استپ توي^[1] (2008، به نقل از ایزدی، 1390) تنیدگی را به اين صورت تعريف کرده است: هنگامي که الزامات مربوط به فعاليتي فراتر ازتوانايي فردي و اجتماعي است، پاسخ‌هايي ارائه مي‌شوند که به آن‌ها تنیدگی مي‌گويند. تنیدگی یک احساس ناخوشایند است و البته به جز تنیدگی احساسات ناخوشایند دیگری نیز وجود دارد و یکی از آنها خشم است. خشم يك احساس پيچيده است كه به صورت جسماني و هيجاني ابراز می شود. خشم واكنش طبيعي ارگانيسم نسبت به شرايط و موقعيت هايي است كه در آن دچار ناكامي مي شويم و احساس تهديد مي كنيم، يا معتقديم صدمه خواهيم ديد يا فردي در مورد ما دچار اشتباه شده است. اين احساس مي تواند از يك احساس خفيف ناخوشايند تا يك احساس شديد عصبانيت را در برگيرد (عبدالحسنی، 1394). اما در مورد اینکه آیا کمال گرایی و اعتقادت معنوی فرد می تواند بر این دو سازه تاثیر داشته باشد یا نه، بحث های زیادی همیشه مطرح بوده است. کمال گرایی در یک تعریف به افکار و رفتار های خود تخریب گرانه ای اشاره می کند که هدف آنها نیل به اهداف به شدن افراطی و غیر واقع گرایانه است. در جامعه امروزی به اشتباه کمال گرایی چیزی مطلوب و حتی لازم برای موفقیت در نظر گرفته می شود( احمدپور، 1389).

در تعریف دیگر کمال گرایی را به این شکل تعریف می کنند: گرایش افراطی فرد به بی عیب و نقص بودن، کوچک ترین اشتباه خود را گناهی نا بخشودنی پنداشتن و مضطربانه انتظار پیامد های شوم شکست را کشیدن(نوربالا و باقری یزدی، 2013). افراد کمال گرا معیار های بسیار بالایی را برای موفقیت در نظر می گیرند و اگر به آن اهداف بلند پروازانه نرسند، خودشان را شکست خورده می دانند (بشارت، 1393).
از طرف دیگر برای تعریف معنویت، طیف گسترده‌ای از مفاهیم، ارائه شده كه شامل تعریف معنوی بودن به عنوان همه اشكال خودآگاهی، تا تمام حالات آگاهی می‌شود كه دارای ارزش‌هایی ورای حد متوسط هستند (باقری یزدی، 1389). به‌طور كلی، بعضی‌ها رشد شخصی را به‌عنوان معنویت درونی قلمداد می‌كنند، در حالی‌كه برخی دیگر از پژوهشگران،‌ از واژه معنویت به‌عنوان هر نوع رشدی كه انسان را فراتر از درمان غیرمذهبی غربی می‌برد، استفاده می‌كنند. بنابراین هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه ابعاد معنویت و کمال گرایی با کنترل خشم و کاهش تنیدگی در دانشجویان دانشگاه علوم قرآنی شهر کرمانشاه است.

1-2بیان مسئله

معنویت یک کیفیت روانی است که فراتر از باور های مذهبی قرار دارد و در انسان ایجاد انگیزه می کند و احساساتی مثل درک هیبت الهی و احترام به خلقت را در شخص به وجود می آورد. فرد معنوی در زندگی هدفمند است و معنی زندگی را دریافته حتی در مواردی که فرد به وجود خداوند اعتقاد نداشته باشد ، بعد معنوی انسان را وا می دارد تا درباره ی خلقت و جهان لایتناهی اندیشه کند ز مانی این بعد مهم در زندگی برجسته و مهم می شود که انسان در برابر فشار های عاطفی، بیماری های شدید و مرگ قرار گیرد (رضایی، 1389).
نجاتیان (1388) در پژوهشی مطرح نمود که ابعاد معنویت فرد، سازه ای است که پرخاشگری و خشم افراد را تحت تأثیر قرار می دهد و افراد بر حسب بعد معنویت خود در شرایط خشم رفتار متفاوتی دارند. خشم بنابر تعریف بر انگیخته شدن عواطف جریحه دار شده است. اگر چه نقطه آغاز این برانگیختگی عواطف و احساسات ماست اما دامنه تأثیر آن به فکر و بدن ما نیز سرایت می کند . به عبارت دیگر خشم همه ی ابعاد وجود ما را در بر می گیرد. خشم مخرب است و کنترل آن تأثیر بسزایی در میزان سلامتی افراد دارد و یکی از راه های کنترل خشم اعتقادات معنوی است (بناب ، 1384).
علاوه بر تأثیر معنویت در خشم، اعتقاد بر این است که کل افراد دارای معنویت رفتار خود تخریب گرانه کمتری مانند خودکشی سیگار کشیدن و مصرف مواد مخدر از خود بروز می دهند، تنیدگی کمتری دارند و رضایت کلی رضایتشان از زندگی بیشتر است (باقری یزدی ، 1389). یزدی (1390) بیان نمود که هر چیزی که در تمامیت زیست شناختی ارگانیسم خللی به وجود آورد و شرایطی ایجاد کند که ارگانیسم طبیعاً از آن پرهیز کند، استرس شمرده می شود.
متغیر مورد بحث دیگر پژوهش حاضر کمال گرایی است که کمال گرایی از ویژگی های روان شناختی است که مورد علاقه ی بسیاری روان شناسان دنیا می باشد و منزله تمایل پایدار فرد به وضع معیار های کامل و دست نیافتنی و تلاش برای تحقق آنها است (والان ، 2013) . کمال گرایی به افکار و رفتار های خود تخریب گرانه ای اشاره می کند که هدف آنها نیل به اهداف به شدت افراطی و غیر واقع بینانه است. در جامعه امروزی به اشتباه کمال گرایی چیزی مطلوب و حتی لازم برای موفقیت در نظر گرفته می شود (فریدمن و بوث ، 2011) . ملکی (1392) در پژوهشی به بررسی رابطه کمال گرایی با سازه دیگری به نام تنیدگی پرداخت و به این مسأله اشاره نمود که کمال گرایی سازه ای دو مقوله ای است ، کمال گرایی منفی و کمال گرایی مثبت ، و افراد دارای کمال گرایی منفی در شرایط مختلف تنیدگی و خشم بیشتری از خود نشان می دهند و چون ارزو های بزرگی دارند، خود را در شرایط بیشتری از فشار و تنیدگی و استرس قرار می دهند. از طرفی افراد دارای کمال گرایی مثبت به دلیل اهداف واقع بینانه و تلاش و امید بیشتر برای دست یافتن به اهداف خود ، در شرایط سخت کنترل بیشتری بر میزان تنیدگی و خشم خود دارند و مقاومت و سرسختی بیشتری برای رسیدن به هدف خود به خرج می دهند. از این رو هدف پژوهش حاضر پاسخ گویی به این سئوال است که ابعاد معنویت و کمال گرایی با کنترل خشم و کاهش تنیدگی در دانشجویان علوم قرآنی کرمانشاه رابطه دارد؟

1-3اهمیت و ضرورت پژوهش

ضرورت این پژوهش، به ویژه هنگامی روشن می شود که پی می بریم تاریخ بشر نشان داده است که معنویت همواره از آغاز خلقت انسان زندگی وی را تحت الشعاع قرار داده است. به هر حال، برخی نتایج به ظاهر متناقض که از پژوهش های متعدد به دست آمده اند ، موجب پدید آیی دو جریان موافق و مخالف شده اند ؛ با وجود این ، نتایج فرا تحلیل های پژوهشگران انواع گوناگونی از معنویت و ابعاد مختلفی از معنویت و دین داری را پیشنهاد می کند . انها یاد آور می شوند چه بسا ابعاد مورد اشاره ، توجیه کننده ی مناسبی برای نا همگونی ها باشد و بر اساس این تمایز ها ، می توان به برخی تناقض های موجود پایان بخشید . مؤلفان متعددی به این تمایز میان ابعاد دین داری و انواع برخورداری از معنویت در میان افراد ، توجه کرده انمد و این توجه همچنان رو به افزونی است (نجاتیان 1388) . باید گفت این است که یکی از مهم ترین چالش ها در این زمینه ، نا دیده انگاری حیات روحانی بشر و بی توجهی نسبت به بخشی از معارف است که از طریق وحی به دست انسان رسیده است . اگر در علم جدید برای جهان هستی غایت و هدفی منظور نشود و سازمان وجودی کلیه موجودات هستی فقط به صورت مکانیکی و تنها بر اساس عناصر و فعل و انفعالات بیو شیمیایی و فیزیکی تعبیر و تفسیر شود ، حضور اراده های ذی شعور، به هر نحوی نا دیده گرفته می شود (باقری یزدی ، 1389) . از طرفی دیگر همیشه اسین بحش وجود داشته است که آیا کمال گرایی یک اختلال است و اگر چه پژوهش هایس بسیاری بیان نمودند که کمال گرایی یک اختلال نیست ، اما عامل آسیب زایی است که مشکلاتی را برای بزرگ سالان ، نوجوانان و کودکان به وجود می آورد . اغلب مردم ، کمال گرایی را با موفقیت طلبی وظیفه شناسی اشتباه می گیرند . کمال گرایی با این نگرش ها تفاوت دارد . کمال گرایی یک الگوی نا بهنجار از رفتارهاست ، که می تواند منجر به اختلالات زیادی شود . کمال گرایی مستلزم سطوح نا مناسبی از انتظارات و اهداف ملموس و فقدان دائمی خشنودی ، پرخاشگری و خشم است ، از طرف دیگر بعد مثبت کمال گرایی بسیار سازنده است (رایس و دلو ، 2012) . بنابراین شناسایی کمال گرایی و معنویت از نظر تأثیری که در کنترل خشم و تنیدگی دارند بسیار سازنده است چرا که کاملاً آشکار است که تنیدگی و خشم دو مقوله نا خوشایند و اسیب رسان به سلامت افراد محسوب می شوند . از طرفی دانشجویان اینده سازان هر جامعه ای محسوب می شوند و راه های کمک کننده به تنیدگی و خشم در آینده جامعه هم بی شک بی تدثیر نخواهد بود . بنابراین با توجه به مطالب بیان شده ، ضرورت پژوهش حاضر احساس می شود

1-4اهداف پژوهش

 

1-4-1هدف اصلی پژوهش

هدف اصلی پژوهش حاضر تعیین رابطه ابعاد معنویت و کمال گرایی با کنترل خشم و کاهش تنیدگی در دانشجویان علوم قرآنی کرمانشاه در سال تحصیلی 1394-1393 است.

1-4-2اهداف فرعی پژوهش

 

 

1. 1. تعیین رابطه ابعاد معنویت با کنترل خشم در دانشجویان

 

1. 1. تعیین رابطه ابعاد معنویت با کاهش تنیدگی در دانشجویان

 

1. 1. تعیین رابطه کمال گرایی با کنترل خشم در دانشجویان

 

1. 1. تعیین رابطه کمال گرایی با کاهش تنیدگی در دانشجویان

 

1. 1. تعیین میزان توان پیش بینی کنترل خشم و تنیدگی توسط ابعاد معنویت و کمال گرایی

 

 

1-5فرضیه های پژوهش

 

 

1. 1. بین معنویت با کنترل خشم در دانشجویان رابطه وجود دارد .

 

1. 1. بین معنویت با کاهش تنیدگی در دانشجویان رابطه وجود دارد .

 

1. 1. بین کمال گرایی با کنترل خشم در دانشجویان رابطه وجود دارد .

 

1. 1. بین کمال گرایی با کاهش تنیدگی در دانشجویان رابطه وجود دارد .

 

1. 1. ابعاد معنویت و کمال گرایی توان پیش بینی کنترل خشم و تنیدگی را دارند.

 

 

1-6تعاریف متغیرهای پژوهش

 

1-6-1تعاریف مفهومی متغیرها

 

 

• • معنویت

 

معنویت به حقیقت نهایی یا غیر مادی اشاره دارد . راهی درونی که شخص را قادر به کشف ماهیت هستی یا عمیق ترین ارزش ها و معانی زندگی مردم می سازد ؛ تمرین های معنوی شامل مدیتیشن ، نماز و مراقبه هدفشان زندگی درونی شخص است . چنین تمرین هایی به تجربه یا ارتباط با حقیقت برتر منجر می شوند ؛ یعنی فهم بهتر خود در ارتباط با اشخاص دیگر یا با جامعه انسانی ، با طبیعت یا جهان یا با عرصه روحانی . معنویت غالباً به عنوان انرژی یا جهت یابی در زندگی قلمداد می شود. می توان آن را با توجه به حقایق غیر مادی یا ماندگار یا ذات متعالی جهان دانست (رضایی ، 1389)

 

• • کمال گر ایی

 

کمال گرایی در یک تعریف به افکار و رفتار های خود تخریب گرانه ای اشاره می کند که هدف آنها نیل به اهداف به شدن افراطی و غیر واقع بینانه است . در جامعه امروزی به اشتباه کمال گرایی چیزی مطلوب و حتی لازم برای موفقیت در نظر گرفته می شود (احمد پور ، 1388). در تعریف دیگر کمال گرایی را به این شکل تعریف می کنند : گرایش افراطی فرد به بی عیب و نقص بدون ، کوچکترین اشتباه خود را گناهی نا بخشودنی پنداشتن و مضطربانه انتظار پیامد های شوم شکست را کشیدن (نور بالا و باقری یزدی ، 2013)

 

• • خشم

 

اصطلاح روان شناسی خشم یا پرخاشگری یک واکنش عمومی و پدیده نا بهنجار اجتماعی است که به قصد آزار کسی یا اسیب رساندن به چیزی ابراز می شود (حاجی ابول زاده ، 1381). که در این پژوهش دارای 4 قسمت است:

 

• • الف)پرخاشگری بدنی

 

پرخاشگری ممکن است بدنی باشد ( زدن – لگد زدن – گاززدن) ، یعنی به عینی بودن پرخاشگری و به رفتار قابل مشاهده اطلاق می شود (امینی، 1393).

 

• • ب)پرخاشگری کلامی

 

پرخاشگری ممکن است لفظی باشد، ( فریاد زدن، رنجاندن) که شامل بسیاری از رفتارهایی است که ممکن است به طور معمول پرخاشگری تلقی نشود (همان منبع).

در این فصل به بررسی روش شناسی تحقیق شلمل روش تحقیق، جامعه و نمونه آماری، روش جمع آوری اطلاعات، روایی و پایایی ابزار تحقیق و روش تجزیه و تحلیل داده ها میپردازیم.
۳-۲- روش تحقیق^[۳۵] (روش اجرای تحقیق) :
با توجه به هدف تحقیق، تحقیقات علمی به سه دسته بنیادی، کاربردی، و توسعه‌ای تقسیم می‌شوند. هنگامی که هدف ایجاد دانش باشد تحقیق بنیادی، هنگامی که دانش حاصله از پژوهش بنیادی در عمل به کار رود تحقیق کاربردی و زمانی که اثرات این کاربرد را مورد ارزیابی قرار دهیم تحقیق توسعه‌ایی می‌باشد.
این پژوهش از نظر هدف، کاربردی از نظراجرا توصیفی - پیمایشی است.
۳-۳- جامعه آماری:
جامعه آماری در این تحقیق مدیران ارشد کلیه شرکتها، مدیران میانی و کارشناسان مالی و منابع انسانی گروه صنعتی انرژی سبز در نظر گرفته شده است که برابر ۷۴ نفر میباشند.
۳-۴- نمونه گیری و تعیین حجم نمونه:
نمونه مجموعه کوچکی از جامعه آماری است، مشتمل بر برخی از اعضا که از جامعه آماری انتخاب شده‌اند (اوماسکاران، ۱۳۸۴: ۲۹۵).
در این تحقیق به منظور بالابردن اعتبار تحقیق کل جامعه را نمونه در نظر گرفته ایم. تعداد ۷۴ پرسشنامه توزیع شد که در نهایت ۶۴ پرسشنامه جمع آوری گردید.
۳-۵- روش‌های جمع آوری اطلاعات^[۳۶] و داده‌های^[۳۷] تحقیق:
داشتن اطلاعات کافی و ارزشمند در تمام مراحل تحقیق مورد نیاز است، به عبارت دقیق‌تر هر نوع تحقیق علمی تنها به میزان اطلاعات جمع آوری شده مفید مربوط به موضوع، ارزش دارد. بنابراین آن دسته از اطلاعات که واجد ویژگی‌های سه‌گانه زیر باشد در این تحقیق مورد نیاز و توجه ما خواهد بود.

۱- اطلاعات مربوط به موضوع باشد.
۲- اطلاعات دقیق باشد.
۳- اطلاعات به روز باشد.
فلذا ضرورت دارد به منظور صرفه‌جوئی در هزینه‌ها، وقت و انرژی از جمع آوری اطلاعات نامربوط، مبهم و کهنه شده (مگر در موارد ضروری مثل بررسی تاریخی، دیدگاه‌ها و…)اجتناب گردیده و عمل گزینش اطلاعات مورد نیاز از میان انبوه جمع آوری شده صورت پذیرد؛ و به لحاظ ماهیت توصیفی و پیمایشی بودن تحقیق حاضر، استفاده از پرسشنامه (به عنوان متداول‌ترین وسیله جمع آوری اطلاعات در پژوهش‌ها) مناسب خواهد بود هرچند به نظر می‌رسد در مواردی استفاده از فنون مصاحبه و مشاهده نیز مورد نیاز باشد.
در این تحقیق روش جمع آوری مطالب نظری و ادبیات تحقیق به صورت کتابخانهای و میدانی است و ابزار جمع آوری داده‌ها پرسشنامه می‌باشد.
منابع اینترنتی و مطالعات کتابخانه‌ای
در این تحقیق به منظور مطالعه مباحث نظری مرتبط با موضوع تحقیق ونیز بررسی ادبیات موضوع و پیشینه تحقیق از اطلاعات موجود در این رابطه، شامل اطلاعات موجود در سایتها و پایگاه‌های داده اینترنتی، کتاب‌های تخصصی، مجلات و مقاله‌های تخصصی در زمینه مدیریت منابع انسانی و حسابداری منابع انسانی مرتبط با موضوع تحقیق استفاده شده است.
پرسشنامه
ابزار جمع آوری داده‌ها برای تحلیل آماری پرسشنامه است که پس از مطالعات و بررسی چارچوب‌های نظری و با توجه به موقعیت محل مورد تحقیق توسط محقق و با راهنمایی اساتید راهنما و مشاور ساخته شده است.
۳-۶- روایی و اعتبار ابزار اندازه گیری:
مفهوم اعتبار (روایی) به این سوال پاسخ می‌دهد که ابزار اندازه گیری تا چه حد خصیصه مورد نظر را می سنجد. بودن آگاهی از اعتبار ابزار اندازه گیری نمی‌توان به دقت داده های حاصل از آن اطمینان داشت.
روشی که برای تعیین روایی پرسشنامه در این پژوهش استفاده شده است، روش روایی محتوایی می‌باشد. به این ترتیب که طرح اولیه پرسشنامه توسط اساتید راهنما و مشاور و نیز برخی از کارشناسان، خبرگان و اساتید مرتبط با زمینه مدیریت مورد بررسی و اصلاح قرار گرفت و اعتبار آن به وسیله ایشان تایید گردید.
پایایی:
توانایی ابزار در حفظ پایایی خود در طول زمان حاکی از پایداری آن و تغییرپذیری اندک آن می‌باشد. این توانایی نشان دهنده برازش ابزار است. (اوماسکاران،۱۳۸۴: ۲۷۷).
پایایی پرسشنامه به دقت اندازه گیری و ثبات آن مربوط است. برای محاسبه پایایی ابزار اندازه گیری، شیوه‌های مختلفی وجود دارد که یکی از آن‌ها روش آلفای کرونباخ می‌باشد.
این روش برای محاسبه هماهنگی درونی ابزار اندازه گیری از جمله پرسشنامه‌ها یا آزمون‌هایی که خصیصه‌های مختلف را اندازه گیری می‌کنند بکار می‌رود. در این گونه ابزارها، پاسخ هر سوال می‌تواند مقادیر عددی مختلف را اختیار کند. برای محاسبه ضریب آلفای کرونباخ ابتدا باید واریانس نمره‌های هر زیر مجموعه سوال‌های پرسشنامه (یا زیر آزمون) و واریانس کل را محاسبه کرد. سپس با بهره گرفتن از فرمول زیر مقدار ضریب آلفا را محاسبه کرد که در آن:
تعداد زیر مجموعه سوال‌های پرسشنامه یا آزمون.
واریانس زیر آزمون  ام.
واریانس کل آزمون.
همچنین محاسبه ضریب آلفای کرونباخ به کمک نرم افزار SPSS نیز امکان پذیر می‌باشد.
برای ارزیابی پایایی پرسشنامه این تحقیق از روش آلفای کرونباخ استفاده شده است، هر چه مقدار آلفای کرونباخ به یک نزدیک باشد پایایی بیشتری را میرساند؛ و اگر مقدار آلفای کرونباخ محاسبه شده بیشتر از ۷۰درصد باشد میگوییم پایایی پرسشنامه قابل قبول می‌باشد.
داده‌های جمع آوری شده با بهره گرفتن از فرمول‌های آمار توصیفی شامل فراوانی، میانگین و انحراف معیار و آمار استنباطی مانند آزمون همبستگی پیرسون و رگرسیون و با بهره گرفتن از نرم افزار spss مورد تحلیل قرار می‌گیرند.
جدول ۳-۱- پایایی پرسشنامه عوامل موثر بر استقرارسیستم حسابداری منابع انسانی

 

تعداد سوالات	نمونه	آلفای کرونباخ
۱۵	۲۰	۷۹۵%

به دلیل اینکه ما در این آزمایش به بررسی باکتری های هالوفیل نیز می پردازیم، بنابراین این محیط به NaClنیز نیاز دارد که میزان آن ۱% یعنی معادل ۲۵/۱ گرم می باشد.

در ابتدای کار باید وسایل مورد نیاز برای انجام آزمایش از قبیل لوله آزمایش، ارلن، بشر، مزور، توسط آب و مایع شوینده، آب مقطر، الکل و استون شسته شود. سپس مواد را توسط ترازوی دیجیتال وزن کرده و داخل لوله آزمایش ریخته، به هر کدام ۱۰ میلی لیترآب مقطر اضافه کردیم، هر کدام از لوله ها را داخل ورتکس قرار دادیم تا کاملا حل شد. بعد از آن همه مواد را داخل مزور ریختیم و به میزان ۱ میلی لیتر Trace element، ۱میلی لیتر رزازورین، ۱ میلی لیتر ویتامین به آن اضافه کردیم. تهیه ویتامین باید به صورت کاملا استریل باشد، بنابراین این کار را زیر هود انجام دادیم. به این صورت که ابتدا بیوتین، نیکوتینیک اسید و فولیک اسید را با هم ترکیب کرده، به میزان ۱۰۰۰ میلی لیتر آب مقطر اضافه کردیم و سپس توسط سرنگ از فیلتر استریل عبور دادیم و در آخر ۱ میلی لیتر از آن را به محلول اضافه کردیم.
pH نهایی این محلول باید ۲/۷ باشد که توسط pHمتر اندازه گیری می شود، اگر pH پایین تر از ۷ بود KOH به آن اضافه می کنیم و اگر pH بالاتر از ۷ بود به آن HCl اضافه می کنیم که در اینجا pH 2/6 بود که به آن OHK اضافه کرده و PH را به ۲/۷ رساندیم. سپس کل محلول را درون ارلن ریختیم. در ادامه به دلیل اینکه کار ما، کار بی هوازی بود، بنابراین باید از گلاوباکس میکروبی استفاده می کردیم ولی به علت عدم دسترسی به گلاوباکس میکروبی، مراحل کشت بی هوازی را انجام دادیم. برای این کار ابتدا ارلن راروی هیتر قرار دادیم تا کاملا حل و شفاف شد. بعد از آن کشت به روش Hungate را انجام دادیم، به این صورت که ابتدا این محلول را داخل ویال ریخته و درپوش آلومینیومی آن را به وسیله کریمپر بستیم تا هوا وارد محیط کشت نشود. بعد از کریمپ کردن هوای داخل ویال را توسط سرنگ خارج کرده و پس از آن گاز _۲N را داخل ویال( Purge )پرچ کردیم. برای این کار از دوسرنگ استفاده کردیم. به این صورت که ابتدا سرنگ اول را داخل ویال قرار داده و سرنگ دوم را که متصل به کپسول است، ابتدا وارد محلول نموده پس از چند ثانیه سرنگ را از محلول خارج کرده و در فضای بالای محلول قرار دادیم تا گاز _۲N در تمامی قسمت های ویال پرچ شود پس از آن سرنگ ها را خارج کردیم. در آخر ویال ها را داخل اتوکلاو قرار دادیم تا کاملا استریل شود، پس از استریل شدن باید نفت استریل را درون ویال ها تلقیح کنیم.
مکانی که برای تلقیح نفت استفاده می کنیم باید کاملا استریل باشدکه این کار را یا زیر هود میکروبی انجام می دهیم یا دو شعله روشن می کنیم و بین این دو شعله نفت را تلقیح می کنیم. به هر ویال حدود ۱ میلی لیتر نفت اضافه کردیم. سپس نمونه ها را به مدت ۱۲۰ ساعت در انکوباتور قرار دادیم. اعمال ذکر شده در تمامی مراحل آزمایش استفاده شد .
سپس محیط کشت نوترینت براث تهیه کردیم، به این صورت که ۱۳ گرم از نوترینت براث را داخل ارلن ریخته، ۲۵/۱ گرمNaCl به آن اضافه کرده و با آب مقطر به حجم ۱۲۵ میلی لیتر رساندیم. سپس مانند مرحله قبل، کشت به روش Hungate را انجام داده و سپس نفت را درون ویال ها تلقیح کردیم در ادامه از محیط کشت نوترینت براث داخل محیط کشت BSM پاساژ کردیم. این مراحل را به منظور غربالگری انجام دادیم.
سپس برای انجام غنی سازی، دوباره محیط کشت BSM تهیه کرده و داخل ویال ریختیم، سپس نفت خام استریل را داخل ویال ها تلقیح کرده و از محیط کشت BSM حاوی نوترینت براث داخل محیط کشت BSM جدید پاساژ کردیم. در ادامه به مدت ۴ الی ۵ روز داخل انکوباتور قرار دادیم و پس از آن لام تهیه کرده و زیر میکروسکوپ مشاهده کردیم.
۳-۴-۳ روش تهیه لام
به مقدار۱ میلی لیتر از محیط کشت برداشته و روی لام ریختیم، سپس گذاشتیم تا کاملا خشک شود، بعد از آن به وسیله شعله فیکس کرده و رنگ آمیزی کردیم.
۳-۴-۴ رنگ آمیزی گرم
برای رنگ آمیزی، ابتدا از رنگ آمیزی گرم استفاده کردیم. به این صورت که ابتدا ۱ قطره کریستال ویوله روی نمونه ریختیم. بعد از گذشت ۱ دقیقه با آب مقطر شست و شو دادیم. در مرحله بعد ۱ قطره لوگل ریخته و بعد از گذشت ۱ دقیقه با آب مقطر شست و شو دادیم. بعد از آن ترکیب الکل و استون را ریخته و با آب مقطر شست وشو دادیم و در آخر سافرانین ریخته و پس از گذشت ۲۰ ثانیه با آب مقطر شست و شو دادیم و منتظر ماندیم تا کاملاٌ خشک شود. بعد از خشک شدن کامل آن زیر میکروسکوپ با عدسی ۴۰ مشاهده کردیم.
۳-۴-۵ رنگ آمیزی منفی
به دلیل اینکه پس از مشاهده میکروسکوپی، نمونه بعضی از سکوها با رنگ آمیزی گرم نا مشخص بود بنابراین از رنگ آمیزی دیگری به نام رنگ آمیزی منفی استفاده کردیم.
برای رنگ آمیزی منفی از مرکب چین استفاده کردیم. روش رنگ آمیزی به صورت زیر می باشد :
ابتدا یک قطره از نمونه را گوشه لام ریخته و سپس یک قطره رنگ مرکب چین روی آن ریختیم، پس از گذشت ۵ دقیقه لام دیگری را به صورت زاویه دار روی لام اول کشیدیم که به این عمل تهیه گسترش
می گویند. پس از اینکه کاملاٌ خشک شد زیر میکروسکوپ مشاهده کردیم.
۳-۴-۶ شناسایی و تخلیص
مرحله بعد، مرحله شناسایی و جداسازی است. برای این مرحله باید محیط کشت اختصاصی تهیه کنیم. محیط کشت اختصاصی محیطBSMبه اضافه _۳KNO می باشد. استفاده از _۳KNOبه این علت می باشد که چون باید در این آزمایش احیای نیترات را انجام دهیم، بنابراین باید از ترکیبی استفاده کنیم که دارای نیترات باشد که _۳KNOدارای نیترات است. در کنار این محیط، محیط کشت MSM نیز برای تکرار آزمایش تهیه کردیم.
محیط کشت BSM را مانند مراحل قبل درست کردیم، به آن _۳KNO اضافه کرده و pHآن را اندازه گیری کرده و به ۷ رساندیم، سپس در ۶ ویال به میزان ۱۴ میلی لیتر ریختیم و بعد از آن به میزان ۱میلی لیترویتامین به هر کدام از ویال ها اضافه کردیم. سپس از محیط نوترینت براث و BSM ای که قبلاٌ نفت را درون آن تلقیح کرده بودیم به درون این ویال ها تلقیح کردیم و به مدت ۱۲۰ ساعت درون انکوباتور قرار دادیم.
در ادامه محیط کشت MSM نیز برای تکرار آزمایش تهیه کردیم. در اینجا نیز به میزان ۲۵/۱ گرم Nacl نیاز داریم که این مقادیر را وزن کرده درون لوله آزمایش ریخته ۱۰ میلی لیتر آب مقطر به آن اضافه کردیم، سپس روی ورتکس قرار دادیم تا کاملاٌ حل شد. سپس ۱ میلی لیترTrace Element،۱ میلی لیتر ویتامین و ۱ میلی لیتر رزازورین اضافه کردیم. بعد از آن درون ویال ریخته و گاز ازت را داخل آن پرچ کردیم و سپس از محیط های نفتی مراحل قبل به این محیط های MSM جدید تلقیح کردیم.
در مرحله بعد محیط کشت اختصاصی جامد تهیه کردیم، که این محیط همان BSM به همراه _۳KNO است، که به میزان ۵/۱ درصد آگار یعنی ۷۵/۱ گرم به آن اضافه کرده تا به حالت جامد تبدیل شود. قبل از اضافه کردن آگار ۱ گرم گلوکز را در ۱۰ میلی لیتر آب مقطر استریل شده حل کردیم و زیر هود UV از فیلتر عبور دادیم و به ویال ها تزریق کردیم. به دلیل اینکه در این مرحله نفت خام تلقیح نکردیم بنابراین در نمونه کربن نداریم، به همین دلیل از گلوکز به عنوان منبع کربن استفاده کردیم. همچنین از گلوکز برای غنی کردن محیط کشت خود استفاده کردیم.
سپس این محیط را داخل ۸ ویال ریختیم و ویال ها را به صورت شیب دار قرار دادیم تا کاملاٌ خود را ببندد. بعد از گذشت ۱ روز، از محیط کشت نیترات براث به درون محیط کشت آگار تلقیح کردیم و داخل انکوباتور قرار دادیم تا میزان رشد آن را ببینیم. بعد از آن باید محلولی که می خواهیم داخل محیط کشت آگار تلقیح کنیم( BSM + KNO₃ و MSM ) سریال رقت تهیه کنیم. روش تهیه سریال رقت به این صورت می باشد که ابتدا ۹ عدد از ویال های کشت بی هوازی را آماده کردیم و درون هر یک از آن ها ۹ میلی لیتر سرم فیزیولوژیک ریختیم، سپس از محیط کشت BSM+ _۳KNO که قبلاٌ درست کرده بودیم به میزان ۱ میلی لیتر به ویال اول اضافه کردیم و در واقع به میزان ۱/۰ آن را رقیق کردیم. سپس از ویال اول ۱ میلی لیتر برداشتیم و به ویال دوم تلقیح کردیم و این کار را به ترتیب با ۹ ویال دیگر نیز انجام دادیم. سپس همین عمل را با محیط کشت MSM نیز انجام دادیم.
برای انجام کشت از رقت های مختلف استفاده می کنیم که بهتر است از رقت حد وسط یعنی ۱۰^-۵استفاده کنیم. به اندازه ۱/۰ میلی لیتر از این محلول رقیق شده به داخل محیط کشت آگار تلقیح کرده، کشت دادیم و داخل انکوباتور قرار دادیم تا میزان رشد آنها را ببینیم.
۳-۴-۷ تست احیای نیترات
ابتدا ۲۵/۲ گرم پودر نیترات براث را با ۲۵۰ میلی لیتر آب مقطر و ۲۵/۱ گرم NaClمخلوط کردیم و روی حرارت قرار دادیم تا کاملاٌ شفاف شد، سپس در ۴ ویال ۵۰ میلی لیتر به میزان ۲۵ میلی لیتر ریختیم. درپوش آلومینیومی آن را مانند مراحل قبل با کریمپر، کریمپ کردیم. بعد از آن گاز _۲N و CO₂به داخل ویال ها وارد کردیم و در اتوکلاو قرار دادیم تا کاملاٌ استریل شود. سپس از محیط کشت های حاوی باکتری تهیه شده در مراحل قبل داخل ویال ها پاساژ کردیم.
برای تست احیای نیترات به دو معرف نیاز داریم:
محلول آلفا نفتیل آمین ۵% در اسید استیک ۵ نرمال و سولفا نیلیک اسید ۸% در اسید استیک ۵ نرمال.
پس از هر کدام از معرف ها به میزان ۱ میلی لیتر به ویال ها اضافه کردیم و سپس به مدت ۴۸ ساعت در دمای ۳۸ درجه قرار دادیم.
۳-۴-۸ تست SCHN
تست SCHN برای تجزیه و تحلیل و کاهش میزان کربن، هیدروژن و نیتروژن موجود در نفت و فرآورده های نفتی تصفیه شده به کار می رود.
دستگاه آنالیز عنصری SCHN، دستگاه تمام اتوماتیک و خودکاری است که قادر است به سرعت مقادیر کربن، هیدروژن و نیتروژن را از نمونه های معین تعیین کند. از این دستگاه برای تعیین عناصر موجود در ترکیبات آلی، نفت و مواد استخراج شده از زغال سنگ استفاده می شود.
وزن

می­گیرد، با شناخت ایده­ میسر است.
ایده­ ها قائم به ذات­اند، حال آنکه قوام و دوام اشیاء محسوس به چیز دیگری است که بر آن افزوده می­ شود. انسان­های خوب بسیارند اما خوبی همواره یکی است. انسان­های عاشق بسیارند، اما فقط یک عشق وجود دارد. دنیای محسوس دنیای کثرت است اما در حوزه­ ایده­ همواره وحدت حاکم است. افلاطون در محاوره­ی مهمانی، نظریه­ مثل را در قلمرو زیبایی بکار
می­گیرد، اما به شدت تأکید می­ورزد که هرگونه زیبایی زمینی فقط سایه­ای از «زیبایی فی­نفسه» است و نفس، شوق رسیدن به آن را در سر می­پروراند. باید توجه داشت در هر مرحله از سفر، فیلسوف به این شناخت می­رسد که بازتاب­های زیبایی در این جهان فناپذیرند، اما این شناخت در صعود فیلسوف با دریافت­ زیبایی مطلق در آخرین مرحله به خرد تبدیل می­ شود (افلاطون، ۱۳۸۵: ۱۵۴).
به گفته­ی «کامینگز» در نظریه­ صعود افلاطون، عشق، همان شناخت است. علاوه بر این، وی معتقد است که در جمهوری افلاطون نیز رسیدن به خوبی، همان شناخت خوبی است و شناخت خوبی به معنای آگاهی از خوبی است. سپس به این نتیجه می­رسد که عشق افلاطون یک نوع تعمق ابدی در دنیای مثل است (cummings,1976:p 25).
«آن کارسن» معتقد است که در زبان یونانی لغت تفکر و عشق از یک ریشه برخوردارند و این خود بیانگر خط سیر یکسان خرد و عشق است (carson, 1988: p 71)در واقع تفکر، خود انعکاسی از عشق است که منتهی به شناخت می­ شود و به همین دلیل است که عشق در مراحل بالایی صعود، کلی­تر و انتزاعی­تر می­ شود تا در نهایت، به دریافت مثل برسد. این نشانگر مرکزیت مثل به عنوان خرد در نظریه­ افلاطون است. اما از آن­جا که ماهیت زیبایی مادی، رو به تکثر است، تکثر مراحل پایینی سیر فیلسوف، به تولید جسم­ منتهی می­ شود. به عبارت دیگر، فیلسوف در شناخت زیبایی جسم، صرفاً تصویری از خود را در جسم دیگر بوجود می ­آورد و از همین رو است که افلاطون تکثر زیبایی را نوعی جاودانگی می­داند که با این کار، فیلسوف خود را به زنجیره­ی جاودانگی وارد می­ کند و از آن­جا که افلاطون معتقد به تناسخ است، با تکثر، روح فیلسوف در قالب جسم­های مختلف به جاودانگی می­رسد. در آخرین مرحله، فیلسوف با دریافت زیبایی، به تکثر شناخت یا به تعبیری دیگر به تولید خرد می ­پردازد. همان­طور که، در کتاب جمهوری، فیلسوف، عاشق حقیقت و وجود است و در نهایت شناخت و حقیقت را ایجاد می­ کند و این حرکتی کاملاً پویاست چون فیلسوف در عمل تولید در واقع به نوعی خالق است و در مراحل بالا نه تنها تصویری از زیبایی، بلکه خود زیبایی را خلق می­ کند.
در زمینه­ قدرت خلق فیلسوف، کامینگز به نکته­ی مهمی اشاره می­ کند و می­گوید: قدرت خلاقه­ای که در جمهوری افلاطون مورد انتقاد قرار می­گیرد، تقلید انگاره و تصاویری از حقایق دنیای مثل هستند و این تقلید از آن جهت مذموم است که نه تنها دور از اصل زیبایی است بلکه تحریف آن است cummings,1976:p 27))
اما در مهمانی، فیلسوف به مرتبه­ای از شناخت می­رسد که می ­تواند اصل و ماهیت زیبایی را مشاهده کند. پس در مراحل بالایی صعود با تقلید از دنیای مثل، خرد را تولید می­ کند. لازم به ذکر است که در فرایند خلق، فیلسوف خود را با هویت اصل زیبایی که بالاترین وجود و اصل دنیای مثل است، یکی می­گیرد و به همین دلیل است که می ­تواند صورت­های ابدی زیبایی یعنی خرد را بیافریند. در نهایت، هم افزایش خرد و شناخت در مراحل صعود و هم قدرت خلاق فیلسوف در آفرینش مثل ابدی، متضمن ماهیت عشق افلاطونی است. افلاطون در تقسیم ­بندی جهان به عالم مثل و عالم ماده (ظواهر) عالم مثل را دنیای ماهیت­ها تصور می­ کند که تغییرناپذیر است و نهایت وجودی هر چیزی در آن است. برخلاف آن، عالم ماده در بند زمان و مکان و محل تغییر است. دنیایی که در آن هر چیزی محتوم به تولد و رشد و مرگ است، اما آن­چه که بواسطه­ی آن افلاطون این دو عالم را به هم ربط می­دهد این است که در عالم ماده هر چیزی ماهیتی ابدی دارد و فقط قالب مادی خود را عوض می­ کند. پس لازمه­ی درک بهتر زیبایی اشیا، شناخت ماهیت زیبایی­ است چون زیبایی در عالم ماده صورتی از اصل زیبایی است که تنها حقیقت جاودانه اشیا است.
یکی از نکات مهم عشق در نظر افلاطون، این است که به علت قرار دادن زیبایی جسمی یا مادی در مراحل پایینی صعود، زیبایی زمینی و به تبع آن، عشق انسانی، نوع حقیری از عشق محسوب
می­ شود و این باعث شده است که آن را دور از ماهیت و اصل زیبایی در نظر گیرد و خرد را در کنار عشق معنوی و در لایه­ های بالاتر عشق قرار می­دهد.
بنابراین، در تعریف افلاطون از عشق، به این نتیجه می­رسیم که هدف اصلی عشق، زیبایی است. این در حالی است که در نظریه­ صعودی افلاطون، زیبایی، بالاترین شکل مثل است و فیلسوف با شناخت و درک زیبایی مادی به شناخت اصل زیبایی می­رسد. اما نکته­ی حائز اهمیت در این سلسله مراتب، این است که در حرکت از زیبایی جسمانی به سوی زیبایی معنوی، به همان نسبت که عنصر مادیت کاهش می­یابد، عنصر شناخت، افزایش می­یابد. اوج این شناخت در آخرین مرتبه، دریافت زیبایی مطلق است، یعنی زمانی­که فیلسوف قادر به رؤیت کمال زیبایی است. این ما را به این نتیجه می­رساند که زیبایی مطلقی که افلاطون از آن به عنوان حقیقت غایی و هدف عشق یاد می­ کند، همان خرد است. به عبارتی دیگر با مشخص نمودن عنصر شناخت در سیر صعودی فیلسوف، می­توانیم هویت عشق را ببینیم، چرا که بنا بر تعریف افلاطون، هدف غایی عشق، کسب خرد یا شناخت زیبایی است. بنابراین در عروج افلاطونی، عشق صرفاً کانالی است که فیلسوف می ­تواند از طریق آن به خرد برسد (گاتری، ۱۳۷۷: ۳۴۹).

نکته­ای که برآمده از فلسفه­ی عشق افلاطون است این است که عده­ی خاصی می­توانند اروس را دریابند و این دیدگاه سبب ایجاد نوعی معرفت­شناسی ذومراتب می­ شود که تنها آگاهان و عالمان حقیقی می­توانند ماهیت آن را بشناسند. این سخن ممکن است که حاکی از تقسیم ­بندی اجتماعی درک و فهم باشد بدین معنا که فقط عالمان و فیلسوفان توانایی شناسایی اروس حقیقی را دارند. طبق تعبیر اول، کسانی که اروس را احساس یا شهود نکرده ­اند، قادر نیستند که ماهیت اروس را دریابند مگر این­که سلوک فکری داشته باشند. اما مطابق تعبیر دوم، ناآگاهان و کسانی که سلوک فکری ندارند فقط میل جسمانی را درک می­ کنند نه اروس را.
پس اروس به عالی­ترین توانایی­های انسان مربوط می­ شود که لازمه­ی درک آن، آموزش آدمی به شکلی از اشکال و داشتن سلوک فکری است.

۳-۲- بررسی جایگاه عقل در نظام فلسفی افلاطون

 

۳-۲-۱- روش عقلانی در معرفت­شناسی افلاطون

از آن­جا که عقل برای توجیه خود، به فلسفه و علوم یونانی گذشتگان نیاز داشت و فلسفه نیز برای مورد قبول واقع شدن به عقل و عقلانیت محتاج بود، به همین دلیل در طول تاریخ، فلاسفه به تفسیر و توضیح عقل پرداختند و سعی بسیار کردند تا هر حقیقتی را با سلاحی مجهز به عقل و استدلال کشف نمایند. از یونان قدیم، که مهد بروز و ظهور فلسفه و کانون عقل­گرایی بود، فیلسوفان بی­شماری به پا خواستند و پرچم عقل­گرایی را به اهتزاز درآوردند. از جمله­­ آنان افلاطون، فیلسوف بزرگ و نامی بود که پایه­گذار مکتب فلسفی صرف شد و هر حقیقتی را حتی حقیقت عالم مُثُل را با عقل جستجو کرد.
«…آری موضوع سخن ما حقیقت است و باید حقیقت را گفت: در وادی آسمان، حقیقتی است که دانش واقعی در پی شناخت آن است. این وجود حقیقی، بی رنگ و بی بو و بی شکل است و به دیده­اش نتوان دید. تنها «خرد» که ناخدای نفس است بر آن راه تواند رفت. تنها خرد آسمانی که از نفس و معرفت حقیقی بهره یافته است…» (افلاطون، ۱۳۶۲: ۱۳۹).
لازم به ذکر است علی­رغم این روش عقلانی در حوزه­ معرفت افلاطون، جریانی زیرینی از شهود نیز در فلسفه­ی افلاطون رخ داد که منتهی به پذیرش عنصری غیر عقلانی در ماهیت ذهن و اهمیت امور غریزی شد. به عنوان مثال افلاطون در فایدروس بیان می­دارد که بزرگترین خیرها را از طریق الهام ناشی از موهبت الهی بدست می­آوریم و از طرفی در مهمانی می­بینیم عشق است که به عقل پر و بال می­دهد تا بتواند به قلمرو امر زیبا و حقیقی راه یابد. به علاوه در نامه هفتم می­بینیم که معرفت نهایی و بنیادی را نمی­ توان تعلیم داد یا به رشته تحریر درآورد، بلکه فقط می­توان از طریق اشراق مستقیم تجربه­شان کرد (تسلر، بی­تا: ۱۳۰).
افلاطون از پیشگامان اندیشه­ی روش عقلانی در فلسفه­ی شناخت است. فرایند شناخت عقلانی به این صورت است که پس از گذشتن از دنیای صورت به دنیای واقعیت یا مثال که تغییرناپذیر و جاوید است، برسد. معرفت به طور کلی دارای دو منبع است که یکی آگاهی از واقعیت است و دیگری اعتقاد به نمودار و سایه­هاست (رقابی، بی­تا: ۴۷).
عقل وسیله­ علم کلی است و محسوسات و امور مادی موضوع علم قرار نمی­گیرند، چون مدام در حال تغییر و دگرگونی بوده و جزئیات پراکنده و منفک از یکدیگرند در حالی­ که موضوع علم باید علاوه بر ثبات دارای وحدت و یگانگی باشد. بنابراین، حواس ظاهری و باطنی، قوه­ی ادراک عوارض و پدیده ­های جسم هستند و جز این­ها نمی ­توانند ادراک کنند پس تنها نیرویی که می ­تواند به کنه و ذات و حقیقت ماهیات ثابت، واحد و بسیط برسد، عقل است. عقل با گذر از محسوسات می ­تواند به معقولات برسد و این بدین معنا نیست که از ادراک حسی استفاده علمی نشود. به همین دلیل، افلاطون مراتب ادراک را شبیه نردبان می­داند که تا از یک پله نگذریم به پله­ی دیگر نمی­رسیم (افلاطون، ۱۳۸۰، ج۲: ۴۹۳-۴۹۴).
لازم به ذکر است که افلاطون برای ادراک اقسامی قایل است: ۱٫ حواس که درک کننده­ عوارض جسم است ۲٫ ظن که حکم بر محسوسات است و چون حکمی که بر محسوسات صادر می­ شود از جهت عوارض و ظواهر چیزهاست و چون ظواهر دائماً در حال تغییرند پس گاهی صادق و گاهی کاذبند. استدلال که متوسط ظن و علم است ۴٫ تعقل: نفس بعد از ظن حسی و علم استدلالی چیزهایی را درک می­ کند که احساس و استدلال به آن پی نبرده­اند زیرا تعقل بستگی به ماده ندارد و مدرک کلیات است (همان، ۱۱۲۸).
افلاطون در بخشی از مکالمه­ی فایدروس، آن­جا که مربوط به بخش اسطوره­ی گردش ارواح است، یک نکته­ی معرفت شناسی بسیار مهم را پیرامون هبوط برخی نفس­ها در جسم حیوان و برخی در جسم انسان، مطرح می­ کند و در توضیح آن چنین می­گوید:
«تنها نفسی که حقیقت را مشاهده کرده است می ­تواند به شکل انسانی ما درآید برای اینکه باید بتواند با گذر از کثرت ادراک حسی به وحدت حاصل از تعقل، همنام­های مثل را بفهمد و این فهم همان چیزهایی است که نفس ما قبلاً به هنگام گردش با خدایشان مشاهده کرده است» (افلاطون، ۱۳۸۰، ج۲ :۱۰۶۰).
این نکته نشانگر این است، که ادراک حسی نزد افلاطون، راهی است به سوی معرفت نه خود معرفت. بر طبق اسطوره، هنگام گردش آسمانی ارواح، همه نفس­هایی که در سفر خدایان با آن­ها همراهند موفق به دیدن حقایق نمی­شوند و همه آن­ها نمی ­توانند در زندگی زمینی، زندگی در بدن انسان را برگزینند، چون نفسی که چیزی از حقایق را ندیده، نمی­تواند با بکار گرفتن قوه­ی عقلانی­اش از کثرات ادراک حسی بگذرد و به یک وحدت عقلانی برسد، چون اساساَ فاقد قوه­ی عقلانی است. به این ترتیب ادراک حسی به منزله­ی راهی است به سوی معرفت که فقط بر روی انسان باز است و این راه بر روی حیوانات با وجود ادراک حسی بسته است.
لازم به ذکر است حتی داشتن قوه­ی عقلانی و گذر از کثرات ادراک حسی به درک مفاهیم کلی متناظر با مثل توسط قوه عقلانی هم عین معرفت نیست، بلکه این معرفت هم راهی است به سوی معرفت. افلاطون بر این مطلب در بخشی از نامه­ی هفتم که بیشتر جنبه­ وجودشناختی دارد، تأکید می­ کند و پیش­فرض­های ضروری دست­یابی به معرفت واقعیت­های عینی را به منزله­ی مراحل ابتدای معرفت می­شمارد .(plato, 1970: 342a)
اولین چیزی که در مورد هر چیز وجود دارد، نام آن است، دوم توصیف آن، سوم تصور آن، چهارم معرفت آن و پنجم مثال آن است. از میان این چهار چیز، معرفت از جهت شباهت، بیشترین نزدیکی را با امر پنجم (وجود مثالی) دارد و سه امر دیگر بسیار دور از آن هستند. حال، رسیدن به امر چهارم (معرفت) بدون گذراندن مرحله­ سوم (ادراک حسی) و بدون آشنایی با نام، تعریف واقعیت مورد نظر، ناممکن است و «اگر کسی، چهار مرحله­ نخست را در مورد اشیا درک نکند، هرگز فهم صحیحی از امر پنجم که وجود مثالی شی است، نخواهد داشت» پس معرفت حقیقی در گروی آشنایی روح انسان با ذات هر چیز است و این همان واقعیت متعالی و مثال متناظر با شی محسوس است (قوام صفری، ۱۳۸۶: ۶۳).
از دیدگاه افلاطون، اشراق حقایق متعالی بر نفس انسان، علاوه بر شرایط معرفت­شناختی چهارگانه­ی گفته شده، شرط مهم دیگری که بیشتر اخلاقی است تا معرفت­شناختی، دارد. طبق این شرط نیروی نفس که ابزار درک انسان است، همیشه در ادراک معقولات و مواجهه با حقایق متعالی موفق نیست، بلکه ممکن است در شرایطی مطابق با جهت رویکردش، مفید و سودمند یا بی­فایده و ضرر باشد» مثلاً نیروی نفس در انسان­های بد و فریبکار ضعیف نیست بلکه در خدمت بدی است و هر چه نیروی بینایی نفس این­گونه انسان­ها قوی باشد، منشأ بدی­های بزرگتری خواهد بود. پس همان­طور که برای دیدن چیزی، چشم را نمی­ توان از تاریکی برگرداند مگر به همراه کل بدن، برای درک و دریافت حقایق متعالی و داشتن شهود باید عقل و کل نیروی آن را از عالم ماده به عالم حقایق برگرداند و این وظیفه­ی آموزش و پرورش است که باید راه تربیت درست را بر عهده بگیرد بدین طریق که معرفت نه ادراک حسی صرف است و نه عقل صرف، بلکه این دو لازم و ملزوم یکدیگرند (افلاطون،۱۳۸۰، ج۲: ۱۰۱۵).
افلاطون معتقد است که همه علوم این جهان، مظنونات هستند و برای دستیابی به یقین مطلق راهی جز عقل وجود ندارد و حقایق ثابت را عقل درک می­ کند و چون ما به آن­ها دسترسی نداریم بنابراین از درک حقیقت مطلق ناتوانیم.
علوم یا متکی بر حواس و استقرای ناقص است که همواره از مشاهدات حاصل می­شوند و حس و مشاهده خطاپذیرند، پس معتبر نیستند. یا علوم متکی بر عقل و قیاس برهانی است که به دلیل عدم دسترسی به مقدمات یقینی غیر ممکن است، پس باید بر مقدمات ظنی قناعت ورزید (رحمانی، ۱۳۸۹: ۱۵۸).
به اعتقاد افلاطون معرفت حاصل از تعقل، در نهایت اعتبار و عین حقیقت است و معرفت حسی مانند وجود مادی اشیا که متعلق به حواس­اند، نه واقعی و نه خیالی صرف­اند. پس معرفت محسوسات تا حدی معتبر است و این در حالیست که ارسطو معتقد است که معرفت حسی در نهایت اعتبار است اما اساس، معرفت عقلی بوده و تعقل نیز تکرر احساس است (همان، ۴۹۵-۵۰۰). پس افلاطون در ردیف عقل­گرایان محسوب می­ شود که عقل را عمده­ترین منبع شناخت شمرده و حس را بدون تعقل معرفت­زا نمی­داند.

۳-۲-۲- چیستی معرفت از دیدگاه افلاطون

معرفت­شناسی همواره یکی از مهم­ترین مباحث فلسفی به شمار رفته است. توجه­ی فیلسوفان از آغاز تدوین فلسفه تاکنون به معرفت­شناسی متفاوت بوده است. در این میان، افلاطون یکی از برجسته­ترین شخصیت­هایی است که معرفت­شناسی دغدغه­ی اصلی و اساسی او بوده است و اندیشه­ های بدیع و ژرفی را از طریق روش «دیالکتیک» پیرامون چیستی معرفت و ویژگی­ها و واقع­نمایی آن ارائه نموده است. اما با توجه به این­که افلاطون مباحث گوناگونی را در معرفت­شناسی مطرح نموده، ابتدا باید عناصر و سازه­های مختلف تفکر افلاطونی را در هر یک از مباحث فلسفی به دست آورد تا به اهمیت آن­ها در ساختمان فکری او پی برد. براساس این روش، عناصر معرفت­شناسی افلاطون به ترتیب عبارتند از: ۱٫­ ادراک حسی و نقد آن ۲- عقیده و پندار ۳- ریاضیات ۴- شناخت ایده­ ها و نیز آثار آن­ها و بیان روابط آن­ها با یکدیگر و با اشیا محسوس ۵- یادآوری ۶- دیالکتیک.
در رساله­ تیتئوس افلاطون، معرفت چنین تعریف شده است: «باور صادق به همراه امر معقول» لذا معرفت از دیدگاه افلاطون، سه شرط دارد: ۱٫ به وجود تعلّق گیرد ۲٫ همراه امر معقول بوده ۳٫ صادق باشد.
افلاطون بر اساس نظریه­ تذکر، میان معرفت و باور (رأی) صادق، تمایز قایل شد. بر این اساس، او معتقد است که ما می­توانیم در این دنیا به صورت­ها بیندیشیم و آن­ها را بشناسیم چون قبل از تولد، تجربه و از این رهگذر از آن­ها شناخت کسب کرده­ایم که این شناخت در هنگام تولد از بین می­رود و در روح ما نهفته باقی می­ماند و ادراک از محسوساتی که به صورت­ها شبیه هستند، یا توسط دیگری آموزش داده می­ شود یا پژوهش در صورت­ها با گفت­ و گویی دیالکتیکی که (به صورت ایده­آل) مستقل از حواس عمل می­ کند، می ­تواند به یادآوری آن شناخت نهفته و ذاتی بینجامد (افلاطون، ۱۳۸۰،ج۲: ۵۵۶-۵۵۸).
بنابراین، یادآوری صور، بواسطه­ی مشاهده­ محسوسات که تصاویر مُثُلند خود «باور صادق» است. بر طبق این نظریه تصور کلیات قبل از حواس وجود دارند و کار حواس فقط یادآوری آن­هاست و شناخت­های کلی و عقلی به امور جزیی که در محدوده­ حواس قرار دارند، محدود نمی­ شود بلکه به آن حقایق کلی مجرد در جهان مجردات بر می­گردد (صدر، ۱۳۵۹: ۳۱-۳۲).
اما کسانی که مسعتقد به قدیم بودن روح قبل از بدن نمی­باشند، ادارک حسی را وسیله­ای برای آمادگی نفس برای مشاهدات مجردات می­دانند ولی مشاهده­ای که از راه چنین استعدادی حاصل می­ شود، مشاهده­ای از دور است و ادراک کلیات عبارت است از مشاهده­ حقایق مجرد از راه دور، برخلاف مشاهدات عرفانی که از مقدمات دیگری حاصل می­ شود و مشاهده­ای از نزدیک است (افلاطون، ۱۳۸۰، ج۲: ۵۱۴-۵۲۴). اما نظریه­ صحیح در مورد تصورات کلی از سوی ارسطو بیان شده است که این نظر اکثر فلاسفه­ی اسلامی و عقل­گرا این است که انسان دارای نیروی درک کننده­ خاصی به نام عقل است که کار آن ادراک مفاهیم ذهنی کلی است. خواه این مفاهیم که مصداق حسی دارند و خواه سایر مفاهیم کلی که مصداق حسی ندارند.
خلاصه این­که مفاهیم کلی، نوع خاصی از مفاهیم ذهنی هستند که با وصف کلیت در مرتبه­ی خاصی از ذهن تحقق می­یابند و مدرک آن­ها عقل است (ابراهیمیان، ۱۳۷۲: ۱۰۷-۱۰۹).
از نظر افلاطون، معرفت ادراک حسی نیست. زیرا از جمله شرایط معرفت، «ثبات» است و امر محسوس، متغیّر است، هم­­چنین حس خطاپذیر است، پس شرط دیگر، یعنی صدق را فاقد خواهد بود. لذا از نظر او ادعای سوفیست­ها که معتقد بودند ادراک حسی و معرفت مساوی­اند، مردود است. بنابراین، معرفت عبارت است از باور صادقی که به وجود تعلّق گیرد و همراه امر معقول باشد (فعالی، ۱۳۷۶: ۱۰۲).
لازم به ذکر است، اولین گام افلاطون در باب معرفت­شناسی این بود که میان دانش و باور یا گمان، تمایز قائل شد. به اعتقاد وی دانش به حقیقت متصّل است، یعنی این­که اگر کسی بگوید من چیزی را می­دانم آن چیز حقیقت دارد، اما باور ممکن است کاذب یا خطا باشد. حتی یک باور صحیح لزوماً معرفت نیست. معرفت هنگامی بدست می ­آید که ما نه تنها باور صحیحی داریم، بلکه می­توانیم آن را با توجیه عقلی استدلال کنیم. افلاطون از این بحث گامی فراتر
می­رود، چون می­گوید باوری که به این صورت مستدل باشد، غیر قابل رد است پس همیشه حقیقت دارد. هم­چنین او به علت ماهیت متفاوتی که برای باور و دانش قائل شد، نتیجه
می­گیرد که کاربرد این دو مقوله متفاوت است. دانش، آن­چه که هست را می­شناسد ولی باور به چیزی تعلّق می­گیرد که ممکن است باشد یا نباشد و از این نظر کاملاً نسبی است. افلاطون مثال هلن تروایی را می­زند که نماد زیبایی بوده و می­گوید ممکن است امسال زیبا باشد ولی سه سال دیگر زیبا نباشد پس او یک نماد حقیقی نمی تواند باشد. پس باور، نمی­تواند مورد شناخت واقعی قرار گیرد. معرفت حقیقی بدنبال واقعیت ازلی، نامتغیر و مطلق است. بدین­گونه افلاطون به جهان ایده­ ها (مُثُل) هدایت می­ شود و در نهایت، اهمیت حواس را در کسب معرفت واقعی به حداقل می­رساند (گاتری، ۱۳۷۷: ۲۰۸-۲۱۰).
هم­چنین در بررسی کاپلستون از جنبه­ وجود شناختی مثل، می­بینیم که شرط­های لازم برای متعلّق معرفت حقیقی را این­گونه مطرح می­ کند که: «در نگاه افلاطون متعلّق معرفت حقیقی، باید ثابت و پایدار یعنی متعلّق عقل باشد نه حس. این شرط­های لازم تا آن­جا که مسأله به عالی­ترین مرتبه­ی شناخت مربوط است توسط کلی تحقق می­پذیرد» (کاپلستون، ۱۳۶۸: ۱۶۳-۱۹۳).
این سخن کاپلستون حاکی از دو ادعا است: الف- متعلق معرفت حقیقی، باید ثابت و پایدار یعنی متعلق عقل باشد و ب- شرط­های ثبات و پایداری، به معنی متعلق عقل بودن، با کلی تحقق
می یابند. افلاطون در تمثیل خط در رساله­ جمهوری مراتب وجود را به دو عالم محسوس و معقول تقسیم می­ کند و شناخت ناظر بر محسوس را عقیده، و شناخت ناظر بر معقول را معرفت می­نامد. عالم معقول شامل دو مرتبه است: الف- امور ریاضی که موضوع استدلال ریاضی است. ب- مبادی اعلی یا مثل که موضوع معرفت حقیقی که بالاترین مرتبه­ی شناخت و معرفت به حقایق متعالی یا مثل است. حاصل این دو ادعا این است که از نظر افلاطون بدون تحقق کلّی، معرفت حقیقی ناممکن است. بنابراین، متعلّق عقل، امور ثابت است و متعلّق حس، امور غیر ثابت (افلاطون،۱۳۸۰، ج۱: ۵۰۹-۵۱۱).
از نظر افلاطون، معرفت ادراک عمیقی از ذات امور است که از راه دیالکتیک (بحث عقلی) می­توان بدان دست یافت. پس تفاوتی میان باور و دانش وجود دارد. باور تا براساس دانش (شناخت ذات) نباشد، ارزش چندانی ندارد. البته امور جزئی با کلی (مُثُل) ارتباط دارند زیرا جزئی به نحوی شبیه کلی است. یک شخص زیبا، به نوعی در مفهوم مطلق و ازلی زیبایی شریک است و به همین علت زیبا خوانده می­ شود. در حقیقت، افلاطون با مطرح نمودن نظریه شرکت به محسوسات یعنی اموری که از طریق حواس شناخته می­شوند، واقعیت و اعتبار بیشتری می­بخشد. براساس این نظریه، محسوسات صرفاً انعکاسی از معقولات نیستند. بلکه به میزانی که می­توانند در درک معقولات شریک باشند از واقعیت بیشتری برخوردارند fibleman, 1933: p.50))
افلاطون با بهره گرفتن از دو تشبیه معروف غار و خورشید، فرضیات خود را در مورد واقعیت و نحوه­ کسب معرفت روشن می­ کند. بدین­گونه که نقش مفهوم خیر در جهان مُثُل همانند نقش خورشید در دنیای مادی است. یعنی همان­طور که خورشید منبع نور است و به ما نه تنها توان دیدن، بلکه حیات را نیز می­دهد، مفهوم خیر، منبع معرفت و حیات ذاتی امور است که از طریق کسب آن، ما به بصیرت می­رسیم. بدین ترتیب شخص فرهیخته (فیلسوف­شاه) در فلسفه­ی افلاطون کسی است که مفهوم خیر را درک کرده است و به درک عمیق ماهیت امور دسترسی پیدا کرده است و وظیفه­ی او هدایت دیگران به سوی این بینش است.
در تمثیل غار افلاطون، جهان محسوس به زندان، نور آتش به نور خورشید و صعود به جهان بیرون از غار به صعود ذهن از جهان محسوس به جهان معقول (دنیای مثالی) تشبیه شده است (کاپلستون، ۱۳۶۸: ۱۰۵). کورن فورد تعبیر جالبی را برای فهم تمثیل غار مطرح می­ کند و آن را به وسایل امروزه مانند سینما و تلویزیون تشبیه می­ کند. بدین معنی که فاصله­ی سایه­های روی دیوار غار با بیرون غار همان­قدر تفاوت دارند که تصویری که از بازیگری که در صحنه مشاهده می­کنیم با شخصیت آن بازیگر (cornford, 1968:p230).
بنابراین می­توان گفت افلاطون، با برداشتن گامی مهم، دو نظام هستی­شناسی و
معرفت­شناسی هماهنگ و منسجمی ارائه کرد و نقش عمده­ی مسائل معرفت­شناسی را در حل مشکلات وجود شناسی نشان داد. با این وصف، می­توان افلاطون را مبدع علم معرفت­شناسی به شمار آورد (فعالی، ۱۳۷۶: ۱۰۲).

روش تحقیق
۳-۱ مقدمه
همان‌طور که در فصل قبل اشاره شد شبکه‌های موردی از تعدادی گره‌های بی‌سیم که می‌توانند سیار هم باشند تشکیل‌شده‌اند. در این شبکه‌ها از هیچ زیرساخت پیش‌ساخته‌ای استفاده نمی‌شود. بدین معنا که هیچ زیرساختی مانند یک ایستگاه مرکزی، مسیریاب، سوییچ و یا هر چیز دیگری که در دیگر شبکه‌ها از آن‌ها برای کمک به ساختار شبکه استفاده می‌شود، وجود ندارد. بلکه فقط تعدادی گره بی‌سیم هستند که با کمک ارتباط با گره‌های همسایه به گره‌های غیر همسایه متصل می‌گردند. در این نوع شبکه‌ها هر گره نه‌تنها به‌عنوان میزبان بلکه به‌عنوان یک مسیریاب نیز عمل ارسال بسته‌های اطلاعاتی را انجام می‌دهد؛ بنابراین گره‌ها از روش خود پیکربندی برای آدرس‌ها و مسیریابی‌ها استفاده می‌کنند. گره‌ها به‌طور مستقیم، بدون هیچ‌گونه نقطه دسترسی با همدیگر ارتباط برقرار می‌کنند و سازمان ثابتی ندارند، بنابراین در یک توپولوژی دلخواه شکل‌گرفته‌اند. هر گره مجهز به یک فرستنده و گیرنده است. مهم‌ترین ویژگی این شبکه‌ها وجود یک توپولوژی پویا و متغیر است که نتیجه تحرک گره‌ها است. با توجه به متحرک بودن گره‌ها، مسیریاب‌های شبکه موردی نیاز دارند که تغییرات توپولوژی شبکه را به گره‌های دیگر منعکس کنند. مسیریابی و امنیت از چالش‌های امروز این شبکه‌هاست. سپس مسیریابی در شبکه‌های موردی بیان شد. مسیریابی در شبکه‌های موردی به عهده خود گره‌های موجود در شبکه است. بدین معنا که هیچ دستگاه کمکی شبکه‌ای مانند سوئیچ، مسیریاب و یا هاب برای مسیریابی وجود ندارد. بلکه این خود گره‌های تشکیل‌دهنده شبکه هستند که عمل مسیریابی را انجام می‌دهند. متحرک بودن گره‌ها باعث شکسته شدن ارتباط‌های بین گره‌ها می‌شود. با توجه به اینکه این نوع شبکه‌ها به‌هیچ‌وجه توپولوژی ثابتی ندارند و در هرلحظه نحوه چیدمان گره‌ها دچار تغییر می‌شود، به همین علت روش‌های مسیریابی مورداستفاده در شبکه‌های باسیم و شبکه‌های بی‌سیم دارای زیرساخت که نقاط دسترسی در آن‌ها ثابت هستند در شبکه‌های موردی کارایی لازم را ندارند. در ادامه پروتکل‌های مسیریابی در این شبکه‌ها را معرفی خواهیم کرد. تاکنون پروتکل‌های مسیریابی زیادی برای این شبکه‌ها معرفی‌شده‌اند که به‌طورکلی به روش‌های مبتنی بر موقعیت و سلسله مراتبی و مسطح تقسیم می‌شوند. یکی از معروف‌ترین پروتکل‌های مسیریابی در شبکه‌های موردی، پروتکل مسیریابی AODV است که در بسیاری از تحقیقات، تأثیر حملات مختلف بر روی آن بررسی‌شده است. در شبکه‌های موردی این پروتکل سازگاری سریعی با شرایط لینک‌های پویا، سربار حافظه و استفاده پایین از شبکه را دارد. پروتکل مسیریابی AODV قابلیت‌های پویا بودن، خود آغازی و مسیریابی تک‌پخشی و چندپخشی را برای گره‌هایی که می‌خواهند در ایجاد یک شبکه موردی شرکت نمایند فراهم می‌کند. این پروتکل الگوریتمی است که بنا بر تقاضا کار می‌کند؛ یعنی این پروتکل مسیر بین گره‌ها را تنها درصورتی‌که توسط گره منبع درخواست شده باشد می‌سازد و تا زمانی که مسیرها توسط منبع موردنیاز است آن‌ها را حفظ می‌کند. این پروتکل برای تضمین تازگی مسیرها و عدم وجود حلقه از شماره ترتیب استفاده می‌کند. از ویژگی‌های دیگر این پروتکل این است که مسیرهای بدون دور ایجاد کرده، خود آغاز بوده و برای مقیاس‌های بزرگ شبکه که از تعداد زیادی گره تشکیل‌شده است نیز پاسخگوست. ساختار ویژه شبکه‌های موردی باعث به وجود آمدن مشکلات جدیدی برای ایجاد امنیت در این دسته از شبکه‌ها شده است. با بهره گرفتن از سیگنال‌های رادیویی به‌جای سیم و کابل و درواقع بدون مرز ساختن پوشش ساختار شبکه، نفوذ گران قادرند در صورت شکستن موانع امنیتی نه‌چندان قدرتمند این شبکه‌ها، خود را به‌عنوان عضوی از این شبکه‌ها جا زده و در صورت تحقق این امر، امکان دستیابی به اطلاعات حیاتی، حمله به سرویس‌دهندگان سازمان و مجموعه، تخریب اطلاعات، ایجاد اختلال در ارتباطات گره‌های شبکه با یکدیگر، تولید داده‌های غیرواقعی و گمراه‌کننده، سوءاستفاده از پهنای ‌باند مؤثر شبکه و دیگر فعالیت‌های مخرب وجود دارد. بعد از بیان ضعف‌های شبکه موردی ازلحاظ امنیتی، انواع حملات در این شبکه‌ها که شامل حملات فعال و غیرفعال می‌شوند موردبررسی قرار گرفتند. سپس به توضیح در موردحمله سیاه‌چاله پرداخته شد. این نوع حمله بسیار خطرناک ارزیابی می‌شود و در شبکه‌های موردی حساس یا نظامی، تهدیدی جدی خواهد بود. مقابله با این حمله بسیار دشوار است چراکه شناسایی گره مهاجم در این وضعیت بسیار سخت است و نیاز به ابزارهای جست‌وجو، احراز هویت و اعتبارسنجی گره‌ها دارد. مهاجم سیاه‌چاله در ابتدا احتیاج به این دارد که وارد گروه ارسال همه پخشی شود تا بتواند بسته‌های داده را از جلسه چندپخشی جدا کند. گره مهاجم با وانمود کردن خود به‌عنوان کوتاه‌ترین مسیر برای رسیدن بسته‌ها به گره مقصد، فرستنده بسته را وادار می‌کند تا بسته خود را از طریق این گره ساختگی به مقصد برساند. درنتیجه به‌راحتی شروع به نابودی کل بسته‌ها عبوری از خود می‌کند. این مفهوم دقیقاً به مفهوم سیاه‌چاله که ستاره‌ها را به درون خود می‌کشد و آن‌ها را نابود می‌سازد شبیه است. این نوع حمله تعدادی یا همه بسته‌های دریافتی را به‌جای ارسال کردن، حذف می کند و باعث می‌شود نتایج نرخ تحویل بسته بسیار پایین باشد. در ادامه به بررسی تحقیقات انجام‌شده درزمینه حمله سیاه‌چاله بر روی پروتکل مسیریابی AODV پرداخته شد. جدیدترین روش‌ها و راهکارهای موجود برای مقابله با حمله سیاه‌چاله را بیان شدند. راهکارهای مختلف برای مقابله با حمله سیاه‌چاله و حذف گره‌های متخاصم موردبررسی قرار گرفتند. بعضی از این روش‌ها برای حمله سیاه‌چاله تکی مناسب بودند و برخی دیگر برای حمله سیاه‌چاله جمعی یا هر دو. سپس کارایی شبکه در هرکدام از این روش‌ها برحسب پارامترهایی مانند نرخ تحویل بسته، تأخیر زمانی، سربار الگوریتم، مصرف انرژی، پهنای باند، سرعت تشخیص گره‌های خرابکار و …موردبررسی قرار گرفت. برخی از راهکارها با نرم‌افزار NS2 و برخی دیگر با نرم‌افزار Glomosim شبیه‌سازی‌شده بودند. برای هرکدام از روش‌ها نتایج شبیه‌سازی بیان شد و مزیت و عیب آن‌ها موردبررسی قرار گرفت. در این فصل ابتدا روشی که از آن ایده گرفته‌شده بیان‌شده است. سپس الگوریتم پیشنهادی موردبررسی قرارگرفته است. هدف الگوریتم پیشنهادی، کاهش تأخیر و افزایش نرخ تحویل بسته در محیط‌هایی است که افشای اطلاعات خسارات جبران‌ناپذیری در‌ پی خواهد داشت. الگوریتم پیشنهادی بر روی پروتکل AODV پیاده‌سازی شده است. در این الگوریتم سعی بر این است که بتوان با توجه به رفتار گره‌ها در شبکه، گره‌های خرابکار را به‌منظور جلوگیری از ارائه دادن اطلاعات غلط به گره‌های بررسی‌کننده، شناسایی و حذف کرد. برای شناسایی گره‌های خرابکار از تعدادی قوانین استفاده‌شده است و اصول الگوریتم پیشنهادی موردبررسی قرار گرفته‌اند.

۳-۲ روش ایده گرفته‌شده:
در این تحقیق روشی برای تشخیص و مقابله با حملات سیاه‌چاله ارائه‌شده است که با حداقل هزینه یا سربار می‌تواند گره‌های خرابکار را تشخیص و در قرنطینه قرار دهد [۴۱]. شبه کد این روش به‌صورت زیر است:
ثبت اطلاعات مربوط به فعالیت گره‌ها که شامل موارد زیر است:
تعداد داده‌های ارسالی به گره همسایه.
تعداد داده‌های دریافتی از یک گره همسایه.
تعداد پاسخ‌های دریافتی از یک گره همسایه.
ارسال بسته درخواست نظرات همسایه‌ها در مورد یک گره همسایه که بسته پاسخ را ارسال کرده است.
دریافت اطلاعات ثبت‌شده در مورد گره فرستنده بسته پاسخ در گره همسایه آن.
بررسی اطلاعات دریافتی و اعلام نظر در مورد خرابکار بودن گره.
ارسال یک بسته خطر برای قرنطینه کردن گره خرابکار.
حذف گره‌های داخل قرنطینه در فرایند مسیریابی.
این الگوریتم بر روی پروتکل AODV پیاده‌سازی شده است و برای انجام عملیات خود از چندین بسته جدید استفاده می‌کند که عبارت‌اند از:
بسته درخواست اطلاعات در مورد یک گره: بسته شامل شناسه گره مورد سؤال، شناسه فرستنده درخواست و زمان زندگی بسته است.
بسته اطلاعات گره‌های همسایه در مورد گره مورد سؤال: این بسته شامل تعداد بسته‌های داده دریافتی از گره موردنظر، تعداد بسته‌های ارسالی به گره موردنظر و تعداد بسته‌های پاسخ مسیر دریافتی از گره موردنظر است.
بسته اعلام‌خطر: این بسته شامل گره‌هایی است که خرابکار شناخته‌شده‌اند و باید در لیست قرنطینه گره‌ها قرار بگیرند. بسته اعلام‌خطر در کل شبکه پخش می‌شود.
مزیت‌:
گره ای فرایند نظرخواهی را شروع می‌کند که یک بسته پاسخ از یک گره غیرمطمئن دریافت کرده است؛ یعنی اگر گره ای درستی خود را قبلاً اثبات کرده (با ارسال بسته‌های داده) دیگر لازم به نظرخواهی از دیگران نیست. این مورد باعث کاهش سربار الگوریتم پیشنهادی خواهد شد.
در زمان درخواست اطلاعات جدول گره‌های همسایه نیز به‌روزرسانی می‌شود تا سربار الگوریتم کاهش یابد.
ازلحاظ پیاده‌سازی، این الگوریتم دارای پیچیدگی خاصی نیست و به‌راحتی قابل پیاده‌سازی است و به دلیل سادگی پیاده‌سازی و سربار پایین می‌تواند در بسیاری از شبکه‌های موردی بکار رود.
ساختار پیام‌های جدید معرفی‌شده بسیار شبیه به پاسخ مسیر و درخواست مسیر است.
این روش با دقت بالایی توانایی تشخیص گره‌های خرابکار را دارد.
وقتی‌که تعداد گره‌های خرابکار پایین باشد با هزینه بسیار اندکی می‌توان گره‌های خرابکار را تشخیص دهد.
برای شبیه‌سازی از نرم‌افزار شبیه‌ساز Glomosim استفاده‌شده است. در سناریوهای مختلف الگوریتم پیشنهادی با پروتکل AODV پایه مقایسه شده است. تعداد گره‌های موجود در شبکه برابر ۵۰ گره و تعداد گره‌های خرابکار ۳ گره در نظر گرفته‌شده است. محیط شبیه‌سازی ۱۰۰۰ متر در ۱۰۰۰ متر است. همچنین در این شبیه‌سازی ۳ جریان ترافیکی در شبکه وجود دارد که با نرخ ثابت بسته‌ها را به شبکه ارسال می‌کند [۴۱].
پروتکل مسیریابی IDSAODV به منظور کاهش اثر حمله سیاه‌چاله بر روی پروتکل AODV معرفی‌شده است. ایده این پروتکل نگهداری RREPهای رسیده از گره‌های متفاوت و انتخاب بهترین آن‌ها است. در این انتخاب معمولاً اولین انتخاب که تازه‌ترین و کوتاه‌ترین مسیر را داراست، گره خرابکار فرض می‌شود و این مسیر کنار گذاشته می‌شود.
جنبه نوآوری
در الگوریتم پیشنهادی، از ترکیب روش [۴۱] با پروتکل IDSAODV که تغییر داده‌شده، استفاده‌شده است که نتیجه آن به دست آمدن قوانین جدیدی به منظور شناسایی گره‌های خرابکار است. با بهره گرفتن از این الگوریتم، امنیت و کارایی پروتکل AODV در برابر حمله سیاه‌چاله بهبودیافته و همچنین درصد شناسایی گره‌های خرابکار بالاتر می‌رود. برخلاف روش‌های قبلی شناسایی گره‌های خرابکار در الگوریتم پیشنهادی توسط گره مبدأ صورت می‌گیرد. ممکن است یکی از گره‌های همسایه نیز خود یک گره خرابکار باشد و بخواهد با ارائه دادن اطلاعات غلط در مورد گره موردنظر باعث ایجاد حمله سیاه‌چاله شود، به همین دلیل گره مبدأ درستی گره ای که بسته پاسخ مسیر را ارسال کرده است را بررسی می‌کند تا همسایه‌ها نتوانند در اجرای حمله سیاه‌چاله با گره موردنظر همکاری کنند ولی به دلیل اینکه تمامی همسایه‌ها اطلاعات خود را به گره مبدأ ارسال می‌کنند و این گره مبدأ است که درستی گره موردنظر را بررسی می‌کند ترافیک در گره مبدأ زیاد می‌شود و باعث می‌شود که سربار افزایش یابد.
۳-۳ روش انجام تحقیق
الگوریتم پیشنهادی بر روی پروتکل AODV پیاده‌سازی شده است. در این الگوریتم سعی بر این است که بتوان با توجه به رفتار گره‌ها در شبکه، گره‌های خرابکار را شناسایی و آن‌ها را از مسیریابی حذف کرد. ترافیک با افزایش تعداد گره‌های خرابکار افزایش می‌یابد. هر چه ترافیک بیشتر باشد تأخیر نیز بیشتر می‌شود؛ همچنین هرچقدر تعداد گره‌های خرابکار افزایش یابد، شناسایی گره‌های خرابکار سخت‌تر می‌شود به همین دلیل نرخ تحویل بسته با افزایش گره‌های خرابکار کاهش می‌یابد. بنابراین با شناسایی هر چه‌بهتر گره‌های خرابکار می‌توان تأخیر را کاهش و نرخ تحویل بسته را افزایش داد.
گره‌های خرابکار گره‌هایی هستند که بسته‌های درخواست مسیر را با ارسال بسته‌های پاسخ مسیر، پاسخ می‌دهند. تعداد زیادی بسته داده به آن‌ها تحویل داده می‌شود ولی هیچ بسته‌ای یا تعداد کمی از بسته‌ها توسط آن‌ها به گره مقصد یا گره‌های همسایه ارسال می‌شود. زمانی که یک گره از گره همسایه خود یک بسته پاسخ مسیر دریافت می‌کند درصورتی‌که گره پاسخ‌دهنده به درخواست مسیر، یک گره میانی باشد و گره مقصد نباشد بررسی می‌کند که آیا گره پاسخ‌دهنده از گره‌هایی نیست که در قرنطینه می‌باشند. اگر گره، یک گره خرابکار باشد بسته پاسخ مسیر دور ریخته می‌شود. در غیر این صورت فرایند رأی‌گیری در اطراف گره پاسخ‌دهنده انجام می‌شود تا بتوان تمام فعالیت‌های گره موردنظر را به دست آورد. سپس بر اساس اطلاعات دریافتی، طبق قوانینی که برای تشخیص گره خرابکار در گره مبدأ تعریف‌شده است درستی گره موردنظر بررسی می‌شود و اگر گره خرابکار باشد در شبکه یک پیغام خطر پخش می‌شود تا گره موردنظر در قرنطینه قرار گیرد.
اصول الگوریتم پیشنهادی به‌صورت زیر است:
اطلاعات مربوط به فعالیت گره‌ها ذخیره‌شده و موردبررسی قرار می‌گیرد.
ارتباط میان گره‌ها در شبکه‌های موردی به‌نوعی بر مبنای اعتماد و مشارکت میان گره‌ها استوار است. دو گره که در برد رادیویی یکدیگر نیستند برای برقراری ارتباط از دیگر گره‌های موجود در شبکه کمک می‌گیرند؛ بنابراین گره‌های موجود در این شبکه‌ها به‌منظور برقراری ارتباط بین دو گره، فعالیت‌هایی را انجام می‌دهند که این فعالیت‌ها ذخیره‌شده و موردبررسی قرار می‌گیرند. این فعالیت‌ها شامل تعداد داده‌هایی که یک گره میانی از گره مبدأ دریافت کرده است، تعداد داده‌هایی که گره میانی به گره مقصد ارسال کرده است و تعداد پاسخ‌هایی که گره میانی برای گره مبدأ فرستاده است می‌باشند.
بسته درخواست نظرات همسایه‌ها در مورد گره ای که بسته پاسخ مسیر را ارسال کرده است فرستاده می‌شود.
در شبکه‌های موردی به دلیل اینکه گره‌های شبکه با یکدیگر در ارتباط هستند، برای دریافت اطلاعات در مورد خرابکار بودن گره ای که بسته پاسخ مسیر را به گره مبدأ ارسال کرده است، می‌توان از همسایه‌های آن گره کمک گرفت؛ بنابراین برای دریافت اطلاعات در مورد گره ای که بسته پاسخ مسیر را ارسال کرده است، بسته درخواست نظرات به گره‌های همسایه آن گره فرستاده می‌شود.
اطلاعات ذخیره‌شده در گره‌های همسایه مربوط به گره فرستنده بسته پاسخ مسیر دریافت می‌شوند.
بعد از ارسال بسته درخواست نظرات در مورد گره ای که بسته پاسخ مسیر را ارسال کرده است، گره‌های همسایه اطلاعات خود و اعلام نظر در مورد خرابکار بودن آن گره را به گره مبدأ ارسال می‌کنند و گره مبدأ اطلاعات را دریافت و ذخیره می‌کند.
اطلاعات دریافتی و اعلام نظر در مورد خرابکار بودن گره، موردبررسی قرار می‌گیرد.
پس‌ازاینکه گره مبدأ اطلاعات را از گره‌های همسایه دریافت کرد، این اطلاعات را به منظور درستی گره ای که بسته پاسخ مسیر را ارسال کرده است موردبررسی قرار می‌دهد.
یک بسته اعلام‌خطر برای قرنطینه کردن گره خرابکار ارسال‌شده و در کل شبکه پخش می‌شود.
درصورتی‌که در اطلاعات به‌دست‌آمده از گره‌های همسایه، گره ای که بسته پاسخ مسیر را ارسال کرده است، طبق قوانین تعریف‌شده به‌عنوان گره خرابکار شناخته شود بسته اعلام‌خطر به‌منظور اطلاع سایر گره‌های شبکه از خرابکار بودن آن گره و قرنطینه کردن آن در کل شبکه پخش می‌شود.
گره‌های داخل قرنطینه از فرایند مسیریابی حذف می‌شوند.
بعد از پخش شدن بسته اعلام‌خطر در کل شبکه، گره خرابکار در قرنطینه قرار می‌گیرد. سپس به دلیل جلوگیری از ایجاد حمله یا اخلال در فرایند مسیریابی، گره‌های موجود در قرنطینه از مسیریابی کنار گذاشته می‌شوند و درنتیجه گره‌های شبکه بسته‌های ارسالی خود را از مسیر این گره‌ها ارسال نمی‌کنند [۴۱].
در الگوریتم پیشنهادی برای تشخیص گره خرابکار از قوانین زیر استفاده می‌کنیم:
گره ای که سریع‌تر از سایر گره‌های شبکه، به گره ارسال‌کننده درخواست مسیر یک بسته پاسخ مسیر ارسال می‌کند ممکن است گره خرابکار باشد.