2-3- شواهد عینی از خاطرات اسیران جنگی ایران و عراق 86
فصل سوم: بررسی حق عدم مراجعت اسرای جنگی به کشور متبوع شان از دیدگاه حقوق بین الملل 87
طرح موضوع 88
3-1- سیر تشکیل دیوان کیفری بین المللی و صلاحیت ذاتی آن 88

پایان نامه

3-1-1- حركت جامعه جهانی جهت تشكیل دیوان كیفری بین المللی 88
3-1-2- جرایمی كه در صلاحیت دیوان است 96
3-2- حقوق اسیران جنگی 99
3-2-1- حمایت های كلی از اسیران و رفتار انسانی با آنان 99
3-2-1-1- رفتار انسانی 100
3-2-1-2- نفی اعمال تلافی جویانه و كسب اطلاعات و اخبار بدون رعایت اصول انسانی 102
3-2-1-3- حقوق مذهبی و مصونیت اموال شخصی اسیران جنگی 115
3-2-1-4- فرار اسیران 118
3-2-2- تنبیهات جزایی و انتظامی اسیران 119
3-2-2-1- تنبیهات انتظامی و جزایی اسیران جنگی 119
3-2-2-2- شكایت اسیران جنگی به لحاظ كیفیت اسارت 124
3-2-3- حمایت های بین المللی از اسیران جنگی 125
3-2-3-1- كشور حامی 126
3-2-3-2- كمیته بین المللی صلیب سرخ 128
3-2-3-3- نماینده معتمد اسیران 130
3-2-3-4- سازمانهای بین المللی بشر دوستانه با تمرکز بر کمیته بین المللی صلیب سرخ 131
3-3- مهمترین رای در رابطه با موضوع 132
3-3-1- بازگشت مستقیم به میهن و بستری شدن در کشور بی طرف 134
3-3-2- آزادی و بازگشت اسیران جنگی در پایان مخاصمات 138
نتیجه گیری 140
منابع 147
الف-مقدمه
انسان موجودی است جمع گرا و آمیخته از خواسته ها، علایق و غرائز كه این خواسته ها و برتری جوئی ها به طور قهری باعث تصادم و تقابل می شود یا به عبارتی دیگر به جنگ منتهی می شود كه این جنگ ها تبعاتی دارند منجمله اسیر شدن تعدادی از نیروهای متخاصم به دست طرف دیگر. انسان هائی كه به این سرنوشت دچار شده یا می شوند بنا به تجربیات بشر از جنگ های گذشته، حقوقی برای آنان در نظر گرفته شده كه حقوق زندانیان جنگی نامیده می شود. در عصر حاضر تحولی عمیق در مفهوم حاكمیت و مداخله دولت ها در امور داخلی حادث شده كه مسئله زندانیان جنگی نیز از این امر مستثنی نمانده به طوری كه یک سلسله قوانین، ‌مقررات و كنوانسیون های الزام آور بین المللی تنظیم گردیده كه دولت ها بالاجبار باید از آن تبعیت نمایند در غیر این صورت با واكنش جامعه جهانی مواجه می گردند. بارزترین این قوانین و كنوانسیون ها حقوق بشر و حمایت از آزادی و تمامیت جسمی و معنوی افراد می باشد مجری این قوانین و مقررات و رسیدگی به جرائمی مانند نسل كشی، جنایات جنگی و… در حال حاضر در صلاحیت دیوان كیفری بین المللی است. با توجه به تحولات تاریخی و دگرگونی های گسترده حقوقی و قانونی كه در زمینه های مختلف صورت گرفته، بحث اسیران جنگی و حقوق و تكالیف آن ها نیز پس از فراز و نشیب های تاریخی در سال های 1907، 1927، 1947، 1949 و 1982 به صورت گسترده و با حضور اكثریت كشور های دنیا تعریف، ‌وظائف، ‌حقوق و قوانین و مقررات ناظر بر اسیران جنگی… تدوین و لازم الاجرا گردید. هرچند در عمل و اجرای قوانین پیش گفته جامعه بشری بدلیل عدم داشتن ضمانت اجرائی كافی همچنین همكاری نكردن برخی دولت ها تا رسیدن به نقطه مطلوب فاصله زیادی دارد. لازم به ذكر است كه در دین مبین اسلام بسیار پیشرفته تر، ‌انسانی تر به موضوع اسیران جنگی نگریسته شده و بر همه مسلمانان رفتار خوب و انسانی با اسیران جنگی را فرض و به نوعی واجب شمرده است. در تقسیم بندی های انجام شده در قوانین مختلف می توان اسیران را به طور كلی به الف – اسیران نظامی ب- اسیران غیر نظامی طبقه بندی نمود كه هر كدام از این دوگروه با توجه به شرائط، نوع كار و… از حقوق، امتیازات و همچنین تكالیفی برخوردارند كه برخی از آنان مشترك و تعدادی هم مختص گروه خودش می باشد. اسیران جنگی با توجه به قوانین و كنوانسیون های اشاره شده از حمایت كشور حامی (كشور ثالثی كه حمایت از اسیران یک كشور از دو طرف درگیر را به عهده دارد) كمیته بین المللی صلیب سرخ، نماینده معتمد اسیران و سازمان های بین المللی انسانی و بشر دوستانه برخوردار می باشد كه این چهار عامل با بهره گیری از قوانین، مقررات، ‌كنوانسیون ها و حمایت های دیوان كیفری بین المللی و صلیب سرخ جهانی نسبت به ایفاد حقوق اسیران جنگی اعم از زمان اسارت، زمان آزادی و حتی بعد از آزادی كه هركدام شرائط خاص خود را دارند اقدام می نمایند. به دلیل این كه در حین اسارت مشخص ممكن است كه مجروح شده یا به امراض گوناگون مبتلا شود یا در زمان آزادی شرائط جسمانی مساعدی نداشته باشد، در خواست پناهندگی از كشور ثالثی بنماید و یا تمامیت جسمانی و شخصیتی وی بعد از اسارت و در هنگام بازگشت به كشور متبوعه تهدید گردد حامیان ذكر شده به حمایت از اسیر می پردازند. لیكن با تمام این پیش بینی ها كنوانسیون ها بخصوص كنوانسیون 1949 از ضمانت اجرائی كافی برخوردار نبوده و نارسائی هائی دارد چرا كه اجرای قوانین موصوف منوط به قبول و پذیرش دارنده اسیر می باشد یعنی قدرت اجباری لازم بر روی حاكم نیست همچنین موافقت نامه در صورتی قابل اجرا است كه متخاصمان همگی از اعضای معاهده باشند. ضمن این كه برخی از مواد تصویبی به صورت قریب و محجور باقی مانده و قابل اجرا نمی باشد مانند ضمانت یا قول اسیر در رهائی او از اسارت و… یا حقوق ژنو دول ضعیف را از اعمال تلافی جویانه به دلیل تلفات نظامی از طریق تهدید به بد رفتاری با سربازان و غیر نظامیان دشمن باز می دارد مثلاً تهدید عراق به بد رفتاری با غیر نظامیان و اسراء نیروهای ائتلاف كه نهایتاً پس از محكومیت شدید بین المللی كنار گذاشته شد در نتیجه می توان گفت كه جنگ،
‌تجاوز، خشونت،‌ قتل و غارت و بهره كشی از انسان ها واژه هائی هستند كه در هیچ برهه ای از تاریخ حیات بشری محجور نبوده و زندگی جامعه بشری با این واژه به ویژه جنگ و اسرای جنگی اجین بوده است. اما قرن نوزدهم را می توان قرن تحول در ا مور حمایت از حقوق انسان ها به ویژه اسیران جنگی برشمرد. در واقع این قرن را می توان به مثابه خورشیدی گرم در زمستان سرد بشر در این زمینه توصیف نمود. هرچند كه این خورشید به دلائل گوناگون گاهاً در پس ابرهای تیره و تار محصور و پنهان می ماند. در خصوص موضوع نیز پیشنهاد امنیت كه بایستی تدابیر لازم از جنبه حقوقی و اجرائی در جهت رفع موارد نقص عمده كنوانسیون های ژنو كه همانا نداشتن ضمانت اجرائی و نیروی مشخص بین المللی جهت وادار نمودن خاطیان از رعایت قوانین و مقررات همچنین مشروط بودن كار و عملیات صلیب سرخ جهانی در رسیدگی به امور اسراء به پذیرش و حسن نیت كشور متخاصم را مرتفع نمود كه در آن صورت جامعه بشری می تواند امیدوار شود كه در این زمینه نیز همانند سایر زمینه ها به پیشرفت های شگرفی نائل آید.
ب-بیان مسئله
جنگ را می توان یک واقعه بین المللی یا نبرد مسلحانه بین دولتها نامیده (تعریف اسرای جنگی)…
ماده 118 کنوانسیون 1949 ژنو (در خصوص رفتار با اسرای جنگی) مقرر می دارد که با پایان درگیری های فعال اسرای جنگی بدون تأخیر آزاد شده و به وطن شان برگردانده خواهند شد. کشور اسیر کننده تعهد دارد اسیر را به کشور متبوع خود اعاده کند و اسیر حق روشنی دارد تا به وطن خود برگردانده شود. ملاحظه می کنیم که برای اسیری که مایل به برگشت به وطن خود نیست هیچ گونه حقی برای برگردانده نشدن به کشور متبوع او پیش بینی نشده است. این مسئله و عدم نص قانون جنبه ی مجهول قضیه است.
ج-ضرورت و اهمیت موضوع
با افزایش روزافزون درگیری ها و مخاصمات (چه بین الملل و چه داخلی و چه درگیری هایی که به حد این دو نمی رسند) موضوع اسیران جنگی (Pows) اهمیت دو چندان یافته اند و دیگر موضوع اسرای جنگی محدود به درگیری های بین الملل، درگیری هایی که دولت های طرف های متخاصم هستند، نیم می شود، لذا به عنوان یک مسئله حقوق بشری و خصوصاً یک مسئله حقوق بشر دوستانه بین المللی وضعیت کسانی که در جنگ و درگیری به اسارت طرف مقابل درآمده اند باید به موقع تعیین گردد و اسراء با پایان یافتن درگیری به وطن خود برگردانند بی آنکه نیازی به انعقاد پیمان صلح در این مورد باشد. ملاحظه می کنیم که فواید علمی این موضوع بسیار برجسته و مبتلا به می باشد.
به لحاظ نظری نیز اختلاف نظرها زیاد است و از همه اختلافی تر امنیت که آیا اسیر می تواند گزینه ی اقامت در کشور یا سرزمین اسیر کننده و یا انتقال به هر جای دیگر غیر از کشور و سرزمین دولت متبوع خود را برگزیند و در نتیجه به کشور یا سرزمین خود برنگردد و نصیّ در این مورد وجود ندارد و هر چه در این زمینه است استدلال در برابر نصّ مخالف می باشد. یعنی ماده 118 کنوانسیون سوم 1949 ژنو برای چنین اسیری هیچگونه حقی به شرح فوق پیش بینی نمی کند. با توجه به کاستی و نارسایی هایی که در این موضوع است در این پایان نامه سعی خواهد شد که استدلال هایی مستحکم و مخالف با نقش مذکور ارائه شود.
د-اهداف کلی و جزئی
اعطای حق عدم مراجعت اسیر جنگی به کشور متبوع خود و هدف از این پایان نامه تدوین اثر ماندگاری است که هم جنبه های نظری و هم جنبه های عملی را مدنظر قرار دهد. خصوصاً با توجه به این که در این مورد نوشته ای (کتاب، پایان نامه، مقاله) موجود نیست هدف پایان نامه این است که برای اسرای جنگی چنین حقی قائل شود.
همانطوری که قبلاً اشاره شد، شیوه درگیری های مسلحانه، میدان های جنگ و به اسارت گرفتن نیروهای متقابل از سوی طرفین ایجاب می کند که دپارتمان های نظامی، دولت ها، محاکم بین المللی و طرف های درگیری آگاهی لازم را در هنگام برخورد با این موضوع داشته باشند.

و-سوالات تحقیق
با توجه به تحولات چشمگیری حقوق بین الملل و شرایط زمانی تصویب کنوانسیون های ژنو (در زمان پایان جنگ جهانی دوم) چند سوال نسبت به اسرای جنگی پیش می آید.
1- آیا اسیر جنگی حق عدم مراجعه به کشور متبوع خود را دارد؟
2- دولت متبوع اسیر جنگی چه حقی دارد؟
3- آیا دولت ها باید تبعه یا شهروند خود را که به اسارت طرف متخاصم درآمده بود وادار به برگشت به کشور متبوع اسیر نماید؟
4- چه تصمیمات و ضمانت های اجرایی برای حقوق فرضی اسیر وجود دارد؟
ه-فرضیه های تحقیق
ماحصل حقوق بین الملل معاصر حق های فردی[1] هستند که در قالب میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی و نیز سایر کنوانسیون های خاص حقوق بشری، صورتی حقوقی یافته اند که از آنها (حق انسان به تنها شدن) را می توان نتیجه گرفت و بویژه در ماه 18 میثاق به ظهور رسیده است در پرتو این حق می تواند (حقوق انسان را بر حقوق دولت مقدم دانست و این مسئله ی مبهم را حل نمود. از دیرباز، دولت ها همچون بازیگران عمده جامعه بین المللی و سیستم حقوق بین المللی، براساس حکمیت مطلق عمل می کردند و شخص انسان معنا و مفهوم نداشت مگر «در قالب تبعیت» و وابسته دولت بودن و لذا در صورت نقض حقوقی انسان اتباع دولت ها، این دولت بود که در صورت صلاحدید بعنوان قربانی مطرح می شد و توانست ادعای ضرر و زیان و جبران داشته باشد یا نه. در پرتو شناسایی بین المللی حقوق بشری، انسان در مرتبتی فراتر از دولت ها در عالم

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت tinoz.ir مراجعه کنید.
حقوق قرار می گیرد و فرضیه های زیر مطرح می شود. در پرتو اصل بقای اصل انسان که بر بقای دولت ها (در صورت تعارض) مقدم است می توان در جهت درستی این فرضیه ها کار کرد.
سوال اصلی: اسیر حق دارد در کشوری که اسیر شده بماند و به کشور متبوع خود رجوع نکند.
سوالات فرعی:
1- دولت متبوع اسیر جنگی حقوقی برای اسیر جنگی قائل است.
2- دولت ها نباید تبعه یا شهروند خود را به اسارت طرف متخاصم درآمده بود وادار به برگشت به کشور متبوع خود نمایند.
3- تصمیمات و ضمانت های اجرایی برای حق فرعی اسیر نیز وجود دارد.
ی-تعریف مفاهیم
اسیر: فقها در تعریف اسیر در فقه و مکتب اسلامی می‌گویند: «هم الرجال المقاتلون من الکفار اذا ظفر المسلمون باسرهم احیاء»؛ با بهره گرفتن از این تعریف، اسیر به مردان جنگجویی از کفار گفته می‌شود که بعد از پیروزی مسلمانان، زنده به اسارت در می‌آیند. بنابراین، غیرجنگجویان از این تعریف خارجند هم‌چنان‌که امیرالمومنین علی علیه‌السلام می‌فرمایند: «لا تقاتلن الامن قاتلک»؛ یعنی «تنها با کسی که با تو می‌جنگد بجنگ» بنابراین غیر نظامیان از شمول عنوان «اسیر جنگی» خارج می‌شوند. هر چند اغلب مردان در جنگ‌ها حاضر می‌شوند، اما اگر زنی نیز به عنوان رزمنده و جنگجو در میدان نبرد مشارکت كند، مشمول عنوان اسیر می‌شود، ولی اصل اولیه عدم «مبارز» بودن زنان است. بنابراین آنچه ملاك عمل قرار می‌گیرد، عنوان «مبارزه» است و جنسیت نقشی در این مورد نداشته و حداكثر آن است كه جنبه‌های حمایتی از زنان در دوران اسارت بیشتر است. کودکان، زنان، راهبان، بیماران، نامه‌رسانان، دیوانگان و نابینایان به شرطی که عملا و مباشرتا در جنگ مشارکت نداشته باشند، از جمله «غیرمقاتلین» محسوب می‌شوند و نمی‌توان آنها را به عنوان اسیر جنگی گرفت. ماده 4 کنوانسیون سوم مصادیق اسیر جنگی را ذکر كرده است و ملاک آن بسیار شبیه به آموزه‌های اسلامی است: اعضای نیروهای مسلح، اعضای چریک و دسته‌ های داوطلب که جزو نیروهای مسلح مزبور باشند، اعضای نظامی کارکنان هواپیماهای جنگی، خبرنگاران جنگی و…
جنگ: این جمله که تعریف پدیده‌های علمی از مشکل‌ترین امور می‌باشد، در ظاهر منسوب به ارسطو است و چون اختلاف آرا و عقاید در علوم انسانی امری بدیهی است. پس هر دیدگاه به نوعی تعریفی ارائه می کند. در تعاریف جنگ نیز آرای زیادی دیده می‌شود.
تعریف جنگ از دیدگاه جامعه شناسان:
کنشهای متقابل اجتماعی: کنشهای متقابل اجتماعی از ارتباطات متقابل اجتماعی دو یا چند تن از افراد بشر پدیدار می‌گردد که بر دو نوعند.
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
کنشهای متقابل پیوسته: کنشها به عنوان همکاری، همانند گردی تعبیر می‌شود.
کنشهای متقابل ناپیوسته: این نوع کنشها به رقابت، سبقت، ستیز و کشمکش منجر می‌شوند. بنابراین جنگ ستیزه خشن منظمی است که بین دو یا چند اجتماع مستقل اتفاق می‌افتد.
گاستون بوتول: جنگ مبارزه مسلحانه و خونین بین گروه های سازمان یافته است.
عقیده دورکهیم: جنگ یک پدیده اجتماعی است. چون آفریننده تاریخ است و در عین این که تمدن می‌سازد، تمدن را از بین می‌برد. به بیان دیگر جنگ مرزی است که مراحل مهم حوادث تاریخ را از هم جدا می‌کند.
عقیده وبر: وبر بر خلاف برخی از جامعه شناسان معتقد است که جوامع همواره مجموعه‌ای هماهنگ نیستند و برای رسیدن به نظم و هماهنگی ناگزیر از نبرد و درگیری می‌باشند. وی نبرد را یک رابطه اجتماعی بنیادی می‌انگارد. رابطه اجتماعی نبرد به گونه‌ای است که از طریق تحمیل اراده یکی از دو طرف درگیر بر طرف دیگر ایجاد می‌گردد. او مبارزه را در همه جا و در تمام صحنه‌های زندگی اجتماعی می‌دید. اما حق تقدم را به سیاست خارجی ‌داده و وحدت ملی را وجه نظر خود قرار می‌داد. او اعتقاد داشت که سیاست قدرت بین ملتها، که جنگها مظهر و نمود ظاهری آنها می‌باشد، به منزله بازمانده حقایق سپری شده گذشته نیستند. بلکه شکلی از مبارزه برای بقا در بین طبقات و ملتها می‌باشند.
تعریف جنگ از دیدگاه مردم شناسان: از نظر آنها جنگ بین کلیه اقوام ابتدایی و در همه نقاط وجود داشته است و به منزله ابزاری برای حفظ استقلال اجتماعات کوچک، علیه دشمنان به منظور اظهار قدرت سیاسی یا برتری و سلطه بر دیگران بکار رفته‌است.
تعریف جنگ از دیدگاه فلاسفه یونان: بطور کلی فلاسفه یونانی اعم از هراکلتیوس و افلاطون و ارسطو، جنگ را ابزار مشیت الهی تلقی می‌کردند. بین بندگان و بردگان تفاوت ماهوی قائل بودند. دولت شهر را قبل از هر چیز سازمانی دفاعی و دژی جمعی می‌پنداشتند و جنگ را در راه حفظ حد و مرز آن امری ضروری و حتمی می‌شمردند.
عقیده ابن خلدون درباره جنگ: ابن خلدون رابطه انسان با انسان را با توجه به تجاوزگری ذاتی انسان تبیین می‌کند. به نظر وی خوی تجاوزگری تهدیدی برای اصل نظام تعاون و معیشت انسان است.
عقیده خواجه نصرالدین طوسی: خواجه نصرالدین طوسی عقیده دارد، همه انسانها علاقمند به زندگی راحت و بی دغدغه هستند. ولی امکانات موجود جوامع محدود است. بنابراین جنگ و درگیریها، ناشی از همین ارضای غرایز و نفسانیات بشری است. بروز چنین شرایطی در جوامع به آنجا می‌ انجامد که تنازع بقا و جنگ به اعماق جامعه کشیده شده و نسل آدمی در معرض انهدام و انقراض قرار می‌گیرد.
اسیر جنگی: اعضای نیروهای مسلح یکی از دو طرف درگیر، اعضای دسته‌ های چریک و داوطلب که جزء نیروهای مسلح باشند، سایر چریک‌ها و نهضت‌های مقاومت
متعلق به یک طرف دیگر ـ البته با داشتن یک سری شرایط ـ، اعضای نیروهای مسلح منظم که خود را وابسته به دولت یا وابسته به مقامی معرفی می‌نمایند که از طرف دولت دیگر به رسمیت شناخته شده باشد، کسانی که همراه نیروهای مسلح هستند بدون آنکه مستقیماً جزء آنها به شمار آیند، مانند اعضای غیرنظامی کارکنان هواپیمای جنگی یا خبرنگاران جنگی البته به شرط اینکه برای این همراهی از نیروهای مسلح مجوز داشته باشند، کارکنان نیروهای دریایی بازرگانی دو طرف درگیر که نتوانند از معاهده دیگر شرایط بهتری به دست آورند، اهالی مناطق اشغال شده که هنگام نزدیک شدن دشمن علناً دست به اسلحه برده و البته قوانین جنگی را نیز به رسمیت می‌شناسند. علاوه بر اینها کارکنان بهداری و متصدیان امور مذهبی یگان‌های نظامی هر چند جزء اسیران جنگی به شمار نمی‌روند ولی کلیه امتیازات آنها را خواهند داشت.
کشور متبوع: متبوع «واژه ای عربی و اسم مفعول و به معنای ”پیروی شده” یا ”تبعیت شده و اطاعت شده” در برابر ”تابع” است که همراه کلمه هایی چون: اداره، وزارت، دولت، کشور و ریاست به کار می رود، نظیر: ادارة متبوع، وزارت متبوع، کشور متبوع، ریاست متبوع و غیره. بدیهی است املای این کلمه نباید با واژة ”مطبوع” (دلپسند) اشتباه شود.» در انگلیسی در این موارد از واژه “respective” استفاده می شود. مثلا: We will submit the documents to your respective representative. respective معنای «متبوع» که در بالا تعریف شد را کاملا نمی رساند. respective به معنی «مربوطه» یا «منسوب» هست. به طور کلی کشور متبوع، یعنی کشوری که فرد تابعیت آنجا را دارد.
فصل اول
«واژه شناسی و تبیین مفاهیم کلیدی»
1-طرح موضوع
انسان موجودی است آمیخته از خواسته ها و علایق و غرایز كه این خواسته ها و نیازها گاه در قالب خودش یا در جامعه های كوچك مثل نهاد خانواده و زمانی در كالبدی بزرگ تر یعنی اجتماع هویدا می‌شود. یكی از غرایز نوع بشر خودخواهی و نفع پرستی اوست چرا كه قرآن كریم می فرماید (خلق الانسان هلوا) یعنی انسان حریص آفریده شده است. این حس برتری جویی و استیلا به‌ طور قهری موجب تصادم و تقابل خواهد شد. برخی موارد با تعامل حل و فصل شده و تعدادی نیز به خصومت و تصادم كشانده می شود. از آغاز حیات بشری تاكنون موارد عدیده ای از برخوردهای خشن و خونین بین انسان‌ها به صورت تن به تن، گروهی، قبیله ای و یا تجمع خیلی گسترده تر و در قالب كشورها ثبت و ضبط گردیده است، هر چند تعداد بسیاری از درگیری‌ها نیز به علل گوناگون از دسترس پژوهندگان علم و مورخین ریز بین دورمانده است. به طبع هنگامی كه منافع دوشخص یا گروه و…. در مقابل یك‌دیگر قرار گیرد و موضوع با گفتمان حل نشود طرفین به قوای قهری و زور متوسل می‌گردند و با تمام امكانات سعی در كنار زدن، مرعوب نمودن و منكوب كردن حریف را دارند. از بعد فطری، اخلاقی و انسانی جنگ، كشتار، خونریزی ظلم و بهره كشی از دیگران مذموم و ناپسند بوده و همه ادیان، مسالك و طینت هـای پاكی انسانی آن‌هـا را طرد و محكوم می‌كند لیكن همین امر مذموم و قبیح (جنگ و بهره‌كشی) گاهی بواسطه احقاق حق در راستای اجرای حق یا بوجود می آید. صرف‌نظر از انگیره قتل و استثمار و بهره كشی، انسان موضوع، محمول و عامل این واقعیت انكارناپذیر و گریبانگیر دنیای امروز بشری می‌باشد.

۹-قاطعیت ورزی
۱۰-حل مشکل
۱۱-تنفس زدایی
حساسیت زدایی منظم ، کنترل ، کنترل تنشهای روانی ناشی از ترس و اضطراب ، مهار تغییرات منفی فیزیولوژیکی .
روش های کنار آمدن با استرس:
وقایع استرس زا مردم را از نظر هیجانی ، شناختی، فیزیولوژیکی تحت تاثیر قرار می دهند. ولی مردم روش هایی برای برخورد با استرس زاها و اثرات آنها دارند. مردم اثرات زیانبخش استرس زاها را با راهبردهای کنار آمدن کاهش میدهند.
کنارآمدن یعنی هر نوع تلاش، سالم یا ناسالم ، هوشیار یا ناهوشیار برای جلوگیری از بین بردن یا ضعیف کردن استرس زاهاست یا تحمل کردن اثرات آن ها به طوری که حداقل آسیب رسانی داشته باشند معمولاً ۲ شیوه کنار آمدن با استرس وجود دارد به صورت مستقیم و به صورت دفاعی:
کنارآمدن دفاعی:
مستلزم اجتناب از واقعه استرس زا ، زمانی که رخ داده است یا جلوگیری کردن از پاسخ هیجانی، شناختی و فیزیولوژیکی به آن و از این رو کاهش دادن اثرات آن است.
روش مستقیم:
مستلزم توجه شخصی به واقعه استرس زا و به کارگیری امکانات رفتاری و شناختی برای تغییرات واقعه است به طوری که موقعیت از استرس زا بودن به موقعیت بدون استرس تغییر کند.
منابع لازم برای مبارزه با استرس:
۱-سلامتی و توانایی
۲-افکار مثبت
۳-منبع کنترل
۴-توانایی اجتماعی شدن
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
۵-حمایت اطرافیان
۶-امکانات مالی
در دیدگاه پزشکی ، استرس یک حالت ارگانیک است که معمولاً با افزایش فشار خون و ضربان قلب و پریدگی رنگ چهره و نشستن عرق بر پیشانی همراه است و تحت شرایط مناسب می تواند موجب تغییرات در عملکرد جسمانی شود که اگر شدید و یا مزمن باشد به نوبه خود منجر به بیماری می گردد(فهیمی ، ۱۳۸۱، ص۱۹).
علی رغم این واقعت به عقیده انگلس ، فشار عصبی را نباید با مفهوم نوعی نیرو که شخص قربانی آن می شود همچنین استرس را نباید به عنوان نفوذ غرب روان شناسی و یا جامعه شناسی که به تنهایی می تواند باعث فرو ریختن شخص و یا باعث بیماری روانی و یا جسمانی او شود در نظر گرفت بر عکس استرس را به عنوان عاملی مورد توجه قرار داد که می تواند عکس العمل متعدد ارگانیک را سبب شوند.(مجموعه مقالات اولین سمینار ترس و بیماری های روانی مقابله با استرس).
امروزه اغلب مردم کلمه استرس را به صورت موضوعی متداول و یا گونه ای از یک بیماری «اسپیدمی» به کار می برند با تمام جنبه های منفی که در فرهنگ عام راجع به استرس وجود دارد این پدیده دارای جنبه های مثبت نیز می باشد. جنبه منفی استرس مخرب با دلگرمی ، می گویند که از دریافت جزوه های ناگوار یا تقاضا های غیر منطقی به خود دست می دهد(بلورچی، ص۳۲).
انواع استرس که دانشجویان با آن برخورد دارند امروزه مشخص شده اند و این انواع استرس به وسیله بخش های عصبی و مسائل روانی – فیزیولوژیکی تشدید می شوند.
تحقیقات نشان داده که علائم فیزیولوژیکی استرس شامل انواع امراض فیزیکی و علائم روانی آن به نوبه خود بیماری های روانی را به وجود می آورد.
از سوی دیگر پژوهش های انجام شده ثابت کرده که نوع و شدت واکنش های افراد در مقابل استرس های زندگی همیشه رابطه مستقیمی با شدت عوامل استرس زای زندگی نداشته اند بلکه در درجه اول با چگونگی درک و نحوه ارزیابی فرد از رویداد یا میزان احساس خطر و تهدید کنندگی واقعه برای وی در ارتباط می باشد(نیک خواه، روش های برخورد با استرس های زندگی).
تفاوت های جنسی در پاسخ به استرس
تقریباً یک قرن پیش، اعتقاد بر این بوده است که مردم آنچه را که والتر کانن، روانشناس دانشگاه هاروارد، واکنش ” جنگ” در برابر استرس می داند ، تجربه می کنند. والتر کانن معتقد بود که وقتی انسان با حیوان وحشی یا رقیب رو به رو می شود، بدن خود را برای جنگ یا گریز آماده می کند. اگر چه دانش زیست شناختی آن زمان به اجازه بررسی دقیق این موضوع را نداد. اکنون می دانیم که واکنش جنگ یا گریز عبارت از تغییراتی است که مغز (ادراک ها، انتقال دهنده های عصبی)، دستگاه درون ریز(هورمون ها) و بخش سمپاتیک دستگاه عصبی خودکار (افزایش ضربان ، تنفس سریع، تنش ماهیچه ها) در بدن به وجود می آورد، این تغییرات مارا در زمان مقتضی، همچون شیاطین برای جنگ یا گریز آماده می کنند.
تایلور و همکارانش، با بررسی ادبیات مربوط به استرس در UCLA (2000)، نشان می دهند که زنان، هنگامی که تحت استرس هستند، به جای جنگ یا گریز معمولاً به کودکان ، ارتباط با خانواده یا دوستان گرایش نشان می دهند. بررسی تایلور را دانشجویی تهیه کرد که بی تکلیف اظهار داشت ، در مطالعه استرس تقریباً تمام موشها ماده بودند. بررسی تایلور نشان داد که قبل از ۱۹۹۵، وقتی ادارات فدرال خواستار برابری بیشتر زنان در بررسی های اقتصادی شدند، صرفاً ۱۷ درصد آزمودنی ها زن بودند. در تحقیقات، تفاوت حجم نمونه بین زنان و مردان باعث می شود تا پژوهشگران به این سوال که آیا زنان همانند مردان به استرس واکنش نشان می دهند، بی توجه باشند.
عکس مرتبط با اقتصاد
تایلور و همکارانش (۲۰۰۰)، با بررسی های بیشتری که در ادبیات مربوط به استرس انجام می دهند در می یابند که زنان و مردان، در مقابل استرس، واکنش های متفاوت با ثباتی نشان می دهند.
واکنش های زنان در مقابل استرس را می توان واکنش گرایش و دوستی نامید. این واکنش بیشتر سر پرستی و نیاز به حمایت اجتماعی را شامل می شود تا جنگ و گریز . وقتی زنان با تهدید، واقعه ناگوار یا حتی یک روز نا خوشایند در محیط کار مواجه میشوند، این واکنش آنها در مقابل استرس اغلب به صورت گریه برای کودکانشان و با برقراری ارتباط و حمایت اجتماعی، به ویژه با سایر زنان ، جلوه گر می شود. مردان بعد از یک روز نا خوشایند در محیط کار به احتمال زیاد از خانواده دور می شوند یا جر و بحث راه می اندازند.
روان شناسان تحولی اظهار می دارند که واکنش گرایش و دوستی ممکن است در زنهای انسان باشد زیرا به بقای زنانی که گرایش به فرزند دارند، کمک می کند. زنانی که جنگ را انتخاب می کنند اغلب می میرند یا حد اقل از فرزندشان جدا می شوند.
تفاوتهای جنسی در رفتار معمولاً با تفاوت های جنسی در هورمون اکسی توسین غده هیپوفیز اشاره می کنند. اکسی توسین با رفتارهای مادرانه، نظیر پذیر و در آغوش گرفتن فرزند، در میان تعداد زیادی از جانواران ارتباط دارد( تایلور و همکاران،۲۰۰۰). اکسی توسین، که به هنگام استرس ترشح می شود، روی موش ها و انسان اثر آرام بخش دارد. این کار باعث می شود تا آنها ترس کمتری داشته باشند و اجتماعی تر شوند.
در مردان نیز، وقتی تحت استرس هستند، داکسی توسین ترشح می شود ، تاثیر تفاوت های جنسی در اثر هورمون های جنسی استروژن و تستوسترون می باشد. از سوی دیگر هورمون تستوسترون در مردان بیشتر از زنان است و آثار اکسی توسین را کاهش می دهد و این کار افزایش حس اعتماد به نفس و بروز پرخاشگری را موجب می شود(سالیوان،۲۰۰۰) ممکن است مردان به دلیل توازن ژنتیک هورمون ها در بدن، وقتی تحت استرس قرار می گیرند، بیشتر از زنان رفتار های پرخاشگرانه نشان می دهند به دلیل چنین تفاوت هایی است که عمر زنان بیشتر از مردان است.
مردان در برابر تجربه های استرس آمیز که با اختلالهایی همراه است، از جمله فشار خون بالا، رفتار پرخاشگرانه، سوء مصرف الکل یا دارو بیشتر از زنان واکنش نشان می دهند(می،۲۰۰۰). « از آنجا که رویکرد گرایش و دوستی در مواردی می توانند از زنان در برابر استرس محافظت کند الگوی زیستی- روانی- اجتماعی این بینش را به ما می دهد که چرا متوسط عمر زنان، هفت و نیم سال بیشتر از متوسط عمر مردان است.»
همه روان شناسان با تبیین زیست – شناختی موافق نیستند. روان شناس ایگل (۲۰۰۰)، اظهار می دارد که، در واکنش به استرس، ممکن است تفاوت های فرهنگی باشد.
«فکر می کنم شواهد کافی در اختیار داریم که بگوییم زنان حس پذیرش بیشتری دارند. آیا حس پذیرش جنبه زیست شناختی دارد یا به این دلیل است که زنان، برای رشد خود، مسئولیت پذیری و آمادگی بیشتری دارند؟ سوالی که در ذهن همه روان شناسان وجود دارد؟»
سلامت
از دید روانپزشکان سلامتی عبارت است از تعادل در فعالیت های زیستی، روانی و اجتماعی افراد که آناناز این تعادل سیستمیک و ساختارهای سالم خود برای سرکوب کردن و تحت کنترل در آوردن بیماری استفاده می کند.
کارشناسان سازمان بهداشت جهانی سلامت فکر و روان را این طور تعریف می کنند: سلامت فکر عبارت است از قابلیت ارتباط موزون و هماهنگ با دیگران ، تغییر و اصلاح محیط فردی و اجتماعی و حل تضادها و تمایلات شخصی به طور منطقی ، عادلانه و مناسب (میلانی فر ، ۱۳۸۲) .
لوتیسون و همکاران (۱۹۶۴) سلامتی روان را این طور تعریف کرده اند. سلامت روان عبارتند از این که فرد چه احساسی نسبت به دنیای اطراف محل زندگی ، اطرافیان مخصوصاّ با توجه به مسؤلیتی که در مقابل دیگران دارد.
چگونگی سازش وی با درآمد خود و شناخت موقعیت مکانی و زمانی خویشتن دارد.
کارل مستجز می گوید : سلامت روانی عبارت است از سازش فرد با جهان اطرافش با حداکثر امکان به طوری که شادی و برداشت مفید و مؤثر به طور کامل شود .
نتیجه تصویری درباره سلامت روانی
طبق تعریف واتسون مکتب رفتارگرایی ، رفتار عادی نمودار شخصیت انسان سالم است که موجب سازگاری فرد با محیط و بالنتیجه رفع نیازهای اصلی و ضروری او می شود .
تعریف کینز برگ در مورد سلامت روانی عبارتست از (( تسلط و مهارت در ارتباط صحیح با محیط به خصوص در سه فضای مهم زندگی عشق ، کار ، تفریح)) او برای توضیح بیشتر می گوید (( استعداد یافتن و ادامه کار ، داشتن خانواده ، ایجاد محیط خانوادگی خرسند ، فرار از مسائلی که با قانون درگیری دارد . لذت بردن از زندگی و استفاده صحیح از فرصت ها ملاک تعادل و سلامت روان است)) اریک فرام روان تحلیل گر معاصر گفته است سلامت روانی همرنگی فرد با جامعه نیست بلکه برعکس عبارت است از تعدیل و تطبیق جامعه بر حسب نیازهای انسان یک جامعه سالم ظرفیت و توانایی انسان را به عشق ورزی با همنوعان به کار بارور به توسعه خود و به داشتن حس خود بودن که بر مبنای استفاده از نیروی سازنده شخص است گسترش می دهد و همچنین در جای دیگر می گوید : شخص سالم از نظر روانی کسی است که بهره ور بوده و از خود بیگانه نباشد پیوندش با جهان از راه عشق باشد ، از خرد خود برای دست یافتن به حقایق عینی استفاده کند خود را شخصیت بی همتایی بداند و در عین حال همبستگی خود را با دیگران حفظ کند و تا عمر دارد در حال تولد باشد و زندگی را موهبت پر ارزش تلقی نماید ( شعاری نژاد ۱۳۷۶ ).
عکس در مورد عشق ورزی
سلامت یک مرحله نیست؛بلکه یک فرایند است که تعاریف مختلفی از آن ارائه شده است. موضوع مشترک تمام تعاریف سلامت، شامل خود مسئولیتی[۸۱] و اتخاذ یک سبک زندگی سالم است (ادلین و همکاران،۲۰۰۰)ضمن تعریف سازمان بهداشت جهانی:« سلامت؛ حالت تندرستی[۸۲] کامل جسمانی، روانی و اجتماعی است نه صرفاً فقدان ضعیف یا بیماری»(Who ، ۱۹۷۴؛به نقل از ادلین[۸۳] و همکاران،۲۰۰).
سلامتی[۸۴] یکی از واژه هایی است که گمان می کنیم تعریف آن آسان است مگر وقتی دریابیم که این واژه برای مردم مختلف معنای بسیار متفاوتی دارد. معنای لغوی ریشه سلامتی «کامل بودن[۸۵]» است.
این واژه در زبان های انگلوساکسون از ریشه ای گرفته می شود که واژه های کامل، بی عیب[۸۶] و مقدس[۸۷] هم از آن گرفته شده اند. سلامتی و مذهب با یکدیگر رابطه ای طولانی داشته اند و هم اکنون نیز در بسیاری از فرهنگ ها با هم رابطه دارند (شریدان و رادماشر[۸۸]، ۱۹۹۲؛ به نقل از میرزایی،۱۳۸۹).
در مکتب اسلام ملاک سلامتی روان تحت عنوان رشد به کار رفته که به معنای قائم به خود بودن، هدایت،نجات صلح و کمال می باشد(حسینی،۱۳۸۱).
مازندوبان[۸۹] (۱۹۸۵) معتقدند که سلامتی مفهوم نسبتاً انعطاف پذیری است. ممکن است آنرا به عنوان مفهوم نبودن بیماری و نا توانی در نظر گرفت و یا آنرا به صورت مثبت تری مانند آنچه که در اساس نامه سازمان بهداشت جهانی(۱۹۸۴) آمده تعریف کرد.
تعریف دیگری نیز توسط دوبوس[۹۰]، ارائه گردید که شاید واقع گرایانه تر باشد او می گوید سلامتی را نباید به عنوان حالت آسایش ایده آل که از طریق حذف کامل بیماری به دست می آید در نظر گرفت بلکه روشی برای زندگی است که از طریق آن انسان ناکامل بتواند در مواجهه با این دنیای ناکامل بدون اینکه متحمل درد و ناراحتی بشود به موفقیت هایی هم دست پیدا کند(مازندوبان،۱۹۸۵؛ به نقل از میرزایی،۱۳۸۹).
در این مورد نظریه پردازان مختلف نظرات متفاوتی را ارائه کردند که به چند مورد از آنها اشاره می شود:
زیگموند فروید انسان متعارف را کسی می داند که مراحل رشد روانی را با موفقیت طی کرده و در هیچ یک از این مراحل بیش از حد تثبیت نشده باشد. از نظر او کمتر انسانی متعارف به حساب می آیدو هر فردی به نحوی از اشحاء غیر متعارف است( شفیع آبادی و ناصری،۱۳۸۶).
مازلو فردی را دارای سلامت روان می داند که چهار مرحله از سلسله مراتب نیازهای معین فیزیو لوژیک، ایمنی، محبت و تعلق و نیاز به احترام را طی کرده و به تحقیق خود دست یابد( شولتس، ترجمه خوشدل،۱۳۸۰).
« اریک فرون»، با تاکید به اینکه شخصیت انسان بیشتر محصول فرهنگ جامعه است، سلامت روان را بسته به این می داند که جامعه تا چه اندازه نیازهای اساسی افراد را برآورده کند نه اینکه فرد تا چه اندازه خودش را با جامعه سازگار نماید. از نظر او سلامت روان بیش از آنکه امری فردی باشد مسئله ای اجتماعی است.عامل اصلی این است که جامعه تا چه اندازه نیازهای انسانی را ارضاء می کند( همان منبع).
«ویکتور فرانکل» در تعریف سلامت روانی به اراده معطوف به معنا اهمیت می دهد. او انسان سالم را انسانی میداند که دارای اراده معطوف به معناست و از سه جوهر معنویت آزادی مسئولیت برخوردار است.
«پرلز» انسان سالم را انسانی می شناسد که در زمان حال زندگی می کند و با اینکه برای آینده می تواند برنامه ریزی کند دچار اضطراب ناشی از اینکه فردا چه خواهد شد نمی شود.. ( همان منبع).
روان شناسان سلامت با تمرکز بر حفظ و ارتقاء سلامت ،علاقمند به شناخت تاثیر عوامل روان شناختی بر این موضوع هستند که مردم چگونه سالم می مانند؟ چرا بیمار نمیشوند؟ و وقتی بیمار میشوند چه واکنشی نشان می دهند؟ و مداخلاتی ایجاد میکنند که به مردم در سالم ماندن یا غلبه بر بیماری کمک کنند( کاپلان[۹۱]،۱۹۷۵؛به نقل از تایلور،۱۹۹۵).
برای دستیابی به این هدف، ارتباط بین عوامل روان شناختی و سلامت با بهره گرفتن از روش های پژوهش تجربی و غیر تجربی بررسی می شوند، از جمله این عوامل روان شناختی، سبکهای زندگی، عقاید و نگرشها و تنیدگیها هستند که ارتباط آنها به طور گسترده بررسی شده است و یکی از بحث های بسیار مهم دراین زمینه این است که چگونه انواع تنیدگی برای سلامت، مشکل ایجاد می کند؟ و اینکه مردم چه روش هایی را برای کاهش پیامد های روان شناختی تنیدگی به کار میبرند؟
به اعتقاد لازاروس و فولکمن(۱۹۸۴، به نقل از ساراینو،۱۹۹۴) دو شکل اصلی مقابله با تنیدگی، مقابله مساله مدار[۹۲] (تلاش برای تغییر مساله ایجاد کننده تنیدگی) و مقابله هیجان مدار[۹۳] (تلاش برای نظم دادن پاسخ های هیجانی موقعیت) است. افراد راهبردهای گوناگونی را برای مقابله مساله مدار و هیجان مدار دارند که در بعضی موارد ترکیبی از راهبردهای موفقیت آمیزتر هستند.
سلامت و بیماری
سلامت و بیماری همیشه از دغدغه های انسان بوده است، طوری که بسیاری از مردم راجع به سلامت خود به شدت نگرانند. از سوی دیگر مطالعه موثر بر سلامت و بیماری توجه پژوهشگران در حوزه های مختلف علوم از جمله روان شناسی را به خود جلب نموده است. در طول تاریخ مخصوصاً از قرن بیستم الگوهای تاثیر گذار بر سلامت و بیماری مردم تغییر یافته است.
اکنون مردم در مقایسه با زمان های قبل بیشتر عمر می کنند و دیگر در جوامع پیشرفته بیماری های عفونی، دلیل اصلی مرگ و میر نیستند. اعتقاد درباره سلامت و بیماری[۹۴]، در سیر تاریخی خود، نسبت به فرهنگهای اولیه،تغییر یافته است. فرهنگ های اولیه روان[۹۵] و تن[۹۶] را یک واحد فرض می کردند و معتقد بودند که بیماری وقتی به وجود می آید که ارواح شیطانی[۹۷] وارد بدن شوند.
بین سالهای ۳۰۰ تا ۵۰۰ قبل از میلاد، فلاسفه یونانی از جمله کسانی بودند که با تشخیص نقش کارکرد سلامت و بیماری به صورت مکتوب نوشتند و تن و روان را دو ماهیت جداگانه فرض کردند. در قرون وسطی، با نوسان عقاید به سوی گذشته، تبیین های ذهنی راجع به بیماری شکل گرفت.
از قرن هفده تا هجده، فلاسفه و دانشمندان الگوی زیستی پزشکی[۹۸] را به عنوان روشی برای شناخت سلامت و بیماری مطرح نمودند. الگوی زیستی پزشکی بسیار مفید بوده است، زیرا پژوهشگران را قادر ساخته که به وسیله واکسنها و درمان های جدید بر بسیاری از بیماریهای عفونی غلبه کنند (سارا فینو، ۱۹۹۴؛تایلور[۹۹]،۱۹۹۵). دیدگاه زیستی – پزشکی به طور فزاینده ای با آزمایشگاه های پزشکی و مطالعه عوامل مربوط به تن مطرح شد.
این دیدگاه با ظهور روان شناسی جدید، به ویژه کارهای اولیه زیگموند فروید (۱۹۳۹-۱۸۵۶؛ به نقل از تایلور،۱۹۹۶) روی هیستری[۱۰۰] تبدیلی شکل گرفت.
مطابق با دیدگاه فروید تعارضهای ناهشیار[۱۰۱] خاص، می توانند اختلالهای جسمانی[۱۰۲] ویژه ای را ایجاد کنند که نماد تعارض های روان شناختی سرکوب شده هستند، در هیستری تبدیلی، بیمار تعارض را از طریق دستگاه ارادی[۱۰۳] به یک نشانه[۱۰۴] تبدیل می کند و در پی آن ، دچار اضطراب می شود.
این اعتقاد که بیماری های خاص به وسیله تعارض های درونی افراد ایجاد می شود، با کارهای الکساندر[۱۰۵] و دانبر[۱۰۶] در دهه سوم و چهارم قرن بیستم تداوم یافت. آنها با ارائه نیم رخ هایی از اختلال های ویژه با ریشه روان تنی[۱۰۷] ، اختلال های جسمانی مانند زخم معده و فشار خون اساسی که به وسیله تعارض های هیجانی ایجاد می شوند به ظهور پزشکی روان تنی کمک نموده، به عنوان مثال، آنها معتقد بودند که هیجان های سرکوب شده ناشی از وابستگی ناکام[۱۰۸] شده و نیازهای جستجوی محبت، ترشح اسید معده را افزایش میدهد که نهایتاً لایه داخلی معده را فاسد و زخم های معده را ایجاد می کند(تایلور، ۱۹۹۵).
سلامت و بیماری مفاهیم همپوشی هستند که در یک پیوستار قرار دارند. یک انتهای پیوستار به وسیله سلامت – یک حالت تندرستی جسمانی، روانی و اجتماعی مثبت که با گذشت زمان متغییر است و انتهای دیگر پیوستار به وسیله بیماری – که علائم و نشانه ها و ناتوانایی هایی را ایجاد می کند مشخص می شود (سارافینو،۱۹۹۴).
سازمان بهداشت جهانی (۱۹۴۷) سلامت را به عنوان یک حالت تندرستی کامل جسمانی روانی اجتماعی تعریف می کند (اگدن[۱۰۹]،۱۹۹۸).
اعتقاد ادلین و همکاران (۲۰۰۰) سلامت شامل چند بعد است که عبارت است از:

دانلود متن کامل پایان نامه در سایت fumi.ir

سلامت جسمانی: سلامت بدنی است که به وسیله تغذیه صحیح، ورزش منظم، اجتناب از عادتهای مضر ، تصمیم گیریهای مسئولانه و آگاهانه در مورد سلامت، جستجوی مراقبت پزشکی[۱۱۰] هنگام نیاز و شرکت در فعالیت های کمک کننده به پیشگیری بیماری، حفظ می شود.

۲-۲-۱۲- (رابطه CRM با عملکرد بازاریابی (مدل مفهومی پژوهش

راهبردی جامع و مشتمل بر فرایند تحصیل، نگهداری و مشارکت با مشتریان منتخب CRM برای ایجاد ارزش عالی هم برای شرکت و هم برای مشتریان است. مطابق این دیدگاه هدف بهبود بهره وری و عملکرد بازاریابی است و این بهره وری از طریق افزایش کارایی و CRM اثربخشی بازاریابی در برای کسب رضایت مشتریان و جلب اعتماد و وفاداری آنها حاصل از CRM، می‌شود و بالطبع سازمان نیز می‌تواند به اهداف سودآوری خود برسد. با توجه به شکل ۱ طریق ایجاد، حفظ و تقویت رابطه با مشتریان اصلی، سعی در شناخت آنها و نیازها و خواسته‌های ایشان دارد و از طریق پاسخ مناسب و به موقع به این نیازها، رضایت مشتریان را هرچه بیشتر جلب کرده و کم کم موجب افزایش وفاداری و اعتماد آنها به سازمان می‌شود و بدین ترتیب عملکرد بازاریابی بهبود می یا بد رضایت و اعتماد دو شاخص اصلی عملکرد بازاریابی و از طرف دیگر حفظ مشتریان و اعتماد آنها موجب کاهش هزینه‌های سازمان در جذب مشتریان جدید می‌شود. زیرا مشتریان وفادار به تبلیغات دهان به دهان مثبت دست زده و مشتریان جدیدی را به سازمان وارد می‌کنند و در نتیجه موجب افزایش فروش شده و سودآوری سازمان افزایش می‌یابد.
بر طبق تحقیقات گذشته رابطه مدیریت ارتباط بامشتری ( CRM) با عملکرد بازاریابی می‌تواند طبق مدل (لوی و همکاران، ۲۰۰۵) مورد برسی قرار گیرد.
متغیر مستقل
متغیر وابسته
رضایت
عملکرد بازاریابی

اعتماد

شکل (۲-۵) مدل مفهومی تحقیق رابطه CRM با عملکرد بازاریابی (لوی و همکاران، ۲۰۰۵)
این چهار بعد با مدل الماس لویت و تحقیقات قبلی در مورد CRM که ساختار، افراد، تکنولوژی و فرایند را در پیشبرد و موفقیت تغییرات سازمانی از جمله اجرای CRM دخیل می‌دانستند همسویی و مطابقت دارد.
محیط بسیار رقابتی بازارهای امروزی فشارهایی را برای کاهش هزینه‌ها، و در عین حال متمایز سازی خود از طریق بهبود خدمات به مشتریان در جهت کسب درآمد اعمال می‌کنند. فرض CRM این است که اگر سازمانی نحوه مدیریت ارتباط با مشتریانش را بهبود دهد نتیجه آن افزایش بهره وری و رضایت مشتری و رسیدن به عملکردهای بهتر است. سازمان‌هایی که می‌خواهند عملکرد بلند مدت خودشان را در زمینه‌هایی از قبیل رضایت مشتری، اعتبار و بازگشت سرمایه به حداکثر برسانند باید روابط سود آور دو طرفه و بلند مدت خود را با مشتریانشان حفظ و افزایش دهند. برای بررسی وجود رابطه مدیریت ارتباط با مشتری با عملکرد بازاریابی به تشریح هر یک از ابعاد ذکرشده می‌پردازیم:

جهت دانلود متن کامل این پایان نامه به سایت abisho.ir مراجعه نمایید.

۲-۲-۱۲-۱ – تمرکز بر مشتریان کلیدی

تمرکز بر مشتریان کلیدی شامل تمرکز روی مشتری محوری به صورت قاطع و عملی و ارائه ارزش زیاد و فزاینده به مشتریان کلیدی برگزیده است، که از طریق قرار دادهای اختصاصی و شخصی شده برای هر کدام میسر می‌شود. توانمندی مشتری گرایی یک سازمان در دل مفروضات مربوط به رضایت مشتری، بهره وری و عملکرد مالی سازمان جای دارد. بر اساس نظریه‌های بازاریابی، سازمانی که بخواهد موفق باشد باید تمام تلاش‌های خود را به سمت ارضای نیازها و خواسته‌های مشتریان یا به عبارتی مدیریت نیازهای مشتری به صورت سود آور سوق دهد. این به این معنی است که سازمان‌ها باید به ارائه و حفظ ارزش به مشتری به طریقی مؤثرتر از رقبایشان بپردازند. سازمان‌هایی که این چنین عمل می‌کنند با واژه‌هایی چون بازار گرا، مشتری محور، مشتری گرا و امثالهم توصیف می‌شوند. محققان معتقدند که چنین سازمان‌های بازار گرایی با عبارت «توانایی فوق‌العاده در درک، جذب و حفظ مشتریان کلیدی و ارزشمند» مشخص می‌شوند.
در خصوص شرکت‌های بیمه باید به این سؤال پاسخ داد که مشتریان اصلی چه کسانی هستند؟ بیمه گذاران، بیمه شدگان، نمایندگی‌ها، یا کار گزاری ها، کدام یک مشتری اصلی شرکت‌های بیمه هستند؟ شرکت‌های بیمه‌ای که می‌خواهند استراتژی CRM را اجرا کنند باید ابتدا به این سؤال پاسخ گویند، زیرا پاسخ به این سؤال تأثیر بسزایی در طراحی و اجرای استراتژی‌های شرکت دارد. شرکت‌ها به طور معمول بیمه گذاران را به عنوان مشتری اصلی سازمان می‌شناسند، لیکن این نوع شناسایی باعث به وجود آمدن سردرگمی در برخی بخش‌های بیمه می‌شود. زیرا خریدار بیمه (بیمه گذار) با فرد بیمه شده لزوماً یکی نیستند؛ و همچنین اغلب شرکت‌های بیمه علاوه بر تعامل با بیمه گذاران، با کانال‌های توزیع (نمایندگی و کارگزاری) که به مشتریان خدمات ارائه می‌دهند، نیز تعامل دارند. بنابر این یک شرکت بیمه‌ای مشتری محور باید درک صحیحی از هر کدام از بخش‌های مشتری داشته باشد و خدماتی را که برآورد کننده نیازهای هر بخش است را فراهم کند (پیپرز و روگرس، ۲۰۰۳).
جنبه‌های اساسی این بعد (بعد تمرکز بر مشتریان کلیدی) شامل، بازاریابی مشتری محور، ارزیابی ارزش طول عمر مشتریان و شخصی سازی می‌باشد (لوی سین و همکاران، ۲۰۰۵).

بازاریابی مشتری محور:

بازاریابی مشتری محور، که نقطه حرکت آن در هزاره جدید بوده است، تلاش برای فهمیدن، شناسایی و ارضای نیازها و خواسته‌های مصرف کنندگان اختصاصی می‌باشد. CRM روی مشتریان کلیدی که به صورت آگاهانه انتخاب شده‌اند و دارای مزیت استراتژیک هستند، تمرکز دارند. زیرا همه مشتری‌ها دارای سود آوری و مطلوبیت برابری نیستند. طبق قانون پاره تو ۸۰ درصد سود شرکت از ۲۰ درصد مشتریان بدست می‌آید. یک شرکت CRM محور که مشتریان کلیدی خود را به دقت انتخاب کرده است، می‌تواند براحتی خواسته و نیازهای آنان را شناسایی کند که این امر برای رشد ارتباط قوی و بلند مدت بین مشتریان کلیدی و شرکت حیاتی است.

ارزیابی ارزش طول عمر مشتریان:

ارزش طول عمر مشتری عبارت است از «خالص درآمد بدست آمده از آن مشتری در طول مدت معامله با شرکت منهای هزینه‌های جذب، فروش و خدمات به آن مشتری که این مقدار باید با در نظر گرفتن ارزش زمانی پول محاسبه شود» در CRM، بازاریابان باید ارزش طول عمر هر مشتری را به صورت جداگانه تخمین بزنند تا بتوانند تصمیم بگیرند که آیا با این مشتری لازم است رابطه برقرار شود و قراردادهای اختصاصی و سفارشی برای وی فراهم شود. این تصمیم که با تمرکز روی مشتریان سودآور و همزمان کاهش کمک‌های مالی به سایر مشتریان همراه است باعث افزایش سود شرکت می‌گردد.

شخصی سازی :

شخصی سازی به عنوان ممارست شرکت در بازاریابی یک به یک مطرح است که از طریق آن می‌توان سفارشی سازی انبوه[۳۴] را به کار گرفت و به هر مشتری اجازه داد تا راه حلهای منحصر به فرد خود را برای نیازهای خاص خودش پیشنهاد دهد. وجود تنوع زیاد در نیازها و خواسته‌های مشتریان باعث غیر قابل برآورد و پیش بینی شدن رفتار آنها شده است؛ و در این شرایط بازاریابی انبوه دیگر منسوخ شده است و سازمان‌های موفق باید به طور دائم محصولات یا خدمات خود را با تقاضاهای مشتریان هماهنگ کنند که این کار از طریق بازاریابی رابطه محور که در صدد بازاریابی سفارشی برای مشتریان اختصاصی است، انجام می‌شود.
شاخص‌های سنجش بُعد «تمرکز روی مشتریان کلیدی» :
– تبادل نظر با مشتریان کلیدی برای شخصی سازی بیمه نامه‌ها
– ارائه خدمات خاص بیمه‌ای به مشتریان کلیدی
– تلاش برای رفع نیازهای مشتریان کلیدی
– انجام هماهنگی‌های لازم برای تغییر در یک خدمت بیمه‌ای خاص به درخواست مشتریان کلیدی

۲-۲-۱۲-۲ – سازماندهی متناسب با CRM

CRM به طور ذاتی تغییرات بنیادی در نوع سازماندهی شرکت و فرایندهای شغلی ایجاد می‌کند. شرکت‌ها باید در آغاز اجرای CRM توجه ویژه‌ای به ایجاد تغییرات در سازمان خود برای تناسب داشتن با CRM داشته باشند. ساختار سازمانی، تعهد منابع سازمان و مدیریت منابع انسانی عوامل کلیدی برای موفقیت سازماندهی شرکت در اجرای موفقیت آمیز CRM محسوب می‌شوند (لوی سین و همکاران، ۲۰۰۵).
عکس مرتبط با منابع انسانی

ساختار سازمانی:

CRM نیازمند سازماندهی بی عیب و نقص و کاملی است تا بتواند اهداف شرکت را در ایجاد رابطه قوی با مشتریان برآورد سازد. از جمله باید نوعی ساختار سازمانی را طراحی کرد که بتوان روابط با مشتریان را به طور مؤثر و کار آمدی بهینه کرد.
ادبیات نوآوری نشان می‌دهد که سازمان‌های دارای ساختار مسطح و غیر متمرکز نسبت به سازمان‌های سلسله مراتبی متمرکز از توسعه ایده‌های نو‌آورانه حمایت بیشتری می‌کنند. با این حال با در نظر گرفتن اجزای نوآوری، ساختار متمرکز نیز دارای اثرات زیادی است. بر اساس نوآوری IT، عوامل ساختاری شامل سازگاری سیستم با طرح سازمانی (تمرکز گرایی یا تمرکز زدایی) سلسله مراتب اختیارات، ارتباطات گزارشگری و امثالهم می‌باشد (اوکر و مودامبی[۳۵]، ۲۰۰۲).
مدیریت مؤثر ارتباط با مشتری باید فرایندهای کسب و کار را به نوعی یکپارچه ساخته و از آن حمایت کند که باعث ایجاد تجربیات مثبت مشتریان با سازمان شود. این فرایندهای کاری، کل سازمان یعنی فرایندهای تعامل با مشتریان، بازاریابی، فروش و خدمت رسانی به مشتریان و همچنین فرایندهای بخش‌های ستادی سازمان مثل حسابداری، خرید و تدارکات را شامل می‌شود.
حسابداری

تعهد منابع سازمان[۳۶]

تعهد منابع سازمان در ادامه طراحی ساختار مناسب و هماهنگی صحیح اجزای آن می‌باشد. به خصوص منابع بازاریابی و فروش و مهارت تکنیکی باید همه با هم جمع شوند. موفقیت شرکت در جذب، ارتقاء و نگهداری مشتری به تعهد زمان و منابع شرکت در شناسایی و ارضای نیازهای مشتریان کلیدی بستگی دارد‌(لوی سین و همکاران، ۲۰۰۵).

مدیریت منابع انسانی:

استراتژی، افراد، تکنولوژی و فرایندهای کاری در اجرای CRM مهم هستند. اما این کارکنان هستند که با مشتریان ارتباط برقرار می‌کنند. طبق گفته کراس[۳۷] (۲۰۰۲) سخت‌ترین قسمت پیاده سازی CRM در سازمان تکنولوژی نیست، بلکه افراد و کارکنان هستند. بازاریابی داخلی است که به طور تدریجی و مستمر منابع انسانی و عوامل بازاریابی را به سمت مشتری محوری و داشتن آمادگی برای ارائه خدمات مناسب به مشتری سوق می‌دهد. چهار بخش فرایند بازاریابی داخلی عبارت است از : آزمون و تعلیم، ارتباطات داخلی، سیستم‌های پاداش و درگیر کردن کارکنان.
مدیریت ارتباط با مشتری نمی‌تواند موفق باشد مگر اینکه اطلاعات ذخیره شده مشتریان در پایگاه و انبار دانش سازمان در برگیرنده داده‌های مرتبط، به موقع و صحیح باشند. تحقق این منظور نیازمند همکاری جمع کثیری از کارکنان بخش‌های فروش و بازاریابی با کارکنان عملیات ستادی است. مسأله مهم این است که بسیاری از کارکنانی که دانش لازم را در زمینه CRM را دارند، در اجرای CRM به طور مستقیم سودی را به دست نمی‌آورند. بلکه تنها زحمت و فعالیت اضافی ورود اطلاعات خود به انبار داده‌ها و پایگاه دانش سازمان را متحمل می‌شوند؛ لذا موفقیت اجرای CRM در گرو این است که انواع طرح‌های تشویقی برای ارائه پاداش به این دسته از کارکنان در نظر گرفته شود (اوکر و مودامبی، ۲۰۰۲).
شاخص‌های سنجش بُعد «سازماندهی متناسب»
– وجود کارشناسان لازم در بخش بازاریابی و فروش
– برگزاری کلاس‌های آموزشی برای کارکنان در زمینه برقراری ارتباط با مشتری
– وجود اهداف تجاری در زمینه بدست آوری مشتری
– وجود اهداف تجاری در زمینه حفظ مشتریان کنونی و تمدید بیمه نامه
– وجود اهداف تجاری در زمینه افزایش فروش به مشتریان کنونی و تسهیل فروش انواع دیگر بیمه نامه
– سنجش میزان عملکرد بر مبنای برآورده کردن موفق نیازهای مشتریان
– ساختار سازمانی بر حسب مشتری

۲-۲-۱۲-۳- مدیریت دانش

بر اساس دید دانش محوری، هر سازمانی لازم است به امر تولید، انتقال و اجرای دانش اقدام کند. از دیدگاه CRM، دانش به موارد و اطلاعاتی که از مطالعات تجربی روی داده‌های مشتری بدست آمده اطلاق می‌شود (لوی و سین و همکاران، ۲۰۰۵). سازمان‌ها نیازمند جستجو و اصلاح روش‌های مدیریت داده‌های حاصله از CRM می‌باشد تا اطلاعات ارزشمندی را از مشتریانشان به دست آورند (اوکر و مودامبی، ۲۰۰۲).
ارزش این تحقیق در چارچوب مشتری گرایی، مستلزم آن است که داده‌ها و اطلاعات مربوط به مشتریان در سرتاسر سازمان یعنی فرایندهای کسب و کار، سیستم‌های کاربردی صفی و ستادی یکپارچه شوند. محققان نشان می‌دهند که این تلاش‌ها نیازمند شناسایی، جمع آوری و یکپارچه سازی شکل‌های مختلفی از داده‌های غالباً پراکنده در درون انبارهای دانش است. این امر به معنی یکپارچه سازی داده‌های تحقیقات، مشتریان، بازاریابی و نیز سنجش اطلاعات بازاریابی فعالیت خود، رقیبان و مشتریان است.
قابلیت انبار سازی داده‌ها عامل مهم توانمند سازی مدیریت دانش است. ساختار، استانداردها و مدل‌های مناسب داده‌ای برای پشتیبانی از عملکرد سازماندهی داده‌ها در انبار دانش سازمان لازم می‌باشند. اساس این توانمندی‌ها زیر ساختار فناوری درون سازمان است. زیر ساختار ضروری CRM یعنی شبکه‌های ارتباطات، انبارهای داده‌ها و سرورهای شبکه همگی باید با یکدیگر همکاری نمایند (اوکر و مودامبی، ۲۰۰۲).
عوامل کلیدی مدیریت دانش عبارت است از: یادگیری و تولید دانش، انتشار و به اشتراک گذاشتن دانش، بکارگیری دانش (لوی سین و همکاران، ۲۰۰۵).

یادگیری و تولید دانش :

داشتن دانش درباره مشتریان کلیدی برای سیستم CRM ضروری است و می‌تواند روابط دو طرفه با مشتری را ارتقاء دهد و منجر به افزایش مزیت رقابتی شرکت شود. اطلاعات مشتریان از قبیل نیازها و اولویت‌های آنان به وسیله یک سیستم باز خور تعاملی می‌تواند به صورت مستقیم یا غیر مستقیم بدست آید. هدف اولیه ایجاد دانش مشتری، داشتن دید ۳۶۰ درجه درباره مشتری است. ابزار هوش تجاری مانند داده کاوی، انبار داده‌ها به سازمان‌ها کمک می‌کنند تا اطلاعات مشتریان را با هوش تجاری استراتژیک ترکیب کنند.

انتشار و تسهیم دانش:

دانش دارای ارزش محدود است مگر آنکه در کل سازمان منتشر شود. علاوه بر این ارزش دانش از طریق انتشار و تسهیم آن افزایش می‌یابد. سازمان‌ها باید مکانیسم‌هایی را برای به اشتراک گذاری دانش مشتری در سازمان اجرا کنند تا انجام فعالیت‌های هماهنگ به وسیله بخش‌های مرتبط تسهیل شود.

بکارگیری دانش :

به دنبال تولید و انتشار دانش در سازمان، باید از دانش بدست آمده استفاده نمود. از دانش بدست آمده می‌توان در انتخاب بازار هدف، ترکیب عناصر بازاریابی به نحوی که بهترین عکس‌العمل را از طرف مشتریان به دنبال داشته باشد، ارائه محصول یا خدمات شخصی شده متناسب با هر مشتری و تأمین نیازهای حال و آینده مشتریان به بهترین نحو استفاده نمود. بازاریابی در حال حاضر وابستگی زیادی با پاسخگویی سریع به تقاضاهای مشتریان دارد و سرعت در انجام این کار نه تنها کیفیت خدمات را بالا می‌برد، بلکه باعث ایجاد روابط بلند مدت با مشتریان می‌شود.
شاخص‌های سنجش بُعد «مدیریت دانش» :
– ارائه خدمات بیمه‌ای مورد نیاز مشتری در زمان مقرر
– وجود دانش کافی برای حل مشکلات مشتریان
– درک نیازهای مشتریان با بهره گرفتن از اطلاعات آنها در سازمان
– وجود کانال‌هایی برای ایجاد رابطه دو طرفه
– ارائه خدمات بیمه‌ای با سرعت و در حداقل زمان

۲-۲-۱۲-۴- تکنولوژی

داشتن اطلاعات دقیق از مشتریان برای موفقیت عملکرد CRM ضروری و حیاتی است و بنابراین تکنولوژی نقش مهمی را در CRM دارد. بسیاری از فعالیت‌های مشتری محور بدون وجود تکنولوژی‌های لازم غیر ممکن بود. در حقیقت به علت پیشرفت‌های شگفت انگیز تجهیزات IT در زمینه قابلیت جمع آوری، ذخیره، تجزیه و تحلیل و تسهیم اطلاعات است که شرکت می‌تواند نیازهای مخصوص هر مشتری را شناسایی و ارضاء کند تا موجبات جذب و وفاداری مشتریان را فراهم کند.

قانونگذار تعریفی از قتل ارائه نداده است . در اکثر تعاریف خارج کردن جان انسان بی گناهی به صورت عمد و عدوان است که با قاتل در یک درجه باشد . لذا ، بی گناهی مقتول ، برابری قاتل و مقتول و عدوانی بودن قتل جز شرایط قتل در نظام حقوقی ما می باشد . [۸۸]
در تمامی جرائم وجود سه عنصر قانونی ، مادی و معنوی الزامی است :
عنصر قانونی :
تمام جرائم اعم از عمد و غیر عمد تا وقتی که در قانون پیش بینی نشده باشد جرم محسوب نمی شود . اساساً زمانی می توان امری را جرم به شمار آورد که قانون چنین وصفی را برای آن متصور شده باشد. فعل یا ترک فعل انسان هرچند زشت و نکوهیده و برای نظام اجتماعی زیان بخش باشد تا زمانی که حکمی بر آن وارد نشده و یا در قانون پیش بینی نشده باشد قابل مجازات نیست . اصل ۱۶ ق. ا نیز مقرر میدارد که احکام دادگاهی باید مستند و مستدل به مواد قانون باشد. این اصل در حقوق جزا به اصل قانونی بودن جرم و مجازات مشهور می باشد . هر چند در مورد انتقال بیماری های واگیردار منتهی به قتل به نظر می رسد که با فقدان عنصر قانونی مواجه هستیم اما صرف فقدان وجود «عنصر قانونی» جرم نباید مانع از آن گردد که دعاوی مطرح شده در این زمینه را غیر قابل رسیدگی به شمار آورده و متهم از قبول مسئولیت عملی که مرتکب شده است، مبرا نمائیم . لذا طبق قواعد عمومی موجود باید به این گونه دعاوی پرداخت .
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
عنصر مادی :
این عنصر وقتی محقق می گردد که فعل یا ترک فعل مجرمانه در عالم مادی و بیرونی وجود پیدا کند و از حالت قصد و قوه به فعل درآید . برای عنصر مادی در قتل وجود سه امر لازم است [۸۹]؛
۱- وجود شخص زنده : مجنی علیه باید یک انسان زنده باشد .
۲- امر موجد قتل غیر عمدی ( فعل و عمل قاتل ) : وجود یک فعل مادی که عرفا قادر به سلب حیات از شخص باشد .
۳- رابطه علیت : وجود رابطه سببیت بین فعل قاتل و مرگ مجنی علیه .
چنانچه می دانیم در این فرض ، شخص ناقل همان شخص زنده ای است که با عمل عمدی خویش به طور مثال مباشرت منجر به انتقال بیماری کشنده خویش می گردد ، بنابراین عنصر مادی قتل عمد را فراهم می سازد .
عنصر معنوی :
عنصر معنوی به معنای سوء نیت عام ، در همه جرایم عمدی لازم است و این عنصر ، شامل علم و اراده است و همه حقوقدانان در این زمینه اتفاق نظر دارند و نیز اتفاق نظر دارند که متعلق علم ، عناصر جرم است ؛ یعنی مرتکب باید نسبت به عناصر جرم علم و آگاهی داشته باشد . [۹۰]سوء نیت خاص در قتل ، همان قصد خارج کردن روح است .
در ماده ۱۴۴ ق . م . ا این گونه آمده است :
در تحقق جرائم عمدی علاوه بر علم مرتکب به موضوع جرم، باید قصد او در ارتکاب رفتار مجرمانه احراز گردد. درجرائمی که وقوع آنها براساس قانون منوط به تحقق نتیجه است، قصد نتیجه یا علم به وقوع آن نیز باید محرز شود .
۱ ) علم :
در لغت به معنای دانستن ، یقین داشتن ، دانش و آگاهی آمده است . علم [۹۱]در زبان فارسی به معنایی متفاوت و عام تر از معادل انگلیسی اش به کار می‌رود. در این مفهوم علم معادل هر نوعی از دانش[۹۲] است. واژه علم در این مفهوم کلی شامل هر نوع آگاهی نسبت به اشیاء، پدیده‌ها، روابط و غیره‌است . علم به عناصر جرم ، یکی از دو رکن عنصر معنوی را تشکیل می دهد . علم که یک حالت درونی و ذهنی است به معنای آگاهی و هوشیاری [۹۳] نسبت به حقایق است که در اینجا همان عناصر مادی می باشد . علم دارای درجاتی است که شامل یقین و علم عادی یا اطمینان و ظن می شود . فقدان علم در مواردی که مربوط به عناصر اساسی مادی قتل باشد ، موجب زوال اراده و قصد نیز خواهد بود مانند این که مرتکب ، گمان کند مجنی علیه قبلا مرده است و به سوی وی تیراندازی کند . در واقع علم یعنی تفکر آگاهانه و نه تفکر بر اشتباه و غلط .
علم حکمی و علم موضو­عی :
نکته مهمی که در مورد علم به عنوان جزئی از عنصر معنوی جرم باید مورد توجه قرار گیرد آن است که متعلق علم گاهی قانون و حکم است یعنی مرتکب می داند که عملی که انجام می دهد از نظر قانونی جرم است و دارای فلان مقدار مجازات است و موارد اباحه آن کدام است و … که به این موارد ، « علم حکمی » گفته می شود و اگر علم وجود نداشته باشد ، جهل حکمی نامیده می شود . اما گاهی متعلق علم ، موضوع جرم و عنصر مادی آن است مثلا مرتکب می داند عملی را که انجام می دهد نوعا کشنده است و مجنی علیه ، یک انسان زنده می باشد که اصطلاحا چنین عملی را « علم موضوعی » و جهل به آن را جهل موضوعی می نامند . در اینجا معنای دوم علم ، مورد نظر است زیرا اگر چه علم حکمی هم باید وجود داشته باشد اما قانونگذار وجود چنین علمی را مفروض دانسته است و این ، فرضی قانونی است که خلاف آن را نمی توان اثبات کرد . [۹۴]
۲ ) عمد :
عمد در لغت ، متضاد خطا و به معنی قصد و نیز تکیه گاه و ستون و نیز به معنی اعتماد و قصد آمده است . و در اصطلاح عبارت است از تمایل بزهکار به انجام عمل خلاف با وصف آگاهی از نامشروع بودن عمل ارتکابی . در فقه به معنای قصد و اراده منجّز به عمل معنا شده و رکن اساسی عبادات و معاملات و نیز جرایم است [۹۵]. به عقیده مشاهیر فقهای امامیه عمد متحقق می شود به قصد شخص بالغ و عاقل به قتل به آن چیزی که غالبا کشنده باشد . [۹۶]پس عمد در قتل شامل دو جز روانی می شود : اول قصد کشتن که آن را قصد نتیجه قتل نیز گویند و دوم قصد انجام خود فعل . بنابر آنچه گفته شد ، عمد دارای دو رکن اراده و قصد است ؛
– وجود اراده : اراده ، جریانی است که معلول فعالیت غریزه ای از غرایز انسان می باشد که بیانگر یک کیفیت روانی است که تحت نفوذ جنبه عقلانی شخصیت ، فرد را برای رسیدن به هدف خاصی به انجام یا ترک فعلی مصمم می شازد . فلذا کسانی که فاقد اراده آزاد هستند مسئولیت کیفری نخواهند داشت .

پایان نامه رشته حقوق

– وجود قصد : قصد یعنی تعلق اراده بر عمل ، شریعت اسلام همیشه اعمال را مقارن با قصد می داند و برای هر انسانی ، سهمی از نیت او قرار می دهد . شریعت هنگام اثبات مسئولیت برای مجرم به جهت عمل بر طبق قاعده تقارن اعمال با نیّات [۹۷] ، تنها به جرم نمی نگرد بلکه ابتدا به جرم و بعد به قصد مجرم توجه می کند و بر این اساس ، مسئولیت مجرم را مترتب می سازد .[۹۸]
از آن جا که عنصر معنوی قتل عمد شامل علم و اراده قاتل است ، در اینجا نیز چنانچه شخص ناقل با علم به بیماری خویش و با علم به کشنده بودن آن ، اقدام به عملی نماید که منجر به انتقال بیماری به شخص مجنی گردد ، این عمل وی از اراده و قصد وی نشات گرفته و جرم می باشد .
بررسی فقهی حقوقی مجازات قتل عمد توسط ناقل بیماری :
با توجه به آنچه درباره قتل عمد مطرح شد وقتی کسی که ناقل ویروس باشد و با قصد کشتن شخص مجنی به عنوان مثال همسر خود با وی مباشرت کند و با همین انتقال صورت گیرد و منجر به مرگ وی گردد از آنجا که عناصر جرم قتل عمد همه محقق است می توان ناقل را تحت همین عنوان مورد مجازات قرار داد .
در فقه ، چنان که قبلا بیان شد ضرر های کوچک هم مورد توجه بوده لذا ضرر های بزرگ همچون قتل نیز بسیار مورد توجه قرار گرفته است ، لذا مجازات چنین ضرری نیز متناسب با آن پیش بینی گردیده است . در جنایات عمدی ، مجازات پیش بینی شده قصاص است ، در اسلام مصالحی وجود دارد که حفظ آن ها لازم و ضروری و تعرض به آنها مستوجب مجازات است .
مصالح معتبر اسلام که می توان گفت مصالح انسان ها است و نیازهای انسان را در جهت مادی و معنوی برآورده می سازد . علمای بزرگ اسلام ، مجموعه مصلحت های انسان را در پنج چیز می دانند و اسلام در قانون گذاری های خود هدفی جز حفظ و حراست از این مصالح را ندارد . آنها عبارت اند از :
۱ ) مصلحت حفظ نفس
۲ ) مصلحت حفظ دین
۳ ) مصلحت حفظ عقل
۴ ) مصلحت حفظ ناموس
۵ ) مصلحت حفظ ما­ل
حیات انسان در بعد مادی و معنوی آن ، جز در سایه حفظ و نگهداری از این مصالح امکان پذیر نیست و همه قوانین متنوع اسلامی برای حمایت از این مصلحت ها جعل و قانون گذاری شده است . همه احکام و قوانین اسلام ، در همه ابواب فقهی ، برای پاسداری از این مصا­لح و تقویت و پشتیبانی از آنهاست ، از این رو اسلام تجاوز و ستم به هر یک از این مصلحت ها را جرم می شناسد و برای هر جرم ، کیفری متناسب مقرر داشته است . [۹۹]
امام غزالی ، در کتاب « المصطفی » علاوه بر اینکه هر نوع تجاوز به امور پنج گانه یاد شده را خلاف سعادت و رفاه ذاتی و واقعی انسان می داند ، درباره ملاک جرم در اسلام می نویسد : « ملاک جرم در اسلام تعدی و تجاوز به این اصول است که نیازها و ارزش های ضروری و اولیه انسان به شمار می روند و این عقیده ای است که نه تنها مسلمین برآنند ، بلکه از بدیهیّات عقلی نیز محسوب می شود و هر خردمند بی غرضی می تواند بدان حکم کند . » مصلحت حفظ نفوس یکی از بزرگترین مصلحت های اسلامی است . احکام و مقررات بسیاری در این رابطه ، قانونگذاری شده است که بخشی از آنها درباره حقوق جزا است . جرم های تعدی و تجاوز به جان و حیات انسانی را اگر در هرمی قرار دهیم ، جرم قتل عمد در راس آن قرار میگیرد ، که کیفر آن قصاص ، یعنی اعدام است . [۱۰۰]
نمونه نصوص قانونی قصاص نفس از قرآن و سنت :
قتل عمد همانطور که مطرح شد ، بزرگترین جرم تلقی می گردد و لذا در دین اسلام و کتاب آسمانی قرآن نیز مورد توجه قرار گرفته و مجازات متناسب با آن بیان شده است ، لذا در ذیل به ذکر نمونه هایی از آن ها پرداخته ایم :
« یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَیْکُمُ الْقِصَاصُ فِی الْقَتْلَى الْحُرُّ بِالْحُرِّ وَالْعَبْدُ بِالْعَبْدِ وَالْأُنثَى بِالْأُنثَى »[۱۰۱]
« ای اهل ایمان! در مورد کشته شدگان بر شما قصاص مقرّر و لازم شده: آزاد در برابر آزاد، برده در برابر برده، زن در برابر زن. »
« وَلَکُمْ فِی الْقِصَاصِ حَیَاهٌ یَا أُولِی الْأَلْبَابِ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ »[۱۰۲]
« ای صاحبان خرد! برای شما در قصاص مایه زندگی است، باشد که [ از ریختن خون مردم بدون دلیل شرعی ] بپرهیزید . »
« وَلَا تَقْتُلُوا النَّفْسَ الَّتِی حَرَّمَ اللَّـهُ إِلَّا بِالْحَقِّ وَمَن قُتِلَ مَظْلُومًا فَقَدْ جَعَلْنَا لِوَلِیِّهِ سُلْطَانًا فَلَا یُسْرِف فِّی الْقَتْلِ إِنَّهُ کَانَ مَنصُورًا » [۱۰۳]
« و هرگز نفس محترمی که خدا قتلش را حرام کرده مکشید مگر آنکه به حکم حق مستحق قتل شود، و کسی که خونش به مظلومی و ناحق ریخته شود ما به ولیّ او حکومت و تسلط (بر قاتل) دادیم پس (در مقام انتقام) آن ولی در قتل و خونریزی اسراف نکند که او از جانب ما مؤید و منصور خواهد بود »
« أَنَّهُ مَن قَتَلَ نَفْسًا بِغَیْرِ نَفْسٍ أَوْ فَسَادٍ فِی الْأَرْضِ فَکَأَنَّمَا قَتَلَ النَّاسَ جَمِیعًا » [۱۰۴]
« هر که کسى را بکشد بى‌آنکه کسى را کشته یا تباهى در زمین کرده باشد چنان است که همه مردم را کشته باشد. »
اساسا فلسفه قصاص و دیات و سایر حقوق کیفری این است که حیات طیبه و تقوی در جامعه برقرار باشد . روایات اهل بیت نیز بر آن دلالت دارد . در حدیث نبوی آمده است :
« لَقَتْلُ الْمُؤْمِنِ أَعْظَمُ عِنْدَ اللَّهِ مِنْ زَوَالِ الدُّنْیَا ؛ کشتن یک فرد مومن نزد خدا از زوال جهان عظیم تر است » [۱۰۵]
با توجه به آنچه گفته شد مجازات جنایت عمدی در اسلام ، قصاص است . قصاص با کسره اولش مانند فعال ، مصدر مفاعله ( از قاصّ یقاصّ قصاصا ) است و منظور از آن در اصطلاح فقهی این است که جانی را دنبال کنند و اثر جنایت را که در اینجا قتل است از او وصول کنند به عبارت دیگر ولی دم ، جانی را دنبال کرده و با او آن کند که کرده است . [۱۰۶]
ماده ۳۸۱ ق . م . ا مصوب ۱۳۹۲ مقرر می دارد :
« مجازات قتل عمدی در صورت تقاضای ولی دم و وجود سایر شرایط مقرر در قانون ، قصاص و در غیر اینصورت مطابق مواد دیگر این قانون از حیث دیه و تعزیر عمل می گردد »
با توجه به آیات صریح قرآن و نیز مواد قانونی موجود ، انتقال عامدانه بیماری منجر به مرگ را نیز می توان از شمول قتل عمد دانست و مجازات قصاص در صورت تقاضای ولی دم و دیه را در صورت گذشت و عفو ایشان برای ناقل در نظر گرفت .
۲ ) افساد فی الارض :
دومین عنوان مجرمانه برای ناقل بیماری منجر به مرگ ، افساد فی الارض است . برای آشنایی با این عنوان ، ابتدا مقدمه ای را بیان نموده و سپس به تطبیق رفتار مجرمانه ناقل و عنوان جرم افساد فی الارض پرداخته ایم .
فساد به معنای تباه شدن ، از بین رفتن و متلاشی شدن است و در حالت اسم مصدر به معنای تباهی و خرابی و در حالت اسم به معنای فتنه ، آشوب ، شرارت و بدکاری است . کلمۀ « فساد » در برابر صلاح و سلامت است. [۱۰۷]و ظاهرا مقصود از عنوان « ا­فساد فى الارض» که در آیۀ ۳۳ سورۀ مائده به آن اشاره شده است ، انجام هر عملى است که مسیر عادى و سلامت امنیتى یا اخلاقى یا اقتصادى جامعه را بر هم زند و موجب تباهى در نظام آن گردد . هر چند ایجاد هر فسادى گناه و جرم است و طبعا استحقاق حدّ یا تعزیر یا توبیخى را شرعا در پى دارد، ولى کلمۀ « یسعون » و قید « فى الارض » که در آیۀ محاربه در سورۀ مائده آمده است، حکایت از فساد خاصى مى‌کند که ضرر آن تنها متوجه شخص گناهکار نیست، بلکه سلامت عادى یک مجتمع انسانى را بر هم مى‌زند . آیات بسیاری از قرآن در مورد فساد است مانند ؛
عکس مرتبط با اقتصاد
« وَ لاَ تَبْغِ الْفَسَادَ فِی الْأَرْضِ إِنَّ اللَّهَ لاَ یُحِبُّ الْمُفْسِدِینَ » [۱۰۸]
« و هرگز در زمین در جستجوى فساد مباش، که خدا مفسدان را دوست ندارد! »
عناصر جرم ا­فساد فی الارض در فقه :
از لابه لاى کلمات فقها در خصوص صدق عنوان مفسد فی الأرض به دو عنصر مهم بر مى‌خوریم که براى محقق شدن جرم ا­فساد فی الأرض باید آن دو عنصر احراز شود:
۱ – فساد و جرم به صورت عادت در آید یا حداقل بیش از یک یا دو بار تکرار شود و یا عمل به گونه‌اى باشد که آثار سوء آن به چند نفر دیگر سرایت کند. اصولًا در تمام مواردى که عنوان مفسد فی الأرض آورده‌اند این عنصر به چشم مى‌خورد .
۲- جرم و عمل موجب لطمه به اجتماع شود و جنبه عمومى پیدا کند، خواه امنیت و نظم اجتماعى را به مخاطره اندازد و یا دین ، ناموس و اموال را در سطح جامعه تهدید نماید . اصولا جرایمى که آثار آن از مرز خود مرتکب تجاوز نمى‌کند فساد بر آن صدق مى‌کند ، امّا عنوان حدى افساد فی الأرض بر آن صادق نمى‌باشد . باید توجه داشت که منظور از ارض در این عنوان جامعه ا­نسانى است و نه صرف زمین ، بنابر این عنصر مهم دیگر افساد فی الارض را احراز شیوع فساد در سطحى از جامعه- حداقل سه نفر به بالا- باید به حساب آورد .
از آن چه درباره فساد گفته شد ، می توان گفت وقتی شخصی که ناقل یک بیماری مسری و کشنده نظیر ایدز است و از روی تعمد و شرارت به انتقال آن می کوشد این تنها انتقال یک بیماری نیست چرا که می تواند از یک فرد به فرد دیگر ، از گروهی به گروه دیگر و حتی از نسلی به نسل دیگر منتقل شود . لذا در انتقال چنین بیماری های خطرناکی این گونه نیست که تنها یک نفر را فاسد کرده باشد لذا ممکن است او نیز در روند دیگری به طور آگاه یا ناخودآگاه و به صورت عمد یا غیرعمد می تواند آن را به دیگری انتقال دهد و او نیز به دیگری . بنابراین می توانیم او را مفسد بنامیم . از مصادیق بارز افساد، می‌توان به ” اهلاک نسل” نیز اشاره کرد . گاهی انسان خود را به هلاکت می‌اندازد و با آگاهی به پرتگاه سقوط می‌کند که به آن اهلاک نفس گفته می‌شود؛ اما بالاتر از آن، که علاوه بر حرمت تکلیفی، جنبه حقوقی در جامعه پیدا می‌کند، در معرض هلاکت و نابودی قرار دادن جامعه است. پس انتقال تعمدی چنین بیماری های خطرناکی را می توان در زمره اهلاک نسل به شمار آورد .
قرآن کریم حکم مجازات مفسد فی الارض را همراه با محارب این گونه بیان می‌دارد :
« إِنَّمَا جَزَاءُ الَّذِینَ یُحَارِبُونَ اللَّـهَ وَرَسُولَهُ وَیَسْعَوْنَ فِی الْأَرْضِ فَسَادًا أَن یُقَتَّلُوا أَوْ یُصَلَّبُوا أَوْ تُقَطَّعَ أَیْدِیهِمْ وَأَرْجُلُهُم مِّنْ خِلَافٍ أَوْ یُنفَوْا مِنَ الْأَرْضِ ذَلِکَ لَهُمْ خِزْیٌ فِی الدُّنْیَا وَلَهُمْ فِی الْآخِرَهِ عَذَابٌ عَظِیمٌ » [۱۰۹]
« کیفر آنان که با خدا و پیامبرش می جنگند، و در زمین به فساد و تباهی می کوشند، فقط این است که کشته شوند، یا به دارشان آویزند، یا دست راست و پای چپشان بریده شود، یا از وطن خود تبعیدشان کنند. این برای آنان رسوایی و خواری در دنیاست، و برای آنان در آخرت عذابی بزرگ است. »
قانون گذار سال ۹۲ جرم افساد فی الارض را از جرم محاربه تفکیک نموده و در ماده ۲۸۶ مقرر می دارد :
« هرکس به طور گسترده، مرتکب جنایت علیه تمامیت جسمانی افراد، جرائم علیه امنیت داخلی یا خارجی کشور، نشر اکاذیب، اخلال در نظام اقتصادی کشور، احراق و تخریب، پخش مواد سمی و میکروبی و خطرناک یا دایر کردن مراکز فساد و فحشا یا معاونت در آنها گردد به گونه ای که موجب اخلال شدید در نظم عمومی کشور، ناامنی یا ورود خسارت عمده به تمامیت جسمانی افراد یا اموال عمومی و خصوصی، یا سبب اشاعه فساد یا فحشا در حد وسیع گردد مفسد فی الارض محسوب و به اعدام محکوم می گردد . »
ب ) انتقال عمدی بیماری منجر به جرح و یا نقص عضو
دومین شکل در انتقال عمدی بیماری های مسری این است که منجر به صدماتی مادون نفس گردد ؛ یعنی تحت عناوینی مثل جرح و امثال آن قابل طرح باشد . لذا تعاریف این عناوین برای تفهیم این قسم انتقال ضروری است :
تعریف ضرب :

20- فورس ماژور در قراردادهای بازرگانی بین المللی
21- مواردی از فورس ماژور الف) انقلاب
ب) اعتصاب
ج) منع قانونی
22- شرایط فورس ماژور
23- ناسازگاری قوه قاهره با تقصیر متعد
24- آثار فورس ماژور
25- تعلیق قرارداد
26- فهرست منابع
منابعی كه از آنها استفاده شده است:
1- قواعد عمومی قراردادها جلد 3 دكتر ناصر كاتوزیان.
2- جزوه مدنی 3 دكتر لاور برادران.
3- قلمرو مسئولیت مدنی علیرضا یزدانیان.
4- كجله حقوقی جلد 4 قوه قاهره یا فورس ماژور ) دكتر سید حسین صفایی.
5- مبانی مسئولیت مدنی دكتر قاسم زاده.
6- مسئولیت مدنی حسین قلی حسینی نژاد.
7- وقایع حقوقی دكتر كاتوزیان.
پلان
1- تعریف:
1- در حقوق تطبیقی
2- در حقوق فرانسه
3- در فرهنگ اصطلاحات حقوقی
الف- معنای عام
ب- معنای خاص
4- در حقوق بین الملل
5- نظر دكتر كاتوزیان در این زمینه 1- معنی و ارجاع 2- فایده بحث 3- اثر دخالت قوه قاهره 4- چه موقع فعل شخص ثالث در حكم قوه قاهره است؟ 5- نظریه حوادث پیش بینی نشده- شرط ضمنی (اجرهم خوردن تعادل 2 عوض و ایجاد غبن 2- سوء استفاده از حق و استفاده بدون جهت 3- رفتار خلاق حسن نیت 4- دگرگونی طبیعت تعهد 5- نتیجه)
6- نظر آقای حسین قلی حسینی نژاد 1- علت خارجی (الف- فعل بی نام یا قوه مهریه و وضع ناگهانی 1- تعریف 2- آثار قوه مهریه در مسئولیت عهدی
ب) فعل شخص ثالث 1- مسئولیت مدعی علیه مبتنی بر اثبات تقصیر است 2- مسئولیت مدعی علیه به موجب امارة‌ مسئولیت است.
ج) موردی كه مسئولیت مدعی علیه و مسئولیت شخص ثالث و مسئولیت زیاندیده به موجب اماره مسئولیت است.
7- نظر دكتر برادران اسباب معافیت از جبران خسارت 1- تحقق یک علت خارجی 2- عدم توانایی متعهد در رفع حادثه 3- متعهد ثابت كند وقوع حادثه قابل پیشگیری و پیش بینی نبود.
8- نظر آقای یزدانیان (تقصیر متصور)
9- نظر آقای قاسم زاده: (تقصیر زباندیده در ادعای خویش و مطالبه خسارت 1- تقصیر زیاندیده از مصادیق قوه قاهره است 2- تقصیر زیاندیده از مصادیق قوه قاهره نیست یكی از تقصیرها دیگری را در خود مستغرق و مستهلك سازد یكی از تقصیرها از نظر سنگینی بر دیگری فئق آید الف) عمدی باشد ب) زیاندیده در برخی از حالات زیانها را بپذیرد. 2- یكی از تقصیرها نتیجه تقصیر دیگری باشد.
II – هر یک از تقصیرها مستقل از دیگری باقی می ماند (تقصیر مشترك)
10- فورس ماژور در قراردادهای بازرگانی بین المللی الف) تعریف و موارد آن ب) اثر فورس ماژور در قراردادهای بازرگانی بین المللی – ج نتیجه
2- مواردی از فورس ماژور الف) انقلاب و شورشهای مردی (نظر روسو) 1- خسارت ناشی از خود نبرد 2- خسارات ناشی از مقالات دولتی 3- خسارات ناشی از اقدامات شورشیان ب) اعتصاب ج) منع قانونی (عدم صدور پروانه)- استثنا 1- اگر متعهد صریحاً یا ضمناً خطر عدم صدور روانه را پذیرفته باشد 2- اگر متعهد اقدامات لازم را جهت صدور پروانه در حد معقول انجام نداده و كوتاهی كرده باشد.
3- شرایط و آثار فورس ماژور الف) شرایط 1- غیر قابل اجتناب باشد 2- غیر قابل پیش بینی 3- خارجی باشد 4- ناسازگاری قوه قاهره با تقصیر متعهد.
ب) آثار فورس ماژور اول) سقوط تعهد و برائت متعهد و استثناهای آن در موارد ذیل 1- متعهد به موجب قرار داد خطرات ناشی از قوه قاهره را پذیرفته (تصریح) 2- قبل از بروز حادثه فورص ماژور موعد ایفای تهند فرا رسی و متعهد له اجرای اند مطالبه كرده باشد 3- عدم امكان اجرا جزئی الف 4- قوه قاهره یكی از علل عدم اجرای تعهد و خسارت باشد نه علت تامه آن 5- فورس ماژور ناشی از تقصیر متعهد باشد دوم انحلال قرارداد یا تعلیق
قوای قاهره و آفات ناگهانی
معنی و ارجاع:
در مبحث مربوط به ضمان قهری و همچنین در قانون مسؤولیت مدنی سخنی از دخالت قوة قاهره و درجة تأثیر آن در معاف شدن اشخاص از پرداختن خسارت به میان نیامده است. ولی . در خسارت عدم انجام تعهدات قراردادی، قانونگذار در مواد 227 و 229 وجود این عامل را سبب معاف شدن مدیون از دادن خسارت اعلام می‌كند. به همین جهت نیز به طور معمول در اثر معاملات از آثار قوای قاهره در جلوگیری از اجرای تعهد گفتگو می‌شود و در این مقام كافی است تكرار شود كه مقصود از قوة قاهره یا آفت ناگهانی (حادثة غیرمترقبه) حادثه‌ای است خارجی، غیر قابل پیش بینی و احتراز ناپذیر كه اجرای تعهد را غیر ممكن می‌سازد.
فایدة بحث:
علت این كه از قوة قاهره، به عنوان یک اسباب معاف شدن مدیون، بیشتر در تعهدهای قراردادی بحث می‌شود، این است كه به طور معمول تنها در این گونه تعهدات است كه مدیون حصول نتیجة معین را به عهده می‌گیرد. پس، اگر نتیجة مورد نظر به دست نیاید، مسؤول و مقصر فرض می‌شود و ناچار مانع از اجرای تعهد شده است . ولی، در الزامات خارج از قرارداد، كه تعهد شخص به طور مرسوم ناظر به احتیاط و مراقبت كردن است، خوانده نیازی به اثبات وجود قوة قاهره ندارد و كافی است در دعوی احراز شود كه تقصیری نكرده است.
با وجود این، نباید چنین پنداشت كه اثبات قوة‌ قاهره در زمینه ضمان قهری نقشی در معاف شدن مدیون ندارد. زیرا، با انشای احكامی مانند مادة‌ اول قانون بیمة اجباری، مفهوم تعهد به نتیجه نیز در این گونه الزامها به وجود آمده است و كسی كه به حكم قانون جبران خسارتی را به عهده دارد ناچار است، برای رهایی از بند مسؤولیت، ایجاد خسارت را منسوب به قوة قاهره سازد.
اثر دخالت قوة قاهره:
اثر دخالت قوة قاهره را باید در جایی كه علت منحصر حادثة زیانبار است با موردی كه یكی از اسباب آن محسوب می‌شود جداگانه بررسی كرد:
1-
در صورتی كه ثابت شود زیان مورد درخواست در نتیجة قوة قاهره ( مانند زلزله و سیل و جنگ) به بار آمده است، خواندة دعوی از مسؤولیت معاف می‌شود، هر چند كه مسؤولیت او به موجب قانون مفروض باشد، زیرا، معلوم می‌شود كه او در ایجاد ضرر دخالتی نداشته است.
برای مثال، اگر اتومبیلی را سیل ببرد و در اثر برخورد اتومبیل خانه‌ای ویران شود، مالك اتومبیل مسؤول نیست. همچنین، اگر برق پمپ بنزینی را به آتش بكشد و در نتیجه دكان همسایه نیز بسوزد. صاحب پمپ مسؤول زیان همسایه نیست.
این قاعده در مواردی كه قانون تضمین حفظ مالی را بر عهدة كسی تحمیل كرده است اجرا نمی‌شود. چنان كه در مورد غصب، اگر مال را قوة‌قاره از بین ببرد، همة‌كسانی كه در تجاوز به مال دیگری دست داشته‌اند، حتی آنان كه ندانسته مال مغضوب را خریده‌اند، مسئول تلف عین و منافع مال هستند (مادة 315 قانون مدنی) در حقوق ما، برای نشان دادن مسؤولیت كسی كه چنین تضمینی بر عهدة او نهاده شده است، می‌گویند دارای « ید ضمانی» است، در برابر «ید امانتی» كه تنها در صورتی مسؤول تلف مال است كه در حفظ آن تقصیر كرده باشد.
2- در موردی كه قوة قاهره تنها یكی از اسباب ورود خسارت است، آیا می‌توان آن را در زمرة سایر تقصیرها آورد و از بار مسؤولیت سایرین كاست؟ فرض كنیم، سبب وقوع تصادمی سرعت نابجای راننده و تگرگ ناگهانی و شدید تشخیص داده شود، یا دلیل طغیان رودخانه‌ای ساختن سدی خلاف قانون و طوفان باشد، آیا می‌توان به نسبت درجة تأثیر قوة قاهره از مسؤولیت رانندة مقصر و سازندة سد كاست؟
پیش از این دادگاه های فرانسه و قوه قاهر را نیز یكی از اسباب ورود ضرر شمرده‌اند. ولی، پذیرفتن این رویه دشوار است، زیرا حقوق در جستجوی همة‌اسباب ایجاد كنندة ضرر نیست. به همین جهت، از این رو به عدول شده است.
نتیجة منطقی نظریة‌ تقصیر ( كه به عنوان اصل در مادة یک قانون مسئوولیت مدنی پذیرفته شده این است كه دادرس، از میان همة‌ شرایطی كه زمینة ورود خسارت را فراهم آورده است. به گروهی بپردازد كه ناشی از تقصیر است. بنابراین، در موردی كه تقصیر شخصی به همراهی قوة قاهره خسارتی را به بار آورده است، تنها سببی را كه حقوق می‌شناسد تقصیر آن شخص است كه با ضرر رابطة سببیت اخلاقی دارد. پس ، باید او را مسؤول جبران همة خسارات شناخت و اثر حادثه خارجی را ندیده گرفت.
چه موقع فعل شخص ثالث در حكم قوه قاهره است
هر گاه ثابت شود كه دیگری به قصد كشتن كودك او را به جلوی ماشین پرتاب كمرده و برای راننده امكان پیش‌بینی یا احتراز از آن خطر وجود نداشته است، رابطة‌علیت مفروض از بین می‌رود و دارندة اتومبیل از پرداخت خسارت معاف می‌شود. زیرا، چنین حادثه‌ای در حكم قوة قاهره است (بند 1 از مادة‌4 قانون بیمة اجباری). همچنین است در موردی كه به كالای حمل شده خسارتی وارد می‌شود و متصدی حمل و نقل ثابت می‌كند كه خسارت در نتیجة فعل ثالث به بار آمده و امكان احتراز از آن وجود نداشته است (ماده 386 قانون تجارت).
در مورد مسئولیت دارندگان وسایل نقلیة موتوری زمینی و همچنین در تمام مواردی كه تنها اثبات قوه قاهره می‌تواند شخص را از مسئولیت معاف كند تخفیف در مسئولیت خوانده، به این بهانه كه شخص ثالثی نیز در ایجاد زمینة ورود خسارت دخالت داشته است، با حكم قانون منافات دارد. در چنین مواردی تنها در صورتی می‌توان خوانه را از مسئولیت معاف كرد كه ثابت شور فعل ثالث اوصاف قوة قاهر را داشته یعنی ورود ضرر احتراز ناپذیر و غیر قابل پیش بینی بوده است.[1]
نظریة حوادث پیش بینی نشده – شرط ضمنی:
این نظریه زادة بحران‌های اقتصادی در عصر ما است. بحرانی كه گاه به بی‌اعتباری ارزش پول و گرانی بیش از اندازة كالا یا خدمت مورد تعهد می‌انجامد. حادثه‌ای پیش بینی نشده كه اجرای تعهد را محال نمی‌كند (قوة قاهره) ولی آن را بغایت دشوار می‌‌سازد و تعدیل مطلوب بین دو عوض را بر هم می‌زند.
عکس مرتبط با اقتصاد
در قراردادهایی كه اجرای آنها به درازا می‌كشد، بیگمان در ارزش تعهدهای دو طرف نیز تغییرهایی به وجود می‌آید: كالا و خدمت مورد تعهد نایاب و گران می‌شود و ارزش پول كاهش می‌یابد. این تغییرهای متعارف را در همة‌داده و ستدها می‌توان پیش بینی كرد و یكی از انگیزه های معامله كردن این است كه شخص در برابر حوادث ناگوار تضمینی بیابد و گاه از دگرگونی ها سود برد. ولی، گاه نیز حادثه‌ای پیش بینی نشده رخ می‌دهد كه یكسره معادله‌های اقتصادی را بر هم می زند؛ تعهد یكی از دو طرف را گزاف و تحمل ناپذیر می‌كند و دین دیگری را چنان سبك كه ایفای آن در برابر تعهد متقابل خود به شوخی می ماند. پس، این سؤال را مطرح می‌كند كه آیا چنین وضعی در قلمرو و تراضی آنان می‌گنجد؟ آیا دو طرف مبادله را بطور ضمنی مشروط به وجود اوضاع و احوال زمان انعقاد قرار داد و تغییرهای متعارف آن كرده‌اند یا خواسته‌اند پیمانشان در هر شرایط محترم بماند و وضع اقتصادی معامله را در برابر تمام حوادث بیمه كند؟