در نوامبر۲۰۰۱ سومین قطعنامه شورای امنیت طی شماره ۱۳۷۹ به تصویب میرسد و درآن ضمن تکرارنگرانیخود درخصوص تأثیرمناقشات مسلحانه برکودکان، از دبیرکل سازمان میخواهد تا درگزارش خود فهرست طرفهای درگیر درمخاصمات را که از کودکان بهعنوان سرباز استفاده مینمایند یا آنان را در وضعیتها وموقعیتهایی قرار میدهند که در دستور شورای امنیت قرار دارد و یا مطابق ماده ۹۹ منشور ملل متحد توجه شورا به آن جلب شود، ضمیمه گردد. در فوریه ۲۰۰۳ پروتکل دوم کنوانسیون حقوق کودک در مورد به کارگیری کودکان درمخاصمات مسلحانه لازم الاجرا میشود.
درمارس۲۰۰۳ دیوان کیفری بین المللی تأسیس میشود ومطابق بند دوم ماده ۸ اساسنامه بکارگیری کودکان زیر۱۵ سال در جنگهای بین المللی یا غیر بین المللی و یا بکارگیری کودکان از سوی گروه های مسلح در زمره جنایت جنگی است. هم چنین حملات عمدی به بیمارستانها و مدارس، تجاوز جنسی و دیگر خشونتهای جنسی علیه کودکان، جنایت جنگی تلقی شده و دیوان در رسیدگی به این گونه جرائم صلاحیت رسیدگی دارد. بر اساس صلاحیت تکمیلی دیوان، کشورها یا مرتکبان اینگونه جنایات را محاکمه میکنند و اگر نخواهند ویا نتوانند محاکمه کنند، صلاحیت دیوان برای رسیدگی محفوظ است.

پایان نامه

درژانویه۲۰۰ شورای امنیت چهارمین قطعنامه خودرا به شماره ۱۴۶۰تصویب واز دبیرکلمیخواهد درباره حمایت از کودکان درمخاصمات مسلحانه گزارش ویژهای تهیه نماید. در آوریل ۲۰۰۴ این شورا طی قطعنامه شماره ۱۵۳۹از دبیرکل میخواهد تا فوراً برنامه عمل جامع وساز وکار نظارتی درباره به کارگیری و سربازگیری کودکان درمخاصمات مسلحانه و تأثیرات ناشی از بکارگیری آنان درمخاصمات تهیه نماید. در ژوئیه۲۰۰۵شورا ششمین قطعنامه خود را به شماره ۱۲۱۶درخصوص ساز و کار نظارت وگزارشدهی درباره کودکان و مخاصمات مسلحانه تصویب میکند و گروه کاری بدین منظور تشکیل میشود. در۷ فوریه۲۰۰۷ خانم «کماراسامی» بهعنوان نماینده ویژه دبیرکل در امور کودکان و مخاصمات مسلحانه منصوب میشود و در دسامبر۲۰۰۷ گزارشوی توسط مجمع عمومیوشورای امنیت منتشر میشود. این گزارش جدیدترین سند در بیان وضعیت کودکان درمخاصمات مسلحانه در سراسر جهان است.
بند چهارم : اسناد منطقه ای
قطعنامههای دیگری نیز برای توجه به کودکان و تعارضات مسلحانه تصویب شده اند که به برخی از آنها به صورت اجمال اشاره میشود هرچند که این موارد لازم الاجرا نیستند.
– اعلامیه اروپا معروف به اعلامیه ۱۹۹۹ برلین درمورد استفاده از کودکان سرباز
– اعلامیه آمریکای لاتین برای آمریکا و کارائیب
– اعلامیه آسیا پاسفیک، کاتماندو
-اعلامیه ۲۰۰۰ درمورد استفاده از کودکان به عنوان سرباز
– اعلامیه خاورمیانه و شمال آفریقا و اعلامیه ۲۰۰۱ « امان» درمورد استفاده از کودکان به عنوان سرباز.
سازمان کشورهایآمریکایی در سال۲۰۰۰ قطعنامه کودکان و تعارضات مسلحانه را تصویب کرد. دراروپا هم شورای اروپا و هم اتحادیه اروپا ابتکاراتی را فراهم کرده اند. مجمع پارلمانی شورای اروپا قطعنامه ۱۲۱۵مصوب ۲۰۰۰ را تصویب کرد. درمورد اتحادیه اروپا نیز باید به قطعنامه ۱۹۹۸ کودکان سرباز در پارلمان اروپا اشاره کرد.۱
اتحادیه اروپا هم چنین اعلامیه های عمومی را صادر نموده است که در آنها از کشورهای طرف درگیر برای بکارگیری معیارهای لازم جهت پایان دادن به استفاده کودکان درتعارضات مسلحانه خواسته تمام تلاش خود را بنمایند. یکی از اهداف اتحادیه اروپا بکارگیری معیارهای مؤثر برای خاتمه استفاده از کودکان درارتشها و گروه های مسلحانه و پایان بیکیفری است.
گفتار سوم:
حمایت های بین المللی از کودکان درمخاصمات مسلحانه
کنوانسیونهای چهارگانه ۱۹۴۹ ژنو وپروتکل الحاقی ۱۹۷۷ درموارد متعددی از کودکان حمایت بعمل آورده است که میتوان به طورکلی آن را به دو دسته حمایت مستقیم وغیرمستقیم از کودکان تقسیم بندی نمود. قبلاز تصویب پروتکلها، مجمع عمومی ملل متحد درسال ۱۹۷۴ اعلامیه حمایت از زنان و کودکان را در وضعیتهای اضطراری ومخاصمات مسلحانه تصویب نمود. هرچند رعایت این قطعنامه درجنگها الزام آور نیست، اما گامی مهم ومثبتدرتوجه به زمان و کودکان بهعنوان قربانیان رفتار غیرانسانی وافزایش توجه به افراد آسیب پذیر درمخاصمات داخلی است.
ماده۳ مشترک کنوانسیونهای ژنو بیان میکند با کسانی که مستقیماً درجنگ شرکت ندارند به انضمام افراد … یا کسانی که به علت بیماری یا زخمی یا اسارت و یا هرعلت دیگری قادر به جنگ نباشد، باید با اصول انسانیت رفتار شود.
پروتکل اول۱۹۷۷ الحاقی بهکنوانسیونهای ژنو دربند یک ماده ۷۷ همانطورکه قبلاًٌ آمد اظهارمیدارد کهکودکان بایدمورد احترامخاصی قرارگیرند ودر برابرهرشکل ازحمله غیرمحترمانه حمایت شوند، طرفهای مخاصمه مراقبت وکمکی را که کودکان خواه به علت سن و یا به هرعلت دیگری به آن نیاز دارند برای آنها فراهمنمایندودربند۴ برجدایی کودکانازبزرگسالان درمواقعی که کودک به دلایل مربوط به مخاصمهمسلحانه دستگیر یا بازداشت شده تأکید دارد.
دربند۴ ماده۳۸ کنوانسیون حقوق کودک آمده است: «کشور های طرف کنوانسیون مطابق با تعهداتخود نسبت به قانون بین المللی بشردوستانه در جهت حمایت از افراد غیرنظامی به هنگام جنگهای مسلحانه تمام اقدامات عملیرا برای تضمینومراقبت از کودکانی که تحتتأثیر (عواقب)جنگ قرارگرفتهاند بهعمل خواهند آورد» باید توجه داشت که اقدامات حمایتی تنها شامل حمایت از جسم کودک در برابر سلاحها و بمبارانها نیست هرچند که این مورددر اولویت است بلکه جلوگیری از نقض سایر حقوق کودک مثل تغذیه، آموزش، مشکلات روحی و …. را نیز در بر میگیرد.
کودکانی که در معرض آسیبهای جنگی قرار میگیرند به طور کلی به دودسته تقسیم میشوند:
الف) کودکانی که سن آنها زیر۷ سال است، این کودکان علاوه برآن که ممکن است دراثرنتیجه مستقیم جنگ جان خود را ازدست بدهند احتمال دارد دراثر عواقب و آثار جنگ دچار سوء تغذیه و بیماریهای مسری و مشکلات روحی و روانی شوند.
ب) این گروه شامل کودکانی میشود که بین ۷ تا ۱۵ سال سن دارند وخطری که بیشتر از همه درزمان جنگ آنها را تهدید میکند، موضوع شرکت آنان درجنگ به عنوان سرباز است که اساسنامه دیوانکیفری بین المللی بسیج اجباری وداوطلبانه افراد زیر۱۵سال را از مصادیق جنایت علیه بشریت دانسته است.۱
درجهان حدود ۳۰۰ هزار کودک سرباز در۳۰ کشور درتعارضات مسلحانه شرکت دارند و یک میلیون کودک در اثر جنگها دچار آسیبهای جدی شده یا برای همیشه فلج گردیده اند.۲
باتوجه بهآنچه اشاره شدحمایتهای بین المللیاز کودکان دردرگیریهای مسلحانه شامل دودسته حمایتهای عام وحمایتهای خاص میشود.
بند اول : حمایتهای عام
کودکان درمعاهدات حقوق بشردوستانه علاوه برآن که اصولاً وقاعدتاً غیرنظامی هستند ونباید به هیچ عنوان به آنها تعرض وتعدی شود، به دلیل آسیب پذیر بودن از حمایت برخوردارند.۳ اساساً حقوق بشردوستانه، حقوق حمایتی است وبه راستی حمایت «قلب» حقوق بشردوستانه میباشد. حمایت عام یعنی این که افراد بدون توجه به خصوصیات و ویژگیهای فردی، شغلی، جنسی و نژادی از تمام فعالیتها و امتیازات بشردوستانهای که به منظور حفاظت ازجمعیتهای غیرنظامی به عمل میآید برخوردار و بهرهمند گردند.
بند دوم: حمایت های خاص
علاوه برحمایتهای عام، کودکان بههمان دلیل آسیبپذیر بودن از حمایت خاص که مکمل حمایت عام است نیز برخوردارهستند. به تصریح بند اول ماده ۷۷ پروتکل اول ، کودکان باید مورد احترام خاص قرار گیرند ودر برابرهرشکل ازحمله غیرمحترمانه حمایت شوند. طرفهای درگیر درمخاصمه مراقبت وکمکی که به کودکان خواه بهعلت سن و یا به هرعلت دیگری به آن نیاز دارند، برای آنان فراهم نمایند. هدف حمایت خاصاز کودکان دراسناد حقوق بشردوستانه مصون نگه داشتن و حفظ آنان از ایراد هرگونه زیانهای روحی و جسمی به آنها است.
اصولاًدر باره اشخاص تحت حمایت حقوق بشردوستانه، همان مقررات خاص رفتار با بیگانگان در زمان صلح اعمال خواهد شد. برهمین اساس کودکان کمتر از ۱۵سال و زنان باردار و مادران اطفال کمتر از ۷ سال از هرگونه رفتار ممتازه به میزان اتباع دولت مربوطه، بهره مند میباشند.۱بعلاوه اگر در موارد استثنایی کودکان زیر۱۵سال سن بطور مستقیم درمخاصمات شرکت نمایند ودراختیارطرف دیگر قرارگیرند خواه اسیر جنگی باشند یا خیر، از حمایت های خاص برخوردارند.۲
برخیازحمایتهای خاصرا میتوان چنین برشمرد: تخلیه کودکان و تأسیس مناطق ویژه(پناهگاه)، حمایت ازسلامت کودکان، شناسایی، تعیینهویت و بازگشت به خانواده، آموزش وپرورش کودکان، حمایت از کودکان آواره و بیسرپرست وممنوعیت مجازات اعدام برای کودکان و مادران باردار.
الف: تخلیه کودکان و تأسیس مناطق ویژه(پناهگاه)
دولتها درزمان صلح و کشورهای متخاصم پساز شروع جنگ میتوانند درخاک خود ودرصورت لزوم در اراضی اشغالیمناطق امن ونقاط بهداری ایجاد نمایند تا زخمیان، بیماران، معلولان، پیران و کودکان کمتر از۱۵سال، زنان باردار ومادران کودکان کمتر از ۷ سال را از تأثیرات جنگ محفوظ دارند. هم چنین دول متخاصم تلاش میکنند برای تخلیه بیماران وزخمیان و معلولان و پیران وزنان تازه زا از نواحی محاصره شده و . . . ، به مقصد امن، توافقات محلی بین خود منعقد نمایند.۳
همچنین مطابق ماده ۴۹ (۳) کنوانسیون چهارم، دولت اشغالگر هنگام انتقال و یا تخلیه کودکان باید به گونهای اقدام کند تا حتیالمقدور کودکان درمؤسسات مناسب پذیرفته شوند و از جهت سلامت، بهداشت، امنیت و تغذیه درشرایط رضایت بخشی قرارگیرند و اعضای یک خانواده از یکدیگر جدا نباشند ونیز بر اساسمفهوم بند ۲ماده ۵۱ کنوانسیون چهارم بکارگیری اجباری افراد زیر ۱۸ سال توسط دولت اشغالگر ممنوع میباشد ونمیتوان آنانرا به کارهایی که مستلزم شرکت درمخاصمات وعملیات جنگی است وادار ساخت.۱
آنچهمسلم است اینکه دول متخاصمدرطول دوره جنگ باید تلاشهای خویشرا برای انعقاد موافقت نامههاییبرایآزادی وبازگشت به میهن ومحل اقامت یا بستریشدن دربیمارستان در یک کشور بیطرفنسبت به بعضی از طبقات بازداشتیان بویژه کودکان و… بکار ببندند.۲
طبق ماده ۷۸ پروتکل اول و ماده ۴ بند ۳ قسمت (۵) پروتکل دوم ۱۹۷۷ هرگونه انتقال کودکان به یک کشورخارجی ممنوع است، مگر دلایل اضطراری سلامتی و امنیت چنین انتقالی را ایجاد نماید. در این وضعیت نیز باید انتقال به گونهای انجام پذیرد که کمترین خطر را برای کودکان داشته و امکانات لازم برای تحصیل از جمله آموزش مذهبی و اخلاقی وی طبق خواسته والدین درمدت دوری از وطن فراهم گردد.
ب: حمایت از سلامت کودکان
درگیریهای مسلحانه جان اکثریت مردم را به خطر میاندازد، اما تأثیرآن بر کودکان شدیدتر است. هر ساله هزاران کودک بر اثر مستقیم جنگ کشته میشوند ولی بسیاری از کودکان دراثر وقوع جنگ ودرگیری به دلیل سوءتغذیه وعدم خدمات بهداشتی و پزشکی جان خودشان را از دست میدهند. بر اساسآمار unicef، تنها بین سالهای۱۹۸۱تا۱۹۸۸ درکشور موازامبیک ۴۵۴۰۰ کودک بر اثر درگیری و جنگ جان خود را از دست دادهاند.
بطورکلی جنگها آثار مخرب زیادی برکودکان میگذارد. از دست دادن جان، صدمه، بیماری، سوءتغذیه، معلولیت، شکنجه، سوء استفاده جنسی، زندان و… ازجمله پیامدهای جنگ نسبت به کودکان است. دراغلب درگیریهای مسلحانه ساختمانها وتأسیسات بهداشتی موردحمله قرارگرفته ووسائل وامکاناتیکه میتوانست سالم بماند، به تاراج رفته و یا به ناچار مجبور به تعطیلی میگردند. به هرحال وضع نظام بهداشتی جامعهدر زمان جنگ از همگسیخته میشود و ارائه خدمات بهداشتی با شکست مواجه میباشد. درزمان جنگ بیشترخدمات بهداشتیکشور، برای تأمین نیازهای نظامیان اختصاص پیدا میکند و بیمارستانها ملزم میشوند که بیماران غیر نظامی را نادیده بگیرند. این توجه زیاد به نظامیان کودکان را آسیبپ پذیرتر میکند.۱
اگر جمعیت غیرنظامی یکی از طرفهای مخاصمه از حیث کالاهای ضروری تأمین نباشد، هردولت و به خصوصدشمن میتواند به شرط اعمال حق کنترل خود به اینعملیات امدادی اجازه عبور آزادانه بدهد.۲ چنین محمولههایی میتواند شامل مواد غذایی اساسی وتجهیزات پزشکی و نیز دیگر لوازم ضروری برای بقاء (لباس، لوازم خواب و …) باشد. جمله سوم از بند اول ماده ۷۰ پروتکل اول الحاقی دریافتکنندگان لوازم و محمولههای فوق را بهترتیب کودکان، زنان باردار، زنان شیرده ومادران دارای فرزندان خردسال بر میشمارد.۳
یکیدیگراز اثرات جنگ برکودکان که جان و سلامتی آنان را درمعرض خطر جدی قرار میدهد، ازهم پاشیدگی برنامه واکسیناسیون کودکان است. درطول دو دهه گذشته و درجریان جنگهای داخلی بعضی از مؤسسات بین المللی ازجمله سازمان بهداشت جهانی (Who) با همکاری صندوق کودکان مللمتحددست به اقداماتی زدهاند تا درکشورهایی که جنگهای چندین ساله نگذاشته است برنامه واکسیناسیون کودکان اجرا شود این مجامع با توافق طرفین درگیر جنگ، کودکان را واکسینه نمایند. برای مثال درسال ۱۹۸۵درجریان جنگ داخلی «السالوادور » حکومت مرکزی ونیروهای مشورتی موافقت نمودند که سه روز جنگ را برای واکسینه کردن کودکان متوقف نمایندکه در طول این مدت ۲۵هزار کودک علیه سرخچه، دیفتری و دیگر بیماریها واکسینه شدند. همچنین درسالهای۱۹۸۸ و ۱۹۸۹ تیمهای بهداشتی اجازه پیدا کردند در افعانستان برنامه واکسیناسیون را اجرا کنند. اساسنامه دیوان بین المللیکیفری رم(۱۹۹۸) نیز هدایت عمومیحملات بر ضد بیمارستانها ومکانهای تجمع بیماران و حمله به واحدها و وسائل نقلیه پزشکی را جرم جنگی تلقی نموده است.
با توجه به اسناد حقوق بشردوستانه در مورد عدم حمله به تأسیسات بهداشتی و پزشکی و همچنین با توجه به اعتقاد جامعه جهانی درحفظ نظام بهداشتی جامعه درزمان جنگ و پذیرش قاعده ممنوعیت حمله به چنین تأسیساتی ازسوی همهی دولتها به نظر میرسد که این قاعده درحال حاضر ویژگی عرفی بدست آورده و طرفین جنگ مجاز به تخریب این تأسیسات نیستند.۱
ج : شناسایی تعیین هویت و بازگشت به خانواده:
دولتهای متخاصم متعهدند اقدامات و تمهیدات لازم را معمول دارند تا کودکان زیر۱۵ سال را که در اثر جنگ یتیم یا از خانواده خود جدا افتادهاند را به حال خود رها نکرده در نگهداری و اجرای مذهب و آموزش آنان تسهیل شود. آنها تلاش خواهند کرد تشخیص هویت همهی کودکان کمتر از ۱۲سال بوسیله حمل یک پلاک هویت یا به هر وسیله دیگر مقدور باشد.۲
طبق ماده۵ کنوانسیون چهارم یکیاز وظائفدولت اشغالگر این است که به منظورتسهیل بازگشت کودکان به خانواده ها ومیهنآنها، انتقال دهندگان برای هر کودک درصورتی که خطر یا صدمهای متوجه کودک نگردد کارتی صادرمیکنند که علاوه بر نام و نام خانوادگی کودک، مشخصات دیگری همچون جنسیت، محل و تاریخ تولد، نام کامل پدر ومادر، تابعیت، زبان مادری و زبانهای دیگرکه به آنها تکلم میکند، نشانی خانواده، وضع سلامتی، گروه خونی، هرگونه ویژگیهای مشخصه، تاریخ ومحل یافتن، زمان و محلترک کشور و دین کودک در آن درج میگردد. همچنین دولت اشغالگر با کمک مقامات ملی و محلی، حسن اداره مؤسسات پرستاری وتربیت کودکان را تسهیل خواهد کرد و هرگونه اقدام لازم برای تعیین هویت کودکان و ثبت نسب آنها را به عمل خواهد آورد. درهیچ حال نمیتوان وضعیت شخصیآنها را تغییرداد یا آنها را درتشکیلات و سازمان های تابعه خود وارد کرد.۳
اعضای یک خانواده بازداشت شده، مخصوصاً پدر ومادر و کودکانش، در یک محل باهمخواهند بود مگر اینکه دلایلی مانند سلامت جدایی میان آنان را به صورت موقت ضروری و لازم جلوه دهد. دولتها متعهد گردیدند تا به هر طریق ممکن به هم پیوستن مجدد خانواده هایی که براثر مخاصمات مسلحانه از یکدیگر جدا شدهاند را تسهیل وآسان نمایند.۱
د : آموزش و پرورش کودکان
درزمان جنگ بطور طبیعی مدارس مجبور به تعطیلی شده وکودکان ازآموزش وپرورش محروم میشوند وتنها ممکن است درروستاها یامناطقی که جنگ به آن سرایت نکرده است مدارس به فعالیتهای آموزشی و فرهنگیخود ادامه دهند و باز باشند. تعلیم وتربیت کودکان درجریان جنگ نقشمهمی درتأمین نیازهای روحی و روانی کودکان دارد ونسبت به برخی از آثار و پیامدهای جنگ بر کودکان حالت پیشگیری دارد. تعلیم وتربیت کودکان علاوه بر این که زندگی آیندهی آنان را میسازد، ارزشهای جامعه، عدالت و احترام به حقوق بشر را نیز ترویج میکند و رونق میدهد. برپایی نظام آموزشی درشرایط اضطرار ونگرانی از مخاصمات مسلحانه میتواند نوعی احساس امنیت و امیدرا درکودکان بوجود آورده و سبب میشود آنهاکمتر به دشواریها ومصائب جنگ فکر نمایند. دراین کلاسها و مدارس معلمان بهتر میتوانند به کودکان کمک کنند و یا به عبارت دیگر برپایی کلاسهای درس میتواند سلامتی جسمی و روانیکودک را تأمین و برآورده سازد.
مشغول نمودن کودکان درکلاسهای درس اینامتیاز را دارا میباشد که از ورود کودک به جنگ و ابتلا به بزهکاری جلوگیری میکند. پس دولتهای درگیر درمخاصمات وسازمان بینالملل وظیفه دارند تا همه تلاشهای خود را برای حفظ نظام آموزشی جامعه معطوف دارند. اسنادحقوق بشر وحقوق بشردوستانه به صراحت به برخورداری کودکان ازآموزش وپرورشدرهرشرایطی تأکید و اصرار دارند. ازجمله این اسناد ماده (۲۸) کنوانسیون حقوق کودک۱۹۸۹ است که بر اجرای آموزش و پرورش رایگان برای کودکان تأکید میکند.
مطابق ماده ۹۴ کنوانسیون چهارم دولت بازداشت کننده، فعالیتهای فکری، آموزشی، تفریحی و ورزشی بازداشت شدهها را تأمین خواهد کرد و آنان را برای شرکت در این گونه فعالیتها آزاد خواهد گذاشت؛ در تأسیس این قبیل فعالیتها اقدامات لازم را به عمل خواهد آورد، به ویژه این که اماکن مناسب دراختیار آنان خواهدگذاشت؛ آموزش کودکان و نوجوانان تأمین خواهد شد و آنان خواهند توانست در داخل یا خارج محل بازداشت به مدرسه بروند و از محلهای مخصوص برای ورزش استفاده نمایند؛ کودکان باید تحت تعلیم و تربیت مشتمل برتعلیم و تربیت مذهبی واخلاقی به صورتی که والدین و درصورت فقدان والدین سرپرستان آنها مایل هستند، قرارگیرند. دراسناد حقوق بشر دوستانه مانند پروتکل دوم ۱۹۷۷ نیز راجع به آموزشکودکان بحث شدهاست. ماده ۴ (a) این پروتکل اشعار میدارد: «کودکان باید از خدماتآموزشیاز جمله آموزشهای اخلاقی ومذهبی برخوردار باشند.»
حقوق بشردوستانه از همهی طرفین درگیر درجنگ میخواهد که از آسیبرساندن به مکانهای آموزشی خودداری کنند. ماده ۵۳ پروتکل اول تحت عنوان حمایت از اموال فرهنگی و مکانهای عبادت، حمله به این مکانها راممنوع کرده است. جدیدترین سند بین المللی یعنی اساسنامه دیوان بین المللی کیفری رم (۱۹۹۸) در ماده (۸) هدف قرار دادن ساختمان های آموزشی، هنری، علمی و حتی ساختمانهای خیریه را جرم جنگی تلقی نموده است. پس مطابق قوانین فوق طرفین جنگ موظف هستند ازحمله به مکانهای آموزشی کودکان خودداری و ممانعت کنند و تلاشهای خود را درحفظ و نگهداری این اماکن معطوف دارند.۱
هـ : حمایت از کودکان آواره و بیسرپرست

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت zusa.ir مراجعه نمایید.

یکی از شرایط اثبات نسب، وجود نکاح صحیح بین زن و مرد می‌باشد. اثبات وجود نکاح صحیح بین زن و مردی که ادعای پدری او نسبت به طفل شده است بوسیله هردلیلی، اگرچه اقرار خود آنها باشد ممکن خواهد بود.
و شرط دوم اثبات نسب، انعقاد نطفه طفل در زمان زوجیت می‌باشد. برای اثبات نسب مشروع، باید نزدیکی بین زوجین واقع شده باشد؛ بطوریکه نطفه طفل در زمان زوجیت بوسیله آن نزدیکی منعقد شده باشد. اثبات انعقاد نطفه طفل در زمان زوجیت بوسیله اماره فراش صورت می‌گیرد.
۲-۱-۲-۱-۲٫ حق نسب و شرایط اثبات آن در حقوق موضوعه
در قانون مدنی، مواد ۱۱۵۸ تا ۱۱۶۷ به مقررات مربوط به نسب اختصاص دارد و مواد ۱۱۵۸ تا ۱۱۶۳ در رابطه با اثبات نسب (پدری) و اماره فراش است. این مواد برطبق فقه امامیه تنظیم شده‌اند.
ماده ۱۱۵۹ قانون مدنی در مورد حداکثر مدت حمل، برخلاف مشهور فقهای امامیه، قول شیخ طوسی(ره) و محقق حلی(ره) را پذیرفته و آن را ده ماه تعیین کرده است. [۵۱]
۲-۱-۲-۲٫ نفی نسب (ولد) و انواع آن در فقه امامیه و حقوق موضوعه
برای اینکه پدر بتواند طفل را از خود نفی کند، چه شرایطی لازم است؛ و انواع نسب کدام‌ها می‌باشند؟ در مباحث زیر به طورمشروح بیان شده است.
۲-۱-۲-۲-۱٫ نفی نسب و انواع آن در فقه امامیه
یکی از انواع نفی نسب، نفی ولد در موردی که اماره فراش جاری نمی‌شود، می‌باشد فقهای امامیه درباره طفلی که در فاصله کمتر از شش ماه بعد از ازدواج بدنیا آمده و اماره فراش درباره او جاری نمی‌شود، می‌گویند: بر شوهر واجب است که طفل را از خود نفی کند زیرا می‌داند که در واقع فرزند او نیست پس اعتراف او به نسب و الحاق احکام نسب در مورد طفل، حرام است. این قول مشهور در میان فقهای امامیه است. اما شیخ مفید(ره) و شیخ طوسی(ره) معتقدند که شوهر در مورد مذکور مخیر بین نفی ولد و اعتراف به نسب است.حال اگر طفل پس از حداکثر مدت حمل از زمان نزدیکی بدنیا آمد نیز اماره فراش جاری نمی‌گردد و بر شوهر واجب است که طفل را از خود نفی کند.[۵۲]
و نوع دیگر نفی نسب، نفی ولد در موردی که اماره فراش جاری می‌شود، می‌باشد. هرگاه طفل پس از شش ماه از زمان انعقاد نکاح بدنیا آمده باشد و اماره فراش درباره او جاری شود، شوهر در صورت نفی ولد باید خلاف اماره فراش را ثابت کند. فقهای امامیه فرموده‌اند که در این مورد نفی ولد به دو چیز حاصل می‌شود: یکی اتفاق زوجین به عدم نزدیکی در مدت مذکور، دیگری ثبوت دوری آنان از یکدیگر از طریقه بینه و آن چه در حکم بینه است درباره انتفاء ولد از شوهر با ثبوت دوری زوجین از یکدیگر اشکالی نیست. اما در مورد اتفاق زوجین به عدم نزدیکی اشکال و اختلاف پیش آمده است. بعضی از فقها در توجیه آن فرموده‌اند: حق به زوجین اختصاص دارد و نزدیکی فعلی است که فقط آنان از آن آگاهی دارند و اقامه بنیه بر آن متعذر و متعسر است.
و بالاخره نوع سوم نفی نسب، نفی ولد از طریق لعان می‌باشد. و لعان در اصطلاح فقهی عبارت از ملاعنه (یکدیگر را نفرین کردن) مخصوص است بین زن و شوهر در نکاح دائم که برای ازاله حد یا اثبات نفی فرزند با الفاظ مخصوص نزد حاکم، انجام می‌شود.[۵۳]
۲-۱-۲-۲-۲٫ نفی نسب و انواع آن در حقوق موضوعه
در مورد اماره فراش ماده ۱۱۵۸قانون مدنی چنین مقرر می‌دارد: «طفل متولد در زمان زوجیت ملحق به شوهر است مشروط براینکه از تاریخ نزدیکی تا زمان تولد کم‌تر از شش ماه و بیش‌تر از ده ماه نگذشته باشد و در ماده ۱۱۵۹ق.م. اینگونه بیان می‌شود: «هرطفلی که بعد از انحلال نکاح متولد شود ملحق به شوهر است، مشروط براینکه مادر شوهر نکرده و از تاریخ انحلال نکاح تا روز ولادت طفل بیش از ده ماه نگذشته باشد.در ماده۱۱۶۰ق.م. در مورد تزاحم دو اماره فراش آمده: درصورتی که عقد نکاح پس از نزدیکی منحل شود و زن مجدداً شوهر کند و طفلی از او متولد گردد، طفل به شوهری ملحق می‌شود که مطابق مواد قبل الحاق به هر دو شوهر ممکن است و درصورتی که الحاق طفل به هر دوشوهر ممکن باشد؛ طفل ملحق به شوهر دوم است، مگرآنکه اماره‌ای قطعیه برخلاف آن دلالت کند.در ماده ۱۱۶۲ چنین آمده است: دعوی نفی ولد پس از انقضاء دوماه از تاریخ اطلاع یافتن شوهر از تولد طفل مسموع نخواهد بود و ماده ۱۰۵۲ در مورد لعان چنین بیان می‌دارد: تفریقی که با لعان حاصل شود موجب حرمت ابدی است.
۲-۱-۲-۳٫ انواع نسب در فقه امامیه و حقوق موضوعه
نسب که به وسیله رابطه خونی طفل با پدر و مادر تحقق می‌یابد دارای اقسام مختلفی می‌باشد که در مباحث زیر به طور مشروح به آن پرداخته شده است:
۲-۱-۲-۳-۱٫ انواع نسب در فقه امامیه
یکی از انواع نسب، نسب ناشی از شبهه است.هرگاه مردی با زنی نزدیکی کند به تصور اینکه بین آنان رابطه زوجیت وجود دارد، حال آنکه چنین رابطه‌ای در واقع وجود نداشته باشد، این عمل را نزدیکی به شبهه گویند. و اگر فرزندی از آن به دنیا بیاید او را ولد الشبهه و نسب او را ناشی ازشبهه می‌نامند و بر دو نوع است الف- شبهه حکمی مانند اینکه مردی با زنی که در عده است ازدواج کند و به گمان اینکه ازدواج با چنین زنی از نظر شرعی بلامانع است. ب- شبهه موضوعی مانند موردی که شخصی با زنی که در عده است به تصور اینکه عده اش سپری شده است ازدواج کند و در صورت شبهه اعم از حکمی ویا موضوعی اگر در اثر نزدیکی زن و مرد، طفلی متولد شود ولدالشبهه به حساب آمده و منتسب به کسی است که در شبهه بوده است بنابر این اگر هردو( زن و مادر) درشبهه بوده‌اند، منتسب به هردو خواهد بود؛ و اگر یک طرف عالم و طرف دیگر در شبهه بوده است، فرزند نسبت به طرفی که در شبهه بوده، ولد الشبهه و ملحق به او خواهد بود ولی نسبت به طرف عالم ولدزنا بوده و ملحق به او نخواهد بود.[۵۴]
نوع دیگر از نسب، نسب ناشی از زنا است:
زنا عبارتست از نزدیکی شخصی بالغ و عاقل با زنی که بر او حرام است و هرگاه در نتیجه این رابطه نامشروع، طفلی بدنیا آید؛ نسب او ناشی از زنا و طفل او را ولد زنا، فرزند طبیعی و فرزند نامشروع گویند.[۵۵] فقهای امامیه زنا را چنین تعریف کرده‌اند: زنا عبارتنداز نزدیکی شخص بالغ و عاقل با زنی که بر او حرام است، بدون اینکه حد نکاح یا شبهه وجود داشته باشد، با علم به حرمت نزدیکی و با اختیار.[۵۶]
نوع سوم نسب، نسب ناشی از تلقیح مصنوعی است:
تلقیح مصنوعی در اصطلاح عبارتست از داخل کردن نطفه مرد بوسیله ابزار پزشکی در رحم زن بدون اینکه نزدیکی صورت گیرد. تلقیح مصنوعی در فقه از دونظر مورد بحث است: یکی از لحاظ حکم تکلیفی، یعنی جوازو عدم جواز آن که آیا از لحاظ حکم شرعی، تلقیح مصنوعی مجاز است یا ممنوع؟ دوم از لحاظ حکم وضعی، یعنی طفلی که از این طریق متولد می‌شود ملحق به پدر و مادر طبیعی خود است یا به هیچکدام ملحق نمی‌شود؟ طفل متولد از تلقیح مصنوعی ممکن است یکی از سه طریق ذیل باشد :
۱- تلقیح مصنوعی با نطفه شوهر ۲- تلقیح مصنوعی با نطفه مرد اجنبی : الف – صورتی که زن و مرد جاهل به عمل تلقیح باشند: در این صورت طفل ملحق به پدر (صاحب نطفه) و مادر طبیعی خود می‌باشد.زیرا این طفل در ردیف ولد شبهه است.[۵۷] ب- صورتی که زن و مرد هر دو نسبت به عمل تلقیح علم داشته و با آگاهی آن‌ دو تلقیح مصنوعی انجام گرفته باشد: در این صورت نظر بسیاری از فقها این است که فرزند حکم ولد زنا را داشته و به هیچکدام از زن و مرد ملحق نمی‌شود، زیرا از لحاظ حکم تکلیفی، قرار دادن نطفه مرد اجنبی در رحم زن اجنبیه، مجاز نیست.ولی بعضی از فقها دراین صورت نیز فرزند را ملحق به پدر طبیعی (صاحب نطفه) و مادر طبیعی می‌دانند.فقهای بزرگ امامیه مانند شیخ طوسی(ره) درالنهایه و شهید ثانی(ره) در مسالک الافهام و صاحب جواهر(ره) فرموده‌اند : هرگاه از طریق مساحقه، نطفه مرد اجنبی وارد رحم زن شود و طفلی از آن پدید آید، این طفل ملحق به صاحب نطفه است.[۵۸] امام خمینی(ره) در تحریر الوسیله در مورد تلقیح با علم و عمد فرموده‌اند: اگر تلقیح با علم و عمد باشد در الحاق طفل اشکال است؛ اگرچه اشبه الحاق می‌باشد، لیکن این مساله مشکل است که از احتیاط در آن چاره‌ای نیست.[۵۹]
۲-۱-۲-۳-۲٫ انواع نسب در حقوق موضوعه
در قانون مدنی (ایران)، نص صریحی درخصوص نسب ناشی از تلقیح مصنوعی بواسطه مستحدث بودن آن وجود ندارد.و در مورد نسب و انواع آن مواد ۱۱۵۸ تا ۱۱۶۷ ق.م. شرایط تحقق و اثبات نسب را با هم مخلوط کرده‌اند و بیشتر مباحث راجع به راه‌های اثبات نسب است و تحقق نسب را به بداهت خود واگذار کرده است.با این حال ماده ۱۱۶۵ ق.م. طفل متولد از نزدیکی به شبهه را ملحق به طرفی می‌داند که در اشتباه بوده و درصورتیکه هر دو در اشتباه بوده‌اند؛ ملحق به هر دو طرف خواهد بود و نیز ماده ۱۱۶۷ در مورد زنا چنین مقرر می‌دارد: طفل متولد از زنا ملحق به زانی نمی‌شود.
۲-۱-۲-۴٫ حق برخورداری از امنیت شخصی و اجتماعی در فقه امامیه و حقوق موضوعه
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
هرچند که رعایت حق امنیت کودکان امروزه بدیهی به نظر میرسد اما با نگاهی به گذشته این موضوع و تغییر شکل تجاوز به این حق در روزگار ما بحث درباره آن ضروری می‌باشد لذا جهت پرداختن به این موضوع، مطالب زیر به طور مفصل در این مورد آورده شده است:
۲-۱-۲-۴-۱٫ حق برخورداری از امنیت شخصی و اجتماعی در فقه امامیه
از جمله حقوق مسلم کودکان، تامین امنیت آنان پیش از ولادت و پس از آن است. والدین نه تنها وظیفه دارند که حافظ خوبی برای فرزندان باشد بلکه باید آنها را از هر گزند و آسیبی دورنگه دارند. اسلام ضمن تاکید بر حفظ امنیت شخصی و اجتماعی کودکان، به رعایت حرمت و احترام و اکرام آنان بالطف و احسان سفارش فراوان کرده و به نوع تغذیه، مسکن، تفریح و بازی و بهداشت جسمی و روحی و تعلیم و تربیت نیکوی فرزندان توجه کرده است.[۶۰] بطوریکه کسانی که فرزندان خود را با جهل و نادانی از ترس تامین معاش و رفاه و آسایش زندگی می‌کشند در زمره زیانکاران معرفی کرده است.[۶۱]
۲-۱-۲-۴-۲٫ حق برخورداری از امنیت شخصی و اجتماعی در حقوق موضوعه
در این مورد ماده ۱۱۷۸ قانون مدنی چنین مقرر می‌دارد: ابوین مکلف هستند که در حدود توانایی خود به تربیت اطفال خویش برحسب مقتضی اقدام کنند و نباید آنها را مهمل بگذارند.
و طبق ماده ۱۱۶۸ و ۱۱۷۲ و ۱۱۷۳ ق.م. نگهداری و مواظبت از اطفال، تکلیف والدین است و هرگاه در اثر عدم مواظبت یا انحطاط اخلاقی پدر یا مادر صحت جسمانی و یا تربیت اخلاقی طفل در معرض خطر باشد محکمه می‌تواند هر تضمینی را که برای حضانت طفل مقتضی بداند، اتخاذ کند (بنابه تقاضای اقربای طفل یا قیم او و یا رئیس حوزه قضایی).
۲-۱-۳٫ حقوق غیرمالی کودک بر ولی، بعد از ولادت در فقه امامیه و حقوق موضوعه
مسأله نگهداری و تربیت کودک پس از ولادت از جمله مسائلی است که اهمیت آن بر کسی پوشیده نیست چرا که خوشبختی در پیشرفت جامعه در گرو نگهداری درست و آموزش و پرورش صحیح کودکان است و به همین خاطر در مطالب زیر به این امر مهم پرداخته شده است:
۲-۱-۳-۱٫ حق حضانت، شرایط و پایان آن در فقه امامیه و حقوق موضوعه
حضانت اقتداری است که به منظور نگاهداری و تربیت اطفال به پدر و مادر آنان اعطا شده است. در این اقتدار، حق و تکلیف به هم آمیخته و حقوق پدر و مادر وسیله اجرای تکالیف آنان است. لذا بر این مبنا ابتدا به ترتیب به حق حضانت و سپس شرایط و پایان آن در فقه امامیه و آنگاه در حقوق موضوعه به شرح ذیل پرداخته شده است:
۲-۱-۳-۱-۱٫ حق حضانت، شرایط و پایان آن در فقه امامیه
اول: حق حضانت: حضانت (به فتح و کسر حاء) از حضن گرفته شده است و در لغت به معنای حفظ و نگهداری، در کنار گرفتن کودک، دایه‌گری برای او، پرورش کودک و پرستاری کردن از او می‌باشد.فقهای امامیه آن را چنین تعریف کرده‌اند: حضانت عبارت است از ولایت و سلطنت بر تربیت طفل و متعلقات آن از قبیل نگاهداری کودک، گذاردن او در بستر، سرمه کشیدن، پاکیزه کردن، شستن جامه‌های او و مانند آن. بنابراین در حضانت هر آنچه که برای نگهداری طفل مطابق اقتضای سن او لازم است، باید انجام گیرد. حضانت هم ناظر به حمایت جسمی از کودک است و هم ناظر به حمایت روحی و اخلاقی طفل. بدین جهت فقها گفته‌اند: شخصی که حضانت طفل به او واگذار می‌شود باید آزاد، مسلمان (درصورت مسلمان بودن طفل) و امین باشد و از طرفی کلمه تربیت که فقها در تعریف حضانت بکار برده‌اند، دارای دوجنبه جسمی و روحی، مادی و معنوی است و اختصاص به پرورش جسمی ندارد.[۶۲]
دوم: شرایط حضانت در فقه امامیه حضانت طفل به کسی واگذار می‌شود که آزاد (غیر بوده)، عاقل، امین، و قادر به نگاهداری طفل باشد اگر طفل، مسلمان باشد شخص نامسلمان، اگرچه مادر باشد، نمی‌تواند حضانت او را عهده‌دار شود.[۶۳]
سوم: پایان حضانت با رسیدن کودک به بلوغ و رشد، حضانت پایان می‌یابد و هیچ‌کس حتی پدر و مادر حق حضانت بر او ندارد ؛ زیرا حضانت ولایت است و کسی بر فرد بالغ و رشید ولایت ندارد. لذا بعد از بلوغ و رشد، فرزند می‌تواند نزد هرکدام از پدر و مادر یا غیر آن دوکه بخواهد بماند.[۶۴]
۲-۱-۳-۱-۲٫ حق حضانت، شرایط و پایان آن درحقوق موضوعه
نگاهداری و تربیت اطفال بعنوان باب دوم از کتاب هشتم از جلد دوم قانون مدنی در مواد ۱۱۶۸ تا ۲۱۷۹ ق.م. مطرح شده است.در ماده ۱۱۶۸ ق.م. حضانت هم حق و هم تکلیف ابوین دانسته شده است. در ماده ۱۶۹ ق.م.قبل از اصلاح مجمع تشخیص مصلحت نظام، به پیروی از قول مشهور فقهای امامیه چنین آمده بود: «برای نگاهداری طفل، مادر تا دوسال از تاریخ تولد ولادت او، اولویت خواهد داشت پس از انقضاء این مدت حضانت با پدر است مگر نسبت به اطفال اناث که تا سال هفتم حضانت آنها با مادر خواهد بود». اما ماده فوق بنابر ماده واحده مصوب ۸/۹/۱۳۸۲ مجمع تشخیص مصلحت نظام اصلاح گردیده است. در ماده واحده ماده ۱۱۶۹ ق.م.مصوب ۲۰/۱/۱۳۱۴ به شرح زیر اصلاح می‌گردد: برای حضانت و نگهداری طفلی که ابوین او جدا از یکدیگر زندگی می‌کنند، مادر تا سن هفت سالگی اولویت دارد و پس از آن با پدر است. تبصره: بعد از هفت سالگی درصورت حدوث اختلاف، حضانت طفل با رعایت مصلحت کودک به تشخیص دادگاه می‌باشد.این ماده واحده در جلسه علنی روز یکشنبه مورخ ششم مردادماه یکهزار و سیصد و هشتاد و یک مجلس شورای اسلامی تصویب و در تاریخ ۸/۹/۱۳۸۲ با اصلاحاتی به تصویب مجمع تشخیص نظام رسیده است.حضانت هم ناظر به حمایت جسمی از کودک است و هم ناظر به حمایت روحی و اخلاقی از او؛ از این‌رو در ماده ۱۱۷۳ ق.م. به هر دو جنبه اشاره شده است: «هرگاه در اثر عدم مراقبت یا انحطاط اخلاقی پدر یا مادری که طفل تحت حضانت اوست صحت جسمانی یا تربیت اخلاقی طفل در معرض خطر باشد، محکمه می‌تواند به تقاضای اقربای طفل یا به تقاضای قیم او یا به تقاضای رئیس حوزه قضایی هر تصمیمی را که برای حضانت طفل مقتضی بداند، اتخاذ کند». ماده ۱۱۷۱ ق.م. بیان می‌کند: «در صورت فوت یکی از ابوین حضانت طفل با آنکه زنده است خواهد بود؛ هرچند متوفی پدر طفل بوده و برای او قیّم معیّن کرده باشد». کلمه «قیم» در این ماده، برخلاف اصطلاح معمول درحقوق، به معنی وصی بکار رفته است.[۶۵]
۲-۱-۳-۲٫ حق بازی و تعلیم و تربیت در فقه امامیه و حقوق موضوعه
همانطور که کودک نیاز به آب و هوا دارد، بازی و انتخاب رفتار و گفتار مناسب(تربیت) و یادگیری علوم و فنون جهت رشد و شکوفا شدن استعدادها و توانایی‌های خود در عرصه حیات اجتماعی نیز از حقوق و نیازهای اساسی کودکان به شمار می‌آید. به همین خاطر در مطالب زیر به این مباحث مهم پرداخته شده است.
۲-۱-۳-۲-۱٫ حق بازی و تعلیم و تربیت در فقه امامیه
بازی با سرشت کودک عجین است و یکی از نیازهای طبیعی او بشمار می‌رود.اسلام با توجه به این نیاز طبیعی دستور می‌دهد که کودکان را تا هفت سالگی آزاد بگذارند تا بازی کنند.امام صادق علیه السلام فرموده‌اند : بگذارفرزندت تا هفت سال به بازی بپردازد و در هفت سال دوم به تادیب او همت گمارو در هفت سال سوم مراقب او باش. چنانکه در روایتی از پیامبر آمده است : هرکس که کودکی نزد اوست، باید برای او کودک شود».[۶۶]
و بالاخره تربیت عبارت است از: انتخاب رفتار و گفتار مناسب، ایجاد و شرایط و عوامل لازم و کمک به شخص مورد تربیت تا بتواند استعدادهای نهفته‌اش را در تمامی ابعاد وجود، بطور هماهنگ پرورش داده و شکوفا سازد و به سوی هدف و کمال مطلوب تدریجاً حرکت کند. بنابراین تربیت کردن، یاری کردن کودک است تا به شخصیت آزاد و منضبطی که همان موجود اخلاقی است برسد یا بهتر بگوئیم: آن را در خود بسازد.[۶۷]
تعلیم: عبارت است از انتقال علو م وفنون و بطور کلی انتقال دانسته‌ها به فراگیر و متعلم.بعبارت دیگر تعلیم عبارت است از: سخن گفتن و القای کلمات معنادار، تا متعلم به معانی آن الفاظ پی ببرد، و بدین وسیله استعدادهای نهفته خویش را به فعلیت تبدیل سازد و عالم شود.از اینجا روشن می‌شود که تعلیم نیز نوعی تربیت بشمار می‌آید.[۶۸] تعلیم و تربیت در دیدگاه اسلام همراه و قرین هم هستند. شاید این دو را بتوان در ذهن ازهم جدا انگاشت، ولی در عالم خارج هر آموزشی، تربیت خاص خود را بدنبال دارد و در تربیت نیز، نوعی آگاهی و آموزش نهفته است.حق تعلیم و تربیت، از حقوق اساسی کودک بشمار می‌رود. در اسلام ضمن اینکه به جایگاه علم و دانش‌آموزی بطور عمومی فراوان اشاره شده است، تعلیم و تربیت فرزندان نیز بطور مستقل، مورد توجه قرار گرفته و برآن تاکید شده است. چنانکه در روایتی، امام علی(ع) فرمودند: حق فرزند بر پدر سه چیز است: ۱- نام نیکو برای او انتخاب کند ۲- او را به نیکی ادب کند ۳- به او قرآن بیاموزد.[۶۹]
هم چنین امام صادق(ع) فرمودند: (لازم است) طفل هفت سال بازی کند، هفت سال خواندن و نوشتن بیاموزد و هفت سال حلال و حرام (مقررات زندگی) را یاد بگیرد.[۷۰]
از آنجا که فرزندان استمرار وجود پدر هستند، تربیت آنها از زاویه‌ای دیگر نیز قابل بررسی است. امام سجاد(ع) در این زمینه می‌فرماید: حق فرزند برتو این است که بدانی قسمتی از وجود توست و در خیر و شر دنیا به تو پیوند دارد و تو در ادب آموزی و خداشناسی او مسئولیت داری، (بایستی او را به خدای بزرگ راهنمایی کنی) و در اطاعت اوامر حق نسبت به خودت و او یاریش نمایی، پس درصورت انجام وظیفه‌ات پاداش بری و درصورت تقصیر و کوتاهی کیفر شوی، پس در انجام امورش همچون کسی باش که به کارهای نیکوی او در دنیا آراسته می‌شود و به خوب اقدام کردنت درباره او و نتیجه خوب گرفتن از او نزد پروردگارش از مجازات مصون باشی و نیرو و توانی غیر از خداوند نمی‌باشد.[۷۱]
البته پدر بعنوان معلم و مربی باید همواره در تلاش برای جستن راه های بهتر و مؤثرتر برای تعلیم و تربیت و آگاهی مقدم بر امر تعلیم و تربیت او باشد.یک پدر خوب باید در ابعاد تعلیم و تربیتی مربوط به خود نیز پیوسته درحال رشد باشد.بنابراین پدر بعنوان مربی بایستی همواره در بکارگیری راه ها و روش های جدید تربیتی توانا باشد.البته برای تربیت، راه های مختلف بیان شده است.از جمله:
۱- تربیت بوسیله الگو: مربی و بویژه پدر در نظر طفل نمونه برتر و الگوی شایسته‌ای است که کودکان از نظر رفتاری و اخلاق، دانسته یا ندانسته، از او پیروی می‌کنند. ۲- تربیت بوسیله عادات نیکو: والدین باید از همان آغاز، طفل را به اخلاق و عادات و آداب شرعی و پسندیده خو دهند. ۳- تربیت از راه موعظه: قرآن کریم از شیوه موعظه و نصیحت و بیان داستانهای حکمت آمیز، قصه و حکایات پندآموز بسیار استفاده کرده است. با موعظه می‌توان مرز خوبی و بدی و مصادیق آنها را با لطافت تمام جدا نمود. ۴- تربیت از راه مراقبت: یعنی پدر بعنوان مربی بایستی طفل را به لحاظ تکوین عقیدتی و اخلاقی و آمادگیهای روانی و اجتماعی، سالم و مؤثر بودن محیط تعلیم و تربیت، همواره مدنظر و تحت مراقبت داشته باشد و از حال او غفلت نکند، تا با استمرار و پیگیری آگاهانه و بازخورد مناسب از حرکت‌های تربیتی بتوان به اهداف عالی دست یافت.همچنین پدر بعنوان مربی بایستی به قواعد اساسی تربیت برای نیل به هدف مطلوب پایبند باشد. اخلاص، تقوی، علم، حلم و اعتقاد به مسئولیت از جمله صفات اصلی مربی در راه تربیت بشمار می‌روند.[۷۲]
۲-۱-۳-۲-۲٫ حق بازی و تعلیم و تربیت در حقوق موضوعه
در حقوق ایران نیز علاوه بر حمایت جسمی کودک به حمایت اخلاقی و روانی وی نیز توجه داشته است. ماده ۱۱۰۴ ق.م. در این زمینه می‌گوید: «زوجین، باید در تشیید مبانی خانواده و تربیت اولاد خود به یکدیگر معاصدت نمایند».و در ماده ۱۱۷۸ نیز مقرر گردیده است: «ابوین مکلف هستند در حدود توانایی خود به تربیت اطفال خویش برحسب مقتضی اقدام کنند و نباید آنها را مهمل بگذارند».بنا بر ماده ۴ قانون تامین وسایل و موجبات تحصیل اطفال و نوجوانان ایرانی مصوب ۲۲/۵/۱۳۵۳: اگر ولی طفل در موعد مقرر به موجب قانون تعلیمات اجباری، بدون داشتن عذر موجه، کودک خود را برای تحصیل منظم به دبستان نسپارد، علاوه بر اجبار وی بر جبران غفلت و مسامحه به پرداخت جریمه و جزای نقدی تا دویست هزار ریال، و به انجام تکالیف خود نیز محکوم خواهد شد و اگر از اجرای حکم امتناع کند و یا پس از اجرای حکم، کودک یا نوجوان کمتر از ۱۸ سال را از تحصیل باز دارد، به حبس حنجه‌ای و تعزیری از یک سال تا سه سال و تامین هزینه معاش و تحصیل کودک و نوجوان محکوم خواهد شد.البته این ضوابط و مقررات تاکنون جدی تلقی نشده و کمتر اتفاق افتاده است که ولی متخلف طفل به پرداخت جریمه یا مجازات حبس محکوم شده باشد.[۷۳]
۲-۱-۳-۳٫ حق تکریم و احترام در فقه امامیه و حقوق موضوعه
تکریم و احترام به دیگران و اصول همزیستی در روابط اجتماعی انسانها یکی از اصول بدیهی و ضروری بشمار می‌رود که کودکان نیز نباید ازاین امر مستثنی باشد بنابراین در مطالب صفحه بعد سعی بر توضیح و تبیین این امر مهم شده است.
۲-۱-۳-۳-۱٫ حق تکریم و احترام در فقه امامیه
اسلام، توجه به نیازهای معنوی و تامین احتیاجات روانی کودک را به طرز ظریفی پیش‌بینی نموده است. از این روست که تکریم و رعایت احترام کودک بعنوان یک حق مسلم بر عهده والدین و دیگران مورد تاکید قرار گرفته است. چرا که دوره کودکی مهمترین دوره زندگی انسان و دوره شکل‌پذیری و اثرپذیری او می‌باشد.پیامبر(ع) فرمودند :«فرزندان خود را احترام کنید و آدابشان را نیکو گردانید تا مورد مغفرت و بخشش خداوند قرار گیرند». البته اکرام و احترام کودکان مصادیق فراوانی دارد که در اسلام بدانها تصریح شده است که در زیر به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:
۱- سلام کردن: امام صادق(ع) به نقل از رسول اکرم(ص) می‌‌فرمایند :«پنج چیز است که تا لحظه مرگ آنها را ترک نمی‌کنم… یکی از آنها سلام گفتن به کودکان است تا این رفتار، پس از من سنت گردد».[۷۴]
۲- خطاب نیکو به فرزندان: دراین رابطه پیامبر(ص) می‌فرماید : وقتی نام فرزندتان را می‌برید او را گرامی بدارید و جای نسشتن او را وسیع‌تر قرار دهید و نسبت به او روترش مکنید.[۷۵]
۳- عیب‌جویی نکردن: روزی مردی در حضور پیامبراکرم(ص) به خاطر عملی که فرزندش انجام داده بود از او عیب‌جویی کرد پیامبر فرمود : فررزندت تیری از تیرهای تیردان توست.[۷۶]
۴- وفای به عهد: علی(ع) از پیامبر گرامی اسلام نقل می‌کند: هریک از شما، اگر به فرزند خود وعده می‌دهد، باید به آن عمل کند و نیز امام کاظم(ع) می‌فرماید: اگر به کودکان خود وعده دادید وفا کنید زیرا آنان می‌پندارند که روزیشان به دست شماست، براستی خداوند برهیچ چیز از آنان آنچنان خشم نمی‌گیرد، مگر بخاطر زنان و کودکان.[۷۷]
۲-۱-۳-۳-۲٫ حق تکریم و احترام در حقوق موضوعه
با مستفاد از روح مواد ۱۱۷۳ و ۱۱۷۸ قانون مدنی و نظر به پیروی قانون مدنی ایران از فقه امامیه می‌توان گفت که ولی قهری ملزم به رعایت کرامت و احترام کودک است، همانطوریکه خودشان نیز متقابلاً از کودک چنین انتظاری را دارند.
۲-۱-۳-۴٫ ولایت اولیای قهری در عقد نکاح صغار و تعارض آنها در فقه امامیه و حقوق موضوعه
ار آنجائیکه هر یک از پدر و جد پدری در عرض یکدیگرولایت بر نکاح صغار دارند و ممکن است در صورت اقدام همزمان هردو به این امر تعارض پیش آید بنابراین عندالزوم مطالب زیر جهت روشن شدن امر فوق الذکر بیان شده است:
۲-۱-۳-۴-۱٫ ولایت اولیای قهری در عقد نکاح صغار و تعارض آنها در فقه امامیه
یکی از انواع ولایت قهری در عقد نکاح صغار، ولایت پدر می‌باشد.پدر بر عقدنکاح پسر صغیر یا دختر صغیره خود ولایت دارد. این حکم مورد اجماع فقهای امامیه است، و روایات زیادی نیز در این زمینه وارد شده است.[۷۸]
و یکی دیگر از انواع ولایت قهری بر نکاح صغار، ولایت جدپدری است. جدپدری در حال حیات پدر در ولایت برنکاح با او شریک است یعنی هریک مستقلاً دارای ولایت برنکاح صغیر یا صغیره می‌باشند و اگر یکی از آنها بمیرد ولایت اختصاص به دیگری پیدا می‌کند.در این مساله، اختلافی بین فقهای امامیه وجود ندارد، و تنها ابن ابی عقیل(ره) معتقد است که ولایت برعقدنکاح با پدر است و غیر از او کسی دارای ولایت نیست. البته فرمایش ابن ابی عقیل مخالف با ظاهر روایاتی است که در باب اولیاء عقدنکاح وارد شده است منظور از جدپدری، پدر پدر، جد جد و هرچه بالاتر رود، می‌باشد. در این مسئله که آیا وجود پدر پدر (جد نزدیک)، جد پدر یا جد جد و دورتر ولایت دارند یا نه؟ عده‌ای از فقها قایل به ترتیب شده‌اند. ولی اکثر فقهای امامیه معتقدند که جدپدری و هرچه بالا رود هم ردیف پدر دارای ولایت هستند. زیرا روایات در باب نکاح، اطلاق دارند و شامل جد نزدیک و دور می‌شوند.
وبالاخره آخرین نکته قابل ذکر در ولایت قهری بر نکاح صغار، تعارض ولایت اولیاء قهری در عقد نکاح صغار می‌باشد، و چنانکه گفته شد هریک از پدر و جدپدری در عرض یکدیگر ولایت برنکاح صغیر یا صغیره دارند. بنابراین هرکدام از آنها می‌تواند بدون کسب رضایت دیگری اقدام به ازدواج مولی‌علیه نماید. البته در صورت وقوع ازدواج از طرف هردو، ازدواجی که زودتر انجام گرفته است صحیح، و دیگری لغو و باطل است.براین مطلب ادعای اجماع شده است. روایات بسیاری نیز در این زمینه وارد شده است و در صورت وقوع هردو عقد پدر و جدپدری در زمان واحد، عقدنکاح جدپدری مقدم خواهد بود. براین مطلب ادعای اجماع شده است و به روایاتی که دلالت براین مطلب دارند نیز استناد شده است. [۷۹]
۲-۱-۳-۴-۲٫ ولایت اولیای قهری برعقد نکاح صغار و تعارض آنها در حقوق موضوعه
در ماده ۱۰۴۱ ق.م. قبل از اصلاح مجمع تشخیص مصلحت نظام چنین آمده بود: «نکاح قبل از بلوغ ممنوع است. تبصره: عقدنکاح قبل از بلوغ با اجازه ولی به شرط رعایت مصلحت مولی‌علیه صحیح می‌باشد» (اصلاحی مصوب ۱۴/۸/۷۰). اما بنابر ماده واحده مصوب ۱/۴/۱۳۸۱ مجمع تشخیص مصلحت نظام، ماده ۱۰۴۱ ق.م. اصلاح گردیده است.«ماده واحده- ماده ۱۰۴۱ قانون مدنی موضوع ماده ۲۴ قانون اصلاح موادی از قانون مدنی و تبصره آن مصوب ۱۴/۸/۱۳۷۰ بشرح ذیل اصلاح می‌گردد : ماده ۱۰۴۱- عقدنکاح دختر قبل از رسیدن به سن ۱۳ سال تمام شمسی و پسر قبل از رسیدن به سن ۱۵ سال تمام شمسی منوط است به اذن ولی به شرط رعایت مصلحت با تشخیص دادگاه صالح. قانون فوق مشتمل بر ماده واحده در جلسه علنی روز یکشنبه مورخ بیست و هفتم آذر ماه یکهزار و سیصد و هفتاد و نه مجلس شورای اسلامی تصویب و در تاریخ ۱/۴/۱۳۸۱ با اصلاحاتی در عنوان و متن به تصویب مجمع تشخیص مصلحت نظام رسیده است. از ظاهر ماده ۱۰۴۱ اصلاحی استفاده می‌شود که نفوذ نکاح ولی قهری مشروط براین است که رعایت مصلحت مولی‌علیه در آن شده باشد.یعنی کافی نیست که زناشویی اجباری کودک مفسدتی به بار نیاورد، بلکه بایستی به مصلحت کودک هم باشد.نکاح در ماده ۱۰۴۱ ق.م. اصلاحی همراه با عقد آمده است تا تردیدی باقی‌نماند که به معنای زناشویی و نزدیکی بکار نرفته است. چه آن که در فقه «نکاح» بمعنی زناشویی و نزدیکی نیز بکار می‌رود و حتی به عقیده بعضی بطور مجازی بمعنی «عقدنکاح» است.[۸۰]ولی چنانکه قبلاً هم اشاره شد، در فقه، نکاح پیش از بلوغ بوسیله ولی قهری امکان دارد، یعنی پدر و یا جدپدری می‌تواند کودک نابالغ را شوهر دهد یا برای نابالغ خود زن بگیرد.اما آمیزش دختری که بالغ نشده ممنوع است و مسئولیتهای کیفری و حقوقی به بار می‌آورد.

پایان نامه

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت zusa.ir مراجعه نمایید.

– در نشست حامیان گفتمان انقلاب اسلامی : اگر کسی در این موضع خدمتی که من قرار دارم قرار گیرد شاید فقط ۱۰ درصد از ناگفته ها را می گوید ، ۲۵ درصد را شاید در آینده بگوید و ۶۵ درصد بقیه را به خاطر منافع نظام شاید هیچ وقت نگوید.
– در حالی که احمدی نژاد این فساد مالی را به یک بانک خصوصی نسبت می دهد ،چرا سه تن از مدیران بانک های اصلی کشور متهم و برکنار می شوند؟
– متهم اصلی امیرمنصورآریا واستفاده ازاعتبار اسنادی غیرمتعارف و ۹۷ هزار برابر کردن سرمایه اولیه اش در مدت بسیار کوتاه.
– اگر فشار بیشتری بر احمدی نژاد و دولت وارد شود احمدی نژاد اسناد فساد مالی را رو می کند.
۴-۲- علی اکبر صالحی ، واکنش دیرهنگامی به اخبار ترور فرماندهان سپاه نشان داده است.
– صالحی با یک تاخیر ۱۰ روزه مبنی بر طرح ترور فرماندهان سپاه و سپاه قدس در کنگره آمریکا ، واکنش از خود نشان داده است.
– صالحی: این طرح بی شرمانه است و قابلیت پیگرد قضایی و حقوقی دارد. ما هم می توانیم در قبال این طرح با آمریکاییها مقابله به مثل داشته باشیم.
– کارشناس آمریکایی پیشنهاد می کند: یکی از فرماندهان سپاه را در سفر به قتل برسانید.
– حسن فیروز آبادی : آمریکایی ها قادر به انجام چنین عملیاتی نیستند و در این صورت ایران مقابله به مثل می کند و واکنش نشان می دهد.
۵-۲- ۵۲درصد یونانی ها ،خواستار تشکیل حکومت ائتلافی هستند.
۶-۲- تجهیزات ارسال پارازیت ( پارازیت های ا لکترونیکی) را روسیه به ایران فروخته است.
– در چهارچوب همکاریهای فنی و نظامی ایران و روسیه ، روسیه تجهیزات مربوط به ارسال پارازیت ( پارازیت های ا لکترونیکی) را به ایران فروخته است .
– روسیه مذاکرات دائمی با ایران دارد تا تجهیزات نظامی خارج از فهرست تحریم را به ایران بفروشد.
– ارسال امواج ا لکترونیکی بر روی شبکه های ماهواره بخشی از سیاست نظام جمهوری اسلامی برای جلوگیری از جریان آزاد اطلاعات است.
۷-۲- بهمن فرمان آرا تهیه کننده و کارگردان سینمای ایران ممنوع الخروج شد.
– فرمان آرا دیروز مطلب طنزی را درباره اختلاس در روزنامه شرق نوشته و همچنین مطلبی را درباره سلحشور نوشته است ( سلحشور اخیرا گروهی از زنان هنر پیشه ایران را فاحشه قلمداد کرده است)
– فرمان آرا که برای شرکت در یک جشنواره فیلم خارجی به فرودگاه رفته بود ،متوجه شد ممنوع الخروج شده است.
۸-۲- عباس صداقت ، رئیس دفتر ایدز سازمان مدیریت بیماری های واگیردار وزارت بهداشت ، ازافزایش مبتلان به ایدز بین زنان ایرانی خبر داد.
– علت ومهمترین عامل افزایش ایدزمیان زنان ایرانی : روابط جنسی پرخطر وکنترل نشده است.
– ۹/ ۶۶ ابتلا به ایدزاز طریق تزریق مواد مخدر و ۱ /۲۱ از طریق روابط جنسی است .
۹-۲- صدها زندانی آزاد شدند ولی خشونتها همچنان ادامه دارد.
– آزادی صدها زندانی درسوریه درادامه خشونت ها در سوریه.
– موافقت بشار اسد با طرح اتحادیه عرب مبنی بر توقف خشونت ها و خروج تانک ها و …
۳- دوشنبه ۲۳ / ۸ / ۹۰ ( ۱۴ نوامبر ۲۰۱۱ )
۱-۳- انگلستان هیچ گزینه ای را علیه تهران از نظر دور نمی دارد ( در اجلاس بروکسل )
– در اجلاس بروکسل ، مخالفانی علیه حمله نظامی به ایران هم وجود داشت ؛ از جمله آلمان
– اوباما : روسیه و چین هم به خطر سلاح اتمی ایران واقفند . وی در حاشیه اجلاس اپک گفت : کشورش هفته آینده مذاکراتی را درباره سلاح اتمی ایران با چین و روسیه خواهد داشت
۲-۳- یکی از سناتورهای جمهوری خواه آمریکا خواستار تغییر رژیم در ایران شد
– توانایی فنی ایران آنقدر پیشرفته است که فقط با تغییر رژیم می توان جلوی دستیابی ایران به سلاح اتمی را گرفت.
– باید نیروهای هوایی و دریایی و سپاه پاسداران نابود شوند و از مخالفان حمایت کرد. اگر ایران به سلاح اتمی دست پیدا کند جهان در تاریکی فرو خواهد رفت.
۳-۳- هشدار نظامیان آمریکا از بهره برداری تهران درعراق
– نظامیان آمریکایی گفته اند که پس از خروج نظامیان آمریکا ازعراق ، تهران نهایت بهره برداری را خواهد داشت.
– تنها راه جلوگیری از بهره برداری ایران ، حفظ نیروهای نظامی آمریکا درعراق ومنطقه است.
– جمهوری اسلامی کمک های مالی به مخالفان یمن و عراق و سوریه می کند
– آمریکا در نظر دارد بین ۳۵۰۰ تا ۷۰۰۰ نیروی خود را درکویت مستقر کند
۴-۳- ایران ، اتهام ارتباط با گروه تروریستی در بحرین را تکذیب کرد
– امیرعبدالهیان ( معاون وزیرامورخارجه درامورکشورهای عربی وآفریقایی) :
– این اتهام بخشی از سناریوی به اصطلاح ایران حراسی است که از سوی دولت آمریکا طراحی شده است.
– مناسبات ایران علاوه بر بحرین با عربستان هم اوضاع خوبی ندارد
۵-۳- آیا اسرائیل در انفجارهای پادگان سپاه نقش داشته است؟
– اسرائیل از حادثه انفجار ملارد ، ابراز خوشحالی کرده است.
– مقامات ایرانی هنوزاظهار نظری در این باره نکرده اند.
– جراید اسرائیلی می گویند : قتل احمد رضایی فرزند محسن رضایی هم برخلاف نظر مقامات ایران که معتقدند کار موساد است ، کار خود ایران است.
۶-۳- کویت ادعای ایران را درباره اتهام جاسوسی دو تبعه دستگیر شده رد کرد .
– مقامات ایرانی ( فرماندارآبادان ) ادعا دارند که این دو تبعه به صورت غیر قانونی وارد ایران شده اند و تجهیزات جاسوسی به همراه داشته اند.
– مقامات کویتی می گویند این دو کویتی با یک شبکه خصوصی کار می کردند و هدفشان تهیه یک فیلم اجتماعی بود (یک مجری و یک فیلم بردار) آنها با ویزا وارد ایران شدند و جاسوس نیستند.
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
۷-۳- مجازات سفر به اسرائیل ( هر ایرانی یا ایرانی تبار ) ۵ سال زندان و توقیف ۵ سال گذرنامه آنهاست.
– از جمله افراد زندانی شده ؛ حسین درخشان ( وبلاگ نویس ایرانی) در سال ۲۰۱۰ است که به علت سفربه اسرائیل ، به ۱۹ سال زندان محکوم شد.
۸-۳- الپاییس ( روزنامه اسپانیایی) : همه جوانان ایرانی می خواهند فرار کنند.
– فعالان سیاسی ، دانشجویان ، متخصصانی که آینده شغلی خود را نامعلوم می بینند ، دانش آموزان و … خواستار رفتن از ایران هستند.
– نبود شغل و نبود آزادی سیاسی و اجتماعی و … علت فراراغلب جوانان ایرانی است.
– فرارمغزها پدیده تازه ای درجمهوری اسلامی نیست.
– اکثر مهاجران ایرانی ، جوانان دیپلمه ای هستند که یکی دو زبان می دانند.
۹-۳- بهترین موفقیت تاریخ وزنه برداری ایران در رقابت های پاریس ( ۵ طلا ، ۲ نقره ، ۴ برنز )
– مقام سوم پس از روسیه وچین ، برای اولین بار – شکستن رکورد حسین رضازاده توسط بهداد سلیمی
۱۰-۳- مرتضی آقا تهرانی دیشب درکنفرانس مطبوعاتی گفت : گرین کارت اقامت دائمی اش در آمریکا باطل شده است(علت آن را بیان نکرد)
– واکنش هایی از دولت و حوزه علمیه درباره گرین کارت برخی مقامات که تابعیت دو گانه دارند.
– بسیاری مسئولین ایرانی تابعیت دوگانه دارند.
۱۱-۳- سوریه نگران ازعواقب تعلیق عضویتش در اتحادیه عرب.
– اتحادیه عرب تصمیم گرفته عضویت سوریه را به حالت تعلیق درآورد.
۴- سه شنبه ۱ / ۹ / ۹۰ ( ۲۲ نوامبر ۲۰۱۱ )
۱-۴- دو سناتور پرنفوذ ، خواستار پشتیبانی آمریکا از فرانسه شدند
– دو سناتور آمریکایی ( جان مک کین ، جو لیبرمن) ازابتکار فرانسه درمحدودیت های جدیدعلیه ایران ، پشتیبانی کردند.
– مسدود کردن دارایی های بانک مرکزی ایران و تحریم نفت ؛ پیشنهاد فرانسه به چند کشور نظیر انگلستان ، کانادا ، آلمان ، ژاپن ، آمریکا و اتحادیه اروپا برای تحریم اجناس ایرانی و تحریم تجارت با ایران و تحریم نفت.
۲-۴- ایران فروش سلاح های شیمیایی را به رژیم قذافی تکذیب کرد
– رامین مهمان پرست ( سخنگوی وزارت امور خارجه ): ایران سلاح شیمیایی در اختیار رژیم قذافی نگذاشته . ایران همواره مخالف ساخت و توسعه سلاح های شیمیایی بوده است .
– واشنگتن پست به نقل از وزارت دفاع آمریکا : کشف سلاح های شیمیایی ساخت ایران در انبارهای لیبی.
۳-۴- علی رغم تحریم های جدید علیه ایران ، قیمت نفت کاهش پیدا کرد.
– باوجود تحریم های جدید بین المللی علیه بانک مرکزی و نفت ایران ، بهای نفت کاهش یافته است . علت
اصلی این کاهش ، ضعف رشد اقتصادی آمریکاست.
عکس مرتبط با اقتصاد
– برخی کارشناسان معتقدند تحریم های بانکی و نفتی بیشترعلیه ایران ، باعث می شود قیمت نفت دوباره افزایش پیدا کند.
– اما عده ای از کارشناسان معتقدند ضعف رشد اقتصادی آمریکا و بازگشت دوباره نفت و گاز لیبی به بازارهای جهانی ، باعث می شود تا اوایل سال جدید میلادی هم قیمت نفت کاهش پیدا کند.
۴-۴- یک ساله می شود رژیم ایران را تغییر داد.
– گینگریش ( سناتور آمریکائی ) : می توان یک ساله رژیم ایران را تغییر داد ، مشروط به اینکه ایالات متحده موضع و جبهه تهاجمی نسبت به ایران داشته باشد.
– آمریکا آماده حمایت از اسرائیل است به شرطی که اسرائیل طرح حساب شده ای علیه ایران و برای حمله به ایران داشته باشد. بمباران پایگاه های هسته ای ایران ، قطع صادرات بنزین به ایران و ….

برای

۵-۳-۱-۱- پیشنهادهای اجرایی مبتنی بر یافته های پژوهش ۶۵
۵-۳-۱-۳- پیشنهادات پژوهشی به منظور انجام تحقیقات بعدی ۶۶
۵-۳-۱-۳- پیشنهاد کلی برای نتیجه بدست آمده از فرضیه های موجود در پژوهش : ۶۶
۵-۴- محدودیت های تحقیق ۶۷
۵-۴-۱- محدودیت در اختیار ۶۷
۵-۴-۲- محدودیت های خارج از اختیار ۶۷
منابع فارسی : ۶۸
فهرست منابع لاتین ۷۱
ضمائم ۷۴
پرسش نامه ۷۵
جداول یافته های ۷۹
فهرست جداول
عنوان صفحه
جدول ۴-۱: توزیع فراوانی آزمودنی‌ها بر حسب چنسیت به تفکیک پایه تحصیلی ۵۲
جدول ۴-۲: میانگین و انحراف معیار نمرات خشونت خانوادگی در بین آزمودنی‌های دختر و پسر ۵۳
جدول ۴-۳: میانگین و انحراف معیار نمرات پیشرفت تحصیلی در بین آزمودنی‌های دختر و پسر ۵۴
جدول۴-۴: ماتریس ضرایب همبستگی پیرسون بین خشونت خانوادگی و پیشرفت تحصیلی ۵۵
جدول ۴-۵: ضریب همبستگی چندگانه و ضریب تعیین بین متغیرهای پیش‌بین و متغیر ملاک ۵۶
جدول ۴-۶: ضرایب رگرسیونی استاندارد شده و آزمون معنی‌داری مربوطه ۵۶
جدول۴-۷: ماتریس ضرایب همبستگی پیرسون بین خشونت خانوادگی و پیشرفت تحصیلی ۵۷
جدول ۴-۸: ضریب همبستگی چندگانه و ضریب تعیین بین متغیرهای پیش‌بین و متغیر ملاک ۵۸
جدول ۴-۹: ضرایب رگرسیونی استاندارد شده و آزمون معنی‌داری مربوطه ۵۸
جدول۴-۱۰: ماتریس ضرایب همبستگی پیرسون بین خشونت خانوادگی و پیشرفت تحصیلی ۵۹
جدول ۴-۱۱: ضریب همبستگی چندگانه و ضریب تعیین بین متغیرهای پیش‌بین و متغیر ملاک ۶۰
جدول ۴-۱۲: ضرایب رگرسیونی استاندارد شده و آزمون معنی‌داری مربوطه ۶۰
فهرست نمودارها
عنوان صفحه
نمودار ۴-۱: درصد توزیع فراوانی آزمودنی‌ها بر حسب چنسیت به تفکیک پایه تحصیلی ۵۲
نمودار ۴-۲: میانگین نمرات خشونت خانوادگی در بین آزمودنی‌های دختر و پسر ۵۳
نمودار ۴-۳: میانگین نمرات پیشرفت تحصیلی در بین آزمودنی‌های دختر و پسر ۵۴
چکیده
تحقیق حاضر با هدف “بررسی رابطه بین خشونت خانوادگی و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان مدارس راهنمایی شهر خرم آباد” صورت گرفته‌است. در این تحقیق از روش پژوهش توصیفی از نوع همبستگی استفاده شد. جامعه آماری مورد مطالعه در این تحقیق کلیه دانش‌آموزان مدارس راهنمایی شهر خرم‌آباد به تعداد۱۱۷۴۴ نفر(۵۸۱۱ پسر و ۵۶۶۶ دختر) بود. برای تعیین حجم نمونه از فرمول کوکران استفاده گردید و تعداد ۳۷۲ نفر(۱۸۸ پسر و ۱۸۴ دختر) به عنوان نمونه آماری به روش نمونه‌گیری طبقه‌ای‌ نسبی انتخاب گردید. برای جمع‌ آوری داده‌های مورد نیاز، پرسشنامه محقق ساخته به‌کار رفته‌است. برای تعین روایی از روایی محتوایی استفاده شد و پایایی پرسشنامه‌ها با بهره گرفتن از‌‌ روش آلفای کرونباخ تعیین گردید. ضریب آلفای کرونباخ پرسشنامه برابر با ۸۵/۰ به‌دست آمد. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها و آزمون فرضیه‌های تحقیق علاوه بر شاخص‌های آمار توصیفی از جمله میانگین و انحراف استاندارد از آزمون‌های آمار استنباطی مانند ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چندگانه استفاده شده‌است. نتایج نشان داد که بین خشونت خانوادگی و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان رابطه منفی و معنی‌دار وجود دارد همچنین بین خشونت روانی و فیزیکی با پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان رابطه منفی و معنی‌دار وجود دارد و خشونت فیزیکی از قابلیت پیش‌بینی‌کنندگی بهتری برای پیشرفت تحصیلی برخوردار بود.
کلید واژه‌ها: خشونت خانوادگی، خشونت فیزیکی، خشونت روانی، پیشرفت تحصیلی

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت tinoz.ir مراجعه کنید.

فصل اول

(کلیات)

مقدمه

خشونت خانگی واقعیتی آزار دهنده و غیر قابل انکار در دنیای امروز است، در جهانی که محیط خانه می باید پناهگاهی باشد تا ساکنانش در آن بیاسایند و خستگی ها و رنج های ناشی از دشواری های محیط بیرون خانه را به فراموشی بسپارند، متاسفانه برای بسیاری از مردم، خانه به جهنمی می ماند که آتش دشمنی، خشم، خشونت، کینه و انتقام در آن هر لحظه شعله ورتر می شود. خشونت های خانگی مخصوص جامعه یا طبقه ی خاصی نیست، بلکه اکنون همه ی کشورهای دنیا و طبقات اجتماعی مختلف با آن دست به گریبانند و تغییر و تحولات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی هر روزه بر میزان آن افزوده است.(درویش پور ،۱۳۷۸)
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
در تعریف خشونت خانگی می توان گفت: «خشونت خانگی خشونتی است که در محیط (حوزه) خصوصی خانواده به وقوع می پیوندد و عمیقاً میان افرادی رخ می دهد که به سبب صمیمیت، ارتباط خونی یا قانونی به یکدیگر پیوند خورده اند. (مهرانگیز ،۱۳۷۹)
همچنین براساس تعریفی دیگر «خشونت خانگی مراقبت سایر اعضای خانواده با بکارگیری زور و اعمال رفتارهایی است که از نظر جسمی، جنسی و روانی خشونت آمیز هستند.»(همان،۱۳۷۹)
خشونت خانگی در ایران تا چند سال پیش به مفهوم پدیده و آسیب اجتماعی اصلاً مدنظر نبود، هر چند برخی موارد حاد خشونت خانگی در مطبوعات انعکاس می یافت، اما به صورت معمول خشونت به مثابه رفتار نابهنجار فردی در نظر گرفته می شد و اگر در مورد آن بحث و گفت وگویی می شد، برای روشن کردن علل فردی رفتار خشن بود، از چند سال قبل به این طرف، سرانجام این پدیده مورد توجه سازمان ها و محافل علمی قرار گرفت و اقدام های چندی در این زمینه صورت گرفت که از جمله آنها می توان برگزاری سمینارها، سخنرانی ها و حتی تشکیل گردهمایی هایی با هدف بررسی و مقابله با خشونت های خانگی اشاره کرد. (درویش پور،۱۳۷۸)
خشونت در خانه انواع و اقسام متعددی را شامل می شود و به اعتبار نوع و یا شخص قابل تقسیم بندی می باشد، اقسام خشونت خانگی به اعتبار نوع خشونت، شامل خشونت جسمی، خشونت روانی، خشونت جنسی، خشونت بهداشتی، خشونت مالی و… می شود. به اعتبار شخص نیز خشونت خانگی ممکن است در یکی از اشکال همسرآزاری، کودک آزاری، فرزندکشی، ضرب و جرح و یا قتل والدین و خشونت فرزندان درباره ی یکدیگر ظهور و بروز پیدا کند.از میان مواردی که در فوق به آن اشاره رفت بحث نوشتار حاضر را تشکیل می دهد، انواع کودک آزاری و بررسی علل و عوامل آن در محیط خانه می باشد.(همان،۱۳۷۸)
پرداختن به کودک آزاری و علل و زمینه های بروز آن در قالب یک مشکل و آسیب اجتماعی می تواند در شناخت مشکل و علل و بروز آن و ارائه راهکارهای لازم برای پیشگیری و مقابله با آن بسیار موثر و راهگشا باشد، ضرورت بحث مزبور از آنجا ناشی می شود که، اندیشمندان قرن حاضر را «عصر کودکان» نامیده اند و امروزه کودکان در جایی که باید امن ترین مکان برای آنان باشد، بیش از هر جای دیگر در معرض خطر هستند و در حقیقت احتمال اینکه کودکان توسط اعضای خانواده خود مورد انواع آزارها قرار گیرند بسیار بیشتر به این خطرات قرار دهند و از سوی دیگر در حال حاضر بخشی از منابع مادی و معنوی کشورهایی که به توسعه اقتصادی و اجتماعی مطلوب تری دست یافته اند، صرف توجه به مسایل کودکان و حمایت روانی و جسمی آنان شده است.(همان ،۱۳۷۸)
عکس مرتبط با اقتصاد
قرآن کتاب آسمانی ما مسلمانان و نیز پیامبر بزرگوار اسلام , مکرراً بر تحصیل علم و دانش تاکید کرده اند. رسول اکرم (ص) بارها مسلمانان را به فراگیری علوم تشویق کرده اند و فرموده اند:
« به دنبال علم و دانش بروید حتی اگر در چین باشد. »
مسلمانان نیز به پیروی از دستورات قرآن و پیامبر از صدر اسلام برای آموختن علوم مختلف سعی و کوشش فراوان داشته اند.
از این جهت لازم است برای بهبود تعلیم و تربیت و همچنین راهنمائی و کمک به دانش آموزان در امر تحصیل که همواره مورد نظر دانشمندان و بزرگان دین بوده است سعی و کوشش بعمل آید .
بر تمام افراد جامعه بخصوص آنان که به نوعی با آموزش و پرورش در ارتباطند لازم است به هر نحو که می توانند راهی را برای بهتر کردن وضع تعلیم و تربیت و آموزش و پرورش و رفع کمبودها و اشکالات آموزشی پیدا نموده و علل و عواملی که در پیشرفت تحصیلی نسل های آینده و حال موثرند را بررسی و کشف نمایند.
بیش از ۸۰ % شخصیت کودکان و نوجوانان در متن خانواده , در کنار پدر و مادر شکل می گیرد و خانواده بعنوان اولین پایگاه تعلیم و تربیت و نخستین مدرسه کودکان می باشد و در مورد پیشرفت تحصیلی فرزندان و آینده سازان نقش اساسی را دارند , لازم است در این باره علل کمبود و نقایص برخورد اولیا پیگیری و در جهت »پیشرفت تحصیلی فرزندان بکار گرفته شود. و به خانواده های محترم و عاشق پیشرفت فرزندان , آموزشهای لازم و ضروری , با تشکیل کلاسهای آموزش خانواده از طریق مربیان و استادان ماهر و حاذق داده شود.
یکی از ابعاد پیشرفت در آموزش عالی، پیشرفت تحصیلی است که مفهوم آن معلومات یا مهارت‌های اکتسابی عمومی یا خصوصی در موضوع درسی است که معمولاً به‌وسیله‌ی آزمایش‌ها یا نشانه‌ها یا هر دو-که اساتید برای دانشجویان وضع می‌کنند- اندازه‌گیری می‌شود(شعاری نژاد، ۱۳۶۴: ۱۹۸).
این پژوهش در پی نتیجه ای برای بررسی نقش خشونت خانوادگی بر پیشرفت تحصیلی می باشد که این پژوهش در حوزه شهرستان خرم اباد از دانش اموزان مقطع راهنمایی مورد سنجش قرار گرفته است .

بیان مسأله

پیشرفت تحصیلی دانشآموزان یکی از شاخصهای مهم در ارزیابی آموزش و پرورش است و تمام کوششها و کششهای این نظام در واقع برای جامۀ عمل پوشاندن به این امر است. به عبارتی جامعه و به طور ویژه آموزش و پرورش، نسبت به سرنوشت، رشد و تکامل موفقیت آمیز و جایگاه فرد در جامعه علاقه مند است و انتظار دارد فرد در جوانب گوناگون اعم از ابعاد شناختی و کسب مهارت و توانایی و نیز در ابعاد شخصیتی، عاطفی و رفتاری آنچنان که باید، پیشرفت کند و تعالی یابد. با توجه به اینکه میزان پیشرفت و افت تحصیلی یکی از ملاکهای کارایی آموزش و پرورش است، کشف و مطالعه متغیرهای تاثیرگذار بر عملکرد تحصیلی به شناخت بهتر و پیش بینی متغیرهای موثر در مدرسه میانجامد. بنابراین بررسی متغیرهای که با پیشرفت تحصیلی در دروس مختلف رابطه دارد یکی از موضوعات اساسی پژوهش در آموزش و پرورش است (فراهانی[۱]، ۱۹۹۴). با نگاهی دقیق به عوامل موثر بر پیشرفت تحصیلی به این نکته پی خواهیم برد که عوامل مختلفی بجز توانایی های فرد باعث پیشرفت تحصیلی میشوند که تاثیرات بسزایی بر پیشرفت تحصیلی دارند (زانگ[۲]، ۲۰۰۱a). ادبیات پژوهش نشان میدهد که دوطبقه مشخص از متغیرهای پیش بینی کننده در بررسی تفاوتهای فردی در قلمرو پیشرفت تحصیلی مورد توجه قرار گرفته اند (آکرمن، استرنبرگ و گلاسر[۳]، ۱۹۸۹، به نقل از زانگ و استرنبرگ، ۱۹۹۸). طبقه اول شامل اندازه های شناختی از قبیل آزمونهای پیشرفت و آزمونهای توانش است ( مثل کارتر و جونز[۴]، ۱۹۹۴، به نقل از زانگ و استرنبرگ، ۲۰۰۱). طبقهی دوم اندازه های مورد استفاده برای پیش بینی تفاوتهای فردی در عملکرد تحصیلی، اندازه های غیر شناختی هستند. مطالعات فراوانی نقش پیش بینی کننده متغیرهای غیر شناختی را در پیشرفت تحصیلی مطالعه کرده اند. این اندازه ها شامل عوامل خانوادگی (گرولنیک[۵] ۲۰۰۹، مجیدی، ۱۳۷۶)، سبکهای تفکر ( استرنبرگ و گریگورنکو[۶]، ۱۹۹۷، استرنبرگ و گریگورنکو ۱۹۹۷، زانگ، ۲۰۰۵، زانگ، ۲۰۰۱b، برناردو، زانگ و کالونگ[۷]، ۲۰۰۲، کانو گارسیا و هاگس[۸]، ۲۰۰۰ ، آلبایلا[۹]، ۲۰۰۷)، رگه های شخصیت ( داف، بویل، دانلیو و فرگوسن[۱۰]، ۲۰۰۴، ماسگراو- مارکورات، بروملی و دیلی[۱۱]، ۱۹۹۷، شکری و همکاران، ۱۳۸۵) و عوامل جمعیت شناختی از قبیل سن، جنس و طبقه اقتصادی- اجتماعی (زانگ، ۲۰۰۴، استرنبرگ و گریگورنکو، ۲۰۰۱). هدف کلی این پژوهش شناخت و اندازه گیری ارتباطها و آثار خشونت خانوادگی، بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان است.
شکست ها و موفقیت هایی که به توانایی ها نسبت داده شده، اغلب ناشی از سبکهاست(استرنبرگ، ۱۹۹۷، به نقل از ژانگ، ۲۰۰۲). که از جمله این سبکها میتوان به عوامل خانوادگی اشاره کرد. اهمیت و نقش نهاد خانواده به عنوان اولین جایگاه اجتماعی و مهمترین عامل تعیین کننده رفتار کودک بر کمتر کسی پوشیده است. لذا آگاهی والدین از روش های پرورش کودک لازم و ضروری به نظر میرسد. یکی از مشکلات عمدهای که معمولا والدین با آن روبرو هستند، عدم اطلاع کافی از چگونگی کاربرد شیوه های تربیتی مناسب در مورد فرزندانشان است. والدین معمولا از نتایج برخوردهای خود با کودکانشان بازخوردی دریافت نمیکنند و بعضاٌ شکستها و کجرویهای فرزندانشان را ناشی از عوامل اجتماعی میدانند. در صورتی که بسیاری از اوقات رفتاری که فرزندان از خود نشان میدهند و شکستها و موفقیتهای آنها نتیجه مستقیم برخورد و رفتاری است که در خانواده نسبت به آنها اعمال شده است. همچنانکه مجیدی (۱۳۷۶) بیان میدارد که بیش از ۸۰ درصد شخصیت کودکان و نوجوانان در متن خانواده، در کنار پدر و مادر شکل میگیرد و خانواده به عنوان اولین پایگاه تعلیم و تربیت و نخستین مدرسه می باشد و در مورد پیشرفت تحصیلی و آینده سازان نقش اساسی را دارند. لازم است در مورد علل کمبود و نقایص برخورد اولیا پیگیری و در جهت پیشرفت تحصیلی فرزندان به کار گرفته شوند. بنابراین میتوان گفت که یکی از پیشبین‌ها یا شاخص‌های برجسته پیشرفت تحصیلی خشونت خانوادگی است. همچنانکه گرولنیک (۲۰۰۹) بیان میدارد، والدین به عنوان اولین عوامل اجتماعی کردن کودکان نقش مهمی در ارضای نیازهای روانی کودکان داشته و پیشرفت تحصیلی دانشآموزان را تسهیل میکنند. علاوه بر این برای مدت‌های طولانی رابطه بین عوامل خانوادگی و نتایج بعدی رشد روی کودکان و نوجوانان، موضوع مورد علاقه‌ی محققان به شمار می‌رفت. به نظر می‌رسد که شماری از خصوصیات عوامل خانوادگی از جمله خشونت در نتایج بعدی رشد بر روی افراد تأثیر دارد (استرنبرگ[۱۲]، ۱۹۹۷).
باتوجه به نقش مؤثر والدین در پیشرفت تحصیلی فرزندان مسأله ای که این تحقیق به دنبال آن می باشد ، بررسی رابطه خشونت خانوادگی و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان پسر و دختر مقطع راهنمایی شهر خرم آباد است.

اهمیت و ضرورت موضوع

بدیهی است که کشور ما به مطالعات و تحقیقات مربوط به آموزش و پرورش نوجوانان و کودکان نیاز فراوان دارد و در این میان لازم است به مسائل و مشکلات مهمی که به نحوی به پیشرفت تحصیلی دانش آموزان لطمه می زند توجه لازم مبذول گردد.
لذا تحقیقاتی ارزنده و معضل گشا در این زمینه برای رسیدن به وضع نسبتا مطلوب و ضروری به نظر می رسد که از طریق یافتن راه های پیشرفت تحصیلی از جنبه های عوامل موثر خانوادگی , آموزشی و پرورشی در این مسیر قدم های موثر و راهگشایی در جهت حل این مشکل بزرگ برداشته شود که مهمترین و پر اهمیت ترین بررسی ها و دست آوردها از مسائل و عوامل خانوادگی در جنبه های پیشرفت تحصیلی از هدفهای عمده و اساسی ما در این تحقیق می باشد. (مجیدی ،۱۳۷۶)
اعمال خشونت به کودکان و پیامدهای آن به عنوان مسئله ای جهانی، معضلی خانگی، عارضه ای تاریخی، آشکارا و یا در خفا، زخم کهنه ای است که اعماق عواطف و روان انسانها را مجروح و آرامش آنان را حتی در امن ترین پناهگاه ها و خلوت ترین حوزه ارتباطاتشان در هم می شکند ، جامعه و واحدهای تشکیل دهنده آن را به لحاظ جسمی و روحی بیمار و نامتعادل می سازد و عملکرد نهادهای اجتماعی، سیاسی، حقوقی، اقتصادی، فرهنگی و خدماتی را مختل و ناکار آمد می کند. همه جا و در همه زمان ها کودکان قربانیان خشونت بوده اند خشونت هایی اعم از خشونت های جسمانی و روانی که این خود می تواند دلیلی بر افت تحصیلی در دانش آموزان باشد .(مهر انگیز،۱۳۷۹)
بعـضـی از محـقـقـین ابراز داشـته اند کـه خشـونت، نتیجهی رفتارهای ناشی از دوران کـودکـی اسـت.
خشونت، مقوله‏ای است که پیوندی اساسی با فرهنگ دارد . توضیح آنکه خشونت در معنای دقیق آن، به هر عملی که به ناراحتی و یا آسیب روحی و جسمی طرف مقابل منجر شود، اطلاق نمی‏شود؛ چه بسا ویژگی خاص یک فرد آن باشد که از یک رفتار صحیح، منطقی و عقلایی و یا عملی که در فرهنگ و عرف جامعه، متعارف و طبیعی تلقی شود، احساس رنجش روحی و یا حتی جسمی کند؛ به عنوان مثال حس خود بزرگ‏ بینی شخصی در وی انتظاراتی کاذب ایجاد کند که در نتیجه، رفتار عادی دیگران را توهین به خود تلقی نماید. بلکه منظور آن است که یک رفتار در عرف و در میان عقلا به گونه‏ای باشد که سبب یا زمینه آسیب به طرف مقابل گردد. از اینجا می‏توان نتیجه گرفت که مصادیق خشونت در فرهنگ‏ های مختلف، کم و بیش متفاوت است و نمی‏توان کلیشه‏ای ثابت در تمام فرهنگ‏ها، برای تعیین خشونت به کار گرفت .(همان، ۱۳۷۹)

اهداف تحقیق

۱-۴-۱- هدف کلی تحقیق عبارت است از:

هدف اصلی این تحقیق بر اساس دید گاه تحقیقات کاربردی است،تحقیقات کاربردی توسعه دانش کاربردی در یک زمینه خاص است. به عبارت دیگر تحقیقات کاربردی به سمت کاربرد عملی دانش هدایت می شود. نتایج این نوع تحقیقات در تعلیم و تربیت، مثلاً در طراحی برنامه های درسی و کمک به اتخاذ تصمیم های مربوط به نظام آموزشی – به کار می رود.(بازرگان و دیگران،۱۳۸۴، ص۷۹).
که در اینجا پژوهش به سمت هدفی با موضوع شناسایی رابطه بین خشونت خانوادگی و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان مقطع راهنمایی در سال تحصیلی۹۱-۹۰
باتوج به نظریه انستیتو پزشکی تهران خشونت خانگی به دو نوع تقسیم می شود که شامل خشونت فیزیکی و خشونت عاطفی می باشد[۱۳] .

۱-۴-۲- اهداف جزئی

سیستمی است جامع و یکپارچه مرکب از انسان و کامپیوتر که نتیجه عملکرد آن ارائه اطلاعات صحیح، جامع، کامل، طبقه بندی شده ، مختصر، مفید و قابل اطمینان جهت پشتیبانی افراد و بالاخص مدیران در سازمان میباشد.

تمامی تعاریف بالا به نکته مهمی اشاره میکنند که سیستم اطلاعات مدیریت سیستمی است برای استفاده در تصمیم گیری سازمانی. تفاوت این تعاریف در تعیین عناصر سیستم اطلاعات مدیریت نهفته است. بدین دلیل در تعاریف از واژه افراد در سازمان استفاده شده است، که این افراد ممکن است کارمندان، سرپرست ها، مدیران بخش ها، مدیران ارشد و یا حتی افراد برون سازمانی- اشخاصی که برای دریافت کالا یا خدمات مراجعه کرده اند، باشند(سودانی[۵]،۲۰۱۲).

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت fotka.ir مراجعه نمایید.

۲-۲-۱-۴) مؤلفه های فیزیکی سیستم اطلاعات مدیریت

در یک سیستم اطلاعات مدیریت عوامل و فاکتورهای مهمی وجود دارند که عبارتند از:
سخت افزار: تجهیزات فنی، سخت افزارهای پردازش، ذخیره و بازیابی اطلاعات؛
نرم افزار: نرم افزار سیستم و نرم افزار کاربردی؛
پایگاه داده: عدم افزونگی، شفافیت داده ها، به روزرسانی به موقع، تدوین استانداردها و خطی مشی های دسترسی به پایگاه داده؛
نیروی انسانی: برنامه نویس، مدیر سیستم های اطلاعاتی، مشاوران IT (جلالی و روغنی،۱۳۹۰).

۲-۲-۱-۵) تاریخچه سیستم های اطلاعات مدیریت

۲-۲-۱-۵-۱) مراحل تکامل تکنولوژی

روند توسعه و تکامل این سیستم ها شدیدا به توسعه تکنولوژی کامپیوتر و ارتباطات وابسته است. تکامل تکنولوژی سیستم های اطلاعات در پنج مرحله قابل بحث است که در ذیل آمده است.
مرحله۱) محاسبات منفرد
این مرحله مصادف با سال های سخت دهه ۱۹۶۰ میباشد که افراد متخصص با کامپیوترهایی که در محل های خاصی نگاه داری میشدند، به کار میپرداختند. مهمترین عامل در این مرحله کاهش هزینه ها از طریق انجام پردازش ها توسط ماشین بود.
تهیه لیست های حقوق و دستمزد و یا نگهداری حساب موجود کالا در انبار و یا نگهداری لیست ریزمشتریان و حسابداری روزمره در شرکت ها و سازمان های فوق بزرگ و معظم نمونه ای از کاربرد آن روز سیستم های کامپیوتری بود. جایگاه کامپیوتر به عنوان ابزاری به منظور کاهش هزینه های عملیاتی و وسیله ای جهت افزایش کارایی روشن شده بود. مشخصه بارز این مرحله هزینه بالای به کارگیری سیستم ها و عدم درک و شناخت مدیران از توانایی های کامپیوتر بود. البته باید یادآور شد که علاوه بر مقاصد بیشترین و مهمترین استفاده کامپیوتر ها در ارتش بود و همین نیاز نیز باعث ایجاد کامپیوتر گردید(فراهی و همکاران،۱۳۸۶).
حسابداری
مرحله ۲) محاسبات متمرکز[۶]
محاسبات متمرکز شاخص سال های میانی و تا پایان دهه ۱۹۶۰ است، که در آن سعی بر همسو نمودن امکانات کامپیوتری با عملیات سازمانی بود و جهت بهره گیری از برنامه های کاربردی در کلیه حوزه های عملیاتی سازمان، موجی به راه افتاد.
پیش بینی و کنترل موجودی انبار، تنظیم دفاتر کل-بحثی در حسابداری- از نمونه های بارز این حرکت ها بود. در این دوران رشد استفاده از برنامه های کاربردی بسیار چشم گیر بود. در این مرحله تقاضای زیاد جهت طراحی و بکارگیری سیستم ها موجب افزایش هزینه های سازمان ها و نیز نابسامانی در تهیه برنامه های کاربردی بود. در اواخر دهه ۱۹۶۰ عدم کفایت امکانات تکنولوژیکی موجب گردید تا مدیران از گسترش کاربردهای جدید ممانعت به عمل آورده و منابع مالی کمتری را به این منظور اختصاص دهند، بنابراین مقدمات مرحله سوم یعنی کنترل های مدیریتی و اعمال محدودیت های آن آغاز گردید(فراهی و همکاران،۱۳۸۶).
مرحله ۳) اعمال کنترل ها و محدودیت های مدیریتی
این مراحل از اوایل دهه ۱۹۷۰ آغاز گردید و مشخصه بارز این دوره جهش تکنولوژیک جهت کاهش هزینه های پردازش و ذخیره سازی اطلاعات، افزایش کارایی سیستم ها و گسترش عملیات خدمات رسانی کامپیوتری بود. در این مرحله کارشناسان و متخصصان کامپیوتر اقدامات جدی را به منظور ارتقاءدانش و تکنولوژی اعمال نمودند.
مرحله ۴) محاسبات به هم پیوسته[۷]
چهارمین مرحله مربوط به اواسط دهه ۱۹۷۰ است که افزایش تقاضا برای استفاده از تکنولوژی کامپیوتر و ظهور بسته های نرم افزاری موجب افزایش تقاضا برای جذب کارشناسان کامپیوتر شد. ارتقاء دانش کاربران که در این مرحله افرادی آشنا با کامپیوتر تلقی میشدند، میتوانست به مشارکت بیشتر آنان بیانجامد. گسترش کاربرد سیستم های اطلاعاتی در سازمان ورود گروهی از مدیران را به سازمان ها به عنوان مدیران MIS که علاوه بر توانایی فنی مهارت های انسانی و ارتباطی را نیز دارا بودند، مهیا نمود(فراهی و همکاران،۱۳۸۶).
تولید انبود ریز کامپیوترها[۸]، پایگاه داده ها [۹]و طراحی محاسبات توزیعی، کاربرد MIS را در سازمان ها افزایش داد. محاسبات به هم پیوسته امکان ارتباط کاربران را طریق پایانه ها و استفاده از فایل های مشترک را امکان پذیر مینماید.
در این مرحله تأکید بر پاسخگویی سریع به خواسته های متفاوت و خلق الساعه مدیران، پرسنل درون سازمانی، افراد بیرون سازمانی و کاربران بود.
مرحله ۵) تعامل کاربر-ماشین
در اوایل دهه ۱۹۸۰ توجه به تعامل کاربر- ماشین موجب ارائه برنامه هایی به شکل کاربر- محور بود، سیستم های پشتیبانی و تصمیم گیری قادر بودند تا به هنگام نیاز به خواسته ها و کاربردهای متعدد را به طور صحیح پاسخ گوید.
در حال حاضر سیستم های اطلاعات مدیریت با ویژگی کاربر- آشنا میتواند به درخواست های فی البداهه کاربران پاسخ داده و دسترسی به اطلاعات آنی[۱۰] را امکان پذیر نماید. بهره گیری از هوش مصنوعی در سیستم های خبره و نیز ارائه نرم افزارهای برنامه نویسی طراحی سیستم با CASE[11] موجب گردیده که کاربران نقش فعال تری در طراحی و به کارگیری سیستم های اطلاعاتی به عهده گیرند(فراهی و همکاران،۱۳۸۶).

۲-۲-۱-۵-۱) طبقه بندی سیستم های اطلاعاتی

سیستم های اطلاعاتی را میتوان سه گونه و براساس عناصر فیزیکی، سطوح مدیریت و ویژگی های تصمیمات طبقه بندی نمود.
الف) طبقه بندی براساس عناصر فیزیکی
عناصر فیزیکی یا به صورت قطعات تکنولوژیکی و یا به صورت خدمات ارائه میشوند که به طور مداوم در حال پیشرفت و یا بهبود عملکرد هستند. عناصر فیزیکی عبارتند از: سخت افزار[۱۲]، نرم افزار[۱۳]، مستندات[۱۴] و کادر پشتیبانی[۱۵].

سخت افزار

دستگاه های ورودی داده ها( صفحه کلید، موشواره، اسکنر، میکروفن و …).

دستگاه های خروجی اطلاعات(صفحه نمایش، چاپگر، رسام، میکروفیلم، میکرو فیش و بلندگو و…)

واحد پردازنده مرکزی( CPU)

حافظه ها(دیسک سخت، دیسک لرزان، حافظه قابل جابه جایی، RAM، CD، DVDو …)

دستگاه های جانبی(کارت گرافیکی ([۱۶]VGA) و…)

دیگر دستگاه های الکترنیکی(دستگاه کنترل حرکت قطارها، دستگاه های کنترلی در فرودگاه، دستگاه های الکترونیکی پزشکی و ….).

نرم افزار

مجموعه ای از دستور العمل ها میباشد که موجب عملکرد سیستم میشوند. انواع نرم افزارها عبارتند از:

نرم افزارهای سیستمی( سیستم عامل مانند: Novell، Unix،Dos، Windows، Linuxو…).

بسته های نرم افزاری کاربردی (SQL Server, MS Office, Visual Studio, Auto CAD, Acrobat Reader, Photoshop و…).

نرم افزارهای مقاصد خاص: این نرم افزاره معمولاٌ توسط گروه های کوچک برنامه نویسی و عموماً به درخواست کارفرما نوشته میشوند، که دارای کاربردهای خاص برای کارفرما میباشد (برنامه های حسابداری، فایلینگ، حقوق و دستمزد، کتابداری، انبارداری و…).

مستندات

شامل کلیه دستورالعمل های و اسناد مربوط به طراحی سیستم است و شامل دو بخش میباشد:

مستندات فنی: که معمولاً به همراه سیستم ارائه نمیشود.

مستندات کاربردی: جهت استفاده کاربران مختلف به زبان های گوناگون تهیه میشود که به آن راهنمای کاربر[۱۷] گفته میشود.

کادر پشتیبانی(کارشناسان اطلاعات)

به کلیه پرسنلی که در تولید اطلاعات جامع و صحیح از داده های خام شرکت میکنند کادر پشتیبانی گویند. کادر پشتیبانی از دو قسمت عمده تقسیم میشوند.
۴-۱) بخش خدمات اطلاعاتی
شرکت هایی که برای اولین بار از کامپیوتر استفاده کرده باشند ضرورت تأسیس واحدهای سازمانی جداگانه را برای کاشناسانی که مسئول اجرای سیستم ها باشند، احساس نموده اند. اولین ادارات پردازش داده ها بخشی از اداره مالی بوده اند و تحت نظارت مدیران مالی شرکت کار میکردند. اما امروزه روال کار بر این است وظایف کامپیوتری به یک واحد جداگانه سازمانی که تحت مدیریت معاون رئیس سازمان باشد، محول میگردد.
۴-۲) کارشناسان اطلاعات
به هر یک از کارکنان بخش خدمات اطلاعات که مسئولیت تمام وقت برای اجرا و نگهداری سیستم های کامپیوتری را دارند، کارشناسان اطلاعات گویند(فراهی و همکاران،۱۳۸۶).
ب) طبقه بندی براساس نوع تصمیمات
فرایند تصمیم گیری را میتوان به مراحل زیر تقسیم نمود: