱-۷- تعاریف متغیرها و اصطلاحات
الف) تعاریف نظری (مفهومی)
سلامت روانی: کارشناسان سازمان بهداشت جهانی سلامت فکر و روان را اینطور تعریف کرده ­اند: سلامت فکر و روان عبارت است از قابلیت ارتباط موزون و هماهنگ با دیگران، تغییر و اصلاح محیط فردی و اجتماعی و تضادها و تمایلات شخصی به طور منطقی عادلانه و مناسب (میلانی فر، ۱۳۸۶).
انس با قرآن: واژه «اُنس» در لغت معنایى مقابل «وحشت» دارد و اُنس انسان به چیزى، بدین معناست که از آن هیچ وحشت و اضطرابى ندارد و همراه با آن به آرامش مى­رسد (ابن فارس، ۱۳۸۲).
ب) تعریف عملی (عملیاتی):
منظور از سلامت روانی در پژوهش نمره ای است که هر آزمودنی در آزمون (GHQ-28) کسب می­ کند.
منظور از انس با قرآن و نگرش به قرآن در این مطالعه، نمره­ای است که شرکت کنندگان در مطالعه با بهره گرفتن از پرسشنامه انس با قرآن کسب می­ کنند.
فصل دوم
ادبیات و پیشینه تحقیق
۲-۱- سلامت روان
علی رغم تلاش های متعدد به منظور تعریف سلامت روانی تاکنون تعریف واحدی از آن موجود نیست. روانپزشکان با دید پزشکی به مسئله نگاه می کنند و روانشناسان با دید فردی و رفتاری به آن توجه دارند. (کاپلان[۱۲]، ۱۹۷۱). کاپلان سلامت روانی را شامل سازگاری مداوم با شرایط متغیر و تلاش برای تحقق اعتدال بین تضادهای درونی و الزامات محیطی در حال تغییر می داند. (کاپلان، ۱۹۷۱) فروید، نشانه سلامت روانی را وجود تعادل و هماهنگی بین نهاد، من و من برتر و همچنین سطوح خودآگاهی و ناخودآگاهی قلمداد نموده است. (شفیع آبادی و ناصری، ۱۳۶۵). مفهوم سلامت روانی در واقع جنبه ای از مفهوم کلی سلامت است. کارشناسان سازمان بهداشت جهانی سلامت فکر و روان را بدین گونه تعریف می کنند: «سلامت فکر عبارت از قابلیت ارتباط موزون و هماهنگ با دیگران، تغییر و اصلاح محیط فردی و اجتماعی و حل تضادها و تمایلات شخصی به طور منطقی، عادلانه و مناسب». (میلانی فر، ۱۳۷۰).
بسیاری از صاحب نظران مفاهیم بهداشت روانی و سلامت روانی را با یکدیگر نزدیک می دانند و از این رو بین آن ها تمایز قائل نشده اند، اما برخی آن ها را از یکدیگر متمایز می سازند و به همین دلیل معتقدند که بهداشت روانی یعنی نگاه داشتن سلامت روانی، ریشه کن کردن عوامل بیماری زا، پیشگیری از ابتلا به بیماری های روانی و ایجاد زمینه مساعدی برای رشد و شکفتن شخصیت و استعدادها تا حداکثر ظرفیت مکنون انسان می­باشد. (میلانی فر، ۱۳۷۰) سازمان بهداشت جهانی، بهداشت روانی را چنین تعریف کرده است: «بهداشت روانی در درون مفهوم کلی بهداشت جای می گیرد و بهداشت یعنی توانایی کامل برای ایفای نقش های اجتماعی، روانی، جسمی و بهداشت تنها عدم بیماری یا عقب ماندگی نیست». (شاملو، ۱۳۸۶)
شاملو نیز بهداشت روانی را مجموعه عواملی می داند که در پیشگیری از ایجاد یا پیشرفت روند وخامت اختلالات شناختی، احساسی و رفتاری در انسان نقش مؤثری دارند. (شاملو، ۱۳۸۶) طبق نظریه ای دیگر سلامت روانی عبارت است از: «سازش فرد با جهان اطرافش به حداکثر امکان؛ به طوری که باعث شادی و برداشت مفید و مؤثر به طور کامل شود». (آیزنبرگ و همکاران[۱۳]، ۲۰۰۷) در واقع فردی که دارای سلامت روانی است از عملکرد و کیفیت زندگی بهتری در مقایسه با دیگران برخوردار می باشد. (کادیسون و دی گرونیمو[۱۴]، ۲۰۰۴) به همین دلیل سلامت روان شاخصی است که با متغیرهایی مانند بازده تحصیلی بالا، روابط زناشویی موفق و … مرتبط است. (محمدزاده و همکاران، ۱۳۹۱)
۲-۲- وضعیت سلامت روانی در ایران و جهان
سلامت روانی افراد در پیشبرد اهداف ملی و آرمانی جوامع از بیشترین اهمیت از لحاظ صرفه­جویی در هزینه های مادی و معنوی برخوردار است. بر اساس یافته های موجود اختلالات روانی به عنوان یکی از مهم ترین و معنادار ترین اجزای بار کلی بیماری ها می باشد و پیش بینی می شود در سال (۲۰۲۰) سهم اختلالات روانی و عصبی از بار کلی بیماری­ها ۵۰ درصد افزایش یافته و از ۵/۱۰ درصد کنونی به ۱۵ درصد کل بار درمانی بیماری­ها برسد (آراسته و همکاران، ۱۳۸۷).
طبق آمار WHO ، ۵۲ میلیون نفر از مردم جهان در سنین مختلف از بیماری های شدید روانی رنج می برند و ۲۵۰ میلیون بیماری های خفیف روانی دارند. در ایران نیز این آمار از سایر کشورها کمتر نیست. در جدید ترین مطالعات ۲۱ درصد ایرانیان، اختلالات روانی دارند که شایعترین اختلالات افسردگی و اضطراب بوده است . به طوری که در طرح ملی بررسی سلامت و بیماری در ایران، میزان اختلالات در افراد بالای ۱۵ سال نیز ۲۱ درصد بود (حسینی و همکاران، ۱۳۹۰).
مطالعات متعدد بر روی سلامت روان در جمعیت های عمومی در کشورهای مختلف انجام شده که این مطالعات نشان می دهد شیوع اختلالات روانی در کشور آمریکا ۲/۲۶ درصد، انگلستان ۵/۱۶ درصد، فرانسه ۴/۱۸ درصد، آلمان ۲/۸ درصد، ژاپن ۸/۸ درصد، چین ۳/۴ درصد بوده است. (گلدمن و فیشر[۱۵]، ۲۰۰۴).
۲-۳- پیشگیری
نقش روانشناسی در پیشگیری[۱۶]، کنترل و بهبود سلامتی در طول قرن بیستم به صورت یکی از وظایف جالب و چالش انگیز درآمده است (محمدی، ۱۳۸۵). متخصصان بهداشت تلاش زیادی کرده‌اند تا راه های کاهش خطر بروز بیماری‌های مختلف را به افراد جامعه بیاموزند. به رفتارها و اقداماتی که هدف آن حفظ و ارتقای سلامت است، پیشگیری اولیه می­نامند (کاپلان، ۱۹۶۴). پیشگیری شامل کلیه تدابیری است که از پیدایش و افزایش بیماری‌های روانی جلوگیری می­ کند. پیشگیری اولیه عبارت است از کاهش در مقدار بروز اختلال روانی در جامعه به وسیله­ مقابله کردن با شرایط آسیب زا قبل از اینکه ایجاد شوند و منظور از پیشگیری اولیه این است که علاج واقعه قبل از وقوع باید کرد (احمد وند، ۱۳۸۹).
پیشگیری اولیه را می‌توان در دو دسته از فعالیت‌های عمده خلاصه کرد:
۱) فعالیت‌هایی که از ایجاد بیماری‌ها یا اختلالات روانی جلوگیری می­ کنند.
۲) مداخله های تحقیقی برای تقویت و تحکیم سلامتی جسمی و روانی (شاملو، ۱۳۸۶).
با این حال افراد نادری که با مفهوم پیشگیری اولیه مخالف‌اند، به رفتارهای مضر برای سلامت مانند سیگار کشیدن، سوء استفاده از الکل و دارو، رژیم غذایی نامناسب، و روش ناکافی و عدم استفاده از کمربند ایمنی دست می­زنند (محمدخانی، ۱۳۸۸).
عکس مرتبط با سیگار
پیشگیری ثانویه عبارت است از مداخله سریع در شناخت و درمان قوی نشانگان یک اختلال یا بیماری و کاستن از شیوع اختلال یا بیماری روانی (احمد وند، ۱۳۸۶).
بر اساس نظریه یکی از محققان پیشگیری به نام کاون[۱۷]، دو روش اساسی در پیشگیری ثانویه وجود دارد:۱– شناسایی زود هنگام و سریع هرگونه علائم اختلال به منظور مداخله و درمان تخصصی و جلوگیری از عواقب تداوم اختلال ۲– شناسایی نشانه های اختلال در تاریخچه رشد و تکامل فرد به منظور یافتن کوتاهترین و مؤثرترین روش درمان و پیشگیری (شاملو، ۱۳۸۶).
پیشگیری ثالث نیز عبارت است از کاستن از گسترش عوارض جنبی که در حاشیه­ یک اختلال یا بیماری روانی وجود دارد. در این پیشگیری به فعالیت‌های توان بخشی و آموزش مهارت‌های شغلی و اجتماعی تکیه می­ شود (احمدوند، ۱۳۸۶).
این بخش اشاره دارد به فعالیت‌های توان بخشی که افرادی را که مبتلا به بیماری‌های مزمن روانی طولانی مدت هستند، قادر می­سازد که با حداکثرتوانایی­های جسمانی و روانی و اجتماعی خود فعالیت کنند (شاملو، ۱۳۸۶).
بسیاری از روانشناسان از دانش روانشناختی استفاده می­ کنند تا به افراد کمک نمایند باکار و محیط اجتماعی خود بهتر سازگار شوند. بر مشکلات هیجانی غلبه کنند و رفتارهای سالم­تری را پرورش دهند اما سازگاری چیست؟ سازگاری عبارت است از رفتار کنار آمدن که به ما امکان می­دهد تا درخواست‌هایی را که در محیط با آن‌ ها رو به رو می شویم برآورده سازیم. گاهی این درخواست‌ها جسمانی هستند. وقتی احساس سرما می­کنیم، با پوشیدن لباس گرم، بالابردن ترموستات، یا ورزش کردن سازگار می شویم. گاهی درخواست های سازگاری بیش‌تر مبنای روان شناختی دارند، مثل زمانی که می خواهیم مستقل زندگی کنیم یا خانواده ای را تشکیل دهیم. گاهی به راهبردهای کنار آمدن بی تأثیری متوسل می­شویم. ممکن است وانمود کنیم اصلاً مشکلی وجود ندارد. روش سازنده این است که فشارها و مشکلاتی را که با آن‌ ها رو به رو می­شویم همان گونه که هستند درک کنیم و بعد تصمیم گیری کرده و برنامه هایی را بریزیم که به ما امکان دهند با منتهای تلاش خود با آن‌ ها کنار بیائیم (سید محمدی، ۱۳۸۸).
روانکاوان که روی شخصیت ایده آل تکیه دارند” من” را واسطه بین خواسته های ” نهاد” و کنترل و نظارت ” من برتر” دانسته و سلامت روان را میانجیگری درست و منطقی بین دو قدرت نهاد و من برتر تلقی می کنند. من باید بتواند بین تعارض‌های نهاد و من برتر تعادل ایجاد کند و چنانچه از عهده برقراری تعادل برنیاید بهداشت روانی به هم می خورد و شخص دچار مشکل روانی می­گردد (احمدوند، ۱۳۸۶ به نقل از گنجی، ۱۳۸۶).
به کارگیری اصول روانشناسی در زمینه ی سلامتی نیز در دستیابی به نتایج متعدد مثبت و موفقیت آمیز (از جمله پایین آوردن فشار خون بالا و کنترل کردن میزان کلسترول) نقش داشته است. همچنین در کنترل استرس، تسکین درد، کم کردن و ترک سیگار و متعادل کردن دیگر رفتارهای خطرناک (مثل مصرف مشروبات الکلی) نیز مؤثر بوده است. روانشناسی سلامت، در زمینه ی بهبود سلامتی، مردم را به ورزش روزانه، معاینات مرتب پزشکی و دندان پزشکی و در پیش گرفتن رفتارهای” سالم تر” (مانند” روابط جنسی سالم”) تشویق می­ کند (محمدی، ۱۳۸۵).
اکثریت روان پزشکان نیز توانایی سازش با محیط، انعطاف پذیری، قضاوت عادلانه و منطقی در مواجهه با محرومیت‌ها و فشارهای روانی را ملاک سلامت و تعادل روان می دانند و هدف اصلی از درمان بیماران روانی، قادر کردن آن‌ ها به زندگی در خانواده و اجتماع و به اصطلاح سازش با محیط است (احمدوند، ۱۳۸۹).
۲-۴- نظریه های مربوط به سلامت روانی:
در این بخش با نظریات چند تن از روانشناسان برجسته در مورد سلامت روانی آشنا می­شویم.
نظریه فروید
به عقیده ی فروید[۱۸] اکثر مردم به درجات مختلف، روانی هستند و سلامت روانی یک آرمان است نه یک هنجار آماری. فروید معتقد است نخستین ویژگی سلامت روانی خودآگاهی است، یعنی هر آنچه که ممکن است در ناخودآگاهی بایستی به (من) بازگردانیده شود. در نهایت خودآگاهی حقیقی ممکن نیست. مگر این که کنترل غیر واقعی و غیر ضروری یا زاید (من برتر) در هم شکسته شود. به نظر وی انسان متعارف کسی است که مراحل رشد روانی جسمی را با موفقیت گذرانیده باشد و در هیچ یک از مراحل بیش از حد تثبیت نشده باشد (کیخا، ۱۳۸۶).
نظریه آدلر
به عقیده آدلر[۱۹] سلامت روانی یعنی داشتن اهداف مشخص در زندگی، داشتن فلسفه ای استوار و محکم برای زیستن. بنا به نظر آدلر فرد برخوردار از سلامت روان شناختی توان و شهامت یا جرأت عمل کردن را برای نیل به اهدافش دارد. چنین فردی جذاب و شاداب است و روابط اجتماعی سازنده و مثبتی با دیگران دارد. فرد سالم به نظر وی از مفاهیم و اهداف خودش آگاهی دارد و عملکرد او مبنی بر نیرنگ و بهانه نیست. فرد دارای سلامت روانی مطمئن و خوشبین است و ضمن پذیرش اشکالات خود در حد توان اقدام به رفع آن‌ ها می­ کند. او روابط خانوادگی صمیمی و مطلوبی دارد و جایگاه خود را در خانواده و جامعه به درستی می­شناسد و در زندگی هدفمند و غایت مدار است و اعمال او مبتنی بر تعقیب این اهداف است. فرد سالم دارای علاقه اجتماعی و میل به مشارکت اجتماعی و این افراد تلاش می­ کنند تا برای همنوعان خود مفید باشند. چنین افرادی سعی در کاستن عقده ی حقارت خود دارند و به دنبال غلبه و چیرگی بر بی جرأتی خود می­باشند. در نهایت چنین فردی موفق می شود که انگیزه های نامطلوب خود را دگرگون سازد (سیدمحمدی، ۱۳۸۵).
نظریه یونگ
به عقیده یونگ[۲۰] فرایند نفوذ یکی از عوامل مؤثر در سلامت روانی است. تفرد در ساده ترین شکل آن عبارت است از تمیز تدریجی (من) یا خودآگاهی از ناخودآگاهی، طوری که فرد به تدریج بیش‌تر و بیش‌تر از افکار و انگیزه های منشعب شده از خودآگاهی جمعی، هشیار و آگاه می شود. البته تشخیص تمیز ناخودآگاهی تنها نیمی از داستان تفرد است. همزمان با این تمیز بایستی نسبت های خودآگاه و ناخودآگاه روان دوباره یکپارچه شوند. این یکپارچه سازی مجدد ضروری است زیرا منبع ناراحتی و بیماری بشر، میل به نادیده گرفتن ناخودآگاه است، یونگ افزایش بیش از حد خودآگاهی را به همان اندازه اندک بودن آن آسیب گونه می داند. بنابر نظریه یونگ بالاترین و نهایی‌ترین اهداف انسان ورسیدن به خود و تحقق بخشیدن به خود است و تنها از طریق مشارکت بی قید و شرط درهنر، مذهب و یا نمادی از این نوع می‌تواند به تحقق خویشتن دست یافت (سیدمحمدی، ۱۳۸۵).
نظریه موری
به عقیده موری[۲۱] فرد سالم از نظر روانی خودش آگاهی لازم را دارد. همچنین به نظروی رشد طبیعی و سالم به گونه ای است که ابتدا” نهاد”، ” من برتر” و آن گاه ” من” نقش تعیین کنندگی رفتار را ایفا می کنند. تکانه های نهاد بایستی با نظارت خردمندانه” من” و مواظبت و حراست” من برتر” به صورت قابل قبول فرهنگی و تحت شرایط مورد قبول جامعه ارضاء شود. ” نیازها” یکی دیگر از مفاهیم با اهمیت نظریه ی مورای هستند. به عقیده ی وی شخص سالم کسی است که نیازهای تثبیت شده نداشته باشد. نیازهای درونی یا نهفته اش در جهت معیارهای درونی شده” من برتر”باشد و براساس نیازها واکنش عمل نکند و نیازهایش با یکدیگر در تعارض و کشمکش نباشد. به علاوه انسان برخوردار از سلامت روان شناختی به نظر منحصر به فردی است که بایستی به صورت یگانه مورد بررسی و مطالعه قرار گیرد و دارای این خصوصیات باشد. بین من برتر و من آرمانی فرد فاصله وجود ندارد.” من” دارای قدرتمندی و کارآمدی بسیار است. از ساختار روانی خودش آگاهی لازم را دارد. هدف نهایی او رشد خلاقیت و تحقق خویشتن است (کیخا، ۱۳۸۶).
آبراهام مزلو
مزلو[۲۲] ویژگی های افراد سالم از نظر روان شناختی را به شرح ذیل بیان می­ کند. این افراد نیازهای پایین را برآورده کرده‌اند و اختلال روانشناختی ندارند و می­دانند که چه کسی هستند و کجا می­روند. از لحاظ سنی تقریباً میانسال و سالخورده­اند زیرا جوانترها حس توانایی هویتی و استقلال ندارند و هنوز به پرورش ارزش‌ها، شکیبایی و خردمندی نپرداخته­اند. ادراک افراد سالم از واقعیت درست است و به عبارتی دیگر شناخت آن‌ ها از هستی، عینی است. این افراد طبیعت دیگران و خویشتن را به صورت واقعی و حقیقی می پذیرند. لذا حالت تدافعی ندارند و با خودشان در صلح و آشتی و تمایلات نفسانی خود را بدون حالت تدافعی می­پذیرند. افراد برخوردار از سلامت روانی به مسائل خارج از خودشان نیز توجه دارند. تعهد حرفه ای دارند. بدون استثناء وظیفه شناس هستند. نیاز به خلوت و استقلال دارند. به رضایت دیگران متکی نیستند و لذا می­توانند از مردم و معیارهای آنان دور باشند یعنی خودشان تصمیم بگیرند و انگیزش و نظام خودشان را تجربه نمایند. این حالت موجب می شود که گاهی مردم آن‌ ها را غیر صمیمی، پرافاده و حتی دشمن بپندارند. ویژگی دیگر سلامت روان شناختی، کنش مستقل است. کنش مستقل در ارتباط نزدیک با نیاز به خلوت و استقلال است. چون نیاز افراد سالم در درون آن‌ ها است بنابراین خودکفائی و استقلال شدیدی دارند که این حالات آن‌ ها را در مقابل رویدادها و مصائب مقاوم و پایدار می­ کنند. تجارب زندگی برای این افراد تازگی مداوم دارد و از آن‌ ها سیر و خسته نمی­شوند. نوع دوستی و احساس معمولی از ویژگی های افراد سالم است. این افراد خوی مردم گرا دارند. بین خیر و شر و هدف و وسیله تفاوت می گذارند. خلاقیت و آفرینشگری دارند. ویژگی های فوق برخی از کل ویژگی‌هایی است که مازلو برای سلامت روانشناختی بر شمرده است (کیخا، ۱۳۸۹).
همچنین مزلو ویژگی خود شکوفایی را که آخرین نیاز انسان می­داند به طور خلاصه چنین معرفی می­ کند. ۱) توجه به واقعیت ۲) پذیرش خود دیگران و جهان هستی ۳) خود جوش زیاد ۴) توجه به مشکلات بیرونی ۵) میل به نهائی و فضای خصوصی ۶) خودمختاری و استقلال
۷) منزلت اشخاص برای آن‌ ها قالبی و ثابت نیست بلکه متحول است ۸) تجارب عرفانی و روحی ۹) همانند دانستن خود با همنوعان ۱۰) دارا بودن دموکراتیک ۱۱) داشتن هدف ۱۲) شوخ طبعی
۱۳) خلاقیت (نشائی، ۱۳۷۵).
نظریه هورنای
به عقیده­ی هورنای[۲۳] انسان برخوردار از سلامت روان دارای این ویژگی‌هاست. احساس عدم امنیت نمی­ کند لذا فاقد پرخاشگری و خودشیفتگی است. قدرتمندی نیازهای دهگانه در او خفیف است و به دلیل آگاهی از خود واقعی‌اش و استعداد بالقوه خود تسلیم محض محیط اجتماعی و فرهنگی نیست. بلکه ابتکار و شخصیت خودش را عهده دار می شود و خودشناسی و کوشش برای تحقیق استعدادهای فطری و ذاتی وظیفه اخلاقی و امتیاز معنوی شخصیت سالم است و هدف او کمال است. انسان سالم خودآگاهی دارد و از خود واقعی استعدادهایش کم و بیش آگاه است و خودش بسیاری از مشکلات زندگی را حل می کند لذا به دیگران وابستگی ندارد (خدارحیمی، ۱۳۷۴).
نظریه آلبرت الیس
الیس [۲۴]معتقد است عواطف انسان زائده تفکر هستند و هیچ چیز فی نفسه خوب یا بد نمی­باشند بلکه خوب بودن را تفکر انسان می سازد. به نظر وی عدم سلامت روانی انسانی از تمایلات ذاتی و نامطلوب هر انسان برای نیاز مفرط به برتری از دیگران و همه فن حریف شدن توسل به عقیده احمقانه و بدبینانه، پرداختن به تفکرات آرزومندانه و توقع خوش رفتاری و خوبی مداوم از دیگران، محکومیت خویشتن و تمایلات عمیق به زودرنجی و آشفتگی ناشی می­ شود. الیس معتقد است افکار منطقی و عقلانی به عواقب و پیامدهای منطقی منتهی می شود و در نتیجه به سلامت روانی فرد ختم می شود. به عقیده ی او انسان‌ها تا حد زیادی در پیدایش اختلالات روانی خودشان سهیم هستند. به علاوه انسان استعداد و آمادگی پریشانی و اضطراب را داردو این آمادگی او تحت تأثیر شرایط فرهنگی و اجتماعی قرارمی گیرد. ماهیت انسان هم منطقی و عقلانی و هم غیر منطقی و غیر عقلانی است.
الیس بعضی از ویژگی های افراد سالم را به این شرح توضیح می دهد: عشق ورزیدن به دیگران، جویای محبت دیگران شدن در حد اعتدال، انجام دادن کار به خاطر نفس کار نه به خاطر دیگران، نسبت دادن شکست‌ها به عوامل بیرونی، تلاش در جهت به دست آوردن استقلال فردی و مسئولیت اجتماعی و رویگردان از کمک های دیگران، انجام وظیفه محوله و حل مشکلات با تفکر منطقی، فرد سالم پیش از آنکه به گذشته فکر کند به حال و وضعیت موجود یعنی اینجا و اکنون توجه دارد. ازنظر آلیس عواملی وجود دارند که بر هم زننده سلامت روانی انسان‌ها می­باشند. این عوامل در سه دسته جای می­گیرند:
۱ – عوامل زیستی: تعدادی عوامل زیستی وجود دارند که از طریق ژن‌ها به نسل منتقل می­شوند. مثلاً افسردگی مادران، قابل انتقال به فرزندانشان می­باشد. تعدادی عوامل زیستی نیز می­باشند که بر کارکرد سیستم عصبی مرکزی اثر گذاشته و سلامت روانی فرد را بر هم می­زنند. مثلاً ترشح تیروئید بر مغز اثر می کند و موجب کم طاقتی و عصبانیت می­ شود.
۲ – عوامل عاطفی و روانی: انتظارات و ذهنیت منفی ما، عامل اصلی مشکلات روانی ما می­باشند. عواملی مانند فشار روانی مستمر، فضاهای عاطفی سرد، جدائی و تبعیض و بی محبتی موجب افسردگی، وسواس، بی­خوابی، بی­قراری در افراد می شود.
۳ – عوامل اجتماعی: خانواده و اجتماع در تأمین سلامت روانی نقش مؤثری دارند. کمبودهایی در زمینه تأمین مسکن، شغل، تغذیه و برخورداری از رفاهی نسبی، همه و همه بر سلامت روانی افراد اثر دارد (کیخا، ۱۳۸۶).
نظریه اریک فروم [۲۵]
وابستگی و یگانگی با دیگران از لوازم سلامت روان شناختی است. هرنوع رفتار نامعقول حتی جنون، نتیجه عدم ارضای این نیاز است. انسان سالم به تمام جهان و انسانیت عشق می ورزد. انسان سالم بایستی فردیت داشته باشد و هویت مستقل و منحصر به فرد دارد و چهارچوب جهت گیری‌اش متکی بر عقل و خود است زیرا فقط با خود است که می‌توان تصویری واقع گرا و عینی از جهان به دست آورد. انسان سالم ادراک جهان را با نیازها و ترس های ذهن خودش تعریف نمی­ کند. فروم شخصیت سالم را دارای جهت گیری بارور می­داند. راهنمای شخصیت سالم و وجدان اخلاقی انسان از درون می­جوشد (کیخا، ۱۳۸۶).
نظریه راجرز

 

 

۲-۱-۴-آموزه‌های نمایش خلاق:
در این قسمت از تبدیل بازی به بازیگری یک نمایش واقعی، سخن می‌گوییم. یعنی زمانی که احساس کردید گروه آمادگی نمایش را دارد. پس در این زمان آن را به شکل یک تجربه نمایشی و نه یک محصول و نتیجه نمایشی، به آن‌ ها ارائه دهید. تجربه نمایشی عاملی است که افراد و گروه را از نظر الگوهای فکری از یکدیگر متمایز می‌کند. در واقع تجربۀ نمایشی عبارت است از شکل‌گیری مجدد الگوهای شخصیتی. این بدان معنا نیست که نباید در جهت تولید نمایش تلاش منسجم نمود؛ بلکه بدان معناست که باید تأکید را بر جریان خلاق گذاشت.
مراحلی که باید طی کرد عبارتند از:
۱٫حذف موضوعات بی‌ربط و غیرجذاب.
۲٫به خاطر سپردن طرح کلی قصه. این مسأله را باید دقیقاً مدنظر قرار داد. در غیر این صورت باید آن را بارها و بارها مورد بررسی قرار داد، زیرا زیربنای نمایش را تشکیل می‌دهد. طرح قصه را می‌توان « طرح نمایشی» نامید. این طرح معنای درونی و اصلی نمایش است که جنبه‌های دیگر حول آن شکل می‌گیرند.
۳٫نمایش باید آغاز، میانه و پایان داشته باشد. دیالوگ باید مضمون را تقویت کرده، شخصیت را به تصویر کشیده و احساسات گوینده را بیان نماید.
۴٫اوج، شخصیت‌پردازی، کشمکش و دیالوگ باید برانگیخته و درک شود. ( فکر می‌کنم درک عبارت « مهیج‌ترین قسمت نمایش» برای کودکان آسان‌تر از واژه «اوج» باشد.)
۵٫نکات زیر را به خوبی به ذهن بسپارید:
تناسب، وحدت، هنر، زیبایی افکار و بیان و نیز طرح نمایشی.
۶٫بهترین روش دنبال کردن داستان (اکبرلو، ۱۳۸۷: ۱).
۲-۱-۵-اصول نمایش خلاق:
در کتاب نمایش کودک نوشته‌ی کیانیان (۱۳۸۹) برای نمایش خلاق اصولی بیان شده که در این قسمت خلاصه‌ای از آن برگزیده و ارائه شده است:
اصل اول: بازیگری کودک و نوجوان
اصل دوم: بداهه‌پردازی
اصل سوم: اصل فاصله‌گذاری
اصل چهارم: ساده‌گرایی
اصل پنجم: بازیگر مخاطب
اصل اول: بازیگری کودک و نوجوان
در نمایش خلاق مخاطب بازیگر است و نه تماشاگر و نمایش خلاق از دو عنصر انسانی: « مربی» و « کودک و نوجوان» تشکیل می‌شود که عنصر دوم یعنی کودک و نوجوان، عنصر اصلی است. بازیگری نمایش خلاق، از دو عنصر بیانی « کلام و حرکت» پدید می‌آید که دومی بر اولی اولویت دارد؛ بر بازیگری تأکید می‌شود و از آن به عنوان اصل اول نمایش خلاق نام برده می‌شود. اگر یک اصل از اصول نمایش خلاق حذف یا درست رعایت نشود، پدیده تغییر ماهیت نمی‌دهد اما از اهداف و کاربردهایش فاصله می‌گیرد.
اصل بازیگری کودک و نوجوان در نمایش خلاق بحث جدیدی نیست و بیشتر راهنمایی است برای مربیانی که سر کلاس فقط خودشان متکلم‌الوحده‌اند و هر گونه عمل و خلاقیت را از کودک می‌گیرند و کودک مجبور به تقلید کورکورانه از مربی می‌شود. زندگی پدیده‌ی پیچیده و عملی است که کودک، فقط با نمایش است که می‌تواند با تقلید خلاقانه به آن نزدیک شود و آن را به طور عملی و از نزدیک تجربه کند.
اگر « عمل» را از پدیده‌ی نمایش خلاق حذف کنیم:

 

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت tinoz.ir مراجعه کنید.

 

نمایش ماهیتش را از دست می‌دهد؛

بازیگری از اصلش دور می‌شود؛

تجربه، (عمل) از زندگی کودک و نوجوان حذف می‌شود و فاجعه‌ای عظیم اتفاق می‌افتد!

اصل دوم: بداهه‌پردازی
بداهه‌پردازی در نمایش خلاق یعنی، در لحظه خلق کردن بازیگر. کودک یا نوجوان بازیگر بدون برنامه‌ی قبلی و از پیش تعیین شده، به حرکت‌آفرینی و بیان کلام دست می‌دهد و حد و حدود آن در چارچوب و قالب کلی یک بازی نمایش محدود است و تجاوز از آن سبب به هم خوردن بازی می‌شود. این قانون یا اصل تا جایی پذیرفته است که به گرم شدن بازی کمک و از به هم خوردن آن، خودداری کند.
بدون این اصل خلاقیت کودک و نوجوان بروز نمی‌کند تا رشد و پرورش یابد. کودک با اصل بداهه است که می‌تواند دست به تجربه‌های تازه بزند و آن چه در درون دارد بیرون می‌ریزد و خود را تخلیه می‌کند. کودک با این اصل دست به سازندگی و آفرینش جدیدی، مطابق با ذهن خودش، مطابق با نیاز جامعه‌اش می‌زند. در حقیقت آینده‌ی کودک و جامعه‌ی آینده در این خلاقیت‌هاست که آهسته آهسته شکل می‌گیرد. و در کل همه‌ی افراد باید بازی کنند و همه چیز را خود تجربه کنند بدون تمرین و پیش‌بینی؛ یعنی به گونه‌ای با بداهه‌پردازی اجرا شود.
اصل سوم: اصل فاصله‌گذاری
اصل فاصله‌گذاری بدین معناست که بین خودتان و نقشتان در نوسان هستید؛ یعنی حرکت پاندولی نامنظم بین « خود» و « نقش» که این همان اصل فاصله‌گذاری است. و از کاربرد فاصله‌گذاری می‌توان به ایجاد ارتباط، شناخت « خود» و « دیگران» و درک تفاوت‌ آن‌ ها، تقویت دید واقع‌بینانه و تأکید بر واقع‌گرایی اشاره کرد.
این اصل در بازی‌های نمایشی کودکان به شکل غریزی وجود دارد و مربی در نمایش خلاق آگاهانه آن را به کار می‌گیرد و از کاربردهایش سود می‌برد. در نمایش بازی‌هایی که ارائه می‌شود می‌بلیستی به این نکته نیز توجه کند که: این جا یک آزمایشگاه است و ما به دتبال اصل‌های مطرح شده در آزمایش‌هایمان می‌گردیم. بنابراین، توجه بیش از حد به بازی‌ها نباید سبب به فراموشی سپردن هدف‌ها شود؛ یعنی رعایت فاصله‌گذاری، حرکت نامنظم پاندولی بین نمایش بازی و جست‌وجوی اصول در آن ( بازیگری، کودک و نوجوان، بداهه‌پردازی و فاصله‌گذاری).
اصل چهارم: ساده‌گرایی
ساده‌گرایی را نباید با سطح‌گرایی اشتباه کرد. ساده‌گرایی اصلی است برای کودک و نوجوان که کاربردهای مثبت و سازنده دارد، حال آن که سطحی‌گرایی برعکس به دلیل عدم توجه به درون‌گری و عمق‌گرایی دارای کاربردهای منفی است. اصولی که در یک پدیده جمع می‌شوند می‌بایستی هماهنگی لازم را با یکدیگر دارا باشند، ساده‌گرایی دارای این هماهنگی است؛ حال آن که سطحی‌گرایی، با آن ناهماهنگ است؛ مثلاً یکی از کاربردهای نمایش « شناخت» است. سطحی‌گرایی با شناخت‌های همه‌جانبه و عمیق مغایرت دارد از کاربردهای این اصل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

 

 

حداکثر استفاده از امکانات و گریز از تجمل‌گرایی؛

شتاب دادن به عمل بازیگری و پرهیز از عوامل بازدارنده.

اصل پنجم: بازیگر مخاطب
در نمایش حرفه‌ای از جمله « نمایش برای کودکان و نوجوانان» تماشاگر عنصری مهم است که در واقع نمایش برای او تدارک دیده می‌شود، اما همان طور که در بخش قبل نیز گفته شد و در نمایش خلاق، تماشاگری وجود ندارد تا نمایش برای او تولید شود و تماشاگر اصالت ندارد. تماشاگر می‌تواند نباشد؛ و برنامه‌ریزی برای تماشاگر نیست و اصلاً پیام برای بازیگر تدارک دیده شده است نه تماشاگر؛ و تماشاگر همان بازیگری که در صف نوبت اجرا قرار گرفته است. برای او تماشا مهم نیست، بلکه این اجراست که اهمیت دارد.
۲-۱-۶- مبانی نظری نمایش خلاق
برخلاف اوایل قرن بیستم که غالب نظریات، ریشه‌های نمایش را تنها در آیین‌های اولیه می‌جستند و بر پایه همین استدلال سعی در تحلیل متون و اتفاقات صحنه‌ای داشتند، امروزه پدیده نمایش در توازی با دیگر ژانرهای اجرایی- از جمله بازی- و براساس ارتباطشان با هم مورد بازنگری قرار می‌گیرد و نظریات مبتنی بر خاستگاه برای آن، کما بیش اعتبار اولیه خود را از دست داده‌اند.
آزمودن نمایش و متون نمایشی در سایه بازی، به عنوان یکی از ژانرهای موازی با نمایش، نیازمند شناخت کامل این پدیده و تسلط بر اشکال، حالات و مفاهیم و معانی مرتبط با آن‌ ها است. این شناخت نه تنها می‌تواند یاری‌رسان فهم بیشتر متون و اتفاق‌های صحنه‌ای کلاسیک باشد، بلکه از رهیافت آن می‌شود به فرم‌های جدید و پیچید هنری- مثل بازی مبهم- رسید که راه‌گشای شناخت، تبیین و تدوین متون و اتفاقات تئاتری نو خواهند بود.
در میان نظریاتی که به دنبال یافتن خاستگاهی برای تئاتر می‌باشند، آن دسته که برای فرم‌های اجرایی متنوع نیز سهمی قایل‌اند، زمانی طولانی نیست که مطرح شده و صد البته در همین دوران اندک نیز مسیر پرفراز و نشیبی را پشت سر گذاشته‌اند. ضروری است این مسأله مدنظر قرار گیرد که در جستجوی خاستگاه تئاتر، تاریخ‌نویسان تا حد زیادی متکی به نظریه‌اند، زیرا مدارک قابل اعتماد در این زمینه فراوان نیست.
موضوع این است که تاریخ‌نویس ناچار است زمانی را مجسم کند که عناصر تئاتری وجود نداشته‌اند؛ پس در مورد این که این عناصر چگونه کشف شدند، صیقل پذیرفتند و چگونه در فعالیتی مستقل تحت نام «تئاتر » تحکیم یافتند، نظریه بپردازد. از آن جا که بخش اعظم این فرایند قبل از طلوع تاریخ نوشتاری است، تاریخ‌نویس تنها می‌تواند آن را از طریق حدس و گمان بازسازی کند”. در دوران معاصر پیگیرترین نظریه‌ها حاکی از آن بوده که «تئاتر از دل اسطوره و آیین به در آمده و رشد و نمو یافته است ».
بنا بر ادعای مردم‌شناسان در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم به رهبری سر جیمز فریزر[۴]، مبنی بر این که” همه فرهنگ‌ها از یک الگوی تکاملی پیروی می‌کنند (براکت، ۱۳۸۰، ترجمه: آزادی‌ور: ۳۰- ۲۹)، مواجهه با اشکال نمایشی دیگر نقاط دنیا، متفکران و اجراگران تئاتر غرب را به این فکر انداخت که الگوهای جدیدتری برای تحلیل تئاتر خود بیازمایند و اندکی تحلیل‌های خود که مبتنی بر منطق فلسفی و تبعات شهرنشینی جاری در یونان باستان بود را متعادل سازند. از همین روی، شکل اجرایی آیین به جایگاه ویژه‌ای در ردیابی ریشه‌ها و نیز موشکافی در فرم‌های اجرایی تکامل یافته و موجود دست یافت (آقازاده مسرور و ثمینی، ۱۳۹۲: ۴۶).
به این ترتیب در طی صد سال گذشته یا بیشتر، تراژدی یونانی را نتیجه طبیعی آیین‌هایی در نظر گرفته‌اند که همه ساله در جشنواره دیونوسوس برگزار می‌شد. این آیین‌ها را هم در ارتباط با خدای دیونوسوس بررسی کرده‌اند و هم در ارتباط با مذهب ابتدایی یونانیان. پیامد طبیعی این رویکرد استنباطی از تراژدی یونانی بوده است که کاملاً متفاوت از استنباط غالب در دوره رنسانس تا قرن هجدهم است.
انسان‌گرایان عصر رنسانس و وارثین آن‌ ها تراژدی یونانی را بر طبق معیارهای «مدنی» و عقلانی بررسی می‌کردند؛ و ما در دوره خودمان بخش اعظم فرم و معنای آن را ناشی از منشا بدوی‌اش، و جشنواره مذهبی‌ای می‌دانیم که تراژدی یونانی بخشی از آن بود. البته نه تنها متأسفانه ما چیز زیادی در مورد جشنواره دیونوسوس، یا در مورد شاعران، و وارثین اشیل، که فرم تراژیک را به تدریج از حالت آیینی خارج کردند نمی‌دانیم؛ بلکه متخصصینی که زندگی خود را وقف چنین مسایلی کرده‌اند نیز، نه در مورد شواهد پذیرفته شده توافق دارند و نه در مورد تفسیر این شواهد (شکنر،۱۳۸۷، ترجمه: علی‌زاده: ۱۹).
در ادامه نظریات نسل اول مردم‌شناسان به رهبری فریزر، می‌بایست به نظریات مکتب کمبریج و پیشنهادات مکتب‌های«کارکردگرایی[۵] » به رهبری برانیسلاو مالینوفسکی[۶] و «ساختارگرایی[۷]» به سردمداری کلولوی استراوس[۸] نیز اشاره کرد. هرچند در رویکردها و روش‌های مطالعاتی مکاتب مذکور تفاوت‌هایی وجود دارد، ولی آن‌ ها یک‌ صدا پذیرفته‌اند که تئاتر از آیین‌های ابتدایی سرچشمه گرفته است. امروزه اکثریت منتقدان و مورخان توافق دارند که آیین تنها یکی از خاستگاه‌های تئاتر است و نه لزوماً تنها خاستگاه آن] علاوه بر این[ غالب محققان این نظر را که تئاتر در همه جوامع از الگوی تکاملی واحدی پیروی کرده است را رد می‌کنند (براکت، ۱۳۸۰، ترجمه: آزادی‌ور: ۳۲).
۲-۱-۷- انواع بازی:
پتر هیوز (۱۳۹۲)، عسکری‌زاده (۱۳۹۰)، مهجور (۱۳۸۶) و خاکی و شعبانی (۱۳۷۹) انواع بازی را به این صورت شرح می‌دهد:
بازی سمبولیک[۹]: این بازی کنترل، اکتشاف تدریجی و افزایش درک و فهم را برای کودکان به همراه دارد، بدون خطر است و خارج از حد درک و فهم کودکان نیست. برای مثال، استفاده از تکه چوب به عنوان نماد یک شخص، یا یک تکه ریسمان به عنوان نماد حلقۀ ازدواج.
بازی خشن، پرانرژی و پرجنب وجوش[۱۰]: نوعی بازی که با زدن، قلقلک دادن، انعطاف‌پذیری جسمانی و دنبال کردن همدیگر همراه است و برای کودکان شادی و نشاط زیادی دارد. برای مثال، جنگ‌های بازی‌گونه، کشتی گرفتن، درگیر و گلاویز شدن و دست‌وپنجه نرم کردن، تعقیب کردن همدیگر به قصد زدن همدیگر بدون این که آسیب جدی به همدیگر وارد کنند. این گونه تعقیب و گریزها معمولاً با شادی و شعف، خندیدن و لذّت بردن همراه است.
بازی نمایشی – اجتماعی[۱۱]: نمایش رفتارهای شخصی، اجتماعی و خانوادگی و اجرای تجربیات نهفتۀ یک رفتار بین فردی. برای مثال رفتن به فروشگاه، غذا درست کردن، سر و صدا و جنگ و دعوا به پا کردن و بچه‌داری کردن.
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
بازی اجتماعی[۱۲]: نوعی بازی که براساس قواعد و معیارهای تعهد و تعامل اجتماعی شکل می‌گیرد و می‌تواند الهام گرفته شده، اکتشافی و یا اصلاحی ( برای بهتر کردن) باشد. برای مثال، هر موقعیت تعاملی و اجتماعی که در بر گیرندۀ انتظاری از کودکان است که بایستی از آن اصول و قواعد اطاعت کنند، از قبیل بازی‌ها، مهمانداری کردن، گفتگو و مکالمه، ساختن چیزها به همدیگر، عیادت از بیمار در بیمارستان.
بازی خلاقانه[۱۳]: نوعی بازی که به کودکان اجازۀ خلق پاسخ‌های جدید و تغییر شکل دادن، ساختن و تبدیل کردن می‌دهد و با حدودی از شگفتی و غافلگیری همراه است. برای مثال ساختن موسیقی، و ابداع و نوآوری با بهره گرفتن از چندین وسیله و ابزار.
بازی ارتباطی ( گفت و شنودی)[۱۴]: بازی که در آن از کلمات، حالت چهره و ایماء و اشاره و حرکات دست استفاده می‌شود. برای مثال، لطیفه و جوک تعریف کردن، نمایش لال بازی ( نمایشی که در آن به جای کلام از حرکات دست و صورت استفاده می‌شود)، اجرای نقش، مسخره کردن و دست انداختن، آواز خواندن، بحث و گفتگو و شعرخوانی.
بازی نمایشی[۱۵]: در این بازی کودک رویدادهایی که در آن مستقیماً شرکت نداشته را به صورت نمایشی در می‌آورد. برای مثال، نمایش دادن یک برنامۀ تلویزیونی، یک رویداد رخ داده در خیابان، اجرای مراسم‌های مذهبی و ملی و حتی مراسم خاک‌سپاری و تشیع جنازه.
بازی مخاطره‌آمیز[۱۶]: نوعی بازی که به کودک فرصت می‌دهد با تجربیات پرمخاطره یا حتی بالقوه تهدید کنندۀ زندگی مواجه شوند، یا مهارت‌های زنده ماندن و غلبه بر ترس را تمرین کند. به عنوان مثال، دوچرخه‌سواری روی یک دیوارۀ باریک، عبور از تنۀ درختی که به صورت پل روی رودخانۀ کوچکی افتاده است و رفتن روی شاخه‌های باریک یک درخت.
بازی اکتشافی[۱۷]: این بازی برای بدست آوردن اطلاعات واقعی و از طریق به طرف دهان بردن، دستکاری کردن، پرتاب کردن، کوبیدن و خراب کردن اشیاء انجام می‌شود.
بازی خیالی[۱۸]: این بازی از اصول و قواعدی که بر دنیای مادی حاکم است، پیروی نمی‌کند. برای مثال کودک تصور می‌کند یا وانمود می‌کند درخت است، یا ماهی است، یا سگی را که در کنارش نیست نوازش می‌کند.
بازی تخیلی[۱۹]: این بازی از اصول و قواعدی که بر دنیای مادی حاکم است، پیروی نمی‌کند. برای مثال کودک تصور می‌کند یا وانمود می‌کند درخت است، یا ماهی است، یا سگی را که در کنارش نیست نوازش می‌کند.
بازی حرکتی[۲۰]: بازی که شامل حرکت و جنب‌وجوش در هر مسیر و جهتی است. برای مثال تعقیب کردن و دنبال کردن همدیگر، گرگم به هوا، قایم باشک، بالا رفتن از درخت، پریدن از طناب و ….
بازی مهارتی[۲۱]: کنترل عناصر فیزیکی و مؤثر محیطی. برای مثال، حفر کردن تونل، خراب کردن دیوار خانه متروکه، مسیر نهر آب را تغییر دادن، ساختن پناهگاه، آتش درست کردن.
بازی با شیء: نوعی بازی که در آن دستکاری اشیاء و انجام دادن ماهرانه و هماهنگی چشم و دست بسیار زیاد و به به طرز جالبی استفاده می‌شود. به عنوان مثال، استفاده از هر شیء به شکل جدید و بدیع، ریختن وسایل در سبد و خالی کردن آن‌ ها، بستن و باز کردن و…
بازی اجرای نقش[۲۲]: این بازی چگونگی بودن و زندگی کردن را بررسی و کشف می‌کند. نقش اجرا شده می‌تواند مربوط به افراد داخل خانه یا بیرون از خانه، و اجتماع و تعاملات بین فردی باشد. برای مثال، جارو زدن اتاق‌های خانه، صحبت کردن با تلفن، رانندگی کردن، پرستاری از یک بیمار، رنگ زدن دیوارهای خانه.
کودکان با همدیگر متفاوت هستند. بنابراین شیوه‌های مختلف بازی کردن دارند. حتی کودکان یک سن نیز دارای توانایی‌های متفاوتی هستند. کودکی که نمی‌تواند مداد را در دست بگیرد یا توپی را شوت کند، ممکن است در یک زمان دیگر مداد را بهتر از کودکان دیگر به کار گیرد و توپ را بهتر از سایر کودکان شوت کند. در حقیقت، یک جادۀ همگانی رشد وجود دارد که تمام کودکان آن را طی خواهند کرد، اما هر کودک این مسیر را با سرعت خودش پشت سر می‌گذارد. یکی از مهارت‌های مهم کودکان، توانایی آنان برای بازی کردن است و این موضوعی است که نیاز به آموزش خاصی ندارد، خود کودکان در آن اُستادند و همیشه در آن موفّق و پیروز هستند.
بازی صامت و بی‌صدا[۲۳]: بازی بی‌صدا مثل نگاه کردن به تصاویر کتاب، خط‌خطی کردن روی کاغذ، عروسک بازی، تکمیل جورچین ( پازل)، مهره به رشته کشیدن، چیدن اشیاء روی همدیگر و…. .
بازی کلامی[۲۴]: این بازی مستلزم خواندن و نوشتن است، اما حساب کردن را شامل نمی‌شود. بازی زمانی به وسیلۀ کودکانی ترجیح داده می‌شود که زبان بیانی و نوشتاری را دوست دارند. بازی می‌تواند شامل هر چیزی باشد که بر کلمات نوشتاری تمرکز داشته باشد مثل بازی‌های دارای بخش کلامی، داستان‌گویی و کتاب‌خوانی، بازی‌های کلامی مهارت گوش دادن را بهبود می‌دهد و تعدا واژگان بیانی و درکی کودکان را افزایش می‌دهد، بنابراین در تقویت مهارت‌های ارتباطی و زبانی کودکان بسیار تأثیرگذار است.
بازی دارای منطق و استدلال[۲۵]: نوعی بازی که حساب کردن را شامل می‌شود. این بازی با استدلال و مرتب کردن ارتباط دارد و توانایی‌های حل مسئله، تمرکز بر اعداد، طرح و نقشه و برنامه‌ریزی و منطق کودکان را بهبود می‌دهد. کودکان دارای علایق منطقی، به طرف تجزیه و تحلیل و آزمایش و تجربه کردن پدیده‌ها گرایش دارند و در جستجوی بررسی توالی رویدادهایی که می‌بینند برمی‌آیند. اسباب‌بازی‌هایی که برای این نوع بازی کودکان ایده‌آل هستند عبارتند از پازل‌ها، بازی‌های عددی، مسائل ریاضی، بازی‌های دارای استراتژی و هر چیزی که کمک می‌کند کودکان از استدلال و منطق استفاده کنند.
بازی درون فردی ( فردی)[۲۶]: این بازی فردی و متکی به خود است، و اندیشه و فکر درونی و آگاهی از احساسات را پرورش می‌دهد. در هنگام بازی کردن تکی یا انفرادی، کودکان عواطف و احساسات و افکار خودشان را می‌شناسند و چگونگی کنترل آن‌ ها را می‌آموزند. این بازی اجازه می‌دهد کودکان محیط‌شان را کشف کنند و از فعالیت‌هایشان لذّت ببرند، بنابراین با به کار گرفتن تخیل کودکان، خودانگیزشی و عزت نفس و خودباوری آن‌ ها را بهبود می‌دهد. بازی فردی به کودکان امکان می‌دهد خودشان محیط و شرایط بازی را خلق کنند و زمینه را برای بازی وانمودی که تخیل کودکان را به طور کامل به کار می‌گیرد، فراهم می‌سازد. معمولاً بازی، کودکان بسیاری را در کنار هم جمع می‌کند، امّا بازی مستقل و تکی جنبۀ مهمی از رشد دورۀ کودکی است. کودکانی که این بازی را ترجیح می‌دهند شاید کم‌رو و خجالتی باشند، اما وقتی به تنهایی بازی می‌کنند، توانایی آنان بی‌نهایت است.

 

تعریف مفهومی:پیش بینی و مکتوب کردن فعالیتها به همراه تخمین و ذکر کردن مورد نیاز هر فعالیت که در دوره ای (ساعات آینده،روز آینده،هفته آینده ،ماه آینده)لازم است انجام شود.
تعریف عملیاتی:منظور از برنامه ریزی نمره ای است که فرد در پرسشنامه مدیریت زمان در سوالات
(۳۶-۲۹-۲۵-۲۴-۲۱-۱۸-۱۷-۱۲-۸-۷) کسب می کند
فصل دوم
مبانی نظری و پیشینه تحقیق
مقدمه
بررسی مسائل در خصوص نوجوانان و جوانان به عنوان نسل مولد و آینده‌ساز جامعه، همواره مدنظر کارشناسان و صاحبنظران بوده است. این مرحله از زندگی، معرف تغییر عمیقی است که نوجوان و جوان را از کودک جدا ساخته و کاملاً دگرگون می‌سازد. علم مدیریت زمان از جمله علوم رفتاری است که حدود ۳۰۰ سال قدمت دارد. پرداختن به روش‌ها و فنون این علم بدون توجه به مبانی نظری و پژوهشهای انجام شده در این حوزه نمی توان قانع کننده باشد. مدیریت زمان برای نوجوانان و جوانان یکی از مسائل مهم و جدی می‌باشد. به همین خاطر پژوهشگران را به این سو سوق داده که نوجوانان وجوانان برای استفاده بهینه از زمان خود چگونه رفتار خواهند کرد و البته در خصوص مدیریت زمان نوجوانان و جوانان پژوهش زیادی انجام نشده است. در این فصل مرور و بررسی مطالعات و تحقیقات پیشین در زمینه موضوع مورد تحقیق صورت می‌گیرد. نحوه ارائه مطالب به این شکل است که مباحث نظری زمان، مدیریت زمان، نوجوانان و جوانان، همچنین مفهوم روانشناختی مدیریت زمان، مفاهیم کلیدی مدیریت زمان، اصول مدیریت زمان، قوانین مرتبط با مدیریت زمان، عوامل اتلاف زمان، راه های استفاده بهینه از زمان، فواید مدیریت زمان،مبانی نظری رسانه و نتایج تحقیقات انجام شده در داخل کشور و خارج از کشور ارائه خواهد شد.
ماهیت و مفهوم زمان
ماهیت “زمان” یکی از بزرگترین رازها و پرسش‌های مردمان باستان بوده است. پرسشی که هنوز هم پاسخی برای آن یافت نشده است. علیرغم دستاوردهای علمی بشر در سده‌های گذشته، هیچگونه پیشرفتی در زمینه درک مفهوم زمان و تعریفی از آن به دست نیامده است.
بحث از زمان به صورت مستقل برای فلاسفه یونان باستان مطرح نبوده است؛ پی بردن به چگونگی تشکیل جهان و شناسایی عناصر اولیه تشکیل دهنده آن و نیز واحد یا کثیربودن پدیده‌ها موضوعات اساسی‌ای بودند که ذهن متفکران یونان باستان را به خود مشغول می‌کردند. (موسوی کریمی، ۱۳۸۹)
واژه زمان در زبان پارسی و عربی مشترک است؛ در زبان پهلوی Zaman، در ایران باستان jemana و در سریانی zabana آمده است. قرنها پس از ظهور زرتشت اولین بار به خدای زمان در بین ایرانیان اشاره می‌شود. هم چنین برخی از محققین معتقدند خدای زمان از خدایان قدیم آریایی‌هاست. (ابراهیمی، ۱۳۷۳).
امروزه در زبان فارسی می‌گوییم وقت طلاست. در زبان‌های دیگر نیز تعبیرهای متفاوتی چون وقت الماس است، وقت جواهراست، بکار رفته است. اما ارزش زمان بیش از طلاست و قابل مقایسه با آن نیست. ارزش والایی که وقت دارا است باید به گونه‌ای شایسته و بایسته از زمان در دسترس استفاده نمود.
بسیاری از افراد ادعا می‌کنند که وقت آنها به هدر نمی‌رود و ابراز می‌دارند که: “من خیلی سازمان‌دهی شده کار می‌کنم، می‌دانم کجا می‌روم، می‌دانم چکار می‌کنم و ….” این گروه از افراد در اقلیت هستند زیرا زمان، با ارزش‌ترین منبعی است که در اختیار انسانها قرار دارد و تمامی منابع دیگر به شرط وجود زمان، ارزش می‌یابند و به دلیل همین ارزش و اهمیت، توجه به زمان در بسیاری از فرهنگها و زبانهای مختلف تکرار شده است. زمان بسیار با ارزش‌تر از پول است و به همین دلیل این سرمایه بایست بسیار دقیق بکار گرفته شود. ما هنگامی قادر خواهیم بود برداشت درستی از زندگی بر روی کره زمین داشته باشیم که بتوانیم وقت معینی برای زندگی در این کره خاکی بدست آوریم.
خیلی از مردم نسبت به روزهای بدون بهره‌وری و بی‌حاصل خود بی‌تفاوت هستند در حالی که همگی ما مایل هستیم کارهای بسیاری را در یک روز انجام دهیم، ولی معلوم نیست کارهایمان چقدر ارزش داشته و بر چه اساسی اولویت‌بندی شده‌اند و چقدر وقت باید صرف آنها کنیم. مثلاً گاهی اوقات برای گرفتن یک جوراب یا ارسال یک نامه بیشتر از اهمیت آن موضوع وقت صرف می‌کنیم.
زمان برخلاف سایر منابع مثل پول، تجهیزات و چیزهای دیگر ثابت است و ما نی‌توانیم بیشتر از آنچه که هست ایجاد کنیم؛ اگر کاری را که ما انجام می‌دهیم متناسب با زمان‌ نباشد تنها کاری که می‌توانیم انجام دهیم این است که مقدار کار را تغییر دهیم و این کار همان “مدیریت زمان” است.
زمان از منابع ارزشمند، محدود و البته غیرقابل جایگزین در اختیار بشر است. این منبع، قابلیت ذخیره شدن را ندارد. از این رو مدیریت زمان، اهمیت یافته و مورد توجه جدی است. (صفا، ۱۳۸۹)
برایان پوسر (۲۰۰۲) می‌گوید نکته مهم در مورد زمان، جهت آن است که به طور مستقیم از گذشته به طرف آینده است. یکی از فیلسوفان یونان باستان گفته است که هرگز دوبار در یک رودخانه شنا نمی‌کنیم یعنی زندگی دائماً در شرف آغاز است مانند فصلها و سالها.
نوع تلقی از زمان در میان جوامع مختلف، یکی از شاخص ها‌ و معیارهایی است که از طریق آن می‌توان درباره ماهیت و کارآمد بودن زمان، در رشد و بالندگی آن جامعه قضاوت کرد. زمان در بعضی از جوامع یک مقوله خطی و ساده ‌و در بعضی از جوامع یک مسئله غیرخطی و پیچیده است. این تعبیر از زمان بر نحوه استفاده و عملکرد افرادی که در چارچوب ارزش‌های آن جامعه قرار دارند تأثیر می‌گذارد.
درباره تلقی از زمان سه نوع زمان را می‌توان نام برد:
الف: حال مدار: در این نوع زمان، زمان تقریباً وجود ندارد و آینده نادیده گرفته می‌شود و هر چه هست، اکنون است که در آن قرار داریم.
ب: گذشته‌مدار: در این نوع زمان، تلاش می‌شود تا سنت‌های کهن را احیاء و این سنت‌ها را در زمان حال حفظ کنند و در واقع حال ادامۀ گذشته می‌شود.
ج: آینده‌مدار: در این نوع از زمان، همواره یک مطلوب وجود دارد که سعی می‌کنند آن را به دست آورند، عموماً مردمانی که به توسعه اقتصادی و اجتماعی دست یافته‌اند در این چارچوب به زمان می‌نگرند. (موذن جامی ، ۱۳۸۱).
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
تاریخچه مختصر از زمان
در اروپای قرون وسطی، کلیسا زمان را تنظیم می‌کرد و قوانینی درباره کارهایی که می‌توان یا نمی‌توان در روز خاصی داد وضع می‌کرد؛ قوانین مذهبی زمان های معینی از روز را برای نماز خواندن تعیین می‌کرد. گرچه اولین ساعت‌های مکانیکی حدود قرن ۱۳میلادی ساخته شد (پیش از آن به طور گسترده از ساعتهای آبی و شنی استفاده می‌شد)، اما از آنها برای قرنها فقط برای مجسمه‌های تزیینی استفاده می‌شد؛ حتی اشخاص مهمی چون ساموئل پینر که یک مقام دولتی قرن ۱۷ بود اوقات روزانه خود را با ساعت خورشیدی یا ناقوس کلیسا تنظیم می‌کرد. (ظهوریان، ۱۳۸۹ ،ص۵۲)
مفهوم نوین زمان در پی اعتراضات پیوریتنها به تقویم کشیشهای کاتولیک رم شکل گرفت؛ نظر آنها یعنی شش روز کار در هفته و یک روز استراحت عمدتاً تا پایان قرن ۱۷ مورد قبول عامه بود. با توجه به عقیده مردم شناسان، شکارچیان عصر سنگ می‌توانستند با یک هفته کار ۱۵ ساعته به راحتی امور خود را بگذرانند، اما این فقط مربوط به گذر زمان بود تا مردم متوجه شوند که صرف زمان بیشتر می‌تواند موجب پاداشهای بیشتری شود. همانطور که تمدن پیش می‌رفت به همان ترتیب طول هفته کاری افزایش یافت. (لوئیس، ترجمه روح شهباز، ۱۳۸۸)
در قرن ۱۹ صاحبان کارخانه‌ها به طور روز افزونی به زمان توجه پیدا کردند و آن را به مثابه عنصری همسنگ پول می‌شناختند؛ تا آن موقع مردم عادی خود را درگیر چنین جزئیاتی نمی‌کردند؛ برای ۱۵۰ سال ساعتها وجود داشت اما در خانه بیشتر کارگران ساعتی نبود که به همراه خود داشته باشند و کنترل وقت‌کاری، دلبخواهی بود، اما این شیوه مورد پسند صاحبان کار نبود، آنها می‌خواستند حداکثر بهره را از کارگرانشان بگیرند تا حداکثر بازده را از کارخانه‌هایشان کسب کنند ،چون ماشینها محتاج افراد زیادی برای کار انداختن آنها بودند، همه باید همزمان در محل حضور داشتند، همین موضوع در طول قرن بحران‌های متعددی بوجود آورد. (شیشه‌بر اصفهانی، ۱۳۸۷)
ایرانیان نیز از زمان‌های دور ساعت را می‌شناختند و روایاتی که در شاهنامه راجع به ساعت و تنظیم وقت آمده جملگی گواه بر این است که ساعت از نظر آنان همان مقدار زمانی بود که هم اکنون در جهان رایج است و گمان می‌رود به جای ساعت واژه «پاس» به کار می رفته است. (جنیدی، ۱۳۸۵)
وقت موهبتی است که در این کره خاکی به هر یک از ما به رایگان عطا شده است و میزان آن برای همه یکسان است. موفقیت ما در زندگی بستگی به چگونگی استفاده از این گوهر گرانبها دارد. موفقیت هر شخص در زمینه تحقق اهداف و آرمان‌هایش به مقدار قابل توجهی تابع استفاده مؤثر از وقت است (نصر اصفهانی، ۸۱:۱۳۸۱).
عرفا نیز به واسطه ماهیت ابراز شناختی خود، یعنی دل، از زبان نمادین استفاده می‌کنند و زمان را دارای جنبه درونی می‌دانند و از آن با اصطلاحاتی مانند وقت، آن و دم یاد می‌کنند.
دین اسلام نیز اهمیت زمان را مورد تأیید قرار داده است، چنان که امام صادق (ع) می‌فرماید: «من استوی یوماه فهو مغبون» باید هر روز نسبت به روز قبل بهتر باشیم (رضایی مقدم؛ بخشی جهرمی، ۱۳۷۵، به نقل از کرمی‌مقدم، ۱۳۷۷).
در فرهنگ و ادب ایران نیز به اهمیت زمان و نحوه استفاده درست از آن اشاره شده است. خیام، زمان را به پرنده‌ای که به سر شاخه‌ای نشسته است تشبیه می‌کند (شیخ نظامی، به نقل از کرمی مقدم، ۱۳۷۷، ص ۲۹).
ولتر نویسنده، فیلسوف و متفکر بزرگ فرانسوی در یکی از کتاب‌های خود از زبان دو تن از شخصیت‌هایش به موضوع قابل تأملی اشاره می‌کند. یکی از شخصیت‌ها از دیگری می‌پرسد: «از تمام چیزهایی که در دنیا وجود دارد، چه چیزی سریع‌ترین و کندترین است؟ چه چیز بلندترین و کوتاه‌ترین است؟ چه چیز بخش‌پذیرترین و گسترده‌ترین است؟ چه چیز حد اعلای ندامت را به همراه می‌آورد، ولی بیش از هر چیز دیگری مورد بی‌توجهی قرار می‌گیرد؟ چه چیز است که بدون آن هیچ‌کاری صورت نمی‌پذیرد، کوچک‌ترین چیزها را می‌بلعد و به بزرگ‌ترین‌ها حیات می‌بخشد؟ و پاسخ می‌شنود: «زمان»» (هیندل، ۱۳۸۳: ۹۱).
ازنظرجامعه شناسان، نظام ارزشی هر فرد تحت تأثیر باورهای اوست و باورهای هر انسانی برخاسته از فرهنگی است که در آن رشد و نمو کرده است. نوع نگاه فرهنگ و افراد جامعه به زمان، بر نحوه استفاده و عملکرد افرادی که در چارچوب ارزش‌های آن قرار دارند، تأثیر می‌گذارد. زمان و نوع استفاده از آن یکی از عناصر و معیارهایی است که از طریق آن می‌توان درباره کارآمد بودن و قدرت یک فرهنگ در زمینه بالندگی و خلاقیت افراد آن قضاوت کرد (بوریل و مورگان، ۱۳۸۳: ۲۰).در گذشته، به دلیل نیاز به دانستن زمان کشت و برداشت محصول، کشاورزان فقط به اندازه‌گیری فواصل بلند زمانی توجه داشتند. آنها به هم زمانی دقیق کار انسانی نیازمند نبودند و به ندرت از واحدهای دقیق برای اندازه‌گیری فواصل کوتاه زمانی استفاده می‌کردند. آنان به طور معمول زمان را نه به واحدهای ثابتی نظیر ساعت یا دقیقه، بلکه به بخش‌های بی‌نظم و غیردقیقی که نمایانگر زمان مورد نیاز برای اجرای وظایف روزمره بود، تقسیم می‌کردند؛ اما انقلاب صنعتی، تصاویر ذهنی مردم درباره زمان را دگرگون کرد. در این دوره به جای فواصل زمانی مبهم، جوامع صنعتی به واحدهای بسیار دقیقی مثل ساعت، دقیقه و ثانیه نیاز داشتند که می‌بایست استاندارد و از فصلی به فصل دیگر و از جامعه‌ای به جامعه دیگر قابل تبدیل باشد (سپورت،۸:۱۳۷۵).
به طور کلی دو رویکرد متفاوت در مورد زمان وجود دارد، یکی رویکرد چند زمانی و دیگری رویکرد تک زمانی. در فرهنگ‌هایی که رویکرد چند زمانی دارند، تعامل گروه در مقایسه با رویکرد تک زمانی از لحاظ مهلت زمانی کار کردن مهم‌تر است. در این فرهنگ‌ها غالباً قرارها و وعده‌ها مورد توجه قرار نمی‌گیرد و در مورد آنها تخلف می‌شود. در فرهنگ‌هایی که رویکرد تک زمانی دارند، زمان به واحدهای دقیق تقسیم می‌شده است، وقت، زمان‌بندی و مدیریت می‌شود، برای اجرا ی کارها مهلت زمانی تعیین می‌گردد و تلاش می‌شود که کارها مطابق برنامه زمان‌بندی شده انجام گیرد. تأخیر در یک جلسه یا رعایت نکردن مهلت زمانی، وظیفه نشناسی تلقی می‌گردد. فرهنگ‌های اروپای شمالی و آمریکای شمالی بیشتر به سوی رویکرد تک زمانی گرایش دارند، در حالی که گرایش فرهنگ‌های آمریکای لاتین و خاورمیانه بیشتر به رویکرد چند زمانی است (قائد محمدی،۱۳۸۹ ،ص۶۳).
مفهوم مدیریت زمان
مفهوم مدیریت زمان، برای اولین بار توسط فردریک تیلور در سال ۱۸۸۳به کار گرفته شد.وی یک کار مشخص را به عناصری تقسیم نمود و تک‌تک این عناصر را مورد بررسی قرار داد (آتش‌پور، ۱۳۷۶).مدیریت زمان عبارت است از استفاده مؤثر از منابع و راهی جهت رسیدن به اهداف شخصی، علاوه بر آن مدیریت زمان استفاده بهینه از وقت جهت زندگی راحت‌تر و آسوده‌تر است (جواهری‌زاده، ۱۳۷۹). مدیریت زمان به معنی تحت کنترل گرفتن زمان برای استفاده حداکثر از آن در رسیدن به هدف است، چنین مدیریتی باعث افزایش بهره‌وری و کاهش مشکلات ناشی از کار است. مدیریت زمان شامل مهارتهایی از قبیل هدف‌گذاری،اولویت بندی ، برنامه ریزی، استفاده بهینه از لحظه‌ها، انضباط شخصی، روش‌های سازماندهی و … می‌باشد. این مهارتها به خوبی می‌توانند باعث حذف بسیاری از منابع استرس زمانی شده و در نتیجه موجب بهبود بهداشت روانی افراد ‌شوند.
مبانی نظری مدیریت زمان:
اهمیت و اولویت زمان از دیرباز مورد توجه علما و اندیشمندان قرار داشته است. تا بدانجا که برخی برای شناخت بیشتر زمان، دست به پیشگویی زده و مرزهای آن را در هم شکسته‌اند. برخی تا سال ۲۱۰۰ میلادی نیز پیشگویی نموده‌اند (ابراهیمی، ۱۳۷۳، ص ۱۶) . استفان لیندر درباره کمیابی فرایند زمان صحبت می‌کند و آن را یکی از مباحث اقتصادی می‌داند و اعتقاد دارد زمان می‌تواند به عنوان یکی از منابع کمیاب در علم اقتصاد مورد بررسی قرار گیرد.
عکس مرتبط با اقتصاد
«چونگ»[۹] می‌گوید: امروز جهان مشحون از چیزهای گرانبهاست، خانه، زمین، اموال و غیره. اما پرارزش‌ترین آنها زمان است. هیچ جنگاوری بالاتر از زمان نیست و تنها اوست که فاتح نهایی است. اتلاف وقت حتی از هدر دادن پول هم اسفناک‌تر است. زیرا شما همیشه قادر به تحصیل پول خواهی بود اما زمان هرگز باز نمی‌گردد (کیم، وو، چونگ، ۱۳۷۲، صص ۸۴-۷۵)
رضائیان بیان می‌کند که زمان یکی از منابعی است که هیچ کس نمی‌تواند برای شما بوجود آورد. اما افراد موفق همگی مبتکر زمان هستند و بر اصل و اساس هر وضعیت تمرکز می‌کنند. (رضائیان، ۱۳۷۲، ص ۶۳).
سروش می‌گوید: وقت شما، عمر شما و ارزش شما معادل چیزهایی است در مقابل صرف عمرتان به دست آورده‌اید (سروش، ۱۳۷۲، ص ۱۱). چونگ می‌گوید: بسیاری از فلاسفه اعتقاد دارند که زندگی انسان به اندازه کافی طولانی است. انسان چنانچه به طور مؤثر و مفید از وقتش استفاده کند طول عمر آنقدر خواهد بود که بتواند به موفقیت‌های برجسته‌ای دست پیدا کند. اما اگر عمر انسان به بطالت سپری شود و هیچ فرقی در زندگی نداشته باشد، پس از گذشت چند صباحی متوجه خواهد شد که دیگر فرصتی برای تغییر مسیر زندگی وجود ندارد، به هر حال عمر آدمی کوتاه نیست بلکه وی با اتلاف آن، عمر خود را کوتاه می‌کند. (کیم، وو، چونگ، ۱۳۷۲، صص ۸۴-۷۵)
اسلامی می‌گوید: عقربه‌های ساعت را نمی‌توان متوقف کرد و گذشت زمان را نمی‌توان کندتر نمود، بی‌توجهی به ارزش زمان باعث می‌شود که فرد نیازی به استفاده بهتر از اوقات احساس نکند و به اقدامات غیر ضروری و بیهوده بپردازد. (اسلامی، ۱۳۷۲، صص ۳۵-۳۴)
ابراهیمی اشاره می‌کند به اینکه دلیل تغییرات پر شتابی که در زمان رخ می‌دهد، زمان از ارزش و اهمیت کافی برخوردار است. به طوری که امروز کشورهای مترقی و در حال توسعه را براساس کندی و تندی تغییرات با یکدیگر مقایسه می‌کنند. هر چند در کشور ما چنانچه باید به مهم‌ترین نکته یعنی آموزش مدیریت زمان توجه کافی مبذول نشده است. (ابراهیمی، ۱۳۷۳، ص ۵۹)
زالی می‌گوید: زمان‌های از دست رفته بازگشتنی نیستند و شاید این بی‌رحمانه‌ترین قوانین باشد. زمان همانند تیری است که از کمان رها شده و هرگز باز نمی‌گردد و با شتاب هر چه تمامتر به پیش می‌رود. شما همیشه می‌توانید کار جدیدی آغاز و یا ثروت تازه‌ای کسب کنید، اما هرگز قادر به توقف زمان نخواهید بود. زمان ،گرانبهاترین و ضروری‌ترین منبع است و هیچ چیز جای وقت از دست رفته را نمی‌گیرد. (زالی، ۱۳۷۵، ص ۲۰).
جواهری زاده می‌گوید: شاید زندگی جاویدان، آرزویی دست نیافتنی باشد، ولی زندگی طولانی می‌تواند دست یافتنی باشد. یکی از راه‌های طولانی کردن زندگی، استفاده بهتر از وقت و توجه به اهمیت و ارزش والای آن است . (جواهری‌زاده، ۱۳۷۹، ص ۴۳).
کرامر (۱۹۸۹) دریافته است که زنان در استفاده از وقت‌شان کارآمدتر هستند. همچنین ولیز (۱۹۹۳) در پژوهش خود دریافت که بین مردان و زنان در استفاده از مدیریت زمان تفاوت وجود دارد.
شناخت زمان و ارزش نهادن به آن از ویژگی‌های مردان و زنان بزرگ است؛ چه بسا فرصت‌ها و زمان های مناسب که به علت بی‌توجهی و یا غفلت، از دست می‌روند. تشخیص درست و به موقع مشکلات و حوادث و راه حل آنها از ضروریات مدیریت زمان است.
شناخت مناسب‌ترین زمان برای تصمیمات و رفتارهای تربیتی، تضمین‌کننده موفقیت مربیان و مدیران آموزشی می‌باشد. متأسفانه با اینکه علم مدیریت پیشرفت چشمگیری داشته و در موضوعات مختلف کار شده، از مدیریت زمان کمتر سخن رفته است (شادمان‌فر، ۱۳۸۸).
یکی از بهترین راه های استفاده از زمان محدود و با ارزش عمر، بکارگیری دائمی و هوشیارانه “مدیریت زمان” است. “مدیریت زمان” یعنی این که کنترل زمان و کار خویش را بدست بگیریم و اجازه ندهیم که امور و حادثه‌ها ما را هدایت کنند. به تعبیر دیگر اگر انسان در رابطه با جریانهای زندگی، انفعالی عمل کند. زمان او به شدت هدر خواهد رفت، به تعببیر دیگر “مدیریت زمان” همان مدیریت بر خویشتن است و جالب است که بدانیم مهارتهایی که ما برای اداره دیگران نیازمندیم همان مهارتهایی است که برای اداره کردن خود نیازمندیم (صفا، ۱۳۸۹).
در مدیریت زمان، تعیین اولویتهای کاری از اهمیت به سزایی برخوردار است و اولویت با امور و کارهایی است که فوریت دارند و اهمیت بیشتری دارند. اغب این دو عامل در تعارض قرار می‌گیرند، یعنی ممکن است کاری فوری باشد اما مهم نباشد ویا برعکس؛ همیشه کار امروز فوریت دارد در حالیکه برنامه‌های سال بعد فوریت روز نیست به این سبب، امروز و فردا را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد و برای رفع این مشکل لازم است اولویتهای امروز و اولویتهای برنامه‌ریزی آینده را تعیین کنیم، ممکن است این امر اغلب به این معنی باشد که برخی از کارهای امروز از برنامه خارج شوند (فرنر[۱۰]، ۱۹۹۵).
شاخص های مدیریت زمان
هدفگذاری
تدوین طرح‌های کوتاه مدت نیز با تمرکز و توجه بر اجرای هدف فوری به جای دلبستن به آینده‌ای بیمناک، به هدف عوامل استرس‌زای پیشین کمک می‌کند. اولین مرحله برای برنامه‌ریزی مطلوب تعیین اهداف است. بیشتر برنامه‌های هدفگذاری مدیریت بر مبنای هدف با این مرحله آغاز و در این مرحله خاتمه می‌یابد. متأسفانه اولین مرحله به تنهایی به دستیابی به هدف یا حذف استرس منتهی نمی‌شود. صرف تدوین یک هدف اگر چه مفید است اما کافی نیست . (وتن وکمرون ۱۹۵۶، ترجمه جعفری مقدم، ۱۳۸۰)
در هنگام بررسی اهداف، آنها را بنویسید و بعد آنها را به اهداف کوتاه مدت، بلندمدت، شخصی و کاری تقسیم کنید. سپس ببینید آیا این اهداف واقع‌بینانه هستند یا خیر، ببینید برای رسیدن به اهداف مورد نظر به کدام مهارت‌ها احتیاج دارید و برای رسیدن به هر یک از اهداف خود یک جدول زمان‌بندی تدوین و مهلت رسیدن به هر هدف را در آن قیدکنید. (هیندل، ۱۹۹۴، ترجمه جعفری مقدم، ۱۳۸۳).
اولویت‌بندی
اولویت‌گذاری فعالیت‌ها در واقع بدین معنی است که مشخص کنیم کدام یک از وظایف بالاترین و کدام یک از درجه اهمیت کمتری برخوردار دارند و کدام یک از این فعالیتها قادر به انجام در پایین‌ترین سطح اولویت می‌باشد. وظایفی که دارای مرتبه و اولویت بالا می‌باشند بایستی در مراحل نخست انجام پذیرد (ویلسون ۲۰۰۶) . هر چند که تعیین اهداف مشخص و روشن، تضمین‌کننده استفاده خردمندانه از وقت است، اما تعیین اولویت‌ها تنها راهی است که می‌توان از طریق آن در جهت رسیدن به اهداف کار کرد. (روبرتا ،۱۹۸۹، ترجمه شیرازی‌منش و همکاران، ۱۳۸۳)
پژوهش‌ها نشان داد خصوصیات افرادی که دارای هوش هیجانی بالا می‌باشند، برگرفته از مهارت اجتماعی بالا، سازگاری با اهداف گروه یا سازمان، رتبه‌بندی اهداف، برنامه‌ریزی، اولویت‌بندی و نظم درونی می‌باشد. (قائد محمدی، ۱۳۸۸، ص ۴۴)
تصویر توضیحی برای هوش هیجانی
برنامه‌ریزی
پیتر دراکر، برنامه‌ریزی را به عنوان یکی از عوامل اصلی مدیریت مطرح کرده است. به این معنا که به جای آن که در اختیار خواسته‌ها و تمهیدات قرار گیریم، زمان را بطور دقیق برنامه‌ریزی کنیم. هیچ چیزی برای تنظیم وقت از برنامه‌ریزی روزانه ارزشمندتر نیست. بدون وجود چنین برنامه‌ای دائماً در خدمت خواسته های دیگران خواهیم بود. با وجود یک برنامه مدون و مرتب همیشه می‌دانیم کجا هستیم، کجا باید باشیم و با قدرت می توانیم با اموری که در طول روز برایمان اتفاق می‌افتد چگونه برخورد کنیم. چرا که اولویت‌‌ها از پیش برای ما مشخص شده‌اند (فرنر، ۲۰۰۳، به نقل از جواهری زاده، ۱۳۸۱) . برنامه‌ریزی، آماده نمودن امکانات و منابع و وسایل جهت تحقق بخشیدن به اهداف می‌باشد. مهم‌ترین نقش برنامه‌ریزی عبارت است از مکتوب‌سازی آنچه قرار است انجام شود. برنامه نوشته شده دارای اثر روانی در تحریک درونی برای انجام کار است (ساقیان، ۱۳۷۹).
ویلسون ادعا کرد یکی از مهم‌ترین برنامه‌هایی که شخص در آن می‌تواند به کمترین کنترل هیجان های خود و برقراری ارتباط سالم و توانایی شناخت احساسات خود بپردازد، برنامه‌ریزی زمان است. زیرا باعث می‌شود که افراد به زمان یا ساعتی خاص، خود را محدود سازند و با زمانبندی، زمان کیفی برای ارتباط مطمئن برقرار کنند و حتی پیشنهاد می‌شود این افراد از زمان خود به بهترین نحو استفاده کنند. به عنوان مثال رانندگان در زمان خاص چند کار را به بهترین نحو انجام دهند (ویلسون، ۲۰۰۶).
یکی از عوامل فردی مرتبط با پیشرفت و موفقیت نوجوانان و جوانان، خودتنظیمی است. به این معنا که فرد باید تکالیف و کارهایش را تنظیم کند ، به همین دلیل نیاز به یک برنامه‌ریزی صحیح زمانی و هدف‌گذاری دارد که همان مدیریت زمان می‌باشد.
مدیریت زمان در حیطه‌های مختلفی مانند کار بیرون از منزل، انجام کارهای مربوط به تحصیل و اوقات فراغت و استراحت قابل اجرا است. مدیریت زمان یا استفاده بهینه از زمان که شامل برنامه‌ریزی صحیح زمانی، هدف‌گذاری و اولویت‌بندی در اهداف بعنوان یک سازه مهم در روان‌شناسی می‌تواند در موفقیت مؤثر باشد. به نظر می‌رسد دانش‌آموزانی که از مهارت مدیریت زمان برخوردارند می‌توانند در برابر خواسته‌های نامعقول و غیرمنطقی دیگران نه بگویند و به تکالیف درسی و تحصیلی خود بپردازند و پیشرفت تحصیلی بهتری داشته باشند.
خود تنظیمی فرایندی است که از طریق آن دانش‌آموزان شناخت‌ها، رفتارها و عواطفی را که به طور نظام‌مند متوجه اکتساب اهداف است، فعال و حفظ می‌کند،در واقع خود تنظیمی یکی از عوامل فردی تعیین کننده پیشرفت وموفقیت نوجوانان و جوانان می باشد. (زیمرمن، ۱۹۸۹، به نقل از پنتریچ و شانک، ۲۰۰۲، ترجمه شهرآرای، ص ۳۰۰)
دانش‌آموزانی که برای دستیابی به هدف برانگیخته شده‌اند، به فعالیت‌هایی که به مفید بودن آنها اعتقاد دارند، (مثل توانایی مروز ذهنی مطالب یاد گرفته شده، روشن کردن اطلاعات مبهم) می‌پردازند. در حقیقت خود تنظیمی، یادگیری را افزایش می‌دهد و موجب پیشرفت تحصیل می‌شود و ادراک شایستگی بیشتر، انگیزش و تنظیم عملکرد را برای دستیابی به اهداف جدید حفظ می‌کند. (شانک ۱۹۹۱، به نقل از پنتریچ و شانک/ ۲۰۰۲)، ترجمه شهرآرای، ۱۳۸۶)
یک جزء مهم و متمایز کننده خود تنظیمی این است که یادگیرنده، حداقل در یک جنبه و شاید در همه جنبه‌ها امکان انتخاب داشته باشد. این بدین معنی نیست که یاد گیرندگان همیشه از انتخاب‌های موجود، به درستی استفاده می‌کنند، بلکه آنها ممکن است در مورد چگونگی پیش رفتن، نامطمئن باشند و از معلم درباره آنچه باید انجام دهند، سئوال کنند. (همان منبع).مدیریت زمان یا استفاده بهینه و مؤثر از زمان، عبارت است از برنامه‌ریزی زمانی منظم و هماهنگ، بعلاوه واکنش مناسب در مقابل ضایع کنندگان وقت (سروش، ۱۳۷۲).چون کمبود وقت معمولاً موجب اضطراب و فشار روانی و … می‌شود بنابراین اگر نوجوانان و جوانان برای تنظیم اوقات خود از برنامه‌ریزی صحیح زمانی و هدف‌گذاری استفاده نمایند، انتظار می‌رود که موفقیت در کارها داشته باشند و با ادامه مدیریت زمان در دوره‌های تحصیلی انتظار می‌رود که پیشرفت تحصیلی نیز حاصل شود.مدیریت زمان، نیاز به برنامه‌ریزی زمانی صحیح دارد. افراد باید جهت برنامه‌ریزی موثر راهی برای نجات زمانشان پیدا کنند. استفاده بهینه از زمان شامل برنامه ریزی زمانی دقیق و در نظر گرفتن اولویت‌ها است، (بون[۱۱] ۱۹۹۲).برنامه‌ریزی زمانی صحیح در مدیریت زمان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. زیرا باعث تأثیر در عملکرد (پیشرفت تحصیل، سلامت روانی)، تمرکز یافتن بر اهداف، از بین بردن عدم اطمینان و مسائل مورد انتظار، فراهم کردن راهنمایی برای تصمیم‌گیری و تسهیل کنترل می‌شود، (بون، ۱۹۹۲).همانگونه که اشاره شد، مدیریت زمان شامل الف) ارزشیابی استفاده بهینه از زمان، ب) تعیین اولویت‌ها و ج) مدیریت مؤثر زمان است. (بون، ۱۹۹۲). در ادامه به توضیح این عناصر می‌پردازیم:
نتیجه تصویری درباره سلامت روانی
الف: ارزشیابی استفاده بهینه از زمان:
مدیریت زمان، فرایند مؤثر تقسیم زمان در میان تکالیف مختلف است که یک عامل کلیدی در فواید وابسته به مدیریت محسوب می‌شود. برای اطمینان از استفاده بهینه از زمان، افراد باید زمانشان را برآورد کنند. اولویتی را در نظر بگیرند و زمان را بطور مؤثر مدیریت کنند. اجرای این تکالیف به معنی پرسیدن و پاسخ دادن به ۵ سال مهم زیر است:

 

برای

تکرار مسابقه

الزام به استرداد جوایز (مدال، کاپ، وجه نقد)

سقوط تیم به رده پایین‌تر در صورتی که در تعهد باشگاه ها، شرط سقوط پیش بینی شده باشد.

حال در این جا به تعهداتی که باشگاه‌ها نسبت به ورزشکاران و مربیان خود دارند می‌پردازیم، که عدم انجام این تعهدات منجر به مسئولیت انتظامی باشگاه‌ها می‌شود.
ـ تعهدات باشگاه نسبت به ورزشکاران
باشگاه در خصوص ورزشکاران تحت استخدام خود تعهداتی را به عهده دارد که این تعهدات ممکن است در قرارداد و یا به موجب آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های فدراسیون پیش‌بینی و مقرر شده باشد.
ـ پرداخت حق الزحمه براساس قرارداد و یا به موجب دستورالعمل و آیین‌نامه‌های مربوطه
پرداخت دستمزد و حق‌الزحمه به ورزشکاران به عنوان یکی از اساسی‌ترین و مهم‌ترین تعهدات قراردادی باشگاه‌های ورزشی تلقی می‌گردد چرا که آن خود به منزله عوض قرارداد منعقده میان ورزشکار و باشگاه می‌باشد.
با توجه به آن چه که گفتیم بازیکن یا ورزشکار، کارگر باشگاه محسوب می‌شوند اما در خصوص شمول برخی مقررات قانون کار و تأمین اجتماعی مانند پرداخت دستمزد و حق سنوات و مانند آن باید اذعان کرد که درست است که بازیکن کارگر باشگاه محسوب می‌شود اما در این خصوص مقررات و ایین‌نامه‌های خاصی وجود دارد که به طور خاص در این زمینه حکم فرما می‌باشد به نوعی می‌توان گفت که قرارداد بازیکن با باشگاه نوعی قرارداد موقت می‌باشد که محدود به زمان خاصی است و بعد از آن دیگر آثاری را به دنبال ندارد که بخواهیم در خصوص حق سنوات و … بحث و کنکاش نماییم.
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
به هر صورت در خصوص دستمزدهای پرداختی به ورزشکاران به ویژه در ورزش فوتبال به موجب ماده ۸ آیین‌نامه نقل وانتقالات بازیکنان (لیگ حرفه‌ای فوتبال) مبلغ پیش قرارداد که نمی‌تواند بیش از ۴۰% کل قرارداد باشد، فقط به بازیکنانی با شرایط زیر پیش پرداخت می‌شود:
۱٫ قرارداد او بیش از حداقل ۶ ماه باشد.
۲٫ هرگاه بازیکنی قرارداد بیش از یکسال ببندد می‌توان پیش قرارداد او را در اقساط مساوی سالانه پرداخت کرد.
مطابق ماده ۶ از فرم چاپی شکل قرارداد باشگاه و بازیکن (سازمان لیگ حرفه‌ای)، بازیکن برای مدت یکسال قرارداد پیش پرداخت در دو قسط مساوی دریافت می‌کند که قسط اول به موقع عقد قرارداد و قسط دوم، رأس ۶ ماه از شروع قرارداد بازیکن پرداخت می‌شود. در صورتی که قرارداد کمتر از یک سال باشد پیش پرداخت وجود نخواهد داشت و در صورتی که بیش از یک سال باشد در هر سال، در دو قسط مساوی و قسط اول در سالگرد عقد قرارداد و قسط دوم ۶ ماه بعد بایستی پرداخت گردد. حقوق هفتگی بازیکنان در صورتی به بازیکنان پرداخت می‌گردد که در لیست ۲۵ نفره باشگاه در فصل مسابقات لیگ قرار گیرد.
همان طور که ملاحظه گردید تعهد به پرداخت به موقع دستمزد یکی از وظایف اصلی باشگاه‌ها در قبال بازیکنان می‌باشد که معمولاً در قراردادها، بازیکنان بر روی آن تأکید ویژه می‌باشد.
البته در راستای جلوگیری از پرداخت‌های نا بهنجار و خارج از عرف، در سال ۱۳۸۹ سازمان لیگ حرفه‌ای فوتبال، اقدام به صدور بخشنامه‌ای کرد که به موجب آن با تعیین مبلغ حداکثر سقف قرارداد، پرداخت‌های بیش از آن را ممنوع اعلام نمود و باشگاه‌ها و بازیکنان را از توافق بر مبلغی بیش از سقف قرارداد (مبلغ ۳۵۰ میلیون تومان) منع کرد و ضمانت اجرای آن‌را محرومیت و جریمه برای بازیکنان و باشگاه‌ها و مؤسسات ورزشی قرارداد.[۲۰۹]
تبصره یک ماده ۱۸۰ آیین‌نامه انضباط فدراسیون فوتبال جمهوری اسلامی ایران مصوب ۱۳۸۸ مقرر می‌دارد: «… در صورت اختلاف سقف قرارداد داخلی با قرارداد ثبت شده در فدراسیون فوتبال، هر یک از طرفین به پرداخت ۲۰% از ارزش قرارداد مذکور در حق فدراسیون فوتبال جریمه خواهند شد.[۲۱۰]
نکته‌ای که قابل ذکر است این است که معمولاً بازیکنان در قراردادهای خود این شرط را می‌گنجانند که در صورت عدم پرداخت منظم و مقرر بین طرفین در موعدهای مزبور، آن‌ ها این حق را دارند که در تمرینات باشگاه شرکت نکنند.
به هر صورت در صورت نپرداختن به موقع مبلغ قرارداد، ممکن است باشگاه به عنوان کارفرما در صورت تحقق سایر شروط مسئولیت قراردادی مسئولیت پیدا کند.
ـ تعهد به فراهم کردن امکانات لازمه و نیز ایمنی تجهیزات ورزشی
از وظایف مهم باشگاه‌ها و مؤسسات ورزشی فراهم نمودن کلیه امکانات لازمه و نیز ایمنی این امکانات می‌باشد. بند ۲ ماده ۶ فرم قراردادهای بازیکنان فوتبال فراهم آوردن کلیه امکانات و وسایل برای انجام تمرین را جزء یکی از تعهدات باشگاه بر شمرده است که البته این تعهد جزو تعهدات قانونی باشگاه‌ها می‌باشد که حتی در صورت عدم پیش‌بینی در آیین‌نامه، به موجب قانون برعهده‌ی باشگاه‌ها و مؤسسات ورزشی قرار می‌داشت.
البته این امکانات و تجهیزات ورزشی می‌بایست از ایمنی لازم برخوردار باشند به طور کلی تعهد به ایمنی از وظایف مهم باشگاه است که باشگاه‌ها – اعم از کوچک و بزرگ می‌بایستی طرح‌ها و برنامه‌هایی را در جهت ایمن‌سازی داشته باشند.[۲۱۱]
به طور کلی این وظیفه در تمام آیین نامه‌های فدراسیون‌های ورزشی پیش‌بینی شده است به طور مثال بر طبق بند ۳ ماده ۱۱ آیین نامه لیگ قهرمانی جودو باشگاه کشور مصوب سال ۱۳۹۰، نیز تهیه کلیه وسایل ایمنی و پوششی و تجهیزات شخصی ورزشکاران بر عهده باشگاه‌های شرکت‌کننده می‌باشد.
امروزه باشگاه‌های ورزشی و بازیکنان آن‌ ها از نبود حداقل امکانات رنج می‌برند به طوری که بازیکنان باشگاه‌های استقلال و پرسپولیس معمولاً در مصاحبه‌هایی از نبود رختکن و لباس‌کن مناسب سخن به میان می‌آورند.[۲۱۲]
ـ تأمین امکانات برای انجام مسابقات مانند تشکیل اردوها و تدارک مسافرت‌ها[۲۱۳]
عرف ورزشی و هم‌چنین قراردادهای ورزشی تأمین امکانات برای انجام مسابقات را برعهده‌ی باشگاه‌ها می‌دانند. به طور کلی تدارکات سفر از قبیل هواپیمای مناسب یا اتوبوس مناسب، محل اردوی مناسب و … که همیشه قبل از مسابقات مهم انجام میپذیرد وظیفه باشگاه‌ها است که این امر و لو در قرارداد قید نشده است عرفاً به صورت شرط ضمنی قابل استنباط از قراردادهای ورزشی می‌باشد.
بند ۶ از ماده ۱۱ آیین نامه لیگ قهرمانی جودو باشگاه کشور مصوب ۱۳۹۰ مقرر داشته است، «باشگاه‌ها موظفند کلیه هزینه‌های تیم خود را برای اعزام به مسابقات بپردازند، هزینه‌ها شامل ایاب و ذهاب، تغذیه و اسکان و … می‌باشد.
ـ تأمین بیمه درمانی و حوادث برای بازیکنان در مدت قرارداد
با توجه به خطراتی که ورزش برای ورزشکاران و مربیان دارد الزام به بیمه کردن ورزشکاران را می‌توان از تعهدات مهم باشگاه‌ها و مؤسسات ورزشی دانست. مطابق ماده ۲۵ آیین‌نامه و دستورالعمل نقل و انتقالات بازیکنان (فدراسیون بسکتبال): باشگاه موظف است بازیکن و مربی را در برابر فوت، سوانح، صدمات، نقض عضو و هرگونه بیماری ناشی از مسابقات یا تمرینات یا به هنگام مسافرت‌های داخل و خارج از کشور از طریق فدراسیون پزشکی جمهوری اسلامی ایران بیمه نموده و بیمه‌‌نامه ضمیمه قرارداد، شود.[۲۱۴]
ـ مطلع کردن بازیکن از مقررات مربوطه
باشگاه موظف است بازیکنان را نسبت به مقرارت و قوانین و آیین‌نامه داخلی باشگاه آگاه کند آیین‌نامه‌ها و قوانین انضباطی فدراسیون را نیز به بازیکن تفهیم کرده به ویژه در مورد تغییرات احتمالی در مقررات نقل و انتقالات آگاه کند.
بند ۳ ماده ۳۵ آیین‌نامه لیگ قهرمانی جودوی باشگاه‌های کشور مصوب ۱۳۹۰ مقرر داشته است: باشگاه موظف است نسبت به آگاه کردن بازیکن به مفاد مندرج در آیین‌نامه داخلی باشگاه اقدام و آیین‌نامه‌های مسابقات لیگ و انضباطی مصوب فدراسیون را به بازیکن ابلاغ و با اخذ امضاء و اثر انگشت سبابه، ابلاغ را به تأیید بازیکن برساند.
این موارد از تکالیف عمده باشگاه می‌باشد که عدم رعایت آن‌ ها ممکن است موجب ایجاد مسئولیت برای باشگاه‌ها و مؤسسات ورزشی مربوطه گردد.
ـ انتخاب مربیان مناسب برای آموزش ورزشکاران
انتخاب مربیان واجد صلاحیت از اصلی‌ترین وظایف باشگاه‌ها و مؤسسات ورزشی نسبت به ورزشکاران تحت استخدام خود می‌باشد. اصولاً از دیرباز نقش مربی به عنوان کسی که به تعلیم و تربیت می‌پردازد در ورزش نقش بسیار مهمی بوده است در دعوای همفیل در برابر سایرز منطقه آموزشی یا دانشگاه به دلیل تسامح در استخدام کارکنان و با توجه به این تقصیر مزبور سبب اصلی صدمات خواهان بود.[۲۱۵]
۲٫ حقوق کشورهای اروپایی
در کشورهای مختلف اروپایی نیز فدراسیون‌های ورزشی دارای یک کمیته انضباطی برای رسیدگی به تخلفات انتظامی واداری ورزشکاران و مربیان و سایر کارکنان به طور کلی اعضای عضو فدراسیون‌های ورزشی که مهمترین آنها باشگاه‌های ورزشی هستند می‌باشند. در رقابت‌های بین المللی نیز برای مثال فدراسیون‌های بین اللملی مثل فیفا. ارکان قضایی این فدراسیون جهانی عبارتند از: کمیته انضابطی و کمیته استیناف که وظایف آنها را قانون انضباطی فیفا[۲۱۶] تعیین می‌کند. اعضای این کمیته‌ها توسط کمیته اجرائی فیفا برای یک دوره ۴ ساله که قابل تجدید می‌باشد انتخاب و انتصاب می‌گردد که سرپرستی آنها به عهده رئیس و در غیاب او نائب رئیس کمیته می‌باشند و این کمیته‌ها در تصمیمات خود استقلال کامل دارند.[۲۱۷]
باشگاه‌هایی که در صحنه بین المللی به رقابت‌های قهرمانی ورزشی می‌پردازند می‌بایستی در چهارچوب قوانین حرفه‌ای آن ورزش که به صورت مدون و یا حتی عرفی وجود دارد به فعالیت بپردازند.
در غیر این صورت ممکن است با محرومیت هایی از سوی کمیته انضباطی فدراسیون‌های ورزشی مربوطه کشور خود و یا حتی فدراسیون‌های بین اللملی مواجه گردند.
در پرونده‌ای جنجالی در سال ۲۰۰۹ میلادی، باشگاه ورزشی چلسی انگلستان به دلیل رفتار نادرست و به دور از اخلاق حرفه‌ای ورزش با محرومیت سنگینی از سوی کمیته انضباطی فیفا مواجه گردید. جریان این پرونده عجیب بدین گونه بود که باشگاه چلسی انگلستان که از ثروتمندترین باشگاه‌های این کشور می‌باشد و توسط شخصی به نام رومن آبرو مویچ غول نفتی کشور روسیه اداره می‌شود گائل گاکوتو بازیکن باشگاه لانس فرانسه از باشگاه‌های حاضر در رقابت‌های لیگ فرانسه را ترغیب و وسوسه کرد در حالی که با باشگاه لانس قرارداد دارد؛ قرارداد خود را با این باشگاه فرانسوی فسخ کرده تا باشگاه چلسی با او قرارداد امضاء کند. این پرونده جنجال‌های فراوانی را به پا کرد به طوری که فضای ورزشی به ویژه فوتبال در دنیای ورزش ملتهب گردید و در نهایت با شکایت باشگاه فرانسوی لانس، کمیته انضباطی فیفا با صدور رأیی قاطع و در عین حال جنجالی، باشگاه چلسی را به مدت دو سال از ۲۰۰۹ تا ژانویه ۲۰۱۱ میلادی از حضور در صحنه نقل و انتقالات و ترانسفر بازیکن محروم نمود.[۲۱۸]
همچنینن در سال ۲۰۰۷ م کمیته انضباطی یوفا[۲۱۹] بسیاری از باشگاه‌های اروپایی را به دلیل آشوب‌طلبی تماشاگران منتسب به این باشگاه ها، با محرومیت‌های سنگینی مواجه کرده است.
باشگاه‌هایی مثل اندرلشت بلژیک و ستاره سرخ بلگراد به دلیل آشوب تماشاگران این باشگاه‌ها و ورود به زمین بازی به پرداخت جریمه‌های سنگین مالی محکوم گردیدند به طوری که باشگاه اندرلشت را به پرداخت ۲۰ هزار فرانک سوئیس و ستاره سرخ بلگراد را به پرداخت ۲۰ هزار فرانک سوئیس محکوم کرد.[۲۲۰]
هم چنین در یکی از جدیدترین آرای انضباطی یوفا باشگاه فاینورد هلند از باشگاه‌های مطرح فوتبال هلند به دلیل آشوب هواداران منتسب به این باشگاه در جریان دیدار با نانسی در ماه نوامبر ۲۰۱۱ از حضور در مسابقات اروپایی محروم کرد.[۲۲۱]
در ایتالیا نیز کمیته انضباطی رقابت‌های سری آ ایتالیا موسوم به کالچیو، باشگاه آث رم را به دلیل تخلف هوادارانش که به چشم فرناندو موسللرا، دروازه بان لاتزیو، لیزر انداختند ۳۵ هزار یورو جریمه شد و لاتزیو دیگر تیم ایتالیایی نیز به دلیل این که هوادارانش مواد آتش زا به زمین مسابقه پرتاب کردند ۶ هزار یورو جریمه کرد.[۲۲۲]
به هر حال اصولاً کشورهای اروپایی و حتی فیفا مقررات جامع و مانعی برای تخلفات انتظامی ورزشکاران و مربیان و سایر مسئولان فنی و حتی اجرائی، به ویژه باشگاه‌ها در نظر گرفته است.
برای مثال ماده ۱۲ قانون انضباطی فیفا مصوب ۲۰۱۱ ضمانت اجراهای متعددی برای باشگاه‌های متخلف در نظر گرفته است که شامل محرومیت از ترانسفر و بازی بدون تماشاگر و شرکت در هر نوع فعالیت‌های ورزرشی، عدم بازی در استادیوم خودی، محرومیت از بازی در کشور خودی، بازی در زمین بی‌طرف، ابطال نتیجه بازی، جرائم نقدی می‌باشد که تفصیل آن‌ ها در مواد قانون مذکور آمده است.
گفتار دوم: مسئولیت انتظامی ورزشکاران و مربیان
۱٫ حقوق ایران
همان طور که در کلیات آمد مسئولیت انتظامی به معنای مسئولیت ناشی از تخلف از مقررات اداری و انضباطی سازمان یا اداره‌ای که کارگر که در ما نحن فیه ورزشکاران و مربیان می‌باشند و در آنجا به فعالیت می‌پردازند می‌باشد که نتیجه آن مسئولیت ورزشکاران یا مربیان مزبور در قبال باشگاه‌ها و موسسات ورزشی مربوطه می‌باشد.
هر باشگاه و موسسه ورزشی برای سازماندهی فعالیت‌های مربوطه به خود ونیز بهبود و تسریع جریان امور کاری خود اقدام به تدوین یک سری مقررات انضباطی و انتظامی می کند که نقض چنین مقرراتی ممکن است موجب مسئولیت انتظامی ورزشکاران و مربیان و به طور کلی کارکنان آن باشگاه و موسسه ورزشی گردد. در این راستا هر باشگاه ورزشی در تشکیلات خود اقدام به تشکیل یک نهاد انضباطی به عنوان کمیته‌ی انضباطی[۲۲۳] می کند.
این کمیته که به عنوان نهاد قضایی باشگاه ورزشی به فعالیت می‌پردازد اصولاً به تخلفات ورزشکار ومربّی در چهارچوبی می‌پردازد که به اصول حرفه‌ای آن ورزش و باشگاه مربوط است به بیان دیگر برای مثال در صورتی که یک ورزشکار اقدام به عملی مجرمانه ـ که هم از نظر قوانین جزائی، جرم تلقی می‌شود و هم از نظر نقض اصول حرفه‌ای، مغایر با آرمان و فرهنگ آن باشگاه می‌باشد ـ نماید باشگاه فقط از نقطه نظر رعایت مصالح باشگاه و ضرر و زیانی که به دلیل قصور آن ورزشکار یا مربّی که باشگاه وارد گردیده اقدام به رسیدگی می کند و این مجوز را ندارد که اقدام به صدور احکام جزائی مانند حبس و شلاق نماید. فقط ممکن است باشگاه در چهارچوب مصالح باشگاه و موسسه ورزشی متبوعه، اقدام به جریمه نقدی و یا کسر از حقوق و قرارداد ورزشکار و یا مربی و در نهایت اخراج ورزشکار یا مربّی مقصر نماید.
متاسفانه در حادثه‌ای که در جریان بازی فوتبال از سری رقابتهای لیگ برتر ایران که بین دو تیم داماش گیلان و پرسپولیس تهران برگزار گردید و بازیکن پرسپولیس اقدام به حرکاتی خلاف شئونات اخلاقی و حرفه‌ای فوتبال نمودند که کمیته انضباطی باشگاه مربوطه، این دو بازیکن را به جریمه نقدی سنگین و اخراج از باشگاه محکوم نمود.
بنابراین باید خاطرنشان ساخت که در صورتی که ورزشکار و یا سایر اعضای باشگاه بدون عذر موجه به تکالیف خود در قبال باشگاه عمل نکرده باشند کمیته انضباطی آن باشگاه اقدام به تشکیل جلسه نموده و به برخورد با متخلف می‌پردازد.
بند ۱ ماده ۲۵ آیین نامه انضباطی فدراسیون فوتبال جمهوری اسلامی ایران مصوب ۱۳۹۰ مقرر می‌دارد: «۱٫ در خصوص عدم حضور بازیکن یا سایر اعضای باشگاه‌ها در تمرینات و مسابقات و برنامه‌های رسمی تیم خود، بدون داشتن عذر موجه، برابر آیین‌نامه انضباطی همان باشگاه (که به تایید کمیته انضباطی فدراسیون فوتبال رسیده باشد) رفتار می‌شود.
البته عدم حضور ورزشکاران مزبور در تمرینات و مسابقات تیم‌های ملی مطابق با تبصره ماده ۲۵ آیین نامه مربوطه موجب مجازات‌های مندرج در ماده ۲۰ آیین نامه مذکور گردد که از تذکر شروع به محرومیت منتهی می‌گردد.
در برخی موارد انجام مصاحبه توسط باشگاه‌های ورزشی برای ورزشکاران و مربیان ممنوع می‌شود و بنابراین ممکن است صحبت کردن که حق طبیعی هر فرد یا انسانی می‌باشد در برخی موارد توسط باشگاه ورزشی ممنوع شناخته شود که انجام آن توسط مصاحبه کننده موجب مسئولیت انتظامی می‌گردد. بدیهی است صحبت‌های تحریک کننده که باعث تشویش اذهان عمومی گردد و خلاف مصالح باشگاه نیز قلمداد گردد محرومیت‌های انضباطی سنگین تری را در پی خواهد داشت. برای مثال یکی از بازیکنان باشگاه استقلال به دلیل انجام مصاحبه منفی علیه باشگاه و کادر فنی باشگاه خود با جریمه نقدی سنگینی مواجه گردید.[۲۲۴]
کسب نتایج ضعیف نیز ممکن است از مواردی باشد که باشگاه‌های ورزشی بازیکنان و مربیان خود را با جریمه‌های نقدی مواجه ساخته تا آن‌ ها را به تلاش و کوشش بیشتری وادار نمایند. در یکی از این موارد باشگاه مس سرچشمه کرمان، ۲۰ درصد از قرارداد و حقوق بازیکنان و مربیان خود را به دلیل کسب نتایج ضعیف کسر کرد.[۲۲۵]
در ادامه به تعهدات بازیکن و مربی نسبت به باشگاه خود را بررسی می‌کنیم که عدم پایبندی به این تعهدات، مسئولیت انتظامی بازیکن و مربی را در پی دارد.
۱ـ۱٫ تعهدات بازیکن
بازیکن در قبال باشگاه تعهداتی دارد که در زیر بررسی می‌شود:
ـ عدم انعقاد قرارداد تجاری و تبلیغاتی بدون مجوز باشگاه
بازیکن در مدت قرارداد نمی‌تواند هیچ نوع قرارداد تجاری و تبلیغاتی بدون مجوز کتبی باشگاه منعقد نماید. قراردادهای تبلیغاتی[۲۲۶] قراردادهایی هستند که میان بازیکن و باشگاه (و یا شخص حقیقی یا حقوقی دیگری) بسته می‌شود، که بنابر آن باشگاه (یا شخص دیگر) حق استفاده از تصویر آن بازیکن، در امور تبلیغاتی یا دیگر مسائل مرتبط را کسب می‌کند. امروزه بازیکنان نامدار فوتبال، درآمدهای هنگفتی را از این بابت بدست می‌آورند. در کشورهای اروپایی بازیکنان، گسترش‌دهندگان مدهای مو، تزئینات و البسه و حتی نقش‌های جدیدی از خالکوبی‌ها می‌باشند.
ماده ۹ آیین‌نامه نقل و انتقالات بازیکنان فوتبال در این زمینه مقرر می‌دارد. «هر گونه قرارداد تبلیغاتی که میان بازیکن و باشگاه بسته شود جزئیات آن باید در قرارداد بازیکن به صورت کامل ذکر شود در غیر این صورت بازیکن موظف به رعایت قراردادهای تبلیغاتی باشگاه است».
در هر حال یک باشگاه و مؤسسه ورزشی میتواند یک بازیکن را به دلیل تبلیغ برای شرکتهایی که با این تیم قرارداد تبلیغاتی ندارند جریمه کند و شکایت کردن او هیچ نتیجهای نخواهد داشت[۲۲۷].
ـ عدم مذاکره مستقیم یا غیر مستقیم با باشگاه دیگر
بازیکن در مدت قرارداد با باشگاه نمی‌تواند به صورت مستقیم و یا غیر مستقیم با هیچ باشگاه دیگری وارد مذاکره شود. در گذشته نیز بیان شد که، بازیکنان ورزش پیشه مانند سایر صاحب‌پیشگان در فکر تأمین معاش و گذراندن زندگی خود هستند. در دنیای ورزش پیشه‌ای بسیار دیده‌ایم که بازیکنان به علت عدم پرداخت مزدشان با تمام توان خود در تمرینات و مسابقات شرکت نمى‏کنند و در مجموع نشاط و نیروى تیم را رو به کاستى مى‏برند. در کشور ما که وخامت اوضاع اقتصادى به هر دلیلى بیداد مى‏کند، بروز چنین مشکلاتى بخشى از فرهنگ ورزشى‏مان قرار گرفته است. با تمام این تفاسیر، فرض کنیم بازیکنى که در شرایط بد اقتصادى و نقض عهدهایى از سوى باشگاه در خصوص پرداخت بدهى‏هایش قرار گرفته، طرف مذاکره با باشگاه متمول و ثروتمندى قرار گیرد. مطمئناً چنین بازیکنى دیگر با صداقت و وجدان کارى بر سر تمرینات و مسابقات حاضر نمى‏شود. به همین دلیل هر گونه مذاکره مستقیم یا غیرمستقیم بازیکن در مدت قرارداد با باشگاه دیگر در آئین‏نامه‏ها صراحتاً منع گردیده است.
عکس مرتبط با اقتصاد
بند ۹ از ماده ۴۲ آئین‏نامه سازمان لیگ والیبال در این زمینه مقرر مى‏دارد: «هیچ بازیکنی بدون مجوز کتبى باشگاهش نباید با یک باشگاه دیگر وارد مذاکره شود حتى اگر این مذاکره بطور غیرمستقیم و توسط نماینده بازیگن صورت گیرد…».
ـ عدم دریافت وجه از اشخاص حقیقى یا حقوقى غیر از باشگاه تحت قرارداد در قبال نتایج مسابقات‏
بازیکن نمى‏تواند تحت هیچ شرایطى براى برد یا باخت یا تساوى در مسابقات، وجوهى غیر از باشگاه از شخص حقیقى یا حقوقى دریافت کند. باشگاه‏ها نیز همچون دیگر مؤسسات، هرگز نخواهند پذیرفت که دیگران در امور مدیریتى آنها مداخله نمایند، شاید در بدو امر، ممنوعیت بازیکن یا به عبارت حقوقى تعهد بازیکن به خوددارى از گرفتن پاداش براى برد یا تساوى در مسابقات، تعهدى سختگیرانه باشد، اما تجربه عملى نشان مى‏دهد که چنین نیست در مسابقاتى که بصورت گروهى انجام مى‏شود، تیمهاى صعود کننده ترجیح مى‏دهند در مرحله تک حذفى به مصاف تیم‏هاى ضعیف‏تر بروند، حال اگر دیگران بازیکنان تیم را ترغیب به تلاش بیشتر و کسب نتیجه برد نمایند، معادلات کادر رهبرى بهم خواهد ریخت. لذا وجود چنین تعهدى براى بازیکنان مفید بنظر مى‏رسد. بنابراین اگر ورزشکاران اقدام به قمار و شرط بندى نمایند جدا از این امر که قرارداد راجع به آن باطل و غیرقابل مسموع است[۲۲۸]. ممکن است از نظر کیفرى نیز تحت عنوان جرم ارتشاء مورد تعقیب کیفرى قرار گیرد در این خصوص آئین‏نامه کمیته انضباطى فدراسیون فوتبال مصوب ۱۳۸۸ مقرر مى‏دارد: «تبانى به مفهوم این است که اشخاص اعم از مدیران، مربیان، بازیکنان و سایر عوامل دست اندرکار مسابقه، توافق نمایند که با اقداماتى بر خلاف اخلاق ورزشى و بازى جوانمردانه، نتیجه مسابقه را تعیین نمایند که تشخیص موضوع بر عهده کمیته انضباطى است. در این مورد نظر نماینده اعزامى فدراسیون و سه نفر کارشناس متعهد (که حداقل داراى مدرک مربیگرى A آسیا یا از مدیران ارشد و خوشنام و متعهد و خبره فوتبال باشد)، استعلام خواهد شد. در صورت احراز، مرتکبین اعم از مباشرین و معاونین و شرکاء به جریمه نقدى از ده میلیون تا یکصد میلیون ریال به همراه یک یا چند مورد از موارد ذیل محکوم خواهند شد:
۱٫ محرومیت از شرکت در مسابقات یا فعالیت‏هاى مرتبط با فوتبال تا دو سال براى سرپرست، مربى، مدیر باشگاه و یا هر یک از عوامل تبانى‏