چکیده:
به منظور بررسی اثر موقعیت جغرافیایی و موقعیت تشکیل بذر بر روی سنبله و نیز اثر کود شیمیایی صفات رویشی گل جالیز در حضور سه میزبان توتون،گوجه فرنگی،آفتابگردان سه آزمایش به طور مجزا در شرایط گلخانه ای انجام شد.آزمایش فاکتوریل و در قالب بلوکهای کامل تصادفی با چهار تکرار انجام شد. فاکتور ها شامل موقعیت جغرافیائی تشکیل بذر (منطقه ساوجبلاغ و منطقه گرگان)، محل تشکیل بذر بر روی سنبله (یک سوم پایین، یک سوم میانی و یک سوم بالایی سنبله)بود. فاکتور سوم کود حاوی نیتروژن بود.
نتایج آزمایش بر روی میزبان آفتابگردان نشان داد که بذور گل جالیز جمع آوری شده از منطقه ساوجبلاغ دارای ارتفاع، تعداد ساقه و وزن تر و وزن خشک بیشتری نسبت به بذور جمع آوری شده از منطقه گرگان هستند.
نتایج آزمایش بر روی میزبان گوجه فرنگی نشان داد که صفات رویشی مربوط به گل جالیز تاثیر معنی داری از منطقه جغرافیایی تشکیل بذر نمی پذیرد. اثر موقعیت بذر بر روی سنبله گل جالیز نیز نشان داد که بذر تشکیل شده بر یک سوم پایینی سنبله گل جالیز باعث ارتفاع و تعداد ساقه گل جالیز بیشتری می شوند بالاترین عملکرد میوه گوجه فرنگی از بذر تشکیل شده بر یک سوم میانی گل جالیز بدست آمد.
نتایج آزمایش بر روی میزبان توتون نشان داد که بالاترین تعداد ساقه گل جالیز از بذور منطقه ساوجبلاغ و کود سولفات آمونیوم بدست آمد.بذور واقع در قسمت میانی سنبله وزن تر گل جالیز بیشتری را تولید کرد. اثر موقعیت جغرافیایی تشکیل بذر و نیز موقعیت بذر بر روی سنبله بر هیچیک از صفات مورد بررسی توتون اثر معنی داری نداشت. کودهای حاوی آمونیوم موجب حداکثر صفات مورد بررسی در گل جالیز و توتون شدند. اثر موقعیت تشکیل سنبله بر صفات رویشی گل جالیز در سطح یک درصد معنی دار بود. بالاترین ارتفاع گل جالیز و وزن خشک گل جالیز از بذور واقع بر یک سوم پایینی بذر حاصل شد.
کلمات کلیدی: گل جالیز، توتون، آفتابگزدان، گوجه فرنگی،کود نیتروژنه
مقدمه
۱-۱- مقدمه:
گیاهان انگلی در حدود یک درصد از گونه های نهان دانه را به خود اختصاص میدهند(Darwish,2005). گیاهان انگلی جهان شامل سه تا پنج هزار گونه هستند که در هفده تیره گیاهی قرار دارند (Musselman ,1993). گیاهان انگلی گیاهانی هستند که برای بقاء خود به گیاهان دیگر وابسته اند. گیاهان انگلی کامل فاقد کلروفیل بوده و قدرت فتوسنتزی ندارند، گیاهان نیمه انگل حاوی کلروفیل بوده و قادر به انجام فتوسنتز می باشند ولی برای تامین آب و مواد غذایی به میزبان خود وابسته اند. مرز بین گیاهان نیمه انگل و تمام انگل دقیق و مشخص نیست. به عنوان مثال گونه علف جادو( Striga sp ) گیاه نیمه انگل محسوب می شود کلروفیل اندکی دارد و تنها مقادیر ناچیزی فتوسنتز انجام میدهد (Musselman,1993).
مسلمان (Musselman,1993) گیاه نیمه انگل علف جادو( Striga spp )و گیاه تمام انگل گل جالیز(Orobanche sp) را از جمله مهم ترین علف های هرز انگلی خسارت زا در اراضی زراعی معرفی می کند.
گل جالیز متعلق به تیره Orobanchaceae است. این تیره دارای هفده جنس و بیش از صد و پنجاه گونه است. که مجموعا” شانزده میلیون هکتار از اراضی زراعی جهان را (که معادل یک و دو دهم درصد از کل اراضی زراعی جهان می شود) آلوده کرده است. تیره گل جالیز شامل گروهی از گیاهان انگل پیدازاد و اجباری است که فاقد کلروفیل می باشند و عموماً تیره های حبوبات، بادمجانیان، چلیپائیان، مرکبان، چتریان و کدوئیان و دیگر دو لپه ای ها را پارازتیه می کنند. اما این گیاه انگل تا به حال روی تک لپه ایها دیده نشده است (موسوی۱۳۷۶). گل جالیز به سیستم ریشه گیاهان میزبان چسبیده و بوسیله مکینه های خود آب و تمام مواد غذایی مورد نیاز را از میزبان دریافت می کند و سبب کاهش عملکرد محصول می شود. به سختی می توان برآورد دقیقی از میزان کاهش محصول در نتیجه گل جالیز را عنوان کرد، چرا که ایجاد کرتهای عاری از گل جالیز برای مقایسه با کرتهای آلوده به آن در مجاور هم امکان پذیر نیست(Jain,1992).
میزان کاهش محصول ناشی از گل جالیز در مزارع آفتابگردان را در ترکیه پنجاه درصد و در اسپانیا سی درصد تخمین زده اند (Rusoet al., 1996).
روش های گوناگونی برای کنترل این گیاه انگل بکار گرفته شده است که هر یک از آنها دارای مزایا و نقاط ضعفی هستند. کنترل پایدار گل جالیز نیازمند شناخت کامل از خصوصیات بیولوزیکی این گیاه و نیازهای بقائی آن است. این تحقیق به منظور شناخت بهتر نیاز های اکولوژیکی گل جالیز و تعیین توانائی آنها در کنترل گل جالیز انجام می شود
فصل اول
کلیات
۱ – ۲ – اهداف طرح :
در این طرح اهدافی مورد بررسی قرار گرفت که مهمترین این اهداف به شرح زیر می باشند:

 

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت tinoz.ir مراجعه کنید.

 

شناخت تأثیر مکان جغرافیائی تشکیل و نمو بذر گل جالیز بر توانائی جوانه زنی گل جالیز در حضور میزبان های آفتابگردان، گوجه فرنگی و توتون.

 

تعیین اثر نوع کود نیتروژنه بر میزان آلودگی گیاهان میزبان آفتابگردان، گوجه فرنگی و توتون.

 

شناخت اثر محل تشکیل بذر گل جالیز واقع در روی سنبله بر میزان جوانه زنی و خسارت زائی گل جالیز به میزبان های توتون، گوجه فرنگی و آفتابگردان.

 

۲-۱- اهمیت گل جالیز:
خانواده گل جالیز عمومأ در مناطق گرم شمالی و معتدل دیده می شوند و علاوه بر آن ده درصد از گونه های این گیاه در مناطق گرمسیر و یک درصد آن در مناطق سردسیر مشاهده شده است(Goldwasser & Joder, 2001). گل جالیز باعث خسارت قابل توجهی به محصولات کشاورزی در دنیا می شود و به خصوص در مناطق خشک وگرم اروپا، آفریقا و آسیا مشکل جدی ایجاد کرده است.
مکان اصلی آلودگی گل جالیز منطقه مدیترانه است. مناطقی با اقلیم مشابه کالیفرنیا، غرب استرالیا و کوبا نیز مورد تهاجم این گیاه قرار دارند (Nandula,1998). گل جالیز مشکل جدی در مناطق گرم و خشک آفریقا و مناطق نیمه خشک آسیا است، علاوه بر آن در مناطق نیمه خشک مدیترانه، خاورمیانه و شرق اروپا نیز مشکل ساز است(Dhanapal et al., 1996). گونه های O.crenata و O.cernua خسارت آفرین ترین گونه های گل جالیز هستند. گونه اول در اروپای مرکزی، اتحاد جماهیر شوروی سابق، مدیترانه، جنوب غربی آسیا و خاورمیانه گسترش دارد اما گونه O. crenata محدود به مدیترانه است(Rakesh & Foy ,1989).
به هر حال گل جالیز در چهارده کشور که عمدتاً در منطقه آسیا می باشد و شامل کشورهای افغانستان، پاکستان، ایران، ترکیه، لبنان، اسرائیل، مصر، عربستان، کوبا و نپال، سوریه، یونان، عراق، ایتالیا، اسپانیا می شود گسترش دارد(Goldwasser & Joder, 2001). گل جالیز از جمله مشکل آفرین ترین گیاهان انگل گلدار این کشورها محسوب میشود (Achaya et al., 2002). گونه O. aegyptiaca از مهم ترین گونه های گل جالیز ایران می باشد(بلند اندام،۱۳۵۷و بنی هاشمی و احمدی،۱۳۶۵). گونه O.ramosa اکثراً در خاورمیانه دیده می شود، گونه های O.cernua و O.cumana عمدتاً در خاورمیانه و بخش های شرقی و جنوبی اروپا و شمال آفریقا دیده می شود و گونه O.crenata به خاورمیانه محدود می گردد(Aly,1990).
مشکل آفرین ترین گونه های گل جالیز عبارتند(Igbinnosa & Okonkowa ,1992) از :
جدول شماره ۱- ۱- گونه های مهم گل جالیز و میزبانهای اصلی آنها.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

گونه گل جالیز میزبانهای مهم
O.crenata پارازیت باقلا، نخود و هویج
O.ramosa گوجه فرنگی و توتون، سیب زمینی، هندوانه، کلم
O.aegyptiaca توتون، گوجه فرنگی و بادنجان، کلم، هویج، باقلا، آفتابگردان
O.cumana آفتاب گردان، توتون، هویج، بادام

۲-۲ – انتشار گل جالیز:
بذر گل جالیز به راحتی توسط خاک، ماشین آلات مزرعه و آب پراکنش یافته و میتواند همراه بذور زراعی آفتابگردان و توتون جابجا شود(Russo et al., 1996). میتیچ بیان می کند که در هند بذر گل جالیز چنان ریز و شبیه بذر توتون است که به راحتی با آنها مخلوط شده و قابل تشخیص نیست. از آنجا که بذر این گیاه مانند گرد و خاک بسیار ریز است به راحتی با وسایل نقلیه، حیوانات و خاک، کود حیوانی، علوفه خشک، پشم و خز حیوانات و نیز انسان پراکنش می یابند(Mitich, 1993).
سائربورن و همکاران معتقدند که بذر گل جالیز وزن چندانی ندارد ولی بر روی آب نیز شناور نمی شود، و بنابراین مسافت انتشار بذر گل جالیز توسط آب کوتاه است اما چین و چروک سطح بذر سبب سهولت اتصال به مواد و ادوات کشاورزی می شود(Sauerborn et al,.1989).
بذر گل جالیز حتی پس از عبور از دستگاه شکمبه گوسفندان و یا مجاری هاضمه کرم خاکی قوه نامیه خود را حفظ می کند و قادر به پراکنش و جوانه زنی است(Dhanapal et al., 1997).
۲ -۳ – زیست شناسی گل جالیز:
همانطور که در شکل ۱ ملاحظه میشود چرخه گل جالیز شامل سه مرحله است(Zestabrook ,1998 ,Zehra,1998) : این سه مرحله عبارتند از:

 

 

 

مرحله بذری

 

مرحله جوانه زنی

 

مرحله انگلی و تولید بذر

 

شکل ۱ : چرخه زندگی گل جالیز
در شوروی سابق گل جالیزO .aegyptiaca سبب پنجاه درصد کاهش محصول به هندوانه، سیزده تا پنجاه و دو درصد کاهش محصول طالبی، پانزده درصد کاهش محصول گوجه فرنگی می شود (Darwish,2005). گل جالیز در روسیه سبب بیست تا هفتاد درصد کاهش محصول گوجه فرنگی شده است (Qasem,2000).
میزان کاهش محصول باقلا در نتیجه خسارت گل جالیز با بهره گرفتن از معادله ( ON × ۱۲۴/۰× X 100 = L) قابل محاسبه است (Ghosheh et al., 1998).
در این معادله ON تعداد گل جالیز خارج شده از هر بوته باقلا است.
X تعداد بوته در واحد سطح است
L درصد کاهش محصول باقلا می باشد. طبق این معادله وجود چهار گل جالیز بر روی هر بوته باقلا سبب پنجاه درصد کاهش محصول شده است.
موسوی( ۱۳۸۳) خسارت گل جالیز در استان های مرکزی، فارس و اصفهان را بین۳۰ تا ۷۰ درصد تخمین زده است.
دو گونه گل جالیز شامل O. cernua (گل زرد یا سفید، تک شاخه) و گل جالیز مصری O. aegyptiaca (گل آبی تا بنفش و چند شاخه) بیشترین خسارت را در ایران ایجاد می کنند. خسارت گل جالیز در صیفی کاری ها اطراف تهران (ورامین، قزوین، شهریار و کرج) به خصوص روی گوجه فرنگی، طالبی و خیار به حدی شدید است که در اغلب موارد کلیه محصول را به نابودی می کشاند.
در استان آذربایجان غربی و کردستان خسارت گل جالیز تا هفتاد و پنج درصد محصول را از بین می برد. گل جالیز باعث کاهش نیکوتین در توتون می شود و خسارت اقتصادی گل جالیز به محصول توتون در ایران را تا ۳۰ درصد تخمین زده اند.
عکس مرتبط با اقتصاد
به هر حال خسارت گل جالیز به محصولات زراعی تنها محدود به کاهش محصول نمی شود و می توان خسارتهای زیر را عنوان کرد:

 

 

 

حضور گل جالیز در یک مزرعه ممکن است کشاورزان را مجبور به کشت گیاهان غیر اقتصادی تر که میزبان گل جالیز نیستند نماید(Batchvarova,2002). گزارش شده است که در مصر در طی یک دهه، مساحت اراضی تحت کشت باقلا بخاطر آلودگی به گل جالیز O.crenata کاهش یافت(Magnus et al., 1982).