۳-۱-۳ تعیین کمیت وکیفیت DNA استخراج شده
۳-۱-۳-۱ ارزیابی کمیت DNA به روش اسپکتروفتومتری
درهنگام کار با دستگاه اسپکتروفتومتری به منظور کالیبره نمودن دستگاه، ۵۰ میکرولیتر آب دوبار تقطیر یا بافر TE به کووت مخصوص دستگاه اضافه کرده و در دستگاه قرارداده و با انتخاب گزینه ی Blank و مشاهده ی عدد صفر، دستگاه کالیبره می شود.در ادامه برای هر نمونه به مقدار ۴۵ میکرولیتر آب مقطر یا بافرTE و ۵ میکرولیتر محلولDNA به درون کووت اضافه شده و پس از قرار گیری در دستگاه و انتخاب گزینه ی Sample میزان جذب نوری محلولDNA در طول موج های مورد نظر و نیز غلظت DNA برحسب میکروگرم بر میلی لیتر نشان داده می شود.هرگاه OD 260 به ۲۸۰ در محدوده ی ۲ـ ۸/۱ باشد، نشان دهنده ی این مطلب است که DNA از خلوص مناسبی جهت استفاده در PCR برخوردار است.بنابراین هر کدام از نمونه ها که مقدار جذب آنها در این محدوده قرار گرفت و دارای غلظت ۱۵۰ نانوگرم بر میکرولیتر و یا بیشتر هستند به عنوان نمونه هایی که استخراج آن ها به درستی انجام گرفته بود، جهت PCR انتخاب شدند.نسبت های کمتر از ۸/۱ نشانگر آلودگی با پروتئین است.
نسبت های بالاتر از ۲ نشان دهنده ی وجود RNA است.بنابراین استخراج نمونه هایی که OD آن ها در محدوده ی مطلوب قرار نداشت، مجدداً انجام گرفت.
۳-۱-۳-۲ارزیابی کیفیتDNA توسط ژل آگارز
در این روش ۳ میکرولیتر از هر نمونه DNA به همراه ۱ میکرولیتر بافر بارگیری در چاهک ژل آگارز ۱% بارگذاری گردید. پس از الکتروقورز با ولتاژ۱۰۰ به مدت۳۰ دقیقه، با توجه به شدت باند حاصل، حجم مناسب از محصول استخراج شده جهتPCR تعیین گردید.DNA استخراج شده از خون جهت آزمایشات بعدی در فریزر۲۰ – نگهداری می شوند.
۳-۱-۴روش الکتروفورز بر روی ژل آگارز
الکتروفورز بر روی ژل، که در سال ۱۹۵۰ توسط اولیور اسمیت[۲۱] ابداع شد، به مجموعه تکنیک هایی اطلاق
می شود، که با بهره گرفتن از ویژگی های فیزیکی نظیر اندازه، شکل یا نقطه ایزوالکتریک یک ملکول، اقدام به جداسازی آن می نماید.این تکنیک در واقع نوعی کروماتوگرافی جامد افقی تسهیل شده توسط نیروی الکتریکی بر روی شبکه ایجاد شده در بستری از جنس آگارز[۲۲] یا پلی‌اکریل آمید[۲۳] است، که به منظور بررسی های کیفی پروتئین ها و اسیدهای نوکلئیک بکار می رود.کاربرد معمول این تکنیک در بررسی های آنالیزی است، اما می توان از آن بعنوان یک تکنیک مکمل برای خالص سازی اختصاصی یک ملکول هم یاد کرد. وجه تسمیه “ژل” در بخش اول نام تکنیک ماتریکس مورد استفاده برای جداسازی ملکول مد نظر است. ژل مورد استفاده در این تکنیک در اغلب موارد پلیمر متخلخلی است که ترکیب و ضریب تخلخل آن بر مبنای نوع و وزن ملکول مد نظر انتخاب می شود.برای جداسازی ملکول های پروتئین و اسید نوکلئیک های کوچک، معمولاً از ژل پلی آکریل آمید استفاده می شود؛ که در واقع ترکیب غلظت خاصی از آکریل آمید به همراه یک رابط است.آگارز خالص استخراج شده از جلبک قرمز، ترکیب کاندید جداسازی ملکول های اسید نوکلئیکی بزرگتر از چند صد باز است.
بخش دوم نام تکنیک یا “الکتروفورز” در واقع به نیروی الکتروموتیوی اشاره می کند که برای حرکت دادن ملکول در درون ژل مورد استفاده قرار می گیرد.مسیر حرکت ملکول های اسیدنوکلئیکی؛ چه RNA چه DNA، در یک میدان الکتریکی بدلیل داشتن بار الکتریکی منفی از قطب منفی به سمت قطب مثبت است. اساس متد معمول به کار رفته برای جداسازی ملکول های اسید نوکلئیکی بر مبنای شکل و اندازه ملکولی آنها می باشد، بنابراین هرچه مولکول‌های اسید نوکلئیکی کوچک‌تر و فشرده تر باشند، سریع‌تر می‌توانند درون ژل مهاجرت کنند.
۳-۱-۳ روش تهیه محلول ها
۳-۱-۳-۱ روش تهیه محلول Tris HCL
Tris-HCL در استخراج DNA ودربافرلیز کننده سلول ها به کار می رود.وزن مولکولی این ماده ۱۴/۲۱ گرم برمول است (M=121/14).بنابراین برای ساخت محلول ۵/۰ مولار ۵۷/ ۶۰ گرم از Tris در ۸۰۰ میلی لیتر آب دوبار تقطیر استریل حل گردید و پس PH با بهره گرفتن از Hcl غلیظ روی ۸ تنظیم گردید و حجم نهایی به یک لیتر رسانده شد.
۳-۱-۳-۲ روش تهیه اتیلن دی آمینو تترا استیک اسید (EDTA)
EDTA در استخراج DNA و بافر لیز کننده ی سلول ها به کار می رود ـ وزن مولکولی این ماده ۲۴ / ۳۷۲ است.بنابراین برای ساخت محلول ۱۰ میلی مولار، ۷۲/۳ گرم از پودر EDTA در ۸۰۰ میلی لیتر آب دوبار تقطیر حل و سپس با بهره گرفتن از مگنت استریل به خوبی همزده شد تا محلول یکنواخت به دست آید. در حین به هم زدن توسط NaOH، PH محلول روی ۸ تنظیم گردید. با توجه به این که انحلال کامل EDTA در PH=8 روی می دهد، بنابراین اضافه کردن NaoH خود به خود به حل شدن پودر EDTA کمک می کند.پس از این که PH در ۸ تنظیم شد، حجم نهایی به یک لیتر رسانده می شود و محلول حاصل در دمای اتاق نگه داری می شود.
۳-۱-۳-۳ روش تهیه محلول کلرور سدیم ۶ مولار (Nacl 6M)
جهت تهیه ی ۱۰۰ میلی لیتر محلول کلرور سدیم ۶ مولار مقدار ۳۱/ ۵۶۴ گرم Nacl درآب مقطر حل گردید و حجم نهایی به ۱۰۰ میلی لیتر رسانده شد، محلول حاصل در دمای اتاق نگه داری می شود.
۳-۱-۳-۴ روش تهیه تریس اتیلن دی آمین تترااستیک (TE)
TE برای حل کردن DNA و نگهداری طولانی مدت آن استفاده می شود. مواد مورد نیاز تا طبق دستور زیر تا حجم ۱۰۰۰ سی سی در آب مقطر حل و سپس اتوکلاو شود.
Tris 1µ(PH=8)(Merck) ………..۱۰ml
Na2 EDTA(0/5M) .………..۲ml
۳-۱-۳-۵ روش تهیه و TAE0 .5X
Tris Base………………………………………………………………………………… ۱۲۱ gr
Glacial acitic………………………………………………………………………… ۲۸/۵۵ ml
ED TA 0/5……………………………………………………………………………… ۵۰ml
– بافر TAE (Tris-Acetate-EDTA buffer) با pH=7/8 به صورت ۵۰X تهیه و مورد استفاده قرار می گیرد.این بافر برای تهیه ژل آگارز و همچنین به عنوان بافر مورد استفاده در تانک الکتروفورز به کار می رود.
مقادیر داده شده دربالا را آماده کرده و PH محلول را چک می کنیم تا حدود ۸ باشد.سپس حجم نهایی را به ۵۰۰ ml می رسانیم . مجددا PH=8 را چک می کنیم و چون غالبا PH اسیدی است آن را توسط بلور سود (NAOH) تنظیم می کنیم.پس از تهیه محلول، از آن TAE با غلظت ۰٫۵X درست کرده به این ترتیب که ۵ml از TAE 50X را با ۴۵۰Ml آب مقطر به حجم ۵۰۰ml می رسانیم.
۳-۱-۳-۶ روش تهیه loading Buffer
نوع و میزان مواد مورد استفاده برای تهیه ترکیب loading Bufferبه قرار زیر است:

 

جهت دانلود متن کامل این پایان نامه به سایت jemo.ir مراجعه نمایید.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Sucrose (40%)………………………..…………………………………………….….… ۴۰ gr
Bromophenol Blue (0.25%)……………………….……………….……………………. ۲٫۵ gr

ترکیب مواد بالا را با بهره گرفتن از آب مقطر به حجم ۱۰۰ میلی لیتر می رسانیم. محلول حاصل در دمای ۴ درجه سانتیگراد نگهداری می شود.سپس از محلول حاصل ۵۰۰ ماکرولیتر برداشته به آن ۵۰۰ ماکرولیتر DMSOو۵ ماکرولیتر سایبر گرین وبه میزان بسیار کم(در حد نوک سر سمپلر) برمو فنل بلو اضافه می کنیم سپس محلول حاصل را ورتکس و اسپین می کنیم.

 

۳-۱-۳-۷روش تهیه SDS ۱۰ درصد

PH محلول حاصل از انحلال ۲۵ گرم SDS در ۱۵۰ میلی لیتر آب دیونیزه استریل را، به کمک سود، به ۲/۷ رسانده، حجم نهایی را با بهره گرفتن ازآب دیونیزه به ۲۵۰ میلی‌لیتر می‌رسانیم.نگهداری محلول حاصل به راحتی در دمای محیط امکان پذیر است.
۳-۱-۳-۸ روش تهیه N-lysis
Tris Hcl…………………………………………………………………………….………..۸۵gr
EDTA……………………………………………………………………………………۱/۸۷ gr
SDS……………………………………………………………………………………………۵gr
حجم نهایی مقادیر تعیین شده مواد مذکور را با بهره گرفتن از آب دیونیزه به ۵۰۰ میلی لیتر می رسانیم.
۳-۱-۳-۹ روش تهیه ژل آگارز
ابتدا Casting plate روی سطحی کاملاً تراز قرار داده و شانه را به موازات یکی از اضلاع آن به گونه ای قرار می دهیم که همه دندانه‌هایش با فاصله یکسان از کف در یک سطح قرار گرفته باشند. استفاده از یک سطح شیب دار در این مرحله موجب ایجاد اختلاف سطح در بخش های مختلف ژل و نهایتاً عدم توزیع یکنواخت نیروی الکتریکی در آن می شود. آنالیز نتیجه نهایی چنین واکنشی به دور از خطا نبوده و قابل اعتماد نیست.
در مرحله بعدی آگارزی را که قبلاً با توجه به درصد ژل موردنظر و اندازه Casting plate، وزن کرده ایم به حجم بافر TAE 0.5x از پیش تهیه شده داخل ارلن می افزاییم. مجموعه را به اندازه ای حرارت می دهیم که تمام بلورهای آگارز موجود در بافر حل شود.محلول یکنواخت شفاف و عاری ازحباب حاصل را مدتی در دمای اتاق قرار می دهیم تا حرارت آن به حدود ۵۵- ۴۵ درجه سانتی‌گراد برسد.آگارز مایع حاصل را به آرامی از یک گوشه به گونه ای داخل‌ Casting plate می ریزیم که کوچک‌ترین حبابی در سطح آن ایجاد نشود. سپس اجازه می‌دهیم تا پلیمریزاسیون کامل ژل در دمای اتاق صورت گرفته و ژل آگارز به طور کامل ببندد. شانه را با احتیاط از درون ژل کاملاً بسته شده خارج کرده، ژل را همراه با قالب به تانک الکتروفورز حاوی مقدار کافی بافر TAE 0.5x تمیز انتقال می‌دهیم. مقدار۶ لاندا از محصول PCR را به همراه ۲ لاندا از لودینگ بافر مخلوط کرده و با سرعت و دقت درون چاهک‌ها تزریق می کنیم.علاوه بر این، در کنار نونه ها، یک چاهک از ژل به ریختن حدود ۶ لاندا از Ladder DNA اختصاص داده شد .در پایان، دستگاه به منبع تغذیه متصل و ولتاژ بر حسب طول قطعات بر روی ۹۵ ولت تنظیم گردید.پس از اتمام کار، دستگاه الکتروفورز خاموش و ژل خارج گردید و برای مشاهده به دستگاه Gel Documentation منتقل شد.
۳-۱-۳-۱۰ طریقه استریل کردن وسایل آزمایشگاهی مورد استفاده
وسائل شیشه های آزمایشگاهی و موادی که بایستی استریل شوند به مدت ۱۵ دقیقه در دمای با فشار ۱۲۰درجه اتمسفر توسط دستگاه اتو کلاو استریل می شوند.
۳-۲ مواد ودستگاه های مورد استفاده
در این فصل مواد مصرفی، تجهیزات و دستگاه ها، روش ها و تکنیک های مورد استفاده در این تحقیق معرفی و مورد بررسی قرار می گیرد.
نام ومشخصات دستگاه ها و مواد مورد استفاده به ترتیب در جداول ۳ـ۱ و ۳ـ۲ آورده شده است.
جدول ۳ـ۱: دستگاه های مورد استفاده

 

 

 

 

 

 

 

 

 

حق انحصاری © 2021 مطالب علمی گلچین شده. کلیه حقوق محف

 

با همگانی شدن سیستم­های کامپیوتری و بکارگیری آنها در عرصه حاضر ، پردازش اطلاعات و استخراج نتایج مورد نیاز با سرعت بسیار بالا انجام می­ شود. گردآوری و وارد کردن داده ­ها به کامپیوتر، پردازش و نمایش نتایج با سرعت و دقت زیاد و توسط ماشین انجام می­شوند. در حالی که مراحل گردآوری اطلاعات و وارد کردن داده ­ها به کامپیوتر که اصلی­ترین مراحل هستند، هنوز هم به نیروی انسانی متکی بوده و دقت و سرعت کاربر، عاملی تعیین­کننده است. در واقع از دیدگاه بهره­وری کل سیستم، مراحل گردآوری اطلاعات و وارد کردن داده ­ها به کامپیوتر، گلوگاه سیستم خواهند بود، چرا که کاربر هیچگاه نخواهد توانست همگام با سرعت کامپیوتر، داده ­ها را گردآوری و وارد سیستم نماید و درصد بالای خطای در این مرحله عملا درصد خطای موجود در خروجی مجموعه را افزایش می­دهد.
جدول ۲-۱ – عیوب گردآوری اطلاعات به صورت دستی(امینی ، ۱۳۸۹)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

عیوب گردآوری اطلاعات به صورت دستی
امنیت کم در نگهداری اطلاعات نیاز به فضا برای ایجاد بایگانی
برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت tinoz.ir مراجعه کنید.

دقت کم و عدم اعتماد به اطلاعات جمع شده

 

 

 

امنیت کم در جلوگیری از مخدوش شدن اطلاعات

 

 

نیاز به نیروی انسانی متعدد

 

 

زمان بر بودن دسترسی به اطلاعات

 

 

 

ناتوانی در استفاده موازی از اطلاعات

 

 

هزینه­ های فراوان جهت ثبت و نگهداری

 

 

کندی در پردازش اطلاعات

 

 

 

تکراری شدن اطلاعات بسیاری از پرسشنامه ­ها

 

 

هزینه­ های فراوان جهت کوچکترین تغییرات در فرم­ها و پرسشنامه ­ها

 

 

ناتوانی در جمع­بندی و نتیجه ­گیری

 

 

 

 

 

حذف روش­های دستی گردآوری اطلاعات

 

 

 

 

بنابراین ضرورت جایگزینی ماشین به جای انسان در این مراحل نیز اجتناب­ناپذیر است. وظیفه این جایگزینی را تکنولوژی شناسایی خودکار بر عهده دارند. شناسایی خودکار با جایگزین کردن تکنولوژی پیشرفته ماشین به جای انسان، عمل تشخیص داده ­ها، گردآوری آنها و ورود به کامپیوتر را از اختیار کاربر خارج ساخته و خود عهده دار این وظیفه خطیر می­ شود. این جایگزینی سبب رفع گلوگاه­های سیستم و افزایش شدید بهره­وری کل مجموعه خواهد شد.
در واقع سیستم شناسایی[۱۵]به سیستمی اطلاق میشود که قادر به خواندن و تشخیص اطلاعات افراد یا کالاها و امثال آن باشد و به مجموعه ­ای از فناوری­ها که از آنان برای شناسایی اشیا، انسان و حیوانات توسط ماشین استفاده می­گردد شناسایی خودکار[۱۶] گفته می­ شود.(,۲۰۰۵ Charlie& et al).
به طور کلی شناسایی خودکار و گردآوری داده ­ها، روشی است که طی آن تجهیزات، خواه سخت­افزاری ویا نرم­افزاری قادر به خواندن و تشخیص داده ­ها بدون کمک گرفتن از یک فرد هستند. هدف اکثر سیستم­های شناسایی خودکار، افزایش کارایی، کاهش خطای ورود اطلاعات و مانند این­ها است که تاکنون نیز فناوری­های مختلفی مانند سامانه­های بارکد، سیستم اثر انگشت، سیستم شناسایی با بهره گرفتن از قرنیه چشم، صدا، تشخیص کاراکترهای نوری، خواننده نشانگر نوری، سیستم تشخیص با بهره گرفتن از فرکانس رادیویی و مانند اینها به منظور شناسایی خودکار طراحی و پیاده­سازی شده است که همگی نمونه­هایی از سیستم­های شناسایی هستند(روهینا ، ۱۳۷۸).
۲-۳-۱- سیستم­های شناسایی مبتنی بر RFID
بهره­ گیری از امواج رادیویی بعد دیگری از شناسایی خودکار است. اساس این ایده بر ارسال سیگنال به شی و دریافت بازتاب توسط گیرنده استوار است. در این روش، امواج رادیویی در مسیر عبور شی ارسال می­گردد. گیرنده بسیار کوچکی متشکل از یک میکروچیپ و ارسال­کننده علائم که به شی متصل شده (تگ)، این علائم را دریافت و سپس کد موجود در حافظه خود را به فرستنده اصلی (داده­خوان) ارسال می­دارد. با دریافت توسط فرستنده اصلی، عمل شناسایی صورت می­گیرد.
برخلاف تصور اکثریت مردم که تصور می­ کنند فناوری RFID یک فناوری جدید و نو است، باید اذعان داشت که سابقه RFID از دهه ۱۹۳۰ قابل پیگیری است. به عبارتی، RFID یا فناوری شناسایی از طریق امواج رادیویی یکی از قدیمی­ترین و پرکاربردترین تکنولوژی­ها بوده و با بهره گرفتن از پیشرفت­های نوین ایجاد شده خود را تبدیل به سیستمی بی­رقیب نموده است. RFID داده ­ها را توسط ابزارهای ویژه خود، به صورت خودکار استخراج و با بهره گرفتن از ابزار مناسب انتقال داده، در زمان و مکان مورد انتظار در اختیار ما قرار می­دهد. اکنون فناوری RFID با کاربردهای متنوعی که به دنیای کنونی ارائه نموده است، در زمینه ­های مختلف به کار گرفته می­ شود(Gao,2009).
۲-۴-مقایسه سیستم­های شناسایی مبتنی بر بارکد و سیستم­های شناسایی مبتنی بر RFID
بارکد یکی از سریع­ترین و دقیق­ترین روش­های ورود اطلاعات به سیستم است . آمار نشان داده است که در ورود اطلاعات با بهره گرفتن از صفحه کلید توسط انسان در بهترین حالت با ورود ۳۰۰ کاراکتر تقریبا یک کاراکتر نادرست وارد سیستم می­گردد. تمامی این خصوصیات باعث می­گردد که کارایی بارکد در زمینه ­های مختلف افزایش یابد (,۲۰۰۹ Karygiannis&et al).
یکی از مهمترین ویژگی­های سیستم­های مبتنی بر بارکد این است که دستگاه­های خواننده بارکدها در صورتی عمل می­ کنند که برچسب در مسیر خط مستقیم دید[۱۷] آنها قرار گیرد، در حالی که در سیستم­های شناسایی مبتنی بر فناوری RFID، برای خوانده­شدن تگ نیازی به قرار گرفتن در مسیر دید قرائتگر وجود ندارد. به دلیل ماهیت امواج الکترومغناطیسی، تگها حتی در فواصل چندین متری از قرائتگر نیز شناسایی می­شوند. تگهای RFIDمی­توانند از فاصله بسیار دورتری نسبت به بارکد خوانده شوند.
در مقابل بارکدها، برچسب های RFIDمی­توانند محاسبات تراشه­ای را ارئه نمایند بنابراین از پروتکل­های نهایی برای تثبیت و تصدیق پشتیبانی می­ کنند و برای حریم خصوصی مناسب است ( Langheinrich, 2009). یکی دیگر از مزیت­های سیستم­های RFID نسبت به بارکد آن است که امکان شناسایی چندین تگ به طور هم زمان وجود دارد در صورتی که دستگاه­های بارکد خوان این مزیت را ندارند. خواندن اطلاعات از طریق امواج رادیویی، با سرعت بسیار بالاتری نسبت به سیستم­های شناسایی میتنی بر بارکد صورت می­گیرد . به عبارتی خواندن اطلاعات از بارکد بسیار زمانبرتر است.
از طرف دیگر، از آن جایی که بایستی بارکد برای خوانده شدن در مسیر دید مستقیم دستگاه بارکدخوان قرار گیرد، باید حتما برچسب­های بارکد بر روی سطح خارجی کالا نصب شود. در نتیجه خیلی سریع آسیب­دیده و غیر قابل استفاده می­ شود. در حالی که می توان برچسب­های RFID، را در داخل پوشش پلاستیکی قرار داد و حتی می­توان آنها را در داخل محصول فرو کرده که این خود، دوام آنها و امکان استفاده مجدد از آنها را فراهم سازد. تگ­هایی که بر روی بدنه خودرو نصب می­شوند نیز می­توانند توسط پوشش پلاستیکی محافظت شوند. بنابراین تگ­ها کمتر در معرض دید و آسیب­دیدگی قرار دارند.
بارکدها قابل پاک شدن واز بین رفتن هستند. درحالی که از تگهای RFID ، می­توان درمحیط­های خشن و مکان­هایی که شرایط آب وهوایی نامساعد دارند، استفاده نمود وکارآیی آن بسیار بیشتر از بارکد است. یکی دیگر از مهمترین تفاوت­های سیستم­های شناسایی مبتنی بربارکد نسبت به سیستم­های شناسایی از طریق امواج رادیویی، دینامیک بودن اطلاعات در سیستم های شناسایی از طریق امواج رادیویی است. بارکدها برچسب­هایی فقط خواندنی هستند و اطلاعات آن­ها قابل تغییر است. درحالی که RFID، توانایی خوانده شدن ونوشته شدن مجدد را دارند. قرائت­گرهای RFID، قادرند با تگ­ها ارتباط برقرار کنند وتا جایی که طراحی برچسب اجازه می­دهد، اطلاعات آن را تغییر دهند. بنابراین توسط بارکد تنها می­توان یک کالا را ردگیری نمود. اما بااستفاده از شناسایی از طریق امواج رادیویی، می­توان عملیاتی چون ثبت وقایع، پارامترها واندازه گیری­ها را نیز اجرا کرد.
همچنین تعداد بایت­های موجود برای ذخیره­سازی اطلاعات در تگ­های RFID، بسیار بیشتر از بارکد است. بنابراین به طور مثال می­توان در یک تگ RFID خودرو، اطلاعات فراوانی از جمله: شماره شناسایی خودرو، نام راننده، شماره پلاک، تاریخ و زمان ورود/خروج وبسیاری اطلاعات دیگر را ذخیره نمود.
شایان ذکر است تگهای RFID، گران­تر از بارکد هستند و طبیعتأ پیاده­سازی سیستم­های شناسایی مبتنی بر فناوری شناسایی از امواج رادیویی، پرهزینه از سایر سیستم­های شناسایی است. همچنین امنیت اطلاعات موجود در روی RFID، کمتر از بارکد است. زیرا دستگاه­های قرائت­گر مختلف از فواصل اطلاعات را از تگ­ها دریافت یا به آن­ها ارسال کنند و در صورتی که از مکانیسم­های امنیتی و رمزگذاری استفاده نشود، امکان دسترسی به اطلاعات وجود خواهد داشت(امینی،۱۳۸۹).
۲-۵-اجزای اصلی سیستم­های مبتنی بر RFID و نحوه عملکرد آن:
اجزای تشکیل­دهنده سیستم­های مبتنی بر RFID شامل برچسب یا شناسه [۱۸]، داده خوان [۱۹]، زیرسیستم[۲۰] پردازش داده است.
۲-۵-۱- تگ یا برچسب یا شناسه
برچسب­ها وسیله شناسایی متصل شده به کالا، شی یا فرد هستند که ما می­خواهیم آن را ردیابی کنیم. هر برچسب شامل دو قسمت اصلی تراشه جهت حفظ و تامین حافظه و آنتن جهت ارسال اطلاعات است. برای شناسایی هر شی یا شخص در سیگنال­های رادیوشناسه، نیازمند به نصب یک برچسب بر روی آن می­باشیم. در مرحله نخست زیرلایه از جنس PVC، یا کاغذ و یا موادی نظیر آن در نظر گرفته می­ شود و سپس آنتن از جنس رسانا ( جهت برقراری ارتباط رادیویی با دستگاه­های خواننده) بر روی آن قرار می­گیرد. در مرحله بعد تراشه از جنس نیمه­هادی به آنتن جوش داده می­شوند و دست آخر به وسیله یک لایه محافظتی پوشیده می­ شود که معمولا برای گریز از گزند رطوبت و آسیب­های متداول از لفاف پلاستیکی در ساخت آن استفاده شده است (مدیری، شیرافکن ، ۱۳۸۹).
۲-۵-۱-۱- فرکانس­های تگ
چهار باند فرکانسی اصلی برای برچسب­های RFID وجود دارد:
فرکانس پایین[۲۱]: ۱۲۰ تا ۱۴۰ کیلو هرتز
فرکانس بالا[۲۲]:۵۶/۱۳ مگا هرتز
فرکانس بسیار بالا[۲۳]: ۸۶۰ تا ۹۶۰ مگا هرتز
فرکانس فوق بالا یا میکروویو[۲۴]: ۴۵/۲ گیگا هرتز
*فرکانس پایین: این نوع تگ­ها در فرکانس ۱۲۰ تا ۱۴۰ کیلو هرتز عمل می­ کنند و عموما غیر­فعال بوده ، از میدان نزدیک القا مغناطیسی[۲۵] استفاده می­ کنند( مقدسی ، سبحان منش ، ۱۳۸۸). در این بازه سرعت خواندن اطلاعات قرائت­گر پایین بوده، دارای برد کمی بوده ( در حدود ۳/. متر) و بیشتر برای کاربردهایی مانند ردیابی حیوانات، کنترل دستی و …. استفاده می­ شود ( مدیری ، شیرافکن ، ۱۳۸۹).
تگ­های فرکانس پایین در مواردی مثل آب، چوب، آلومینیوم قابل نفوذ بوده و در کاربردهای عمومی مانند شناسایی حیوانات [۲۶]، امنیت خودروها [۲۷]، سیستم اعلام متجاوز (هشداردهنده) و امور بازرگانی استفاده می­شوند ( مقدسی ، سبحان منش ، ۱۳۸۸).
*فرکانس بالا : بازه فرکانسی بین ۵۵۳/۱۳ تا ۵۶۷/۱۳مگا هرتز است. در این بازه سرعت خواندن اطلاعات برچسب توسط برچسب خوان متوسط بوده و عموما غیرفعال بوده، از القا مغناطیسی برای انتقال اطلاعات استفاده می­ کنند (مدیری ، شیرافکن، ۱۳۸۹). تگ­های فرکانس بالا در مواردی مثل آب، چوب، آلومینیوم به خوبی عمل کرده، نرخ انتقال داده آنها در مقایسه با تگ فرکانس پایین بیشتر و ارزان­تر است. دامنه خواندن این تگها بین ۱ تا ۳۶ اینچ (۱ متر) است. تگ­های فرکانس بالا معمولا در راه­کارهایی مثل قفسه­های هوشمند[۲۸]، کارت­های هوشمند[۲۹]، مدیریت کتابخانه ­ها، بار مسافران و مانند اینها کاربری دارند و همچنین گسترده­ترین کاربری را در جهان هم اکنون دارا هستند (مقدسی ، سبحان منش ، ۱۳۸۸).
*فرکانس بسیار بالا: بازه فرکانسی آن بسته به استانداردهای موجود در هر کشور متفاوت است(مدیری، شیرافکن، ۱۳۸۹) به طور مثال در آمریکا نوع فعال آن معمولا در فرکانس­های ۴۳۳ مگا هرتز و نوع غیرفعال آن در فرکانس­های ۸۶۰ تا ۹۶۰ مگا هرتز عمل می­ کنند. به طور کلی تگ­های غیرفعال فرکانس­های بسیار بالا در موادی مثل فلزات و آب کارایی ندارند. این تگ­ها در فواصل بیشتر از ۳۶ اینچ (۱ متر) به خوبی عمل کرده و تا فاصله حدود ۱۰ متر این کارایی را حفظ می­ کنند(مقدسی، سبحان منش، ۱۳۸۸).
*فرکانس فوق بالا یا میکروویو: از نظر مشخصات، بسیار شبیه به تگ­های فرکانس بسیار بالا بوده، اما دارای نرخ خواندن بالا و نیز قابلیت نفوذپذیری در آب و فلزات هستند. این تگها در مقایسه با سایر تگها از نظر اندازه بسیار کوچکند و در مواردی مثل ردیابی کانتینرهای باری[۳۰]، قطارها، وسایل نقلیه تجاری و راه کارهایی مثل عوارض جاده ای و مانند این ها کاربرد دارند( شریف زاده ، اعتمادی، ۱۳۸۷).
جدول ۲-۲-برخی مشخصات و ویژگی­های فرکانس­های مختلف تگ (شریف زاده ، اعتمادی ، ۱۳۸۷)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

حق انحصاری © 2021 مطالب علمی گلچین شده. کلیه حقوق محفو

 

-25http://www.ensani.ir/fa/content/141095/default.aspx
-26internationallaw.blogfa.com/post-387.aspxCached
27http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86
%DB%8C_%D8%A7%D9%88%D9%84
/en/ShowResults.jsp?treaty_id=14
-28I.UN SECURI TY Council S/Res/664(1990
-29U.N. , SECURITY Counc.l/Res/ NO.2932
-30UN Security COUNCIL S/Res/664(1990)18 Aout 1990

ضیایی بیگدلی،محمد رضا :حقوق بین املل عمومی صفحه 484 ،انتشارات گنج دانش ،چاپ چهل و پنجم 1392 ↑
ضیایی بیگدلی ، محمد رضا :نگرشی اجمالی به حقوق جنگ ،مجله حقوقی شماره ششم ،تابستان و پایز 1365 ↑
مجموعه مقالات همایش :نقش دیوان بین المللی دادگستری در تداوم و توسعه حقوق بین الملل ،انجمن ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد ،صفحه 65 ،1388 ↑
. Heilborn ↑
ایوانز، گراهام و جفری نونام : فرهنگ روابط بین الملل، ترجمه: حمیرا مشیرزاده و حسین شریفی، تهران ،نشر میزان ،1381 ↑
. Jimenez de Arechaga ↑
. Henkin ↑
. Waleock ↑
. Lillich ↑
. Self – help ↑
. Frank ↑
. Rodly ↑
کمایستانی، کرمعلی. مطالعه ای در اصول حقوق بین المللی (3) (اصل مسئولیت دولت ـ اصل عدم توسل به زور یا اصل عدم تجاوز). مجله حقوقی دادگستری 5. 1371 ↑
ابراهیمی، محمد:اسلام و حقوق بین الملل عمومی. تهران، سمت، ج 2. 1377 ↑
League of Nations ↑
www.wipo.int/treaties/en/ShowResults.jsp?treaty_id=14 ↑
Brian-Kellogg Pact ↑
دانشنامه‌ی سیاسی- داریوش آشوری-نشر مروارید- چاپ شانزدهم 1387- ص89 ↑
http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A7%D9%88%D9%84 ↑
/en/ShowResults.jsp?treaty_id=14 ↑
حقوق بین الملل ،ملکم شاو ،ترجمه محمد حسین وقار ،انتشارات اطلاعات چاپ سوم1389،صفحه 401 ↑
http://www.ensani.ir/fa/content/141095/default.aspx ↑
عبارت قاعدۀ پیشنهادی بدین صورت خواهد بود: اگر یک دولت در راستای روابط بین المللی خود، متوسل به زور علیه تمامیت ارضی و استقلال سیاسی یک دولت دیگر یا مغایر با اهداف سازمان ملل شود، و این عمل در مقابل یک حملۀ مسلحانه انجام نگرفته باشد، و یا اینکه طبغ تصمیم اتخاذ شده توسط شورای امنیت مطابق ماده 42 منشور صورت نگرفته باشد، آن گاه این عمل باید نقص قاعدۀ آمره بین المللی تلقی گردد ↑
internationallaw.blogfa.com/post-387.aspxCached ↑
ثقفی عامری، ناصر: سازمان ملل متحد و مسیولیت حفظ صلح و امنیت بین المللی. 1370 ↑
خسروی، علی اکبر: حقوفق بین الملل دفاع مشروع. چاپ اول. تهران. 1370 ↑
Meray Seha, Dervleter H. Giris D. Ank.NO.206, 1975 ↑
ملك محمدی نوری، حمیدرضا: مفاهیم تعلیق مخاصمات و حالت نه جنگ نه صلح در حقوق بین الملل، انتشارات وزارت امور خارجه. 1372 ↑
Meray Seha, Dervleter H. Giris D. Ank.NO.206, 1975 ↑
خسروی، علی اکبر: حقوفق بین الملل دفاع مشروع. چاپ اول. تهران. 1370 ↑
پیشین ↑
http://www.ensani.ir/fa/content/141095/default.aspx ↑
ثقفی عامری، ناصر: سازمان ملل متحد و مسیولیت حفظ صلح و امنیت بین المللی. 1370 ↑
ثقفی عامری، ناصر: سازمان ملل متحد و مسیولیت حفظ صلح و امنیت بین المللی. 1370 ↑
Meray Seha, Dervleter H. Giris D. Ank.NO.206, 1975 ↑
U.N. , SECURITY Counc.l/Res/ NO.2932 I.UN SECURI TY Council S/Res/664(1990 ↑
UN Security COUNCIL S/Res/664(1990)18 Aout 1990 ↑
ممتاز ، جمشید و صابری انصاری ،بهزاد :تاثیر رویه بهدی دولت ها بر اصل منه تهدید و توسل به زور ، فصلنامه راهبرد ، شماره شصت و سه ،سال بیست و یکم ، تابستان 1391 ↑
ایوانز، گراهام و جفری نونام : فرهنگ روابط بین الملل، ترجمه: حمیرا مشیرزاده و حسین شریفی، تهران ،نشر میزان ،1381 ↑
شاو ،ملکم :حقوق بین الملل ،ترجمه محمد حسین وقار ،انتشارات اطلاعات ،صفحه 410 ،چاپ سوم 1389 ↑
ماده 24 بیان می دارد : 1- به منظور تامین اقدام سریع و موثر از طرف ملل متحد اعضای آن مسئولیت اولیه حفظ صلح و امنیت بین‌المللی را به شورای امنیت واگذار می‌نمایند و موافقت می‌كنند كه شورای امنیت در اجرای وظایفی كه به موجب این مسئولیت بر عهده دارد از طرف آنها اقدام نماید. 2- شورای امنیت در اجرای این وظایف بر طبق مقاصد و اصول ملل متحد عمل می‌كند. اختیارات مخصوصی كه برای انجام ظایف مذكور به شورای امنیت واگذار گردیده در فصول 6-7-8 و 12 بیان شده است. 3- شورای امنیت گزارش‌های سالانه و در صورت اقتضا گزارش‌های مخصوص برای بررسی به مجمع عمومی تقدیم می‌دارد. ماده 25 بیان می دارد : اعضاء ملل متحد موافقت می‌نمایند كه تصمیمات شورای امنیت را بر طبق این منشور قبول و اجرا نمایند. ↑
راهنمای سازمان ملل متحد، ترجمه منصور فراسیون، وزارت علوم و آموزش عالی، ١٣٥٤، صص ١١٩-113 ↑
Erga omnes ↑
برای مطالعه بیشتر نک:دکتربیگدلی آراء و نظریات دیوان بین المللی دادگستری جلد اول صفحه 199 به بعد. ↑
http://www.teror-victims.com/fa/index.php?Page=definition&UID=1254403 ↑
Doctrine bellum iustum ↑
Augustine ↑
قراچورلو، محمد تقی ،نقش دیوان بین المللی دادگستری در توسعه اصل عدم توسل به زور و دفاع مشروع ،پایان نامه کارشناسی ارشد،دانشگاه آزاداسلامی واحددامغان، دانشکده حقوق 1391 ↑
ایوانز، گراهام و جفری نونام : فرهنگ روابط بین الملل، ترجمه: حمیرا مشیرزاده و حسین شریفی، تهران ،نشر میزان ،1381 ↑
قراچورلو، محمد تقی ،نقش دیوان بین المللی دادگستری در توسعه اصل عدم توسل به زور و دفاع مشروع ،پایان نامه کارشناسی ارشد،دانشگاه آزاداسلامی واحددامغان، دانشکده حقوق 1391 ↑
ارفعی عالیه و همکاران: حقوق بشر از دیدگاه مجامع بین المللی، تهران دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی.1372 ↑
حیدری، حمید: توسل به زور در روابط بین المللی از دیدگاه حقوق بین الملل عمومی و فقه شیعه، تهران؛ انتشارات اطلاعات.1376 ↑
فلک ،دیتر : حقوق بشر دوستانه در مخاصمات مسلحانه ،ترجمه ،دکتر سید قاسم زمانی و دکتر نادر ساعد ،انتشارات شهر دانش ،چاپ دوم ،تهران 1391 ↑
جمالی ، حمید رضا :مفهوم دفاع مشروع و اقدام امریکا در حمله به افغانستان ،تحولات منطقه ای ،صفحه 151 ↑
ارفعی عالیه و همکاران: حقوق بشر از دیدگاه مجامع بین المللی، تهران دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی.1372 ↑
ایوانز، گراهام و جفری نونام : فرهنگ روابط بین الملل، ترجمه: حمیرا مشیرزاده و حسین شریفی، تهران ،نشر میزان ،1381 ↑
فلک ،دیتر : حقوق بشر دوستانه در مخاصمات مسلحانه ،ترجمه ،دکتر سید قاسم زمانی و دکتر نادر ساعد ،انتشارات شهر دانش ،چاپ دوم ،تهران 1391 ↑
1حیدری، حمید: توسل به زور در روابط بین المللی از دیدگاه حقوق بین الملل عمومی و فقه شیعه، تهران؛ انتشارات اطلاعات. ↑
كاسسه، انتونیو :حقوق بین الملل در جهانی نامتحد، ترجمه: مرتضی كلانتریان، نهران؛ دفتر خدمات حقوق بین الملل ایران.1370 ↑

 

امام با بیان تشبیهی زیبا و بدیع، به جایگاه والای انسانهای متّقی و فضیلت آنان بر دیگران اشاره می نماید و میفرماید: برتری متّقین همچون برتری دانه های خوب و اصلاح شده است که از میان انبوه دانه‌ها برگرفته می‏شوند. این امتیاز براثر خالص سازی آنها و قبول شدن در آزمون الهی حاصل شده است. لذا در اینجا این افراد پرهیزگار و عابد به بذرهای مرغوبی تشبیه شده‏اند. تناسب و ارتباط بین مثال ذکر شده و مفهوم مورد نظر برای خواننده مشهود است و خواننده به طور ناخودآگاه به این ارتباط پی می برد. در واقع، وجه شبه، انتخاب و گزینش بر اساس شایستگی است. هدف از این تشبیه بیان این نکته است که پرهیزکاران به جهت اصلاح نفس و تهذیب روان، انسانهایی برگزیده و مقرّب، در درگاه الهی هستند. در بیشتر تصاویر امام، از جمله در این تصویر، یک روی ترکیب خیال، طبیعت است که با محسوس و ملموس کردن صحنه، مفهوم را به ذهن مخاطب نزدیکتر کرده و مطلب در دل و جان وی بهتر نفوذ پیدا می کند. واژه های « ینتقی، یلقی » به صورت مجهول بیان گردیدهاند تا بیان شود که آنان نیز همچون اولیاء الهی، از جایگاه ویژهای برخوردارند. دو واژه مذکور در کنار واژه های « تَلخیص و تَمحیص» حالتی سجع گونه و هنر مندانه به تصویر بخشیدهاند که موجب تولید موسیقی و ریتم زیبایی گشتهاند. این تصویر سرشار از حرکت، جنبش و حیات است و این را می توان از رشد و بالندگی در واژهی « بذر» و شکوفایی آن بخوبی دریافت.
دراین عبارت، نوعی هماهنگی و پیوستگی کلمات با یکدیگر دیده می شود و طنین خاص هر حرف در کنار حرف دیگر، زیبایی خاصی به آن بخشیده است و باعث جذب مخاطب می شود و او را به تفکر و تأمل وا میدارد.
-فَإِنَّ تَقْوَى اللَّهِ دَوَاءُ دَاءِ قُلُوبِکُمْ وَ بَصَرُ عَمَى أَفْئِدَتِکُمْ وَ شِفَاءُ مَرَضِ أَجْسَادِکُمْ وَ صَلَاحُ فَسَادِ صُدُورِکُمْ وَ طَهُورُ دَنَسِ أَنْفُسِکُمْ وَ جِلَاءُ غِشَاءِ أَبْصَارِکُمْ وَ أَمْنُ فَزَعِ جَأْشِکُمْ وَ ضِیَاءُ سَوَادِ ظُلْمَتِکُمْ (خطبه: ۱۹۸)
«همانا تقوا و ترس از معصیت خدا، داروی بیماری‌های قلب‌ها، و بینایی چشم دل و درمان و شفابخش آلام جسمانی و اصلاح و مرهم زخمهای سینهها و پاک کننده‌ی پلیدی‌های نفسانی و جلا دهنده‌ی نابینایی چشمان شماست و موجب امنیت در برابر ناآرامی‌ها و اضطراب‌هاست و روشن کننده‌ی تاریکی‌های جهل و نادانی در مسیرتان است.» (دشتی: ۲۹۵)
در این عبارات زیبا و دل انگیز، امام با هنرنمایی هر چه تمامتر و با بهرهگیری از تصاویر متعدد و انواع آرایه های ادبی از جمله استعاره، تشبیه، مجاز و. . .، ارزش تقوی و نقش کلیدی آن را در زندگی به تصویر می کشد.
در این عبارات، در قالب تشبیه بلیغ، تقوی به داروی شفابخش، روشنایی بخش قلبها، شفادهنده دردها، اصلاح کننده، پاک کننده و روشنایی بخش تاریکی چشمها تشبیه شده است. ابتدا تقوا به دارو تشبیه شده است؛ همان گونه که دارو بیماری تن را از بین می برد و آن را سلامت می بخشد؛ تقوا هم بیماری روح را از بین برده و درون انسان را شفا می دهد. در درون این تصاویر نیز از تصاویر دیگری استفاده شده است. مثلاً در عبارات « اَعمی اَفئدتکم » و «فسادِ صُدورِکُم» استعاره مکنیه وجود دارد که در واقع، کوری و فساد به قلب نسبت داده شده، گویا قلب همچون موجودی دارای عقل و احساس، دچار کوری و فساد می گردد. از آنجا که تقوا، سبب اصلاح فساد، پاکی نجاست، روشنایی بخش چشمها و.. . است، می توان واژه های «صلاح، طهور، جلاء، امن و ضیاء»را مجاز نیز دانست. « لذا امام با آفرینش تصویرهای متعدد خیالی در درون تصاویر، با سبکی منحصر به فرد و متمایز، معانی را به خواننده منتقل می‌کند و او را به اوج لذّت هنری میرساند به گونهای که پیام دینی موجود در تصاویر را به خوبی جذب می کند. همه این عبارات به ضمیر «کُم» ختم می شوند که این پایانبندها همچون قافیه شعر، «نوعی تناسب و قرینه سازی را ایجاد میکنند و به عبارات توازن میبخشند و ادراک و جذب و تأثیر مجموعه تصاویر را سریعتر وآسانتر می کنند و همین نکته خود، سبب احساس لذّت و آسایش می‌شود.»(کدکنی، ۱۳۸۴: ۹۵) در همه عبارات، تقابل واژگان و مقابله بین آنها، حرکت و پویایی خاصی به تصویر بخشیده است؛ مثل تقابل بین« دواء – داء»، «بصر- أعمی»، «صلاح- فساد»، «طهور- دنس» و. . . در مجموع، در این عبارات که برگرفته از تجربیات ملموس بشری هستند، قویترین نوع تصویر را می توان مشاهده نمود.
-فاجْعَلوا طاعهَ اللهَ شعاراً دونَ دثارِکُم وَ دَخیلاً دونَ شِعارِکُمْ وَلَطِیفاً بَینَ اضْلاعِکُم وَامیراً فَوْقَ امورِکُمْ وَمَنْهلاً لِحَینِ ورودِکُمْ وَشَفیعاً لِدَرْکِ طَلبتِکُم وَجُنَّهً لِیوْم ِفَزْعِکْمْ ومَصابْیحَ لِبُطونِ قُبورِکُمْ. (خطبه: ۱۹۸)
«پس طاعت خدا را پوشش جان نه پوشش ظاهری، قرار دهید و با جان، نه با تن فرمانبردار باشید تا با اعضا وجوارح بدنتان در آمیزد وآن را بر همه امورتان حاکم گردانید. اطاعت خدا را راه ورود به آب حیات، شفیع گرفتن خواسته ها، پناهگاه روز اضطراب و چراغ روشنگر قبرها قرار دهید.» (دشتی: ۲۹۵)
در این تشبیه حسی خیالی، امام از رهگذر برانگیختن خیال مخاطب و بهره گیری از فعل امر، مخاطب را بر آن می دارد که تقوا را هچون لباسی تصور کند که پوشاننده باطن وجانش می باشد و آنگاه امام از دلالت معنایی جمله برای القای پیام خود بهره می برد.
در این عبارت، طاعت به لباس زیرین تشبیه شده است؛ “شعار به معنای جامه زیرین است، و در اینجا کنایه از این است که همیشه ملازم طاعت خداوند بوده و مانند جامه زیر که با بدن ملازمت وپیوستگی دارد، همواره فرمانبردار اوامر باشید، و لحظهای از فرمانش سربرنتابید. قید « دون دثارکم » اشاره به این است که طاعت خداوند را جامه ظاهر خود قرار ندهید؛ بلکه آن را در جان خود قرار دهید، زیرا در غیر این صورت جز فایدهای اندک چیزی عاید آنها نخواهد شد، دثار به جامه رویین گفته می‏شود». (بحرانی، ۱۳۸۸، ج۳۶۲: ۵) و بنا به گفته عبد العزیز عمار« حذف وجه شبه می رساند که اختصار و سربسته سخن گفتن بلیغتر از تفصیل و اطاله کلام می باشد و تأکید آن در دلالت بر معانی و قدرت تأثیر گذاری بر نفس بیشتر است، و این حذف، انگیزهای است که هرکس در عبارت بیندیشد بتواند به چند صورت وجه شبه محذوف را استنباط کند و با تأمل وتفکر در آن به وجه شبه مورد نظر خود دست یابد. (عمار، ۲۰۰۷: ۱۲۹)
-ألَا وانَّکُمْ قَدْ نَفَضْتُم ایدیکُمْ مِنْ حَبْلِ الطِاعه (خطبه: ۱۹۲)
«آگاه باشید! که شما هم اکنون دست از رشته اطاعت کشیدید.» (دشتی: ۲۸۳)
امام پیروان خود را به علت رعایت نکردن فرمان خدا سرزنش و نکوهش می فرماید که شما دست از ریسمان اطاعت خداوند برداشتهاید. اطاعت از خدا در قالب اضافه تشبیهی به ریسمان و طناب تشبیه شده است. وجه شبه، مایه پیوستگی و ارتباط منظَّم طاعت و ریسمان می باشد؛ ریسمان محکمی که به راحتی نمی پوسد.
بنابراین تشبیهات بخش بسیار وسیعی از تصویرهای هنری امام علی (ع) را تشکیل می دهند و امام از آنها در راستای بیان اندیشه های والای دینی بهره وافری برده است.

 

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت tinoz.ir مراجعه کنید.

۳-۴ استعاره:

یکی از جلوههای زیباشناسی در کلام امام (ع) استفاده از استعاره است که از نظر هنری، بهترین و زیباترین تصویرهای هنری می باشد. امام با کمک استعاره توانسته است در بیان اهمیت تقوا به روشنی مخاطب را تحت تأثیر قرار دهد. دامنه استعاره در نهج‌البلاغه وسیع است و امام امور حسی و جمادات و امور معنوی و دیگر چیزها را به حوزه استعاره وارد نموده است.
استعاره از نظر لغوی از باب استفعال و معنی آن، چیزی را عاریه خواستن است. ابن منظور در ذیل ماده « عور » می گوید: تعَورَ واستَعارَ: درخواست عاریت کرد، استعارالیه و استعار منه: از او خواست که آن چیز را به او عاریت دهد. الاِسْتِعَارَهُ مِنَ العَاریهِ: استعاره از عاریت، گرفته شده است. (ابن منظور، ۱۴۰۵، ج۴: ۴۱۹) و اصطلاحاً عبارت است به کار بردن لفظ در غیرآنچه برای آن وضع شده است. (در غیر معنای حقیقیش) به خاطر علاقه مشابهتی که بین معنای حقیقی و معنای مجازی وجود دارد. البته باید دارای قرینهای باشد که از اراده معنای حقیقی جلوگیری نماید. در واقع استعاره چیزی جز یک تشبیه مختصر نیست، ولی از تشبیه رساتر می باشد.در استعاره واجب است که وجه شبه و ادات ذکر نشود و لازم است که تشبیه به فراموشی سپرده شود و ادعا شود که مشبه عین مشبهٌبه یا فردی از افراد مشبه به کلی است درحالی که وجه شبه در مشبهٌبه قویتر است. (هاشمی، ۱۳۸۵: ج: ۲، ۱۳۹ و۱۴۱) عبد القاهر، استعاره را تصویری می داند که گرچه اساس اولیه آن یک تشیبیه در ذهن شاعر بوده است، اما تنها یکی از دو رکن اصلی تشبیه در ذهن شاعر وجود دارد و رکن دیگر را خواننده به کمک شباهتهای ممکن قابل حدس که در بحث استعاره علاقه نامیده می شود و از قراین موجود در سخن فهمیده می شود، درمی یابد؛ یعنی از گفته های متن به ناگفته های متن پی می برد؛ به عبارت دیگر اصل هر استعارهای تشبیه است (جرجانی، ۱۹۸۸: ۴۱) و به بیانی دیگر استعاره عبارت است از انتقال عبارات از موضع استعمالشان در اصل لغت به غیر از استعمال اصلی آن، به خاطر غرضی یا دلیلی. (عسکری،۱۹۵۲: ۲۹۵)
استعاره، توان تأثیرگذاری بسیار بالایی دارد و در شنونده تأثیر شگرف می‌گذارد. در استعاره تمام توان نویسنده بر این است که اثبات کند مستعارٌمنه و مستعارٌله یکی است، و این امر تنها با حذف یکی از مشبه یا مشبهٌبه ایجاد خواهد شد. (جارم و امین، ۱۳۷۸: ۱۰۵) علاوه بر توان تأثیر گذاری بسیار بالای استعاره، وجود آن در شعر بیانگر قدرت بالای تخیل شاعر است و این اهمیت به حدی است که ابن خلدون در تعریف شعر می گوید: «شعر کلامی است مبتنی بر استعاره و اوصاف ». (ابن خلدون، ۲۰۰۴: ۵۹۱) در بیان قدرت بالای خیال انگیزی استعاره باید گفت استعاره به علت اینکه تخیلی از صورتی است که قبلاً در ذهن شاعر شکل گرفته، شاعرانهترین صنعت بیانی در شعر محسوب می شود و دقیقاً زبان تخیل به شمار می آید. (ابودیب، ۱۳۸۴،: ۲۱۷) علاوه بر قدرت تأثیر گذاری بسیار بالا و قدرت خیال انگیزی، ایجاز نیز از دیگر فواید استعاره می باشد. عبدالقاهر در این باره می گوید: استعاره معانی و مفاهیم بسیار زیادی را با لفظی اندک به تو می بخشد تا جایی که از یک صدف، هزار گوهر خارج کنی و از یک شاخه مقدار گوناگونی می چینی و جماد به وسیله استعاره زنده و ناطق می شود و عجم فصیح می گردد و مفاهیم ناپیدا آشکار می شوند. (جرجانی، ۱۹۸۸: ۴۱)
از جمله نقشهای شایانی که علمای بلاغت برای استعاره برشمردهاند، آن است که با استعاره می توان معنا را بدون اطناب با مبالغهای پذیرفتنی به روشنی تصویر کرد و از این راه تخیل خواننده را برانگیخت و در وی تأثیر مطلوب گذاشت. بنابراین استعاره با تجسُّم بخشیدن به امور ذهنی و جاندار نمایی امور بی جان بر اثر بخشی و جذابیت کلام میافزاید. (الحسینی،۱۴۱۳: ۶۶۰) از دیگر جنبههای بلاغت استعاره گسترش جهان واژگان و جهان معانی است، بدین معنی که اطلاق نامهای جدیدی به پدیده ها از طریق استعاره موجب تنوّع و تعدّد و گسترش حوزه های استعمال زبان می شود. همچنین استعاره باعث پویایی و حرکت و حیات فوقالعاده درکلام میگردد و آن را از ایستایی و سکون میرهاند. (قائمی، ۱۳۸۸: ۱۰۱) استعاره در نهج‌البلاغه از ارزش و جایگاه خاصی برخوردار است و سهم بسزایی در بلاغت و زیبایی ادبی کلام امام (ع) دارد. استعاره در نهج‌البلاغه به شیوه های گوناگونی به کار رفته است.
امام علی به واسطه استعاره، تصاویر بیانی زیبایی ترسیم می کند و بدانها رنگ و سایه می بخشد و به دنبال آن، در آنها روح و حیات میدمد.
بارزترین و مشخصترین ویژگی استعاره، ایضاح و روشن ساختن مفهوم تقوا و پرهیزکاری و مدلولات آن است . استعاره بسیاری از الفاظی را که در اصل لغویشان برای امور حسی وضع شده است، برای دلالت بر امور معنوی به کار می گیرد. موارد زیادی در نهجالبلاغه مییابیم که استعاره برای ترسیم غیر مرئی به صورت مرئی و قابل رؤیت به کار رفته است. در نتیجه آن معانی محسوس وملموس می گردند.

 

 

 

۳-۴-۱ استعاره تقوا در نهج البلاغه:

امام در خطبه ۱۶ می فرماید:
-ذِمَّتی بما أَقولُ رَهینهٌ وأَنابه زَعیمٌ. إِنَّ مَن صَرَحَتْ له العِبَرُ عَمَّا بَینَ یدَیه مِنَ المَثُلَاتِ، حَجَزَتْهُ التَّقوَی عَنْ تَقَحُّمِِ الشُّبُهَاتِ (خطبه ۱۶)
آن چه می گویم به عهده می گیرم، و خود به آن پای بندم. کسی که عبرتها برای او آشکار شود، و از عذاب آن پند گیرد، تقوا و خویشتن داری او را از سقوط در شبهات نگه می دارد.
در این عبارات زیبا، امام از استعاره تصریحیه بسیار زیبایی بهره برده است. « حَجَزَتْهُ التّقوی» استعاره از «مَنَعَتْهُ التّقوی» است. البته در خود کلمه تقوا هم استعاره مکنیه وجود دارد.بدین صورت که، امام با جان بخشی به تقوا، این امر معنوی را همچون نگهبانی مجسم نموده است که نقش بازدارنده دارد و با قدرت و صلابت، افراد را نه تنها از ارتکاب گناه، بلکه از آلوده شدن به مشتبهات نیز باز می دارد. لذا امام با بهره گیری از « تشخیص که زندهترین و پرحرکتترین نوع تصویر است» (کدکنی، ۱۳۷۰: ۲۶۲) تصویر را از حالت ایستایی و سکون خارج کرده و ذهن مخاطب را به تهییج و تحرّک واداشته است.
امام (ع) با لفظ شبهات اشاره فرموده است به امور دنیوی باطل و بیدوام که حق و ثابت و بادوام تصور می‏شوند و قوه خیال، امور باطل را به حق مشتبه می سازد و به همین دلیل، شُبهات را شُبهات نامیده‏اند (بحرانی، ۱۳۸۸، ج۲: ۱۰۰) در عبارت « حَجَزَتْهُ التَّقْوَی عَنْ تَقَحُّمِ الشُّبَهَاتِ » آرایه تشخیص وجود دارد. بدین صورت که تقوا یک نیروی باز دارنده است که علاوه بر دوری از محرَّمات و گناهان، از مشتبهات نیز نفس انسان را حفظ می کند. تقوا در هیأت حافظ و نگهبانی که مانع از ارتکاب گناه و فرو رفتن در کارهای شبههناک می گردد، تشخُص یافته است.
-واجْعَلوها شِعارَکم: (خطبه: ۱۹۸)
« تقوا را شعار دلهای خود قرار دهید.» (دشتی: ۲۹۵)
امام (ع) در این عبارت، تقوا را که امری ذهنی و انتزاعی است، به صورت امری محسوس و قابل درک نمایش داده است. « شعار به معنای لباس زیرین است که به عنوان استعاره به کار رفته است؛ یعنی همچنان که شعار در زیر لباسهاست و به بدن چسبیده است، تقوای حقیقی نیز دل آدمی را فرا گرفته و در باطن اثر می‌گذارد». (بحرانی، ۱۳۸۸،ج۶: ۳۱۱- ۳۱۲) در واقع امام از انسانها می خواهد که تقوی را به مثابه لباسی بپوشند. واژهی «جعل» استعاره از «لبس» است. هدف امام از ارائه این تصویر، بیان این نکته است که تقوا را باید با دلهای خود قرین و ملازم کرد تا همیشه و در همه عرصه ها نقش و حضور پر رنگ آن را در زندگی مشاهده کرد. ممکن است کلمه شعار از ماده شعور باشد که در این صورت معنای عبارت چنین می شود: تقوی را عاملی آگاهی دهنده و بیدارکننده درون و وجدان خود قرار دهید.
-فَاعْتَصِمُوا بِتَقْوَى اللهِ، فَاِنَّ لَها حَبْلاً وَثیقاً عُرْوَتُهُ، وَمَعْقِلا مَنیعاً ذِرْوَتُهُ» (۱۹۰)
«پس به تقوا وترس از خدا، روی آوریدکه رشته آن استوار، و دستگیره آن محکم، و قلّه بلند آن پناهگاهی مطمئن باشد». (دشتی: ۲۶۵)
امام با بهره گرفتن از چهرهی عناصر بیجان طبیعت همچون ریسمان، دستگیره و پناهگاه که دارای بار معنایی اندک و متوسط می باشند، تصویر تازه و بدیعی میآفریند که روح حرکت و پویایی و جاودانگی در کالبد خاموش آنها میدمد. در این عبارت امام (ع) کلمه « حبل » را برای تقوا، استعاره مکنیه آورده است. سپس (دستگیره) آن را با صفت محکم بودن توصیف نموده است. مناسبت استعاره در این است که هرکس به تقوا تمسک جوید، گویی به ریسمان محکمی چنگ زده که محکم و مقاوم است، پوسیدگی ندارد و او را از هرگونه زیان وآسیبی در امان نگه می دارد.
امام، همچنین در ادامه کلمه «معقَل» را برای تقوا استعاره مکنیه آورده است و آن را همچون پناهگاهی می داند که دارای دیوارهای محکم و بلند است که هرانسانی بدان پناهنده شود، هیچ گونه خطری وی را تهدید نمی‌کند و همیشه در امن و امان است. این تصویر ادبی در تأثیرگذاری بر مخاطب به اوج خود رسیده است و ژرفای وجود آدمی را تحت تأثیر قرار میدهد تا او را نسبت به اهمیت تقوا و جایگاه آن در زندگی فانی دنیوی، آگاه نماید و پنجرههای روح و جان را برای تأثیرگذاری از کانال روح و اندیشه، عاطفه، عقل و احساس با هم می گشاید.
-معاشرَ المسلمین، اسْتَشْعِرُوا الخَشْیهَ و تَجَلْبَبُوا السَّکینهَ. (خطبه: ۶۶)
«ای گروه مسلمانان؛ لباس زیرین را ترس خدا و لباس رویین را آرامش و خونسردی قراردهید».(دشتی: ۸۱)
تعبیر « استشعروا» از ماده شعار به معنای لباس زیرین است که با پوست تن انسان تماس دارد و «تجلببوا» ازماده جلباب به معنای لباس رویین است و معمولاً به لباس زنان که تمام بدن را می پوشاند، اطلاق می گردد. (خویی، ۱۳۵۸، ج۵: ۲۳) قرار دادن ترس از خدا به عنوان لباس زیرین اشاره به این است که می بایست خشیت الهی را با روح و جان خود درآمیخت و باطن خود را به زیور ایمان و پرهیزکاری آراسته نمود و انتخاب آرامش و سکون به عنوان لباس رویین اشاره به این حقیقت دارد که همانند جامهای که کل بدن را می پوشاند می بایست روح آرامش و طمأنینه را برخود حاکم ساخت و جسم و جان خود را در لوای این پوشش مناسب قرار داد و روشن است این پوشش درونی و بیرونی انسان را از گزند خطرات روحی و معنوی باز خواهد داشت. (محمدقاسمی،۱۳۷۸ : ۱۴۱) در این عبارت، استعاره مکنیه وجود دارد؛ خشیت و ترس از خدا، که مشبه است، به لباس زیرین (مشبهٌبه محذوف) تشبیه شده است همانگونه که لباس زیرین بدون واسطه ملازم جسم است، خشیت و ترس ازخدا را باید ملازم نفس خود نمود. در این عبارت نیز سکینه و آرامش (مشبه) به لباس رویین (مشبهٌبه) تشبیه شده است؛ همان گونه که لباس رویین کل بدن را می پوشاند، آرامش نیز باید بر انسان حُکمفرما باشد.
-قَدْ بَراهُمُ الخَوْفُ بَرْی القِدَاحِ (خطبه۱۹۳)
« ترس الهی آنان را چونان تیر تراشیده لاغرکرده است .»(دشتی: ۲۸۷)
این گفتار در بیان اثرات ترس از خداست که بر جان آنان غلبه دارد، «از این رو لاغری و نزاری متّقین را بر اثر ترس از خدا به تیری که تراشیده شده باشد، تشبیه فرموده است، وجه مشابهت، شدت لاغری و کاهیدگی آنان است و این وضع، دگرگونی رنگ و رخسار و پوست و قیافه و ضعف انفعالات نفسانی را بر اثر ترس و اندوه به دنبال دارد؛ لذا بیننده گمان می‌کند آنان بیمارند در صورتی که هیچ گونه بیماری در آنها نیست. (بحرانی، ۱۳۸۸، ج ۵: ۳۰۸) امام متّقین، در اینجا نقش تقوا را در زندگی و پالایش روح پرهیزکاران به تصویر کشیده است. بنابراین در این عبارت استعاره مکنیه وجود دارد؛ زیرا مشبه ذکر شده و مشبهٌبه حذف و به یکی از لوازم آن (تراشیدن) اشاره شده است.
-بِهَا ینْجَحُ الطَّالِبُ وینْجو الهارِبُ وتنالُ الرَّغَائِبُ (خطبه: ۲۳۰)
«در پرتو پرهیزکاری، تلاشگران پیروز، پرواکنندگان از گناه، رستگار و به هر آرزویی می توان رسید.»(دشتی: ۳۳۳)
در این عبارت استعاره مکنیه به کار رفته است؛ زیرا تقوا ابزار رسانذن به مقصد است ؛ مقصدی که سعادت انسان در آنجاست. در این عبارت، ضمیر (ها) به تقوا برمی گردد.به این صورت که مشبه ذکر گردیده ومشبهٌبه که همان ابزار رساندن به مقصد است حذف شده و به یکی از لوازم آن اشاره شده است.
-قَد امکنَ الکتابَ مِن زِمامه فهُو قائدهُ وامامه، یحلُّ حیثُ حلَّ ثقلهُ وینزِلُ حیثُ کانَ منزلُه. (خطبه: ۸۷)
«اختیار خود را به قرآن سپرده و قرآن را راهبر وپیشوای خود قرار داده است. هرجا که قرآن بار اندازد، فرود آید و هرجا که قرآن جای گیرد مسکن گزیند.» (دشتی: ۱۰۵)
پرهیزکار و عارف در برابر دستورات کتاب الهی تسلیم است و آن را پیشوای خود قرار میدهد. حضرت کلمه زمام را برای عقل و خرد استعاره به کار برده است. وجه شباهت این است که زمام و عقل ابزار رام کنندهاند و در این جهت مشارکت دارند. زمام استعاره محسوس است برای معقول، و لفظ قائد برای کتاب تشبیه بلیغ آورده شده است؛ زیرا کتاب زمام خرد انسان را می گیرد و به سوی هدف حقیقی برده، و مانع انحراف وی می شود همچنین اطلاق لفظ امام بر کتاب به معنای پیشوای قابل اقتدا نیز تشبیه بلیغ میباشد. لفظ حلول ونزول (که از صفات مسافر می باشد) در کلام امام استعاره به کار رفته است. قرآن به مسافری تشبیه شده است که فرد متَّقی دنبال آن است واز آن پیروی می کند.
شایان ذکر است که امام علی (ع) در بسیاری از خطبه ها لفظ زاد و نیز مشتقّات این کلمه را استعاره‌ای برای تقوا بیان کرده است که به نمونه های ذیل بسنده می شود. لفظ ” زاد ” در این گونه موارد، اشاره به آیه ۱۶۷ سوره بقره میباشد. « وتزوّدُوا فانَّ خیرَ الزّادِ التّقوی » زاد و توشه برای آخرت بر گیرید که بهترین توشه راه تقواست.
-فَتَزَوَّدُوا فِی الدُّنْیا مِنَ الدُّنْیا مَا تَحْرُزُونَ (تحوزون) بِهِ أَنْفُسَکُمْ غَداً. (خطبه ۲۸ و۶۲)
«پس، از این دنیا توشه برگیرید تا فردا خود را با آن حفظ نمایید». (دشتی: ۵۳)
و از این جهان توشه آن سرای بردارید تا خود را از کیفر روز جزا در امان نگه دارید. در این عبارت لفظ (تزوَّدوا) اشاره به تقوای الهی دارد. امام توشه نیکو را تقوای الهی و ترس و خشیت خداوندی معرفی کرده‏اند. کلام حضرت گویای این حقیقت است که ترس از خداوند در همین دنیا حاصل می‏شود. در عرف جامعه کلمه توشه برای سفر و امور مادی اطلاق می‏شود و در این خطبه امام این واژه را برای کارهای شایسته استعاره به کار برده‏اند؛ زیرا میان توشه محسوس که در سفر برداشته می‏شود و تقوایی که در سفر آخرت مفید واقع می‏شود، شباهت وجود دارد. از این جهت که مسافر، سلامت خود را در هر دو نوع توشه تامین می کند؛ زیرا همانطور که اعمال صالح باعث می‏شود انسان به کمال برسد و راه های رسیدن به حق تعالی را طی کند، غذا وتوشه نیز به انسان کمک می‌کند تا توانایی حرکت را داشته باشد.
همچنین، امام در وصف متّقین می فرماید:
-ارْتَوَی مِنْ عَذْبٍ فُرَاتٍ سُهِّلَتْ لَهُ مَوَارِدُهُ فَشَرِبَ نَهَلاً وَ سَلَکَ سَبِیلاً جَدَداً: (خطبه: ۸۷)
«از چشمه گوارای حق، سیراب گشته، چشمهای که به آسانی به آن رسید، و از آن نوشیده سیراب گردید و در راه هموار و راست، قدم برداشته است». (دشتی: ۱۰۴و۱۰۵)
پرهیزگاران از آب گوارای بهشت سیراب می‏شوند. امام در این فراز دانش و کمالات نفسانی را که به شخص عارف افاضه می شود، به آب زلالی تشبیه کرده و لفظ عذوبه را برای آن استعاره آورده است و آنگاه همین استعاره را با کلمه «ارتواء» به صورت استعاره ترشیحیه در آورده است (بحرانی، ۱۳۸۸، ج۳: ۲۹۷) درکلام امام عبارت «شرب نهلاً » به عنوان استعاره برای کسب کمال و مقدم شدن بر دیگران به کار رفته است و کمال یافتن سریع پروردگار به شتری که زودتر و قبل از دیگر شتران به آب می رسد، تشبیه شده است. (همان: ۲۹۸) «سبیلاً جدداً» نیز استعاره از مسیر هدایت است.
-قَدْأَبْصَرَ طَریقَه وَسَلَکَ سَبیلَه وعَرَفَ مَنارَه وقَطَعَ غِمَارَه (خطبه۸۷)
« راه هدایت را با روشندلی دید، و از همان راه رفت، ونشانه های آن را شناخت و از امواج سرکش شهوات گذشت. » (دشتی: ۱۰۵)
از جمله ویژگیهای بنده سالک، زینت یافتن به نور بصیرت است که به مدد آن آگاهانه و هوشیارانه تمام مسیر سعادت خویش را می پیماید. حضرت در این عبارت از واژه ابصر استفاده می کنند که بیانگر نگاهی ژرف و عمیق به همه ابعاد و زوایای مسیر کمال و سعادت است.
پیشتر، در راه ها و مسیر کاروانها برجهایی می ساختند و شبها بر بالای آن چراغی مینهادند یا آتش می افروختند تا کاروانها راه را گم نکنند. در زبان عرب به این برجها که بر بلندای آن آتش روشن می کردند و نیز به فانوس دریایی که علامت و نشانه و وسیله تشخیص راه در مسیر کشتیهاست و به طور کلی به هر نوع نشانهای که برای راهنمایی رهگذران در راه ها نصب می‏شود، « منار» می گویند. حضرت در کلام بلند خود می فرماید: بنده محبوب خدا برای گذر از مسیر پرپیچ و خم زندگی و نشیب و فرازهای راه و درهها و لغزشگاه های خطرناکی که پیش روی دارد و برای رسیدن به مقصد نهایی باید به سلامت از آنها بگذرد. از نشانه هایی استفاده می‌کند که با آنها مسیر گمراهی از مسیر سعادت باز شناخته می‏شود. این نشانه ها پیشوایان معصومند که اگر سالک الی الله آنها را بشناسد و پیروی از آنها را سرلوحه افکار و رفتار خود سازد از گمراهی مصون می ماند و به سعادت و قرب الهی نایل می آید.(مصباح یزدی،۱۳۸۸: ۱۰۰) واژه های « طریق وسبیل » استعاره از مسیر هدایت و « منار » استعاره از نشانه های هدایت است که همان انبیاءهستند.
همچنین در عبارت: « و اِستَمسَکَ مِنَ العُرَی بِأوْثَقِها وَمِنَ الحِبالِ بأمتَنِهاَ» (خطبه ۸۷)
« به استوارترین دستاویز ها و محکمترین طنابها چنگ انداخت». (دشتی: ۱۰۵)
کلمات «عُری» و «حَبْل» استعاره از تقواست. تقوا، که مشبه است به ریسمان محکم و به هم تافتهای (مشبهٌ به محذوف ) تشبیه شده است که هیچگاه نمی پوسد.در این عبارت استعاره مکنیه وجود دارد.
در قرآن هم، آیهای با این مضمون وجود دارد که بیانگراین است که هرکس به تقوا و پرهیزکاری اهتمام داشته باشد، به سعادت می رسد و نجات پیدا می‌کند:
-فَمَنْ یکْفُر بِالطاّغُوتِ وَ یؤمِنْ بِاللهِ فَقَدْ اِسْتَمْسَکَ بِالعُرْوَهِ الوُثْقَی (بقره: ۲۵۷). لذا در می یابیم که تصویرهای امام، ریشه در کلام وحی دارد و برگرفته از آن است.
-فَکُونُوا کَالسَّابِقِینَ قَبْلَکُمْ و َالْماضِینَ اَمامَکُمْ، قَوَّضُوا مِنَ الدُّنْیا تَقْوِیضَ الرَّاحِلِ، وَ طَوَوْها طَی الْمَنازِلِ. (خطبه: ۱۷۶)
«پس در دنیا چونان پیشینیان صالح خود باشید، که در پیش روی شما گذشتند و همانند مسافران، خیمه خویش را از جا در آوردند و به راه خود افتادند. (دشتی: ۲۳۷)
امام برای ترسیم حال اولیای خدا و رفتار آنان با دنیا با بهره گرفتن از واژه های زنده و گویا، این صحنه بدیع را به نمایش می‌گذارد.
از آنجا که واژه «تقویض» در لغت به معنی فرو کشیدن عمود خیمه و جمع کردن طنابهای آن برای چیدن خیمه است، امام به مدد چنین کلمه رمز آمیزی تجسمی زنده و زیبا از سیره اولیای الهی و نگرش آنها به دنیا عرضه داشته و آنان را از نظر آنکه دنیا را گذرگاهی می دانند که محل اقامت و استقرار نیست، همچون مسافرانی ترسیم نموده‏اند که عمود خیمه را پایین کشیده و بساط خیمه را جمع نموده‏اند تا به سوی مقصد نهایی حرکت کنند و منازل میان راه را بی وقفه و یکی پس از دیگری طی کنند.
-فاجعلوا طاعه الله مَنْهَلاً لِحِین وُرودِکُم وَ شَفیعاً لِدَرْکِ طَلِبَتِکُمْ.
واژه مَنهل (آبشخور) را برای طاعت الهی، تشبیه آورده است؛ زیرا انسان از طریق پرهیزکاری و فرمانبرداری خداوند می تواند در روز رستاخیز از شرابی که ویژه پاکان و نیکوکاران است، سیراب گردد. در ادامه، تقوا به کسانی که شفاعت می کنند و واسطه های شفا هستند، تشبیه شده است که انسان را در عرصه محشر شفاعت می کند؛ بنابراین امام از استعاره مکنیه استفاده نموده است و مفهوم انتزاعی تقوا را در قالبی حسی با بهره گرفتن از کلماتی ساده و ابتدایی که از گیرایی بالایی برخوردارند و مخاطب بدون درنگ و تأمل به مفهوم آن پی می برد، به مخاطب تبیین نموده است.
-أیقِظُوا بِهَا نومَکُم واقطَعوا بِها یومَکُم واشْعِرُوهَا قُلُوبَکُمْ اِرْحَضوا بِها ذُنوبَکُم وداوو بها الاسقامَ وبادروا بها الحِمَامَ واعتبروا بِمَنْ اضاعَها ولا یعْتَبِرَنَّ بِکُمْ مَنْ اطاعَهَا اَلَا فَصُونُوهاوتَصَوَّنُوا بِهَا (خطبه۱۹۱) :
« با تقوا خواب خود را به بیداری تبدیل، و روزتان را با آن سپری کنید، دلهای خود را با تقوا زنده کنید و گناهان خود را با آن شستشو دهید.بیماریهای روح و روان خود را با تقوا درمان و خود را آماده سفر آخرت گردانید.از تباه کنندگان تقوا عبرت بگیرید وخودعبرت پرهیزکاران نشوید.آگاه باشید! تقوا را حفظ کنید و خویشتن را با تقوا حفظ نمایید.» (دشتی:۲۶۹)
امام به پیروان خود دستور می‏دهد که با توجه به تقوا و پرهیزکاری، خوابشان را به بیداری مبدل سازند؛ یعنی شب زنده دار باشند، خواب شبانه را از خود دور کنند و تمام آن را به عبادت بپردازند.در این عبارت «نوم» استعاره از غفلت و گمراهی است. همچنین تقوا در قالب استعاره مکنیه به ابزاری تشبیه شده است که با آن می توان به هدف رسید.
در این عبارت، لفظ شعار برای تقوا به صورت استعاره بیان شده است «وَأَشْعِرُوهَا قُلُوبَکُمْ، ” تقوا را پوشش دلهای خود قرار دهید. همچنین امام با بهره گرفتن از استعارهای زیبا و لطیف، تقوا را به لباس زیرین تشبیه نموده است؛ یعنی همچنانکه شعار در زیر لباسهاست و به باطن بدن چسبیده است، تقوای حقیقی نیز دل آدمی را فرا گرفته و در باطن اثر می‌گذارد. مراد از سخن امام (ع) این است که تقوا را با دلهای خود قرین کنند. امام در این عبارت کوتاه با تحریک قوه خیال مخاطب و تأثیرگذاری بر ذهن او به راحتی توانسته است مفهوم مورد نظر را در ذهن وی تثبیت کند.
امام فرمان می دهد گناهانشان را به وسیله تقوا و پرهیزکاری بشویند، شستن در این مورد نیز به عنوان استعاره به کار رفته است؛ زیرا همچنان که با شستن، آلودگیهای جامه و چرک آن از بین می رود با تقوا هم آلودگی گناه و پلیدیهای مادی از چهره روح و صفحه قلب آدمی پاک می شود.

 

 

۱٫ داوری داخلی
بند ت ماده آیین‌نامه نحوه ارائه خدمات مرکز داوری اتاق ایران در مورد حل و فصل اختلافات تجاری داخلی و بین‌المللی مقرر می‌کند: «داوری تجاری داخلی» عبارت است از حل اختلافات و دعاوی راجع به روابط و معاملات تجاری بین اشخاص حقوقی یا حقیقی که در زمان انعقاد موافقت‌نامه داوری به موجب قوانین ایران تبعه ی ایران باشند ملاک تابعیت در حقوق ایران برای تمییز داوری داخلی از داوری بین‌المللی منظور شده و بنابراین اگر منفعت مورد بحث مربوط به تجارت بین‌الملل بود داوری بین‌المللی محسوب می‌شود و چنانچه منافع مربوط به داخل کشور بود داوری داخلی محسوب می‌شود.
مقررات داوری قانون آیین دادرسی مدنی در داوری‌های صرفاً داخلی معتبر و قابل اعمال می‌باشد پس بنابراین مواد قانونی آیین دادرسی مدنی بیشتر جنبه کاربرد در داخل را داشته و به علّت داشتن نکات مبهم بسیار غیرقابل استفاده برای دعاوی بین‌المللی می‌باشد.
۲٫ داوری بین‌المللی
در حقوق ایران معیار بین‌المللی بودن داوری خارجی بودن حداقل یکی از طرفین اختلاف است براساس بند ت ماده یک آیین‌نامه نحوه ارائه خدمات مرکز داوری اتاق ایران در مورد حل و فصل اختلافات تجاری داخلی و بین‌المللی: «داوری تجاری بین‌المللی آن است که یکی از آنها در زمان انعقاد موافقت‌نامه داوری طبق قوانین ایران تبعه ایران نباشد.» بنابراین معیار تعیین‌کننده تابعت طرفین است به طور کلی دو معیار برای تشخیص بین‌المللی بودن داوری ارائه شده است.
اولین معیار توجه به ماهیت بین‌المللی قرارداد اصلی است هر پرونده داوری که در آن عنصری خارجی وجود داشته باشد حتی اگر طرفین اختلاف نیز تابع یک کشور باشند و یا در یک کشور اقامت داشته باشند بین‌المللی تلقی می‌شود معیار دیگر توجه به وضعیت طرفین داوری است بر این اساس تابعیت مختلف یا محل اقامت در دو کشور مختلف سبب بین‌المللی شدن داوری می‌گردد.[۱۲]
نکته دیگر آن که در دعاوی داخلی داوری جایگزین رسیدگی قضایی در دادگاه‌ها است ولی در دعاوی بین‌المللی شیوه منحصر به فرد حل و فصل اختلافات تجاری است زیرا اساس داوری بر تراضی است و هیچ مرجع یا دادگاه بین‌المللی با صلاحیت عام وجود ندارد تا داوری جانشین آن گردد.[۱۳]
بند دوم: داوری اجباری و اختیاری
۱٫ داوری اجباری
منظور از این نوع داوری، داوری است که دادگاه رأسأ حل مسئله و رسیدگی به موضوع اختلاف را به داوری ارجاع می‌کند و طرفین دعوا نقشی در این امر ندارند و ارجاع امر به داوری ناشی از خواست و اراده آنها نیست بلکه دادگاه بنا به دلایلی با توجه به اوضاع و احوال قضیه مطروحه و یا طبیعت کار مصلحت را در آن می‌بیند که مورد اختلاف را به داوری ارجاع دهد.[۱۴]
۲٫ داوری اختیاری
منظور از داوری اختیاری آن است که طرفین دعوا با تراضی هم تصمیم می‌گیرند که حل اختلاف بین آنها از طریق داوری انجام شود و شخص یا اشخاص را به عنوان داور یا داوران انتخاب کرده و خود را تابع حکومت آنان در موضوع مورد اختلاف قرار می‌دهند به همین دلیل است که داوری را حکمیت نیز می‌گویند و به داور حکم نیز اطلاق می‌شود.[۱۵]
بند سوم: داوری موردی و داوری سازمانی
۱٫ داوری موردی و مزایای آن
در داوری موردی یا اختصاصی همان‌گونه که از نامش پیداست ساختار داوری و چگونگی برگزاری آن مختص به دعوا و مورد مطروحه می‌باشد و با توافق طرفین و متناسب با دعوای آنها تعیین می‌شود. این داوری تنها در خصوص آن دعوا می‌باشد و پس از پایان داوری ساختار و قالب آن در پرونده مربوطه ضبط و یا بایگانی می‌شود و به طور معمول نیز در مورد یا دعوای دیگری قابل استفاده نیست در این نوع داوری طرفین چگونگی اجرای تمامی مراحل داوری از شروع تا صدور رأی را پیش‌بینی می‌کنند. به عبارت دیگر طرفین یا قواعد شکلی مربوط به مراحل مختلف رسیدگی را خود طراحی و تدوین می‌کنند یا از قواعد داوری‌های موجود به عاریه می‌گیرند[۱۶] در بعضی موارد که طرفین داوری را برای حل اختلاف خود انتخاب می‌کنند جزئیات ساختار و چگونگی برگزاری این داوری را تعیین نمی‌کنند یا اینکه برای مثال تنها محل برگزاری را مشخص می‌نمایند در چنین حالتی که طرفین در مورد نوع داوری سکوت کرده‌اند داوری به شکل موردی خواهد بود گرچه به طور معمول قانون یا قواعد داوری محل داوری باید اعمال گردد تا جزئیات و چگونگی برگزاری داوری معین شود خصوصیت ویژه این نوع داوری آن است که از همه سازمان‌های داوری مستقل است و قواعدی که طرفین تعیین می‌کنند درباره همان دعوا و بین همان طرفین خواهد بود. قواعدی که طرفین در این نوع داوری مشخص می‌کنند با وجود اختلاف بین خود آنها به عمل در می‌آیند و پس از پایان داوری و صدور رأی نیز از بین می‌روند.
در داوری موردی سازمان یا مؤسسه داوری وجود ندارد که روش تشکیل و کنترل جریان داوری مختص به خود را داشته باشد.[۱۷]
۱-۱- مزایای داوری موردی:
به طور کلی در جایی که طرفین برای حل و فصل اختلافات خود از طریق داوری به توافق می‌رسند داوری موردی مدنظر است مگر اینکه آنها بر داوری سازمانی تصریح نمایند. در جایی که طرفین نسبت به انتخاب سازمان داوری نظرات متفاوتی داشته باشند به طور معمول داوری موردی وجه‌المصالحه قرار می‌گیرد همچنین در این نوع داوری طرفین بر روش و آیین داوری کنترل داشته و مایل نیستند که این امور از داوری آنها تحت نظارت یا کنترل اداری سازمان خاص قرار گیرد داوری موردی به طور معمول در اختلافاتی که یک طرف آن دولت یا سازمان‌های دولتی می‌باشند به کار گرفته می‌شود. در بیشتر موارد نهادهای حکومتی تمایل ندارند که دعوای خود را به مسئولین یک سازمان داوری احاله دهند و آن را خلاف منزلت حاکمیتی یا تنزل ارزش حاکمیتی می‌دانند این تلقی ناشی از بی‌طرف یا خنثی ندانستن سازمان داوری خاص یا محلی است که داوری سازمانی در آنجا قرار دارد برخی دولت‌ها به طور کلّی ترجیح می‌دهند که یک روش موردی مستقل برای داوری دعوا یا دعاوی خود ایجاد کنند که به این طریق حداکثر درجه اطمینان را از لحاظ غیر ملّی بودن ایجاد کند و بر حاکمیت آنها کمترین تأثیر را داشته باشد.
چون در داوری موردی خود طرفین جریان آن را کنترل می‌کنند می‌تواند کم هزینه‌تر از داوری سازمانی باشد به ویژه آنکه هزینه‌های خدمات داوری سازمانی در داوری موردی یا وجود ندارد یا بسیار کم است و همچنین حق‌الزحمه داوران به طور معمول توافقی است و ممکن است به کمتر از نرخ داوری سازمانی توافق شود.[۱۸]
۲٫ داوری سازمانی و مزایای آن
در صحنه بین‌المللی سازمان‌ها یا مؤسسات داوری بین‌المللی بسیاری وجود دارد که به امر داوری می‌پردازند.در سال‌های اخیر شمار سازمان‌های جدید در سراسر جهان بسیار زیاد بوده است علاوه بر نهادهای سنتی و موجود بسیاری از کشورها و مراکز عمده تجاری سازمان‌هایی را تأسیس نموده‌اند که خدمات داوری ارائه می‌نمایند. این سازمان‌ها به طور معمول قواعد داوری خاص خود را دارند و یا ویژه خدمات داوری هستند یا بخشی از فعالیت‌ها و وظایف آنها داوری می‌باشد و به حسب ساختار سازمانی خود در اداره داوری نقش دارند و آن را تسهیل می‌کنند. داوری سازمانی در جایی است که طرفین توافق می‌کنند داوری اختلاف آنها توسط یا تحت نظارت یک سازمان داوری موجود برگزار شود یا توسط آن سازمان کنترل، اداره یا مدیریت شود.
نخستین موضوع برای طرفین قرارداد این است که یک سازمان داوری مناسب برای قرارداد یا دعوای خاصشان انتخاب کنند به عنوان مثال در دعاوی مربوط به سرمایه‌گذاری که یک دولت طرف دعواست داوری ایکسید می‌تواند مناسب‌تر باشد یا برای داوری دعوایی که مربوط به یک منطقه خاص جغرافیایی می‌شود، سازمان داوری منطقه‌ای موجود در آن بخش جغرافیایی ترجیح داده خواهد شد. در بیشتر موارد طرفین سازمان داوری را بدون آگاهی انتخاب می‌کنند، زیرا به طور معمول یکی از طرفین سازمانی را پیشنهاد می‌کند و طرف دیگر بدون داشتن اطلاعی در خصوص آن قبول می‌کند یا ممکن است یک سازمان داوری در منطقه جغرافیایی خاصی یا در یک محدوده حرفه‌ای یا صنعتی خاص خیلی خوب معروف و شناخته شده باشد و بر این اساس انتخاب شود در هر حال این انتخاب یک تصمیم بسیار مهمی است که باید در ابتدای مذاکرات قراردادی اتخاذ شود و به بررسی‌های دقیقی نیاز دارد.
هر سازمان داوری ویژگی‌های خاص خود را دارد و هر یک از سیستم‌ها و قواعد سازمان‌های داوری شرایط و لوازم خاصی برای مسائل مختلف داوری مثل تعداد داوران ، حق طرفین در انتخاب ، پیشنهاد و نصب داوران ، حدود استقلال و بی‌طرفی داوران، اختیار داوران در کنترل جریان رسیدگی داوری و به ویژه صدور دستور اقدامات تأمینی و موقت و چگونگی محاسبه هزینه داوری و حق‌الزحمه داوران مقرر می‌نمایند.[۱۹] بین سازمان‌های مختلف داوری از جهت سطح و نوع اداره داوری تفاوت اساسی وجود دارد. به عنوان مثال آی سی سی داوری را توسط داوری نامه[۲۰] تعیین محدودیت زمانی برای صدور رأی و کنترل رأی از لحاظ شکلی اداره می‌کند در حالی که دادگاه داوری بین‌المللی لندن پس از نصب دیوان داوری اداره داوری را به رسیدگی به جرح داوران و وساطت در توافق و پرداخت حق‌الزحمه آنها محدود می‌کند بنابراین لازم است هنگام انتخاب یک سازمان داوری طرفین از ویژگی‌های آن آگاه باشند.[۲۱]
بعضی از ویژگی‌های داوری سازمانی عبارتند از:[۲۲]
اول- به طور معمول سازمان‌های داوری به گونه‌ای هستند که برگزاری یک داوری خوب را تأمین می‌کنند. توسط این سازمان‌ها یا تحت نظارت آنها دیوانی تشکیل می‌شود که بتواند به خوبی داوری را برگزار کند (تشکیل دیوان مناسب داوری) و طرفین و داوران نمی‌توانند با عدم همکاری خود در روند آن خلل ایجاد یا آن را خنثی کنند.
دوم- سازمان‌های داوری معتبر با عملکرد بی‌طرفانه‌ای که در اجرا و نظارت بر داوری دارند و محیط و مرجع مناسبی برای حل اختلافات مرتبط با قطب‌های سیاسی و اقتصادی مختلف می‌باشند.
عکس مرتبط با اقتصاد
سوم- سازمان‌های داوری پرداخت هزینه‌های داوران را تحت نظر خواهند داشت حق‌الزحمه داوران را مشخص و کنترل خواهند کرد و در جریان داوری هزینه‌ها را به حداقل خواهند رساند.
چهارم- سازمان داوری به ویژه برای شروع داوری در مواردی که خوانده تمایلی به همکاری در داوری ندارد یک کمک کننده بسیار خوب خواهد بود با وجود سازمان داوری در صورت عدم همکاری یک طرف نیازی به رجوع به دادگاه ملّی برای تشکیل دیوان داوری و نصب داور (در قانون آن کشور چنین پیش بینی شده باشد) نخواهد بود.
پنجم- داوری سازمانی اعتبار خود را از نام سازمان داوری مربوط می‌گیرد در کشورهایی که دخالت سیاسی در داوری وجود دارد یا دادگاه‌ها و قوانین نظر مساعدی نسبت به داوری ندارند طرفین داوری این مزیت را در نظر دارند که وقتی در صدد اجرای رأی داوری برمی‌آیند رأی آن‌ ها توسط یک سازمان مورد احترام در سطح بین‌المللی صادر شده باشد یا نام آن را با خود داشته باشد بنابراین طرفین ترجیح می‌دهند رأی داوری تحت نام یک سازمان صادر شود چنین مهری به هر حال کمک و تقویت‌کننده داوری خواهد بود.
۱-۲- مسئولیت امور داوری در برخی از سازمان‌های داوری در ایران و کشورهای دیگر
الف) مسئولیت امور داوری در قوانین یا سازمان‌های داوری ایران
در سیستم حقوقی- داوری ایران اکنون به طور کلی دو قانون عام، یکی قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی مصوب ۱۳۷۹ و دیگری قانون داوری تجاری بین‌المللی مصوب ۱۳۷۶ و دو قانون خاص یکی قانون اساسنامه مرکز داوری اتاق بازرگانی ایران مصوب ۱۳۸۰، و دیگری قانون عضویت ایران در سازمان مشورتی حقوقی آسیایی– آفریقایی مصوب ۱۳۷۶ وجود دارد که بر اساس این، موافقتنامه‌ای بین دولت جمهوری اسلامی ایران و سازمان مشورتی حقوقی آسیایی– آفریقایی در همان سال امضا شد و مرکز منطقه داوری تهران تأسیس گردید.
قانون آیین دادرسی مدنی
باب هفتم قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی مصوب ۱۳۷۹، به داوری اختصاص دارد. در این قانون ،تبصره ذیل ماده ۴۵۵ مقرر می دارد:
«…در کلیه موارد رجوع به داور طرفین می‌توانند انتخاب داور یا داوران را به شخص ثالث یا دادگاه واگذار نمایند.»
در این تبصره اجازه مراجعه به دو مرجع (جهت انتخاب داور)، شخص ثالث یا دادگاه داده شده است.
«شخص ثالث »اعم از شخص حقیقی یا حقوقی است. به عبارت دیگر از این تبصره استنتاج می‌شود که می‌توان از اشخاص حقوقی البته ظاهراٌ برای انتخاب داور در امر داوری کمک گرفت، به نظر می‌رسد قانون‌گذار با درج این تبصره قصد به رسمیت شناختن داوری سازمانی (داوری که توسط اشخاص ثالث حقوقی برگزار می‌شود) را داشته است. به علاوه نوعی از داوری سازمانی دولتی را نیز تأسیس نموده است. به این صورت که اصحاب داوری می‌توانند دادگاه را به عنوان مقام قضایی و رسمی ناصب داور برگزینند و برای این سازمان (دادگاه) وظایف مختلف دیگری در نظر گرفته شده است.
بر اساس ماده ۴۷۷ این قانون[۲۳] اشخاص حقوقی منتخب که صرفاً مختص برگزاری داوری‌ها هستند وظایف مختلف دیگر داوری از جمله مسائل جانبی مریوط به انتخاب داور را بر عهده خواهند داشت .بنابراین طرفین داوری می‌توانند برگزاری یا اجرای داوری خود را تا جایی که مغایرت با مقررات داوری (قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی) نداشته باشد تابع قواعد داوری سازمانی قرار دهند.
قانون داوری تجاری بین‌المللی
قانون داوری تجاری بین‌المللی ایران در سال ۱۳۷۶ وضع گردیده است. این قانون در تعریف داوری در ماده ۱بند الف مقرر می دارد:
(الف) «داوری» عبارت است از رفع اختلاف بین متداعیین در خارج از دادگاه به وسیله شخص یا اشخاص حقیقی یا حقوقی مرضی الطرفین ویا انتصابی.
با این تعریف هم اشخاص حقیقی می‌توانند رفع اختلاف (داوری) نمایند و هم اشخاص حقوقی. این تعریف را می‌توان تعریف عام داوری در سیستم حقوقی- داوری ایران دانست. زیرا به هر حال یک واژه در فرهنگ عمومی یا حقوقی یک کشور یک معنا دارد واز موضوعی به موضوعی دیگر یا از حالتی به حالت دیگر معنای عام تغییر نخواهد کرد. یعنی نمی توان تصور کرد که معنای داوری در دعاوی با عنصر خارجی (داوری بین‌المللی) با معنای داوری در دعاوی بدون عنصر خارجی (داوری ملّی) می‌تواند متفاوت باشد.
از این تعریف نتیجه می‌شود که در داوری در ایران خواه بین‌المللی یا ملّی استفاده از داوری سازمانی یا برگزاری داوری سازمانی نه تنها پذیرفته شده است، بلکه تصریح شده است که سازمان داوری (شخص حقوقی) می‌تواند داوری کند. البته بدیهی است داوری یک عمل (خدمت) است که اگر قرار باشد شخص حقوقی بر عهده بگیرد باید به وسیله اشخاص حقیقی انجام دهد.
گر چه در تعریف از داوری در بند الف ماده ۱، داوری سازمانی به طور عام به رسمیت شناخته شده است اما در ماده ۳ بند الف و ماده ۶ بند ۲ صراحتأ به کارگیری قواعد داوری سازمانی را (درصورت انتخاب قبلی طرفین) الزامی دانسته، به علاوه به موجب ماده ۹ همان قانون طرفین می‌توانند قواعد داوری سازمانی را برای آیین رسیدگی داوری خود (مشروط به رعایت قواعد آمره این قانون) انتخاب کنند.
ب) سازمان داوری یا شخص حقوقی
قاعدتأ سازمان داوری شخصیت حقوقی مستقل دارد وهمچنان که در قانون تجارت ایران بیان گردیده است:
«شخصی حقوقی می‌تواند داوری کلیه حقوق وتکالیفی شود که قانون برای افراد قائل است مگر حقوق و وظایفی که بالطبیعه فقط انسان ممکن است دارای آن باشد مانند حقوق و وطایف ابوت و بنوت و امثال ذلک»[۲۴] و بدیهی است «تصمیمات [این] شخص حقوقی به وسیله مقاماتی که به موجب قانون یا اساسنامه صلاحیت اتخاذ تصمیم دارند گرفته می‌شود».[۲۵]
بنابراین در سازمان داوری جریان امور داوری به وسیله اشخاص حقیقی یا افرادی اعمال و انجام می‌شود که صلاحیت اقدام یا اتخاذ تصمیم براساس اساسنامه سازمان را دارند. در سیستم‌های داوری– حقوقی چون شخص حقوقی برای برگزاری داوری به‌ رسمیت شناخته شده است. این شخص می‌تواند بر اساس اساسنامه خود که آن نیز طبق قوانین ملّی رسمیت یافته است از خدمات چنین اشخاص حقیقی برخوردار شود.
بنابراین در داوری سازمانی، طرفین داوری هر چند خود داور را انتخاب کرده باشند با او ارتباط خقوقی ندارند.طرفین و داوران هر دو با سازمان داوری ارتباط دارند و این سازمان است که در مقابل این دو مسئولیت دارد. به طور کلی در این سیستم‌ها برای سازمان داوری به عنوان یک شخص حقوقی مستقل که دارای حقوق وتکالیف اشخاص حقیقی هستند کلیه مسئولیت های مطرح در داوری متصور است و او در مقابل طرفین یا اشخاص ثالث متأثر از داوری پاسخگو است و از طرفی داور (ان) نیز رابطه درون سازمانی با سازمان داوری دارند.
این صحیح است که در نهایت اشخاص حقیقی (داور) در سازمان داوری در دعوا تصمیم می‌گیرند، اما آنها با این کار خود به سازمان داوری خدمت می‌کنند و به عبارت دیگر از طرف یا برای سازمان داوری (یک شخص حقوقی) نظریه می‌دهند و این سازمان است که تصمیم نهایی داوری را تأیید و ابلاغ می کند. ممکن است در بعضی از سیستم‌های داوری برخی از محدودیت‌هایی که برای اشخاص حقیقی از لحاظ مقام یا منصب آنها برای داوری کردن وجود دارد برای همین اشخاص در داوری سازمانی وجود نداشته باشد (مجموعه مقالات همایش صدمین سال تأسیس نهاد داوری در حقوق ایران با مقدمه دکتر محسن محبی به اهتمام محمد کاکاوند موسسه و مطالعات و پژوهش‌های حقوقی شهر دانش چاپ دوم ۱۳۹۰ صفحه ۵۵ به بعد دکتر حمیدرضا نیک‌بخت)
۲-۲- داوری سازمانی در حقوق ایران
با تأکید بر مقررات مرکز منطقه‌ای داوری تهران و مقررات مرکزی داوری اتاق ایران داوری سازمانی[۲۶] معمولاً در مقابل داوری خاص[۲۷] به کار می‌رود. داوری ترتیباتی قراردادی برای حل و فصل اختلافات است برخلاف ترتیبات دولتی حل و فصل اختلافات که تابع یک آیین‌دادرسی مدنی عام و ثابت است. در داوری طرفین می‌توانند شیوه رسیدگی را به صلاحدید و سلیقه خودشان تعیین کنند و به ویژه قاضی را که در این شیوه داور نامیده می‌شود انتخاب کنند و آیین رسیدگی را هم که شامل زبان، محل رسیدگی، نحوه رسیدگی، چگونگی استماع شهادت شهود و کارشناسان، نحوه و کیفیت صدور رأی و ابلاغ آن و غیره است و نیز قانون حاکم را خودشان به تراضی مشخص نمایند.
ماده ۴۵۵ قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی مقرر می‌کند که: «طرفین می‌توانند داور یا داوران خود را قبل یا بعد از بروز اختلاف تعیین کنند.»
ماده ۴۷۷ از قانون مذکور هم مقرر داشته که: «داوران در رسیدگی و صدور رأی تابع مقررات آیین دادرسی نیستند، اما باید مقررات مربوط به داوری را رعایت کنند.»
این تأکیدی روشن بر حق طرفین بر تعیین ترتیبات داوری است. لذا قانون، اولاً اشخاص را اعم از حقیقی و حقوقی در ارجاع اختلافات به داوری، مگر در موارد خاص آزاد گذاشته است و ثانیاً به ایشان اجازه داده تا نحوه رسیدگی به اختلاف را خودشان تعیین کنند. قانون در واقع نقش تکمیلی دارد و فقط در مواردی اعمال می‌شود که طرفین ترتیبات دیگری را در آیین رسیدگی پیش‌بینی نکرده باشند البته قانون موارد مربوط به نظم عمومی را نیز مشخص می‌کند.
قانون داوری تجاری بین‌المللی مصوب ۱۳۷۶ نیز طرفین را برای تعیین ترتیبات داوری و نحوه رسیدگی آزاد می‌گذارد. ماده ۳ قانون داوری تجاری بین‌المللی مقرر می‌کند:
«اگر بین طرفین راجع به نحوه و مرجع ابلاغ اوراق مربوط به داوری توافقی صورت نگرفته باشد به یکی از طرق زیر عمل خواهد شد.»
در مورد شروع جریان داوری بند «ب» ماده چهار قانون مذکور مقرر می‌دارد:
«جز در مواردی که ترتیب دیگری بین طرفین مقرر شده باشد مقررات ذیل عمل می‌شود.»
در موارد دیگر نیز همچون تعداد داوران، نحوه تعیین داوران (ماده ۱۱) تشریفات جرح (ماده ۱۳) آیین رسیدگی (ماده ۱۹)، محل داوری، زبان و غیره به طرفین اختیار داده می‌شود تا درباره آن موضوعات توافق نمایند لذا در ایران قانون آیین دادرسی در امور داخلی و قانون داوری تجاری بین‌المللی در امور بین‌المللی این اختیار را به طرف می‌دهند که هم داور و هم شیوه رسیدگی را انتخاب کنند.
به وجود آمدن داوری سازمانی نیز ناشی از همین اختیاری است که قانون به طرفین داده است. در واقع به لحاظ پیچیدگی‌های آیین دادرسی بهره‌برداری از امکاناتی که قانون به صورت بسیار وسیع در اختیار طرف‌های داوری گذاشته مستلزم داشتن دانش حقوقی کافی و تخصص برای تنظیم شروط داوری مفصل است که این امر برای اشخاص حقیقی قطعاً مقدور نیست و برای اشخاص حقوقی هم معمولاً ساده نیست و لازمه آن دراختیارداشتن حقوق‌دانان مجرب است.
از سوی دیگر کارایی کم و کندی کار دستگاه قضایی در برخی کشورها و یا عدم اعتماد به دستگاه دادگستری کشور طرف مقابل در یک معامله بین‌المللی موجب شده تا طرف‌های قراردادهای بین‌المللی در صدد برآیند تا اعمال مقررات تکمیلی را که در قوانین ملّی وجود دارد تا حد ممکن محدود نمایند و با واگذاری اختیارات خود در ترتیب دادن داوری به یک مؤسسه غیردولتی مرضی الطرفین از دخالت دستگاه قضایی دولتی برای ترتیب دادن داوری و یا حل و فصل اختلافاتی که در جریان داوری ممکن است حادث شود جلوگیری نمایند. بی رغبتی اشخاص خصوصی و به ‌ویژه بازرگانان در دخالت دادن دستگاه دادگستری دولتی در داوری موجب شده تا مؤسساتی برای ترتیب دادن داوری ایجاد شود.این مؤسسات سازمان‌های داوری هستند.
بنابراین سازمان‌های داوری ایجاد شده‌اند تا آن اختیاراتی که قوانین داخلی برای ترتیب دادن داوری به اشخاص داده‌اند و اشخاص نمی‌توانند به نحو احسن از آن بهره‌برداری کنند در قبال دریافت حق‌الزحمه اعمال نمایند.
قانون آیین دادرسی مدنی اشاره صریحی به داوری سازمانی ندارد ولی منعی هم برای داوری سازمانی در این قانون نیست و بنابراین طرفین می‌توانند بخشی از اختیارات قانونی خود را برای ترتیب دادن داوری با توافق به شخص ثالث واگذارکنند. قوانین عام داوری در ایران قانون آیین دادرسی مدنی و قانون داوری تجاری بین‌المللی هستند. مفهوم داوری سازمانی برای اولین بار به طور صریح در قانون داوری تجاری بین‌المللی مصوب ۱۳۷۶ مطرح شده است. دراین خصوص بند «الف» ماده ۳ و بند ۲ ماده ۶ قانون داوری تجاری بین‌المللی صراحتاً از داوری سازمانی نام می‌برند.
البته قبل از سال ۱۳۷۶ اشاراتی راجع به داوری سازمانی در قوانین خاص وجود داشت مثل قانون ایجاد مرکز داوری اتاق بازرگانی مصوب ۱۳۶۹٫ همچنین برخی اشارات مستقیم به داوری سازمانی در قوانینی مثل قوانین مربوط به ارجاع اختلافات به داوری که در اجرای اصل ۱۳۹ وضع شده‌اند مشاهده می‌شود. پس از قانون داوری تجاری بین‌المللی، مفهوم داوری سازمانی بار دیگر در قانون موافقت‌نامه بین جمهوری اسلامی ایران و کمیته حقوقی مشورتی آسیایی- آفریقایی مصوب ۱۳۸۲ که مرکز منطقه‌ای داوری تهران به موجب آن تأسیس شده به نوع دیگری تأکید شده است.
اول ساختار مؤسسات داوری و سپس وظایف موسسات داوری را بررسی خواهیم کرد.
۱- ساختار مؤسسات داوری
با توجه به اینکه بحث ما محدود به مرکز منطقه‌ای داوری تهران[۲۸] و مرکز داوری اتاق بازرگانی[۲۹] می‌باشد ابتدا ساختار این دو مؤسسه را بررسی می‌کنیم. تحلیل مقررات دو مؤسسه یاد شده نشان می‌دهد که ترتیب دادن داوری و رسیدگی به دعوا به وسیله دو ساختار مکمل و مجزا صورت می‌گیرد .
در هر دو مؤسسه دو ساختار عمده‌ داریم. یکی ساختار اداری است که داوری را ترتیب می‌دهد و دیگری ساختار قضایی است که کار ماهوی داوری را انجام می‌دهد.
۱-۱ ساختار اداری
ساختار اداری در هر دو مؤسسه خود دارای دو بخش است: یک بخش اجرایی و یک بخش نظارتی یا مشورتی.
بخش اجرایی مرکز منطقه‌ای داوری تهران شامل مدیر و دبیرخانه است و در مرکز داوری اتاق بازرگانی بخش اجرایی شامل هیئت مدیره، دبیرکل و دبیرخانه است رکن نظارتی در هر دو مؤسسه هیئت داوری نام دارد. در قواعد دو مؤسسه، نحوه تعیین مدیر و هیئت مدیره و هیئت داوری و وظایف ایشان بیان شده است.
فلسفه وجودی هیئت داوری ایجاد کردن اعتماد است. افرادی که به داوری مراجعه می‌کنند باید از اینکه «مدیر» یا «دبیرکل» طبق مقررات و وظایف خود عمل می‌کند، خودسرانه تصمیم نمی‌گیرد و داوری را به نادرست به این سو یا آن سو سوق نخواهد داد اطمینان حاصل نمایند. لذا در کنار افرادی که کار اجرایی ترتیب دادن داوری را انجام می‌دهند اشخاص مستقل دیگری باید بر جریان داوری نظارت داشته باشند تا به این نحو استقلال جریان داوری بهتر حفظ شود و امکان ملاحظات غیرموجه کمتر باشد. به این ترتیب در هر دو ساختار یک بخش اجرایی و یک بخش نظارتی وجود دارد. وظیفه اخیر بر عهده هیئت داوری است که متشکل از حقوق‌دانان مشهور و مستقل است.
۲-۱- ساختار قضایی
در مؤسسات داوری داوران مستقل و وظایف ایشان نیز از مؤسسه داوری تفکیک شده است. اخذ تصمیم در اختلاف طرفین با داوران است و رابطه خادم و مخدومی بین داور و مؤسسه داوری وجود ندارد. در داوری خاص ملاحظه می‌شود بین طرف اول و طرف دوم قرارداد داوری وجود دارد. یک رابطه قراردادی دومی هم بین داور و دو طرف شکل می‌گیرد.

 

جهت دانلود متن کامل این پایان نامه به سایت jemo.ir مراجعه نمایید.