در خصوص مجازات مرتبة اول نیز لازم به ذكر است كه مرجع جمع آوری داروهای غیرمجاز مشخص نمی باشد اما به نظر می رسد كه این وظیفه به عهدة مسئول داروخانه می باشد و این مجازات «با ضبط كالا به نفع دولت» متفاوت است والّا قانونگذار نیز این گونه بیان می نمود. لذا به صراحت و مـُرّ قانون اكتفا می شود.

3- ایجاد مؤسسة‌داروسازی بدون داشتن پروانه رسمی
مادة 3 اصلاحی 29/1/74 قانون مربوط به مقررات امور پزشكی و دارویی و مواد خوردنی و آشامیدنی 1334 مقرر می دارد: «هر كس بدون داشتن پروانة رسمی به امور پزشكی ، داروسازی، دندانپزشكی، آزمایشگاهی ، فیزیوتراپی و مامائی اشتغال ورزد یا …».
با توجه به این كه درمادة 14 قانون تعزیرات حكومتی امور بهداشتی و درمانی اختصاصاً در مورد داروخانه می باشد لذا ماده 3 اصلاحی قانون مورد بحث صرفاً در مورد مؤسسات داروسازی صدق می نماید.

4- واردات و صادرات و خرید و فروش دارو بدون اخذ مجوز
تبصرة 1 ماده 3 اصلاحی 29/1/74 قانون مورد بحث مقرر می دارد:
«واردات و صادرات و خرید و فروش دارو بدون اخذ مجوز از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی جرم محسوب شده و مرتكب به مجازات مقرر در مادة 3 محكوم و داروهای مكشوفه به نفع دولت ضبط خواهد شد.»
با توجه به مادة فوق چنانچه شخصی به صورت دستفروشی اقدام به خرید و فروش دارو بنماید، عنوان تخلف محقق می شود.

گفتار دوم: جرایم مربوط به سودجویی در امور دارویی
فروش و عرضة‌ دارو باید براساس تعرفه های تصویبی و قیمت‌های مشخص صورت گیرد. گرانفروشی و دیگر سوءاستفاده های مالی در مواد دارویی كه همواره مورد نیاز ضروری همة اقشار مردم می باشد و مستقیماً با سلامتی و تندرستی آنان ارتباط دارد می تواند عواقب جبران ناپذیری را به دنبال داشته باشد. اهّم جرایم مربوط به سودجویی در حرفة دارویی به شرح زیراست:

1- گرانفروشی دارو توسط داروخانه
مادة‌19 قانون تعزیرات حكومتی امور بهداشتی و درمانی مقرر می دارد:« دارو باید طبق قیمت رسمی برای مصرف كننده ، به متقاضی ارائه شود و قیمت هر قلم از داروهای ارائه شده در نسخه درج شود و نسخه نیز به مهر داروخانه ممهور گردد و در مورد نُسخ بیمه خدمات درمانی كپی نسخه (نسخة دوم) پس از درج قیمت مهر گردد. تخلف از این ماده جرم محسوب شده و متخلف به مجازات های زیر محكوم می گردد:

الف- گرانفروشی:
مرتبة‌ اول – جریمه نقدی تا مبلغ پنجاه هزار ریال.
مرتبة ‌دوم- جریمه نقدی تا مبلغ پانصد هزار ریال و نصب پارچه به عنوان گرانفروش.
مرتبة‌ سوم- جریمة نقدی تا مبلغ یک میلیون ریال و قطع سهمیة دارویی به مدت یک ماه.
مرتبة چهارم- تعطیل داروخانه تا مدت یكسال.

ب) عدم درج قیمت در نسخ بیماران و ممهور ننمودن آنها:
مرتبة اول – تذكر كتبی.
مرتبة دوم- اخطار كتبی.
مرتبة سوم- جریمة نقدی تا مبلغ پنجاه هزار ریال.
مرتبة ‌چهارم- جریمه نقدی تا مبلغ یكصد هزار ریال.»
همانگونه كه ملاحظه می شود در صدر ماده، قانونگذار « قیمت رسمی برای مصرف كننده» را ملاك تعیین قیمت دارو دانسته و لذا چنانچه داروخانه دارو را بیش از این نرخ بفروش رساند و در دفاعیات خود ادعا نماید كه از بازار آزاد تهیه نموده و هزینه های جانبی (حمل و نقل و …) را به آن اضافه نموده، مسموع نیست.
سئوالی كه در اینجا مطرح است این است كه چگونه محاسبة گرانفروشی اعمال می شود؟‌ آیا كالاهایی كه فروخته، محاسبه می‌شود یا كالاهای موجود و یا هر دو؟ در جواب باید بگوییم كه طبق بند 2 مصوبة شمارة 30733 مورخ 7/8/1374 ستاد تنظیم پشتیبانی بازار « ملاك تشخیص گرانفروشی عرضة‌ كالاهای موجود می باشد و شامل كالاهای عرضه شده در گذشته نیست.»[73]
حال آیا برای تشخیص گرانفروشی معاملة صوری لازم است،‌ به عبارت دیگر آیا حتماً باید معامله صورت پذیرد و یا صرف این كه كالاها (داروها) در حال عرضه باشد كفایت می كند؟ با توجه به بند 1 مصوبة اخیر الذكر « برای تشخیص گرانفروشی» معاملة صوری لازم نیست و برای تشخیص فقط قیمت كالاهای در حال عرضه كافی می باشد.
لازم به ذكر است كه تبصرة 2 اصلاحی 23/1/67 مادة‌5 قانون مربوط به مقررات امور پزشكی و دارویی و مواد خوردنی و آشامیدنی و آرایشی و بهداشتی مصوب 1334 نیز مقرر می دارد: «هر یک از متصدیان امور دارویی و یا داروخانه ها كه مبادرت به تبدیل تاریخ مصرف دارو یا افزایش قیمت رسمی و یا تخلّف در نرخ گذاری نسخه برآیند با رعایت شرایط و امكانات خاطی و دفعات و مراتب جرم و مراتب تأدیب به پرداخت جزای نقدی از ده هزار ریال تا یک میلیون ریال و یا به سه ماه تا شش ماه حبس محكوم خواهند شد. چنانچه سوءاستفاده بیش از یک میلیون ریال باشد جزای نقدی مرتكب دو برابر میزان سوءاستفاده خواهد بود.»
لذا افزایش خود سر در قیمت رسمی دارو از نظر این قانون نیز جرم محسوب شده است.

2- عدم درج قیمت دارو در نسخه بیماران و ممهور ننمودن آنها
همان گونه كه ملاحظه می شود مادة ‌19 قانون تعزیرات حكومتی امور بهداشتی و درمانی بیانگر دو عنوان تخلف است. قانونگذار از طریق این الزام، خواسته است كه شخص خریدار و مشتری نیز متوجه قیمت ها بشود و در حقیقت این عمل مقدمه‌ای است برای جلوگیری از گرانفروشی، و مزیّت مهر داروخانه این است كه به راحتی مشخص می‌شود كه این دارو از كدام داروخانه تهیه شده است و اگر تخلفی متوجه داروخانه باشد سریعاً قابل اثبات می باشد.
نكتة دیگر این كه صرف عدم د
رج قیمت دارو در نسخ بیماران جرم می‌باشد و نیازی نیست كه حتماً ممهور نیز نباشد و بالعكس نیز صادق است یعنی صرف ممهور ننمودن نسخ بیماران به مهر داروخانه جرم است و نیازی نیست حتماً عدم درج قیمت دارو در نسخ بیماران نیز محرز گردد.

3-گرانفروشی لوازم بهداشتی،آرایشی،شیرخشك، غذای‌كودك و‌لوازم مصرف پزشكی‌مجاز
ماده 22 قانون تعزیرات حكومتی امور بهداشتی و درمانی مقرر می دارد: «چنانچه داروخانه لوازم بهداشتی و آرایشی، شیرخشك، غذای كودك و لوازم مصرف پزشكی مجاز را بیش از قیمتهای تعیین شده عرضه نماید، گرانفروشی محسوب شده و متخلف به مجازات های زیر محكوم می‌شود:». بحثهای مربوط به تخلّف گرانفروشی دارو نیز در این‌جا صادق است.

4-گرانفروشی دارو، شیرخشك و ملزومات پزشكی، دندانپزشكی و آزمایشگاهی توسط شركتهای توزیعی
به موجب مادة‌30 قانون تعزیرات حكومتی امور بهداشتی و درمانی « شركت های توزیعی موظفند با ارائة فاكتور و به قیمت رسمی كالا را تحویل نمایند. تخلف از این ماده جرم بوده و در صورت‌گرانفروشی متخلف به‌ترتیب مذكور در‌مادة‌22 این قانون مجازات می‌شود و در غیر اینصورت:
مرتبة‌اول- اخطار كتبی
مرتبة‌دوم- جریمه نقدی تا مبلغ یكصدهزار ریال.
مرتبة سوم- جریمة نقدی تا مبلغ سیصد هزار ریال.
گرانفروشی اقلام فوق الذكر توسط شركت های توزیعی، تخلفی مستقل است و مجازاتی مستقل از عدم صدور فاكتور دارد.

گفتار سوم:‌ جرایم مربوط به خودداری متصدیان امور دارویی از ارائة خدمات
مهمترین جرایم مرتبط با این مسأله به شرح زیر است:

1- خودداری داروخانه از عرضة كالا
مادة 23 «قانون تعزیرات حكومتی امور بهداشتی و درمانی» مقرر می دارد: «داروخانه موظف است كلیة‌ كالاهای خریداری شده را مستمراً تا اتمام موجودی عرضه نماید و در صورت خودداری از عرضه به مجازات های زیر محكوم می شود:
مرتبة اول- اخطار كتبی با درج در پرونده و الزام به عرضة كالاها به قیمت تعیین شده.
مرتبة دوم- جریمة نقدی تا مبلغ پانصد هزار ریال.
مرتبة سوم- قطع سهمیه تا مدت سه ماه.
مرتبة چهارم- تعطیل موقت تا مدت یكسال».
قانونگذار در مادة 7 قانون تعزیرات حكومتی 1367 مقرر داشته «اخفاء و امتناع از عرضة كالا: عبارت است از خودداری از عرضة كالای دارای نرخ رسمی به قصد گرانفروشی یا تبعیض در فروش.»
همان گونه كه ملاحظه می گردد در این ماده با صرف اخفاء و امتناع از عرضه كالا جرم محقق نمی شود بلكه باید قصد گرانفروشی و یا تبعیض در فروش باشد اما قانونگذار در مادة‌23 قانون تعزیرات حكومتی امور بهداشتی و درمانی 1367 صرف خودداری از عرضة كالا را جرم دانسته است زیرا این نوع كالاها از حساسیت بیشتری برخوردار بوده و تخلف از آن ممكن است به قیمت هدر رفتن جان دیگران تمام شود.

2- عدم ارائة خدمات توسط داروخانه در ساعات مقرر
مادة 24 قانون مورد بحث مقرر می دارد:
«داروخانه موظف است طبق ساعات تعیین شده خدمات مربوطه را ارائه نماید مگر با دلیل موجه یا اطلاع كتبی و نظر سازمان منطقه ای بهداشت و درمان محل و در غیر این صورت متخلف به مجازات های زیر محكوم می شود:
مرتبة ‌اول– تذكر .
مرتبة ‌دوم- اخطار كتبی با درج در پرونده.
مرتبة سوم- جریمة‌ نقدی تا بیست هزار ریال.
مرتبة چهارم– جریمه نقدی تا پنجاه هزار ریال.
تبصرة‌1- در صورتی كه داروخانه قبل از پایان ساعت تعیین شده از ارائه خدمات دارویی خودداری نماید مرتبة اول تذكر ، مرتبه دوم اخطار كتبی با درج در پرونده، مرتبة‌سوم جریمه نقدی تا پنجاه هزار ریال و مرتبة چهارم جریمة‌ نقدی تا یكصد هزار ریال.
تبصرة‌2- داروخانه های شبانه روزی در صورت عدم رعایت مفاد این ماده علاوه بر تعزیرات ذكر شده در مرتبة‌ پنجم تا یكسال تعطیل خواهند شد. و به موجب مادة‌8 و 9 «از آئین نامة داروخانه‌ها ساعات كار داروخانه ها ی روزانه با توجه به موقعیت جغرافیایی و … تعیین می شود وساعات كار فعال آنها باید در تابلویی در محل قابل رؤیت نصب گردد.»
همان‌گونه كه ملاحظه می‌گردد قانونگذار در 2 مورد جرم را محقق نمی‌داند. اولاً «دلیل موجه» كه تشخیص آن با مرجع رسیدگی كننده می باشد و ثانیاً با اطلاع كتبی و نظر سازمان منطقه ای بهداشت و درمان محل ( كه منظور اخذ مجوز است نه صرف اطلاع ) با توجه به تبصره 1 مادة 24 نظر به اهمیت ارائة خدمات دارویی، در صورت تخلف قانونگذار مجازات شدیدتری برای آن قائل شده است از طرفی با عنایت به تبصرة‌2 همین ماده ، نظر به اهمیت داروخانه های شبانه روزی، برای این داروخانه ها نیز مجازات سنگین تری در نظر گرفته شده است.
با التفاف به مادة‌25 «قانون تعزیرات حكومتی امور بهداشتی و درمانی» در صورت منحصر به فرد بودن داروخانه در منطقه، مجازات شدیدتری در نظر گرفته می شود. «در مناطقی كه داروخانه منحصر به فرد باشد، داروخانه بر طبق مواد این قانون تا یكسال به تعطیل موقت تعزیر شود، پروانة ‌تأسیس از متخلف سلب و به فرد واجد شرایط دیگر واگذار می گردد و متخلف تا پنج سال حق گرفتن مجدد پروانه تأسیس داروخانه را نخواهد داشت و به هر حال داروخانه نباید تعطیل گردد.»

3- عدم ارائه شیر خشك در ازای دریافت كوپن و به قیمت رسمی
همان گونه كه در مادة 26 قانون تعزیرات حكومتی امور بهداشتی و درمانی آمده است این عنوان تخلف هم ناظر بر عدم ارائة شیرخشك در ازای دریافت كوپن می باشد و هم ناظر بر گرانفروشی شیر خشك ، به بیان دیگر می توان با دو عنوان تخلف مستقل مورد بحث
قرار گیرد.

4- خودداری از عرضة لوازم و ملزومات پزشكی، داندانپزشكی و آزمایشگاهی بر اساس ضوابط تعیین شده وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی
ماده 27 قانون تعزیرات حكومتی امور بهداشتی و درمانی مقرر می‌ دارد: «لوازم و ملزومات پزشكی و داندانپزشكی و آزمایشگاهی كه برای تولید و یا واردكردن آنها از ارز دولتی استفاده شده باشد باید بر اساس ضوابطی كه وزارت بهداشت،‌ درمان و آموزش پزشكی تعیین می نماید،‌ در مقابل ارائه فاكتور و با قیمت رسمی در اختیار متقاضی قرار گیرد و تخلف از این امور جرم بوده و متخلف به مجازات های زیر محكوم می شود:
مرتبة‌ اول- اخطار كتبی و یا جریمه تا یكصد هزار ریال و یا هر دو مجازات.
مرتبة‌ دوم- جریمه نقدی تا یک میلیون ریال.
مرتبة سوم- جریمة نقدی تا پنج میلیون ریال.
در صورت گرانفروشی متخلف به ترتیب مذكور در مادة 22 این قانون مجازات می‌شود.
تبصره – شركت های توزیع كننده اقلام مذكور در صورتی كه در تخلف از ضوابط فوق با تولید كننده و یا واردكننده مشاركت و یا معاونت داشته باشند متخلف محسوب و به مجازات های زیر محكوم خواهند شد.

 

مفهوم نگرش، امروزه یکی از مفاهیم کلیدی در روانشناسی اجتماعی است که از دهه ۱۹۵۰ به بعد متداول گردیده و توجهات زیادی را در بین محققین به خود جلب کرده است و تحقیقات فراوانی نیز در این زمینه صورت گرفته است. تعریفی که اکثر روانشناسان اجتماعی از واژه نگرش دارند عبارت است از: نگرش، نظامی بادوام است که شامل یک عنصر شناختی، یک عنصر احساسی و تمایل به عمل است. عنصر شناختی، شامل اعتقادات و باورهای شخص درباره یک اندیشه یا شی است. عنصر احساسی یا عاطفی، آن است که معمولا نوع احساس عاطفی با باورهای ما پیوند دارد و تمایل به عمل به جهت آمادگی برای پاسخگویی به شیوه‌ای خاص اطلاق می‌شود(کریمی۱۳۷۳، نقل شده در مجدی و همکاران،۱۳۹۰). نگرش، حالت کلی فرد است،که در واقع درک ذهنی فرد از زندگی، مردم و وقایع را شامل می‌شود. از نقطه نظر فردی، نگرش؛ نحوه دید افراد به چیزهاست به صورت ذهنی و این مقوله تماماً از ذهن آغاز می شود. نگرش افراد از روی گفتار و کردار آنان برای دیگران مشخص می شود(پیک و هریس۲۰۰۴، نقل شده در مجدی و همکاران،۱۳۹۰). نگرش‌های قوی‌تر پایدارترند و بیشتر احتمال دارد رفتارها را پیش بینی کنند و نگرش‌هایی که مشخصاً، مربوط به خود یا دسترسی به آنها زمان‌بر است، پایدارتر هستند و بیشتر احتمال دارد که به رفتار منجر گردند تا نگرش‌های دیگران(ایزن، به نقل از وایزر و ریجیو،۲۰۰۸).
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی

 

۲-۱-۲ شکل گیری نگرش به ازدواج

شکل‌گیری نگرش به ازدواج از دو رویکرد نظری قابل توجیه است. اول آن که براساس نظریه دلبستگی رابطه والدین یا مراقبان (به خصوص مادر) در ایجاد الگوهای فعال درونی[۱۶] نقش دارد(ترنت و سوت۱۹۹۲، نقل شده در نیلفروشان و همکاران،۱۳۹۱). الگوهای فعال درونی ممکن است یکی از مکانیزم‌هایی باشد که از طریق آن نگرش نسبت به صمیمیت انتقال می‌یابد(ریسچ و جودی۲۰۰۴، نقل شده در نیلفروشان و همکاران،۱۳۹۱). در نظریه‌های دلبستگی کنونی رابطه والد-کودک نه تنها در دوران کودکی مهم است، بلکه در دوران نوجوانی نیز اهمیت دارد(فیریمن و بروان۲۰۰۱، نقل شده در نیلفروشان و همکاران،۱۳۹۱). دوم آن که براساس نظریه یادگیری اجتماعی، والدین ایده‌های خود راجع به رابطه با جنس مخالف را از طریق الگوسازی و یادگیری جانشینی به فرزندان خود انتقال می‌دهند و نگرش فرزندان نسبت به صمیمیت از طریق مشاهده والدین و روابط بین آنها الگوبرداری می‌شود (ریسچ و جودی۲۰۰۴، نقل شده در نیلفروشان و همکاران،۱۳۹۱). از طرف دیگر فرزندان تجربه رابطه خود و والدین را به عنوان مبنایی برای ایجاد صمیمت در روابط به کار می‌برند. این یادگیری از منابع دیگری مانند رسانه ها، مدرسه، یا دوستان نیز صورت می گیرد(ریسچ و جودی۲۰۰۴، نقل شده در نیلفروشان و همکاران،۱۳۹۱). تحقیقات نشان داده‌اند که ساختار و محیط خانواده اصلی در نگرش به ازدواج و نیز زندگی خانوادگی فرزندان نقش دارد.گلدنبرگ[۱۷] به نقل از بوئن [۱۸] می‌نویسد، از طریق مفهوم فرایند انتقال بین نسلی بیان می‌کند که چگونه الگوهای ارتباطی از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود. نگرش‌ها یکی از ابزارهایی هستند که این پدیده از طریق آنها اتفاق می‌افتد. به عنوان مثال افرادی که طلاق والدین خود را تجربه کرده‌اند نگرش‌های مثبت‌تری نسبت به طلاق دارند. هولمان[۱۹] اذعان می‌دارد که شناسایی درست و ارزیابی صحیح نگرش به ازدواج یکی از اساسی‌ترین فعالیت‌ها در مطالعاتی است که هدف آنها پیش بینی و شناسایی عوامل موثر بر کیفیت زندگی زناشویی است(مجدی و همکاران،۱۳۹۰).

 

۲-۱-۳ عوامل موثر بر نگرش های زناشویی

الف)روند اجتماعی شدن: در روند اجتماعی شدن، والدین، همسالان، همسایگان، همکلاسی‌ها، دوستان و سازمان‌های موجود در محیط اجتماعی در ادراک نوجوانان و بزرگسالان جوان در ارتباط با نگرش نسبت به نقش‌های آینده و سبک زندگی موثر هستند(هریس ولی،۲۰۰۷).
ب)ساختار‌ و فرصت‌ها: ساختار فرصت‌ها در بافت زندگی نوجوان شامل فرصت‌های کاری برای زنان، فرصت‌های اقتصادی برای مردان و نسبت به زنان و مردان غیر شاغل است. ساختار فرصت‌ها هم چنین شامل نژاد، قومیت، وضعیت مهاجرت، زمینه خانواده، وضعیت اقتصادی-اجتماعی و چگونگی عملکرد زوجین در نقش پدر و مادر است. در واقع روند اجتماعی شدن و ساختار فرصت‌ها مکانیسمی را نشان می‌دهند که در رشد نگرش‌های زناشویی و نیز انتظارات زناشویی دخیل است (هریس ولی،۲۰۰۷).
عکس مرتبط با اقتصاد
ج)تجارب با هم بودن، بدون ازدواج[۲۰]: تجارب با هم بودن، بدون ازدواج که منجر به ازدواج نشده است، نشان دهنده جهت‌گیری ضعیف نسبت به ازدواج، یا داشتن مشکل در حفظ یک رابطه موفقیت‌آمیز است و باعث احتمال بروز نگرش منفی نسبت به ازدواج می شود و احتمال ازدواج را کاهش می‌دهد(هریس ولی،۲۰۰۷).
د)سوء استفاده و سوء رفتار در دوران کودکی: این عامل، عامل مهمی در گرایش به سوی زندگی مجردی خواهد بود. سوء استفاده جنسی بخصوص در دوران کودکی در شکل‌گیری نگرش‌های منفی به سوی ازدواج و تشکیل خانواده موثر خواهد بود(هریس ولی،۲۰۰۷).
ه)خانواده متداول در محیط اجتماعی نوجوان: خانواده متداول در محیط اجتماعی نوجوان، دوستان، مدرسه و همسایه‌ها، نگرشها و نرمها را در مورد یک ازدواج قابل قبول در ذهن نوجوان شکل می‌دهند. مثلا کودکی که در همسایگی کسانی زندگی می‌کند که در صد بالایی از بچه ها در خانواده‌هایی که با یک مادر، یک والد زندگی می‌کنند. ممکن است این نگرش را در خود رشد دهند که ازدواج امری بادوام و پایدار نیست و تک والدی بودن می‌تواند یک امر طبیعی و قابل قبول باشد، اما کودکی که در جایی زندگی می‌کند که خانواده‌های دو والدی رایج باشند، فرایند شکل‌گیری نگرش‌ها متفاوت خواهند بود(هریس ولی،۲۰۰۷).
و)وضعیت تآهل و تجرد: نگرشهای ازدواج بسته به اینکه فرد تازه ازدواج کرده است، مدت زیادی است که ازدواج کرده است یا اصلا ازدواج نکرده است متفاوت است و این تفاوت به لحاظ آماری معنادار است. کسانی که به تازگی ازدواج کرده‌اند اهمیت زیادی برای عشق، وفاداری و ایجاد یک تعهد بلندمدت در ازدواج قائل‌اند و اهمیت کمتری برای داشتن پول کافی در ازدواج نسبت به کسانی که قبلا ازدواج کرده‌اند یا هرگز ازدواج نکرده‌اند، قائلند.کسانی که ازدواج کرده‌اند و قادرند که یک ازدواج با ثبات را ادامه دهند، نگرش‌های مثبت بیشتری در مورد ازدواج ذکر می‌کنند و این نتیجه موفقیت آنها در ازدواج است(هریس ولی،۲۰۰۷).
ز)ساختار خانوادگی اولیه: این عامل به طور معناداری در مشخص کردن نگرشهای زناشویی موثر است. نوجوانانی که با دو والدین بیولوژیکی خود زندگی می‌کنند، اهمیت بیشتری برای عشق و وفاداری و تعهد در ازدواج قائل اند. نوجوانانی که با هیچ یک از والدین بیولوژیکی خود زندگی نمی‌کنند، اما در خانه‌های پرورشی، با خویشاوندان یا دیگر بزرگسالان زندگی می‌کنند، بیشترین آشفتگی را در خانواده خود تجربه می‌کنند و این با اهمیت کم قائل شدن برای عشق، وفاداری، تعهد و اهمیت زیاد قائل شدن برای پول در ازدواج مرتبط است. نوجوانانی که فقط با مادر خود زندگی کرده‌اند نیز تاکید را، بر اهمیت پول در ازدواج قرار می دهند تا جنبه‌های دیگر آن(هریس ولی،۲۰۰۷).
ح)تحصیلات والدین: تحصیلات والدین نیز بر نگرشهای زناشویی در بین افراد جوان موثر است. افراد جوانی که والدین آنها تحصیلات بالاتری دارند، تمایل کمتری برای ازدواج در دوران اولیه بزرگسالی دارند تا نوجوانانی که والدینشان تحصیلات پایین‌تری دارند و این احتمال منعکس کننده سرمایه‌گذاری آنها در تحصیلات و شغل است(هریس ولی،۲۰۰۷).
ط)وضعیت اقتصادی- اجتماعی: وضعیت اقتصادی- اجتماعی که زیر مجموعه ساختار فرصت‌ها می‌باشد نیز عامل بسیار موثر بر نگرشهای زناشویی می‌باشد. افراد با وضعیت اقتصادی- اجتماعی بالا، تاکید نگرشی را بر کیفیت عاطفی ازدواج از قبیل عشق، اعتماد، و تعهد قرار می‌دهند و توجه کمتری در مورد امنیت اقتصادی ازدواج قائل است. اقلیت‌ها و افراد با وضعیت اقتصادی-اجتماعی و تعهد پایین تر، نگرشهای زناشویی متفاوتی را نشان می‌دهد. یعنی اهمیت کمتری برای عشق و اهمیت بیشتری برای داشتن پول کافی در ازدواج قائل اند، زیرا این افراد تهدیدها را در مورد ثبات زندگی زناشویی که علی رغم عشق، اعتماد و تعهد در رابطه، بوسیله عدم امنیت اقتصادی موجب شده، مشاهده می‌کنند(هریس ولی،۲۰۰۷). رینولد و منسفیلد(۱۹۹۹) به مرور تحقیقاتی پرداختند تا بتوانند گستره‌ای را که در آن تغییر نگرشها در ازدواج بر این بنیان تاثیر گذاشته و منجر به زوال پذیری این نهاد شده است را درک و تفسیر کنند. آنها به بررسی تئوریهایی در مورد منابع نگرشهای مدرن به ازدواج و تحقیقاتی که در مورد تاثیر این نگرشها انجام شده است پرداختند که به شرح ذیل می‌باشد.

 

۲-۱-۴ منابع نگرش های مدرن به ازدواج

تا سال ۱۹۶۰ نزول عمیقی در ازدواج‌ها و افزایش در سن میانگین در ازدواج و افزایش کلان در نرخ طلاق دیده شد. در یکی از ایالت‌های کشور آلمان به تنهایی، تعدادی از ازدواج های اول و در یک سال ۵/۲ کاهش یافت(بین سال های ۱۹۶۱،۱۹۹۳). برخلاف آن، نرخ طلاق ۷ برابر شد. بیش از ۳/۱ تمام ازدواج ها در ۱۹۹۳ ازدواج مجدد بود. در کشور ما نیز همان‌طور که گفته شد رشد طلاق طی سالهای ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۵ به ۹٫۲ رسیده است در حالی که رشد ازدواج در کشور ۶/۳۹ درصد بوده است و ۳۳/۴۸ درصد طلاق ها نیز در ۴ سال اول زندگی رخ داده است.
منابع نگرشهای مدرن به ازدواج عبارتند از: ۱٫ تغییر در معنای ازدواج ۲٫ نظریه ها مربوط به نگرش مدرن به ازدواج

 

۲-۱-۴-۱ تغییر در معنای ازدواج

کارلسون[۲۱] ازدواج را چنان تعریف می‌کند: ازدواج فرایندی می باشد از کنش متقابل بین یک زن و یک مرد، که با تحقق بخشیدن به برخی شرایط قانونی و بر پا داشتن مراسمی برای برگزاری زناشویی انجام می‌گیرد. هم‌چنین کلود لی استروس[۲۲]، ازدواج را برخوردی دراماتیک بین فرهنگ و طبیعت یا میان قواعد اجتماعی و کشش جنسی می داند(نجاتی،۱۳۷۹). همراه با تغییر در نرخ ازدواج و طلاق ماهیت ازدواج نیز خود، به طور وسیعی تغییر کرده است. مفهومی که از دامنه نوشته‌ها در مورد این موضوع بوسیله تاریخ‌دانان، جامعه‌شناسان و روان‌شناسان، ظهور کرده است. حرکت از ازدواج به عنوان یک سنت به ازدواج به عنوان یک رابطه است. این تمایز به طور واضح‌تری در نوشته‌های برگنس و لوک[۲۳](۱۹۴۵) که در مورد حرکت به سمت شکل جدید خانواده یعنی خانواده با مصاحبت[۲۴] توضیح می دهند، وجود دارد. مطابق با این نظر، در گذشته خانواده اتحاد خود را در پاسخ به قدرت رسمی بیرونی که در قانون می‌شد، عقاید رایج عمومی، سنت، نظم خشک و رسوم پیچیده (بغرنج) می یافت. برخلاف آن، هم اکنون خانواده که برگنس و لوک(۱۹۴۵) آن را خانواده مصاحبت می‌نامند، اتحاد و انسجام خود را از طریق مشخصه‌ های روابط بین فردی از قبیل «عاطفه دو طرفه، درک همدلانه و دوستی اعضا با یکدیگر» در می‌یابد. در قلب خانواده با مصاحبت، روابط بین همسران وجود دارد. اگرچه نائل شدن به یک خانواده با مصاحبت زمانی امکان دارد که روابط مساوات‌طلبانه ای بین زن و شوهر وجود داشته باشند(برگنس، دوک و توماس[۲۵] ۱۹۶۳، نقل شده در رینولد و منسفیلد،۱۹۹۹).
(مورگان[۲۶] ۱۹۹۲، نقل شده در رینولد و منسفیلد،۱۹۹۹) بین دو مدل ازدواج تمایز قائل می‌شود اما لازم به ذکر است که هیچ کدام از این ویژگی‌ها ثابت و بی چون و چرا نیستند. مدل اول، ازدواج به عنوان سنت و مدل دوم، ازدواج به عنوان یک رابطه است که در جدول۲-۱ آمده است.
جدول۲-۱ ازدواج به عنوان یک سنت و ازدواج به عنوان یک رابطه (مورگان۱۹۹۲، نقل شده در رینولد و منسفیلد،۱۹۹۹)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

مدل۱: ازدواج به عنوان یک سنت مدل۲: ازدواج به عنوان یک رابطه
۱-آزادی کمتر در انتخاب همسر آزادی بیشتر در انتخاب همسر
برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت zusa.ir مراجعه نمایید.

 

٢- طوفان­های گرد و غبار متوسط: وقتی که سرعت باد برابر ۸ درجه ی Beafort و قابلیت دید ۲۰۰ تا ۵۰۰ متر باشد؛
٣- طوفان­های گرد و غبار قوی: وقتی که سرعت باد برابر ۹ درجه ی Beafort و قابلیت دید کمتر از ۲۰۰ متر باشد.
در چین نیز همین تقسیم ­بندی در نظر گرفته می­ شود، تنها تفاوت آن این است که طوفان،های قوی نیز خود به دو درجه دیگر تقسیم،بندی می،شوند(طاهرزاده موسوی، ۱۳۹۰):
١- طوفان­های قوی: وقتی سرعت باد ۵۰ متر بر ثانیه و قدرت دید کمتر از ۲۰۰ متر باشد؛
٢- طوفان­های خطرناک: وقتی سرعت باد ۲۵ متر بر ثانیه و قدرت دید صفر تا ۵۰ متر باشد که به آن شیطان سیاه هم گفته می­ شود.

 

۴-۴-۲- اهمیت گردوغبار

در سال­های اخیر این پدیده در ایران ابعاد تازه­ای گرفته و از یک معضل محلی، به مسئله­ای ملی تبدیل شده است. در سال­های اخیر در مناطق خشک و نیمه خشک جهان که از میانگین بارش کمی برخوردار هستند. پدیده­ گرد و غبار از اهمیت بالایی برخوردار گردیده و به یک مسئله­ نگران کننده تبدیل شده است. کشور ایران نیز به دلیل همجوار بودن با بخش وسیعی از پهنه­های بیابانی تحت آثار نامطلوب این پدیده قرار می­گیرد. بدلیل تأثیرات مهمی که طوفان­های گرد و غبار بر روی تغییر شرایط اقلیمی می­گذارند، بررسی این پدیده ­ها امری ضروری می­باشد(شرکت مدیریت منابع آب ایران، ۱۳۹۳ و آخوندزاده و همکاران،۱۳۹۲)، گرد و غبار ممکن است برای روزهای متوالی در جو منطقه به صورت معلق باقی مانده و اثرات زیان­باری را ایجاد نماید. در این حالت علاوه بر آلودگی­های زیست­محیطی و بهداشتی، فعالیت روزمره انسانی، حمل و نقل و فعالیت بسیاری از صنایع با مشکل مواجه می­ شود. ایجاد و توسعه توفان­های گرد و غبار به سه عامل فراهم بودن خاک، سرعت باد و ناپایداری هوا بستگی دارد( طاووسی و همکاران،۱۳۸۷).
از جمله خسارات زیست­محیطی می­توان به زوال گونه­ های گیاهی و جانوری، تخریب زیستگاه حیات وحش و کاهش کیفیت اراضی و مراتع، کاهش تنوع و فرسایش خاک اشاره نمود. شایان ذکر است بسیاری از گویه ­هایی که به عنوان اثرات اقتصادی و زیست­محیطی شناخته می­شوند، دارای جنبه­ های اجتماعی نیز می­باشند. برخورد و مواجه با مخاطرات و بلایا در طول زندگی انسان امری اجتناب­ناپذیر است. از این رو یکی از دغدغه­های همیشگی بشر چگونگی مواجه، خنثی­سازی و یا تعدیل اثرات پیشامدهای غیرمنتظره و مخاطراتی که از جانب محیط انسانی و طبیعی است که او را تهدید می­نماید. در دهه­های اخیر در میان حوادث و بلایای طبیعی که جوامع انسانی را تحت تأثیر قرارداده است، فراوانی و شدت خشکسالی بیش از سایر عوارض و بلایای طبیعی بوده است(ویلهیت[۵۵]، ۱۹۹۳). این پدیده طبیعی بتدریج و در یک دوره زمانی نسبتاً طولانی عمل کرده و اثرات آن ممکن است پس از چند سال و با تأخیر بیشتری نسبت به سایر حوادث طبیعی ظاهر شود و از آن جا که تعیین زمان دقیق آن کار مشکلی است تا حدودی آن را یک پدیده و بلیه خزنده می­دانند. این درحالی است که اثرات غیرمستقیم خشکسالی که وسیع­تر و نامحسوس­تر هستند، مربوط به آسیب­های اقتصادی (همچون افزایش قیمت محصولات کشاورزی و دامی، افزایش تقاضا برای وام­های کم بهره، افزایش هزینه تأمین آب و کاهش تولید مواد غذایی) و اجتماعی( کاهش سطح بهداشت و بروز مشکلات سوء تغذیه، افزایش تضادهای سیاسی، کاهش کیفیت زندگی، فقر و شدت­گیری مهاجرت­های میان فضایی) وارده بر بطن جامعه انسانی می­ شود که به علت ماهیت و ویژگی­های آن به سختی می­توان کمیت آن­ها را تشخیص داد(جعفریان و همکاران، ۱۳۹۲).
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
بر اساس گزارش سازمان ملل در سال ۲۰۰۷، تغییرات فزاینده آب و هوای جهانی در نتیجه فعالیت­های انسانی رخ داده است. همچنین در این گزارش آمده است که تغییرات آب و هوایی منتج از فعالیت­های انسانی نه تنها منجر به افزایش دمای جهانی می­ شود، بلکه باعث بالاتر آمدن سطح آب دریاها، ذوب شدن سریع یخ­های قطبی، تغییرات در الگوی جریان بادها و مواردی از این دست می­ شود. این تغییرات همچنین عوامل اساسی زندگی انسان­ها از قبیل دسترسی به آب، غذا و سلامت را نیز تحت تأثیر قرار می­دهد(موسوی خورشیدی وگلیج، ۱۳۹۲).
از مهم‌ترین مسائل ارتباطی مابین انسان و محیط طبیعی، مخاطرات محیطی است. مخاطرات محیطی ممکن است انسانی یا طبیعی باشد و نتیجه نیز هرچه هم باشد، باز به انسان و محیط برمی‌گردد. مخاطرات انسانی شامل مواردی چون افزایش بیش از حد جمعیت، جرم و جنایت، جنگ، رکود اقتصادی، بیماری ها و… است؛ و مخاطرات طبیعی نیز به حوادثی همچون سیل، آتشفشان، خشکسالی، طوفان، زلزله و… اطلاق می‌شود. گاهی این مخاطرات از نظر منشاء بین انسان و محیط مشترک است. مخاطرات اعم از طبیعی یا انسانی ممکن است در یک فرایند زمانی منظم( پی در پی) و یا نامنظم( گسیخته ) روی دهد. مقابله با مخاطرات منظم آسان است ولی مهم این است که چگونه می‌توان با مخاطرات نامنظم مقابله، آن را کنترل و یا محو کرد؛ و یا این که اصولأ مخاطراتی را که در یک دوره نامنظم رخ می‌دهند، با برنامه ­ریزی‌هایی که یک هدف منظم و روند پی‌درپی را تعقیب می‌کنند، چگونه می‌توان تطبیق داد. مسأله دیگر فضایی است که مخاطرات در آن اتفاق می‌افتد. بدیهی است که هر مخاطره می‌تواند در هر سطحی از محلی تا بالاترین آن یعنی ملی هم رخ دهد. حتی به جنبه‌های جهانی آن نیز باید توجه نمود( حسن پاک نژاد .مریم ایلانلو، ۱۳۹۲).
عکس مرتبط با اقتصاد

 

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت fotka.ir مراجعه نمایید.

 

۶-۴-۲- مراکز تولید گرد و غبار در ایران و جهان

۱-۶-۴-۲- مراکز تولید گرد و غبار در جهان
بارندگی و دما اولین فاکتورهای مهم ارزیابی آب و هوا در جهان محسوب می­شوند که نقش زیادی در توسعه و گسترش پوشش گیاهی یک منطقه دارند. کاهش میزان رطوبت و افزایش دما باعث افزایش تبخیر و تعرق و ایجاد خشکی، کاهش پوشش گیاهی و کاهش چسبندگی ذرات خاک می­ شود. در نتیجه خاک در اثر وزش بادهای شدید به حرکت در آمده و همراه با آن جابجا می شود، بنابراین وقوع خشکسالی که در سال­های اخیر به دلیل تغییرات اقلیمی و پدیده بیابان­زایی شدت گرفته، می ­تواند نقش زیادی در افزایش این پدیده داشته باشد. اثبات علت وقوع این پدیده به سهولت امکان پذیر نیست و نیازمند بررسی­های آماری جامع و طولانی مدت پارامترهای جوی می باشد، هر چند روند افزایش دمای سطح زمین و افزایش غلظت گازهای گلخانه ای و نیز روند رو به رشد تولید ذرات معلق و غبارها تقریباً قطعی می­باشد، وقوع بیابان زایی و تخریب پوشش های گیاهی و استفاده بیش از اندازه و نامناسب از زمین های کشاورزی و در نتیجه تضعیف حاصلخیزی و دوام خاک که در نتیجه افزایش رشد جمعیت بشر شدت یافته است باعث شکل گیری و گسترش بیابان ها و افزایش فرسایش بادی و در نتیجه باعث از دست رفتن خاک های سطح الارضی و افزایش وقوع طوفان های گرد و غبار می شود. در حقیقت می توان بیابان ها و دریاچه های خشک شده را که به علت تغییرات اقلیمی به بیابان های کوچک تبدیل شده ­اند از مراکز تولید گرد و غبار دانست. بنابراین مراکز تولید گرد و غبار معمولاً در مناطق خشک جهان قرار دارند (تصویر ۳) . این مناطق دارای بارندگی سالانه کمتر از ۲۰۰ تا ۲۵۰ میلیمتر بوده که به لحاظ توپوگرافی در مناطق پست جهان واقع می باشند (چوپانی، ۱۳۸۸) . این پدیده در دشت ها نسبت به کوهستان ها و در بیابان ها یا حاشیه­ آنها نسبت به سایر مناطق بیشتر اتفاق می­افتد. بزرگترین و فعالترین مراکز تولید گرد و غبار در جهان مناطقی هستند که فعالیت های بشری در این مناطق محدود است این مراکز همچون کمربندی از غبار از سواحل شمال غربی آفریقا آغاز شده و ضمن عبور از خاورمیانه، آسیای مرکزی و جنوبی به چین می رسند. به عبارت دیگر نیمکره جنوبی را می توان عاری از هرگونه غبار دانست (تصویر ۴و۵) (ذوالفقاری و همکاران، ۱۳۸۸). مطالعات اخیر نشان داده که بیابان صحرا(در شمال غرب افریقا) نقش زیادی در تولید گرد و غبار جهانی نسبت به سایر مناطق مثل خاورمیانه ، جنوب غرب آسیا ، مرکز استرالیا و افریقای جنوبی دارد. ارزیابی می شود که انتشار گرد و غبار جهانی نزدیک ۱۰۰۰ تا ۳۰۰۰ تن در سال است و این میزان در بیابان صحرا حدود ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ تن در سال می باشد یعنی حدود نصف گرد و غبار تولید شده در جهان، بزرگترین منبع گرد و غبار بعد از بیابان صحرا در کشور چین است اگرچه Tanaka و Chiba در سال ۲۰۰۶ فقط میزان ۲۱۴ تن و Laurent و همکارانش در سال ۲۰۰۶ مقدار بین ۱۰۰ تا ۴۶۰ را برای این کار محاسبه کردند. و سومین منطقه فرورفتگی Bodele از اهمیت زیادی برخوردار است که به تنهایی عامل تولید ۶ تا ۱۸ درصد از انتشار گرد و غبار جهانی است. در حالیکه مساحت چندان زیادی ندارد و دلیل آن مقاومت بسیار کم خاک این منطقه است(طاهرزاده موسویان، ۱۳۹۰).
شکل(۳)- توزیع و گسترش مناطق خشک در جهان شکل(۴)- خطوط هم تراز مراکز تولید گرد و غبار را نشان می دهد

شکل(۵)- مراکز فعال تولید گرد و غبار در جهان را نشان می دهند. این طوفان ها در چهار ناحیه­ی مهم در جهان اتفاق می افتد مرکز آسیا ، شمال امریکا، مرکز افریقا ، ساحل و استرالیا (رشنو، ۱۳۸۸).
۲-۶-۴-۲ -مراکز تولید گرد و غبار در ایران
کشور ما با مساحتی بیش از ۱۶۴ میلیون هکتار، در عرض جغرافیایی ۲۵ تا ۴۰ درجه شمالی واقع شده است که در نوار خشک یا بیابانی کره زمین قرار دارد. مهمترین عامل موثر در خشکی آب و هوای کشور ما، فشار زیاد مجاور حاره ای است. بعد از آن بادهای آلیزه که نواحی پایین تر از عرض­های جغرافیایی ۳۰ تا ۳۵ درجه شمالی کشور را تحت تاثیر قرار می­ دهند و در خشکی نواحی مرکزی و جنوبی کشور موثرند(رواحی نژاد و خسروی پور، ۱۳۹۲).

 

۷-۴-۲- گرد و غبار در ایران

در ایران، منشأ اصلی ریزگرد کویر‌ها و باتلاق‌های در حال خشک شدن عراق است که خاک و شن‌های آن از طریق باد شمال(به عربی: شمال) به ایران می‌آید. این باد از خرداد تا شهریور می‌وزد و از شمال غربی خاورمیانه شکل می‌گیرد و با گذر از کوه‌های ترکیه مانند قیفی به بیابان‌های عراق و سوریه سرازیر می‌شود و تا خلیج فارس و رسیدن به سطح آب‌های آزاد پیش می‌رود. سه کشور ایران، عراق و عربستان به طور مشترک هزینه‌های این اراضی را تأمین می‌کردند، و تمام اراضی در فصل خاصی از سال مالچ‌پاشی می‌شد. مالچ نوعی فرآورده چسبنده نفتی است که برای تثبیت شن‌های روان در مناطق بیابانی از آن سود جسته می‌شود. جنگ عراق موجب فراموشی این کار، و در نتیجه افزایش توفان‌های غبار در خوزستان، غرب ایران، و سرانجام تقریباً در همه ایران شد. توفان اخیر، که به گفته برخی اهالی بغداد بدترین توفان غبار زندگیشان بوده‌است، سبب بیشترین میزان گرد در سه دهه اخیر ایران شد(رئیس پور و همکاران، ۱۳۸۹).
وضعیت توپوگرافی خاص چین خوردگی ها و محصورشدن اراضی پست درحد فاصل آنها منجر به شکل گیری مناطقی با آب و هوا ، بارندگی و توان بیولوژیکی متفاوت در سراسر ایران شده است. بر اساس نقشه­ی مناطق خشک جهان که در اطلس جهانی بیابان زایی توسط یونپ[۵۶] در سال ۱۹۹۷ به چاپ رسیده است، در ایران به جز مناطق محدودی از شمال و غرب کشور که دارای اقلیمی مرطوب و نیمه رطوب می­باشد، بقیه سطح کشور در رده سرزمین­های خشک قرار دارد. بر اساس آمار سال ۱۳۷۷ که توسط سازمان جنگل­ها و مراتع کشور منتشر شده است بیش از ۸۰% از وسعت کشور در قلمرو اقلیم خشک و نیمه خشک قرار دارد. ۲۵/۷ درصد از وسعت کشور یعنی معادل ۳۴ میلیون هکتار در قلمرو اراضی بیابانی و شن زار و کویری است که به شرح جدول (۲) می­باشد. بیابان های ایران وسعتی نزدیک به ۴۷ میلیون هکتار از اراضی مرکز، جنوب و شرق کشور را به خود اختصاص داده است. از مجموع ۹۰ میلیون هکتار از اراضی مرتعی در کشور، ۱۶ میلیون هکتار آن را مراتع بیابانی تشکیل می­ دهند که سخت در معرض فرسایش بادی قرار دارند و به عنوان کانون­های بحرانی محسوب می­شوند­. از مجموع مساحت مناطق کویری ایران ۱۹/۸ میلیون هکتار آن تحت تاثیر فرسایش بادی قرار دارد که در حدود ۶/۵ میلیون هکتار آن همه ساله به تأسیسات انسانی خسارت وارد می­ کنند(کریمی و همکاران، ۱۳۸۹).
جدول۲- پراکندگی اراضی بیابانی در ایران

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

نام اراضی اراضی بیابانی و کویری اراضی شنزار فعال و غیر فعال تپه­های شنی فعال جمع
مساحت به میلیون هکتار ۲۱/۱ ۷/۹ ۵ ۳۴
مساحت به درصد ۶۱% ۲۴% ۱۵% ۱۰۰%

علاوه بر خشک بودن شرایط آب و هوایی در قسمت اعظم این کشور، خشکسالی­های زیادی نیز اتفاق می افتد. به طورکلی پراکندگی جغرافیایی میزان خشکسالی محاسبه شده در نواحی جنوبی کشور، از گستردگی بیشتری برخوردار است و هرچه از بخش های جنوبی و مرکزی کشور فاصله گرفته می­ شود از شدت و فراوانی خشکسالی ها نیز کاسته می­ شود. ویژگی­های خشکسالی ایران نشان می دهد که به طورکلی قسمت اعظمی از کشورمان، از این پدیده در امان نبوده و به نسبت موقعیت طبیعی خود اثرهای این پدیده مخرب را تجربه می­نماید و به خصوص بخش­های جنوبی، شرقی و مرکزی کشور به علت نوسانات زیاد در مقادیر بارندگی، از آسیب پذیری بیشتری برخوردار هستند(طاهرزاده موسویان، ۱۳۹۰).
شکل ۶: ورود گرد و غبار به ایران

شکل ۷: تولید گرد و غبار در اطراف ایران

شکل ۸ :عوامل تشدید کننده گرد و غبار
اقتباس:(پاپزن، ۱۳۹۲)

 

۸-۴-۲- سیمای منابع بیابانی خوزستان

استان خوزستان با برخورداری از ۴/۶ میلیون هکتار یکی از ۱۹ استان زاگرس نشین و شاخص در قلمرو آب و هوای بیابانی است. دارای سه اقلیم مناطق مرتفع و میانبند و جلگه­های پست می­باشد. چنین تنوع هیپسومتر[۵۷]ی رویشگاه­های متنوعی را سبب شده است اما همجواری این استان با ادامه مسیر بیابان­های کشور عراق موجبات تأثیرپذیری از پیامدهای وزش بادهای خشک و سوزان وارده از عراق می­گردد و در نتیجه چشم اندازهای ماسه زار و شوره­زار و باتلاق­های فراوانی در این استان را ایجاد نموده است. ماحصل این پدیده، تولید ۱۲۵۰هزار هکتار شوره­زار و ۳/۵ میلیون هکتار بوته­زارها و مراتع کم بازده می­باشد. اگرچه حدود۷۰۰ هزار هکتار جنگل خودروی بلوط در شمال این استان چهره متفاوتی را خلق نموده است ولی این به خاطر همجواری با استان چهار محال و بختیاری می­باشد. بر همین اساس، مجموع مناطق تحت تأثیر فرسایش بادی استان ۶۹۶۷۲۱ هکتار از کل ۶۴۰۰۰۰۰ هکتار مساحت استان می‌باشد و این مناطق تحت تأثیر به دو منطقه برداشت (۴۶۷۳۲۵ هکتار) و منطقه رسوب (۲۲۹۳۹۶ هکتار) تقسیم می‌شود لیکن در استان خوزستان مناطق حمل معمولاً در محدوده مناطق برداشت و رسوب است و بصورت مجزا دیده نمی‌شود. در جدول (۳) زیر اجزاء و مشخصات این مناطق دیده می­ شود.
جدول۳: سطوح مناطق تحت تأثیر فرسایش بادی استان خوزستان

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

شهرستان منطقه تحت تأثیر سطوح مناطق برداشت (هکتار) سطوح مناطق حمل (هکتار) سطوح مناطق رسوب (هکتار) جمع کل

 

۱-۶ متغیرهای تحقیق

 

۱-۶-۱- متغیرمستقل:

میزان اثربخشی فناوری اطلاعات (ICT)
نتیجه تصویری درباره فناوری اطلاعات

 

۱-۶-۲- متغیر وابسته

سبک های یادگیری واگرا، جذب کننده، همگرا، انطباق یابنده

 

۱-۶-۳- متغیر های مداخله گر یا جانبی

جنسیت، مدرک تحصیلی، سن، رشته تحصیلی

 

۱-۷- محدودیت های تحقیق

 

 

محدودیت تعمیم پذیری: این تحقیق به شرطی قابل تعمیم به جوامع دیگرخواهد بود که شرایط همین جامعه را داشته باشند.

محدودیت زمانی : این تحقیق در سال تحصیلی ۹۲ -۱۳۹۱ انجام گرفته است

محدودیت مکانی: تحقیق محدود به مدارس ابتدایی منطقه دو شهر تهران است.

۱-۸- چهارچوب نظری تحقیق

فصل اول: کلیات
فصل دوم: پیشینه پژوهش
فصل سوم : روش تحقیق
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل اطلاعات
فصل پنجم: خلاصه و نتیجه گیری

 

فصل دوم

 

مبانی نظری پژوهش

 

مقدمه

اگر جهان امروز را با دنیای صد سال پیش مقایسه کنیم، با پیشرفت های خیرکننده ای در علوم، بازرگانی، خدمات پزشکی، ارتباطات و زمینه های بی شمار دیگر روبه رو می شویم. اما وقتی به یک مدرسه در هر کجای دنیا به سر می زنیم، با شگفتی بین کلاس درس سال پیش با امروز تفاوتی احساس نمی کنیم. دانش آموزان در ردیف های پشت سر هم نشسته، مداد و کاغذ در دست، هرچه معلم پای تخته سیاه می گوید و می نویسد با شتاب یادداشت می کنند که بتوانند آن ها را به حافظه سپرده و در زمان امتحان به سرعت پس دهند. در حالی که به واسطه پیشرفت علوم و فنون بسیاری از امور تغییر کرده است، اما تا چندی پیش آموزش و پرورش، شیوه تدریس معلمان و یادگیری دانش آموزان همانطور دست نخورده باقی مانده بود.
اما در حال حاضر در کشور ما اکنون به تدریج الزام های عصر دانش و اطلاعات و ضرورت همگام شدن با تحولات و دستاوردهای فناوری و علوم بشری احساس شده است، که شاهد آن تصمیم گیری های مختلف دولت در زمینه سرمایه گذاری برای گسترش پرشتاب فناوری اطلاعات و ارتباطات در کشور است.
سیر تاریخی و پیشرفت فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT)
اگرچه برخی از پژوهشگران تولد ICT را همزمان با پیدایش انسان و ایجاد ارتباط های اولیه او می دانند، اما پیدایش اصلی IT به مفهوم آن ارسال نخستین پیام تلگرافی در سال ۱۸۴۴ توسط «ساموئل مورس» است. بدون شک با اختراع تلگراف، اولین قدم در انتقال اطلاعات از طریق امواج برداشته شد. اختراع تلفن در سال ۱۸۷۶ توسط «گراهام بل« و ساخت اولین لامپ خلاء در سال ۱۹۰۶ توسط «فارست» قدم های بعدی در شکل گیری ICT بودند. با پیدایش کامپیوتر، رشد ICT ابعاد تازه به خود گرفت. از اواسط دهه ۱۹۵۰ تا اوایط دهه ۱۹۷۰ اصول نظری علوم کامپیوتر به عنوان بستر و زیرساخت ICT [۲]پایه ریزی شد. (زارعی زوارکی، ۱۳۸۱)
پس از اوایط دهه ۱۹۸۰ و با توسعه کامپیوترهای شخصی، ICT در دسترس اکثریت مردم جهان قرار گرفت. از این به بعد توسعه ICT در ابعاد سخت افزار و نرم افزار قابل توجه بوده است. اما هیچ کدام نتوانست به اندازه فناوری اینترنت در تحولات دنیای جدید موثر باشد (همان، ص ۴)
تاریخچه فناوری اطلاعات و ارتباطات در ایران
نخستین برنامه انفورماتیک ایران به ۱۰ سال پس از آغاز به کارگیری کامپیوتر در ایران باز می گردد. این برنامه مستقل برای بخش انفورماتیک در برنامه پنجم عمران در سال ۱۳۵۱ توسط سازمان برنامه و بودجه تدوین و به مورد اجرا گذاشته شد. برنامه دیگری نیز برای بخش انفورماتیک در قالب برنامه عمرانی کشور برای سال های ۱۳۶۱-۱۳۵۷ پیش بینی شده بود که با وقوع انقلاب اسلامی فرصت وقوع نیافت. در سال های بعد از انقلاب به خاطر جنگ تحمیلی، در برنامه اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ایران انفورماتیک جایگاه معینی نداشت. در لایحه برنامه دوم نیز برای انفورماتیک اهداف، سیاست ها و برنامه های اجرای مختصری تدوین و لحاظ گردید
عکس مرتبط با اقتصاد

 

تاریخچه ی یادگیری

بحث نظریات یادگیری از یک میراث غنی و متنوعی برخوردار است. قریب صد سال پیش مبحث یادگیری زیر سلطه نظریات فلسفی قرار داشت. از جمله فلسفه ارسطو و افلاطون یا نخستین بررسی های آزمایشی که توسط «ابینگهاوس« ، «ثراندیک» به عمل آمد ، روش های تحقیق در علوم طبیعی در مسائل یادگیری نیز مورد استفاده قرار گرفت و بر مبنای انبوه مدارک علمی که حاصل کار آزمایشگاه های روان شناسی در نقاط مختلف جهان بود، نظریه های جامعتر و اصول دقیق تری در مباحث یادگیری ارائه گردید.
بحث نظریات یادگیری از یک میراث غنی و متنوعی برخوردار است. قریب صد سال پیش مبحث یادگیری زیر سلطه نظریات فلسفی قرار داشت. از جمله فلسفه ارسطو و افلاطون. با نخستین بررسی‌های آزمایشی که توسط «ابینگهاوس» ، «پاولف» و «ثرندایک» به عمل آمد، روش های تحقیق در علوم طبیعی در مسائل یادگیری نیز مورد استفاده قرار گرفت و بر مبنای انبوه مدارک علمی که حاصل کار آزمایشگاه های روان شناسی در نقاط مختلف جهان بود، نظریه‌های جامع تر و اصول دقیق‌تری در مبحث یادگیری ارائه گردید.
بخش اعظم مطالعات اولیه درباره یادگیری را رفتارگرایان انجام داده‌اند. فرض اساسی آن‌ ها عبارت بود از این که؛ روابط ساده‌ای از نوع شرطی سازی، پایه اساسی هر نوع یادگیری است.مهم‌ترین روندی که در مطالعه علمی یادگیری به وجود آمد استفاده از حیوانات در آزمایش‌های مربوط به یادگیری بود. ادوارد ال. ثرندایک[۳] پیشگام این تلاش در رابطه با درک یادگیری حیوانات از راه اجرای آزمایش‌ها بود.
شاید یکی از باسابقه‌ترین اندیشه‌ها درباره یادگیری، آن جنبه‌ای باشد که به طور بنیادی بر تداعی رویدادهای ذهنی مبتنی است. در این فرض، یادگیری زمانی رخ می‌دهد که مثلا همزمانی یا تطابق آوای یک ملودی و خواننده آن به نحوی با هم پیوند می‌یابند که ملودی باعث شود خواننده را به خاطر آوریم.
یکی از قدیمی‌ترین خطوط فکری که در روان‌شناسی یادگیری نوین منعکس شده است، از روان‌شناسان تداعی‌گرای انگلیسی قرن نوزدهم که تعدادی نظریه مربوط به نحوه پیوند اندیشه‌ها را تدوین کرده‌اند، استخراج شده است. تداعی‌گرایان معتقدند که اکتساب یا آموختن یک اندیشه جدید به این موارد نیاز دارد.
وجود گرایش‌ها و مکاتب مختلف، ویژگی مهم در تاریخ روان‌شناسی یادگیری است و این بدان سبب است که یادگیری، جنبه‌ها و انواع گوناگون دارد و هر یک از مکاتب بر جنبه بخصوصی از یادگیری تاکید کرده‌اند.
کلیه رویکردها در یادگیری با وجود اختلاف نظرهای احتمالی بین آنها در یک نقطهی بسیار مهم همداستاناند و آن روششناسی علمی و عینی است. هیچ رویکردی در مقایسه با رویکرد رفتاری تا این اندازه به نقش مطالعات مشاهده پذیر و روششناسی علمی تاکید نکرده است. اهمیت موقعیت و تحلیل و توجه به متغیرهای محیطی تاثیرگذار در رفتار، مورد دیگری است که در دیدگاه های رفتاری به درستی تصریح و تبیین شده است و در نتیجه منجر به شیوه های مفید در عمل شده است. جامعه، آموزش و پرورش، فرزندپروری و تغییر رفتار از جمله حوزه هایی است که اصول مطرح شده در نظریه های یادگیری سود جسته اند.

 

تاریخچه استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات در آموزش

اولین شکل کلاس درس گسترده به صورت آموزش از راه دور و به شکل مکاتبه ای بود. ایساک پیتمن در سال ۱۸۴۰ «کوتاه نویسی » را در انگلستان از طریق مکاتبه ای تدریس می کرد. در همین راستا یکی از نویسندگان، نسل اول آموزش از راه دور را که به آموزش مکاتبه ای شهرت دارد به عنوان آموزش (تک واسطه ای) نامید. فناوری مورد استفاده در این دوره ارتباطات پستی، چاپ کتاب های استاندارد و جزوات یکنواخت بود.
رادیو، تلویزیون ، ویدئو، ماهواره، نوارهای دیداری و شنیداری مهمترین واسطه های آموزشی نسل دوم هستند. در نسل سوم آموزش از راه دور تأکید اصلی بر آموزش غیر متمرکز، مشارکتی و مردمی است. امروزه کمتر کشوری پیدا می شود که از آموزش از راه دور برای تأمین اهداف آموزشی و پرورشی خود استفاده نکند، البته متناسب با سطح پیشرفت هرکشور فناوری مورد استفاده متفاوت خواهد بود. یکی از لوازمی که امروزه با فناوری ارتباطات همراه بوده، رایانه است. اولین کوشش معلمان برای استفاده از رایانه در کلاس درس سنتی معمولاً به صورت سخنرانی بود، تجربیات یادگیری مرتبط با موضوع تدریس معلم که در مکان های آموزشی دیگر انجام گرفته بود به نمایش گذاشته می شد و یا به عنوان تکلیف برای مطالعه بیشتر مورد استفاده قرار می گرفت. همگام باپیشرفت های سایر بخش ها، نظام های آموزشی نیز دچار تحول شده و گرایش از یادگیری های معلم محور به فراگیر محور رو به افزایش است. به عنوان نمونه در انگستان کتاب های درسی در هر موضوع شامل سه کتاب دانش آموز، راهنمای معلم و راهنمای دانش آموز است. در هر سه کتاب فعالیت هایی درباره فناوری اطلاعات و ارتباطات قرارداده اند. برای این که دانش آموزان فناوری اطلاعات و ارتباطات را تجربه کنند دو رویکرد در کتاب های درسی در نظر گرفته شده است:
الف: پروژه هایی در زمینه فناوری اطلاعات و ارتباطات نظیر استفاده از رایانه برای پژوهش و انجام پروژه های گروهی.
ب: فعالیت های خاص در زمینه فناوری اطلاعات و ارتباطات نظیر استفاده از (واژه نگار) برای نوشتن یک گزارش، نرم افزارهای گرافیکی و استفاده از سی دی های آموزشی.

 

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت fotka.ir مراجعه نمایید.

 

تاریخچه و تعریف هوش هیجانی
تصویر توضیحی برای هوش هیجانی

 

در ۲۰۰۰ سال پیش افلاطون گفت: تمام یادگیری ها دارای یک زیر بنیای هیجانی و عاطفی هستند. بر اساس این گفته افلاطون از آن زمان تا کنون دانشمندان، پژوهشگران و فیلسوفان زیادی در جهت اثبات یا نفی نقش احساسات در یادگیری مطالعات زیادی انجام دادند. متاسفانه تفکر حاکم در این ۲۰۰۰ سال این بود که ” هیجان ها مانع انجام کار و تصمیم گیری صحیح می شوند و تمرکز حواس را مختل می سازد”. در سه دهه گذشته حجم رو به رشد تحقیقات خلاف این مطلب را ثابت کرد. پیشینه هوش هیجانی به نظریه هوش اجتماعی ثراندیک در سال ۱۹۲۰ بر می گردد. در سال ۱۹۵۰ آبراهام مزلو مقاله ای در زمینه ارتقاء نیازهای هیجانی، جسمی، معنوی و روانی نوشت که بعد از دوره رنسانس انقلاب وتحول عظیمی در زمینه تجلیل از مکتب انسان گرایی بوجود آورد. بین سالهای ۱۹۷۰ تا ۱۹۸۰ نظریه مازلو موجب رشد وتحول علوم مربوط به توان و استعداد انسان ها گردید.
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
چارلز داروین موضوع هوش هیجانی را برای اولین بار در سال ۱۸۳۷ مطرح و در سال ۱۸۷۲ اولین اثر خود را در این زمینه منتشر کرد. داروین مدعی بود که ابراز عواطف در رفتار سازگارانه افراد نقش اساسی ایفا می کند. فلسفه هیوم و تحقیقات داروین در زمینه هیجان تفکری را که عقل(خرد و منطق) را برتر از هیجان می دانست به چالش کشید و جایگاه هیجان را نیز در معادلات رفتار ذهنی باز کرد(نوری امام زاده ای،نصیری،۱۳۸۳). هوش هیجانی مبتنی بر هیجانات ها وعواطف بوده و افراد باهوش هیجانی بالا کمتر دچار افسردگی می شوند. از لحاظ جسمی سالم تر و امکان جذب و بکار گیری آنان در سازمان بیشتر است و از لحاظ مهارتهای برقراری ارتباط در شرایط بهتری قرار دارند(شریفی، آقایار، ۱۳۸۵).
نتیجه تصویری برای موضوع افسردگی
اکثر انسان‌ها بیشترین وقت از زندگانی خود را در محیطهای کاری و در تعامل با دیگران سپری می‌کنند. به منظور برقراری تعاملات مؤثر با دیگران و لذت بردن از زندگی در میان آنها، نیاز به مهارت‌های ارتباطی و اجتماعی می‌باشد که علاوه بر این موارد اخیراً هوش هیجانی نیز مورد توجه اکثر دانشمندان قرار گرفته است و در عین حال هنوز اغلب مردم هنگام شنیدن این موضوع با تعجب می‌پرسند : هوش هیجانی چیست؟
وی‌سینگر در پاسخ به این سؤال می‌گوید، هوش هیجانی استفاده هوشمندانه از عواطف است. به این صورت که شما آگاهانه از عواطف خود استفاده می‌کنید و رفتار و تفکرات خود را در جهت اهداف خود هدایت می‌کنید تا به نتایج جالب توجهی دست یابید (وی‌سینگر، ۱۹۹۸).
اغلب دانشمندان هوش هیجانی عقیده دارند که به منظور تعادل در رفتار، برخورداری از عملکرد بهتر در جامعه و یا در یک سازمان یا حتی درون خانواده باید انسان‌ها دارای بهره هوشی[۶۵] و بهره هیجانی[۶۶] بوده و استفاده مناسبی از هر دوی اینها ببرند. هوش هیجانی شامل آگاهی داشتن نسبت به عواطف و چگونگی ارتباط و تعامل این عواطف با بهره هوشی می‌باشد. یعنی فردی که می‌خواهد در زندگی خود موفق بوده و جزء بهترین افراد باشد باید از عواطف و احساسات خود و دیگران آگاه بوده و از عواطف استفاده منطقی ببرد (کی ـ یراستد[۶۷]، ۱۹۹۹). دانیل گلمن با مطرح ساختن پژوهش‌های خارق‌العاده‌ای که در زمینه مغز و رفتار انجام شده است، نشان می‌دهد که عوامل دیگری دست‌اندرکارند که موجب می‌شوند افرادی که بهره هوشی بالایی دارند، در زندگی موفقیت چندانی بدست نیاورند، اما کسانی که هوش متوسطی دارند، در مسیر موفقیت قرار گیرند. این عوامل جنبه دیگری از هوشمندی را شامل می‌شود که گلمن آن را هوش هیجانی می‌نامد (گلمن، ۱۳۸۲). در سال ۱۹۹۰ پیتر سالووی و مایر با آگاهی از کارهای انجام شده در زمینه جنبه‌های غیرشناختی هوش، اصطلاح هوش هیجانی را به کار بردند. آنها اصطلاح هوش هیجانی را به عنوان شکلی از هوش اجتماعی که شامل توانایی در کنترل احساسات و عواطف خود و دیگران و توانایی تمایز قائل شدن بین آنها و استفاده از این اطلاعات به عنوان راهنمایی برای فکر و عمل فرد به کار بردنند (چرنیس، ۲۰۰۰). این دو دانشمند بیان داشتند که هوش هیجانی این امکان را برای ما فراهم می‌کند که به طور خلاقانه‌تر، بیندیشیم و از عواطف و احساسات خود در حل مسائل و مشکلات استفاده کنیم. این دو دانشمند با ادامه تحقیقات خود در زمینه اندازه‌گیری و سنجش هوش هیجانی بیان داشتند که هوش هیجانی باید دارای چهار ویژگی زیر باشد.

 

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت fotka.ir مراجعه نمایید.

 

 

تشخیص عواطف[۶۸]

استفاده از احساسات و عواطف[۶۹]

فهم عواطف[۷۰]

تنظیم و کنترل عواطف[۷۱]

به جای کسانی که برای اولین بار اصطلاح هوش هیجانی را به کار بردنند، دانیل گلمن کسی است که بیش از همه نامش با عنوان هوش هیجانی گره خورده است (هین، ۲۰۰۴). وی که خبرنگار روزنامه نیورک تایمز بود، رشته روانشناسی را در هاروارد[۷۲] به پایان رساند و مدتی را نیز با دیوید مک کلند[۷۳] و دیگران کار کرد. گروه مک کلند خواستند که بدانند چرا آزمون‌های هوش نمی‌توانند مشخص کنند که افراد در زندگی موفق می‌شوند یا نه (چرنیس، ۲۰۰۰).
گلمن در سال ۱۹۹۵ کتابی تحت عنوان هوش هیجانی مطرح کرد که این کتاب پرفروش‌ترین کتاب سال شد و تلویزیون آمریکا مصاحبه‌های گسترده‌ای که با وی در زمینه هوش هیجانی داشتند، موجب معروف شدن وی در سطح جهان گردید. گلمن در کتاب خود اطلاعات جانبی درباره در ارتباط با مغز، عواطف و رفتارهای آدمی ارائه کرد (هین، ۲۰۰۴).
تعریف گلمن از هوش هیجانی چنین است : ظرفیت یا توانایی سازماندهی احساسات و عواطف خود و دیگران، برای برانگیختن خود و کنترل مؤثر احساسات خود و استفاده از آنها در روابط با دیگران. به عقیده وی هوش هیجانی در محیط کار از سازه‌ای چند بعدی تشکیل شده است که شامل پنج مؤلفۀ خودآگاهی، خودتنظیمی، خود انگیزشی، همدلی و مهارت‌های اجتماعی می‌باشد (گلمن، ۱۹۹۸، رایم و راجزر، ۲۰۰۳). گلمن در این تقسیم‌بندی سه جزء اول هوش هیجانی را مربوط به مهارت‌های خود مدیریتی و دو جزء بعدی را به هنر برقراری رابطه با دیگران مرتبط می‌داند(گلمن، ۱۹۹۸)

شکل ۲-۴٫ ابعاد ، معیارها و زیر معیار های هوش عاطفی از دیدگاه گلمن (۲۰۰۱)

 

 

هوش هیجانی وهوش شناختی

از منظر صاحب نظران، مغز انسان دارای دو نوع متفاوت از هوش غیر شناختی و هوش شناختی است. این دو هوش متفاوت بوده اما برای ساختن زندگی فرد دائماً در تعامل با یکدیگر می باشند. به عبارتی دیگر آنها توانایی های مجزا از هم نمی باشند. در جریان رشد آدمی دو مغز در او پدید می آید. این دو مغز همسان، نیم کره های راست و چپ می باشند. اولین مغز یا مغز هیجانی در نیم کره راست است و در نتیجه در آغاز، آن عمل می کند و سپس مغز دوم که در نیم کره چپ است، فعال می شود. مغز دوم، مغز منطقی نام دارد و حاوی اطلاعاتی است که روش های استدلال، مبانی رفتار درست، قواعد وقوانین فرهنگی را می آموزد. مطلب فوق، مشابه این نظریه است که ما به طور غریزی عمل می کنیم، سپس سعی می کنیم برای نتایج و عواقب اعمال خود دلیل منطقی ارائه نمائیم. تقریبا می توان اذعان داشت که ۹۰ در صد اعمال ما احساسی و تنها ۱۰ درصد اعمال بر اساس تفکر و منطق است (مرادی، عابدی، ۱۳۸۴). کارسو[۷۴] معتقد است؛ هوش هیجانی ضد هوش شناختی نیست به عبارتی نشانه برتری احساس بر عقل نمی باشد بلکه هوش هیجانی، نقطه تلاقی احساس و عقل است (شریفی، آقایار، ۱۳۸۵). بر اساس مطالعات گلمن(۱۹۹۵) در بهترین شرایط، همبستگی بین هوش شناختی و برخی از ابعاد هوش هیجانی اندک است. وقتی که افراد دارای هوش عمومی بالا در زندگی موفقیت چندانی کسب نمی کنند، افراد دارای هوش متوسط به طور شگفت انگیزی پیشرفت می کنند که احتمالاً می توان این امر را به هوش هیجانی بالای آنان نسبت داد (گلمن،۱۹۹۵)
نتیجه تصویری برای موضوع هوش

 

 

انواع هوش

۱ . هوش موفق اشترنبرگ : هوش موافق به توانایی‌ سازش یافتگی با محیط‌ های مختلف و شکل ‌دهی و انتخاب آن برای دستیابی به اهداف شخصی یا جمعی گفته می‌شود و مستلزم درک فرد از نقاط ضعف و قوت خود به منظور استفاده مناسب از نقاط قوت و تقویت نقاط ضعف می‌باشد (اشتنبرگ و کافمن، ۱۹۹۸).
۲٫ هوش واقعی پرکنیز : از نظر پرکنیز در ساختار هوش سه بُعد اساسی وجود دارد.
الف : بعد عصبی : که در کارکرد سیستم عصبی افراد آشکار می‌شود.
ب : بُعد تجربه‌ای : که ناشی از یادگیری و تجارت افراد در طی امورات زندگی و روزانه آنها است.
ج : بُعد اندیشه‌ای : که به نقش حافظه و راهبردهای حل مسأله می‌تواند داشته باشد اشاره می‌کند (اشتنبرگ و کافمن، ۱۹۹۸) .
۳٫ هوش چندگانه گاردنر : گاردنر در سال (۱۹۸۳) در کتاب قالب‌های ذهن[۷۵] پیشنهاد می‌کند که تنها یک هوش وجود ندارد، بلکه یک سری از هوش‌های نسبتاً مستقل و متمایز وجود دارند، او سپس نظریه هوش هشت‌گانه خود را مطرح می‌کند (اشتنبرگ[۷۶] و کافمن[۷۷]، ۱۹۹۸) .
در بررسی پیشینه‌های مختلف راجع به هوش می‌توان چند نتیجه کلی گرفت، نخست اینکه ارائه تعریف واحدی از هوش دشوار بوده و هر کدام از تعاریف با توجه به شرایط زمانی و مکانی و فرهنگی متفاوت خواهد بود، دیگر اینکه هوش یک مفهوم وسیع و چند بعدی است و نمی‌توان آن را به یک ویژگی، یک رفتار و یا عاملی خاص محدود کرد و می‌بایست آن را از زوایای مختلف نگریست و اینکه نظریات هوش عمدتاً مکمل هستند نه متضاد و تفاوت آنها در این نکته است که هر کدام از آنها به یک بعد از ابعاد هوش پرداخته‌اند.

 

 

ابعاد هوش هیجانی

هوش هیجانی دارای سه بعد است که شامل موارد زیر می باشد:

 

 

قابلیت هیجانی: قابلیت هیجانی متشکل از ظرفیت واکنش یا پاسخ مناسب به محرک های هیجانی در شرایط مختلف، داشتن حس خوش بینی و اعتماد به نفس بالا، کنترل هیجانات ناگوار مانند ناکامی، تعارض ها، عقده های پیچیده، هیجانات شادی بخش، توانایی برقراری ارتباط با دیگران، خود کنترلی هیجانی، ظرفیت جلوگیری از سرکوب هیجانات مانند: فشار روانی، درماندگی، پرهیز از بروز هیجانات منفی، کنترل غرور بی جا و خودپسندی ها و انجام آنچه که منجر به موفقیت می شود.

بلوغ هیجانی: متشکل از ارزیابی هیجانات خودمان و دیگران، شناسایی و ابراز احساسات، تعادل میان عقل ودل یا به عبارتی منطق و عاطفه، انعطاف و تطبیق پذیری، پذیرش وتحسین عقاید دیگران، به تأخیر انداختن رضایت های روانی آنی یا به عبارتی از واکنش هایی که حاکی از رضایت مندی سریع روانی است جلوگیری می کند.

حساسیت هیجانی: حساسیت هیجانی متشکل از شناخت ایجاد آستانه برانگیختگی هیجانی و مدیریت بی واسطه محیط، حفظ تفاهم با دیگران، آرامش دادن به دیگران که زمینه ساز روابط نزدیک عاطفی و احساسی در سازمان می شود(آقایار،شریفی،۱۳۸۵).

با توجه به مطالبی که در بالا ذکر شد می توان گفت که هوش هیجانی توانایی است تا فرد بتواند به انواع محرک های متنوع ومختلف محیط وهمچنین محرک هایی نا گهانی و آنی واکنش یا پاسخ مناسب و موفقی از خود نشان دهد.

 

 

هوش هیجانی و بهره هوشی

هوش هیجانی و بهره هوشی ضد یکدیگر نیستند، بلکه با هم تفاوت داردند. علی رغم عقیده رایج، افرادی که دارای بهره هوشی بالا و هشیاری عاطفی بسیار ضعیف (یا بر عکس( باشند، نسبتاً ناردند. جک بلوک[۷۸] روانشناس دانشگاه کالیفرنیا در دانشگاه برکلی با بهره گرفتن از معیاری که کاملاً شبیه بهره هوشی و شامل قابلیت های اساسی و عاطفی و اجتماعی است، به مقایسه افرادی که بهره هوشی بالا دارند وافرادی که دارای استعداد های عاطفی قوی هستند، پرداخته و تفاوت های آنان را مورد بررسی قرار داده است (گلمن، ۱۹۹۵).فردی که فقط از نظر بهره هوشی (EQ[79]) در سطح بالا ولی فاقد هشیاری هیجانی است، تقریباً کاریکاتوری از یک آدم خردمند است. در قلمرو ذهن چیره دست است ولی در دنیای شخصی خویش ضعیف است. افرادی که از هوش عاطفی قوی برخوردارند، از نظر اجتماعی متعادل، شاد و سر زنده اند و هیچ گرایشی به ترس یا نگرانی ندارند واحساسات خود را به طور مستقیم بیان و راجع به خود مثبت فکر می کنند. آنان ظرفیت چشمگیری برای تعهد، پذیرش مسئولیت وقبول چارچوب اخلاقی دارند و در روابط خود با دیگران بسیار دلسوز و با ملاحظه اند و از زندگی عاطفی غنی، سرشار و مناسبی بر خورداند. آنان همچنین با خود، دیگران و دنیای اطراف خود بسیار راحت برخورد می کنند.هرفرد به هر اندازه دارای بهره هوشی عاطفی باشد به همان مقدار از خصوصیات مرتبط با آن بهره مند خواهد بود (گلمن، ۱۹۹۵). ثراندیک روان شناسی که به خاطر ترویج مفهوم بهره هوشی در سال های ۱۹۲۰ و ۱۹۳۰ معروف است، گفته است: هشیاری اجتماعی یا توانایی درک دیگران و رفتار معقولانه در روابط انسانی ( به عنوان یکی از ابعاد هوش عاطفی) خود یکی از جنبه های بهره هوشی افراد محسوب می شود ( گلمن، ۱۹۹۵).

 

 

مدل های هوش هیجانی