راز و رمزهای پنهان و پوشیده قیام های مذکور برا اساس کتاب مقاتل الطالبیین
چکیده:
جنبش ها و قیام های شیعی، در تاریخ تشیع برجستگی خاصی دارند و در هر برهه ای از زمان، به شکل ویژه ای نمود پیدا کرده اند. نمود جدی این قیام ها در پی واقعه جانسوز کربلا بود که تأثیر عمیق در روحیه مسلمانان، به ویژه علویان، داشت. قتل امام حسین(ع) و یارانش، عواطف و احساسات اخلاقی و مذهبی مردم را برانگیخت؛ به ویژه آن هایی که امام را برای بیعت دعوت کرده بودند، اما به هر دلیل از یاری به ایشان امتناع ورزیدند. در نتیجه، این افراد برای خونخواهی شهدای کربلا، علیه حکومت اموی به مبارزه برخاستند و قیام هایی را ترتیب دادند.
تعداد زیادی از سادات حسنی و حسینی با انگیزه های خداجویانه در مقابل حاکمیت ظلم خروج کردند که بعضی از این قیام ها به نتیجه رسید و برخی دیگر سریعاً سرکوب شد. البته لازم به ذکر است که مؤثرترین قیام ها و بیشترین شهادت ها در دوره بنی عباس بوده است و بیش تر قیام های دوره اموی برای خونخواهی از امام حسین (ع) و شهیدان کربلا صورت می گرفت، در حالی که اکثر قیام های عصر بنی عباس برای برقراری حکومت اسلامی انجام می شد.
علی رغم مبارزه سیاسی و جان فشانی و درگیری علویان برای سرنگونی خلافت بنی امیه و همکاری اولیه بنی عباس با آنان در این مبارزه، بنی عباس با زیرکی تمام و وجود یک دسته از عوامل سیاسی اجتماعی به قدرت دست یافتند. علویان متوجه شدند که سختی، مشقت و جان باختگی و زندان و شکنجه را در چندین دهه علویان و اولاد بنی حسین(ع) متحمل شدند ولی عباسیان با حیله و تزویر و یک سری عوامل دیگر به قدرت رسیدند و هم اکنون نه تنها جایی در این حکومت برای آن ها در نظر گرفته نشده بلکه با سوء استفاده از خاندان اهل بیت(ع)، قوانین اسلامی را زیر پا گذاشته و دست به آزار و اذیت شیعیان و اولاد ائمه اطهار(ع) زده و در این کار حتی از بنی امیه نیز پیشی گرفته اند. علویان به خاطر طرح قبلی به جهت احقاق حق و نهایتاً غیرت دینی و تعصب و همت انقلابی نمی توانستند مظالم عهد عباسی و تحقیری را که بر آن ها وارد ساخته بودند، تحمل نمایند. لذا با حمایت مردم و فقهاء دست به حرکت و قیام علیه عباسیان زدند. قیام‌های بسیاری را بر ضد حاکمان زور و تزویر برپا ساختند و حتی در این راه بسیاری از آنان جان خویش را از دست دادند.از جمله مهم ترین این قیام ها می توان به قیام‌های شیعی از سال ۶۵ تا ۲۵۰ هـ ق عمدتاً به خونخواهی از قیام و شهادت حضرت امام حسین در سال ۶۱هـ به وقوع پیوسته‌اند برخی از مهم‌ترین این قیام‌ها که این رساله به آن‌ ها پرداخته است عبارتند از: قیام توابین (۶۵هـ)، قیام مختار (۶۶هـ) و قیام زید بن علی (۱۲۱ یا۱۲۲هـ) در دوره‌ی امویان، و قیام‌ محمد بن عبدالله معروف به نفس زکیه (۱۴۵هـ)، قیام ابراهیم بن عبدالله (۱۴۵هـ)، قیام حسین بن علی شهید فخ (۱۶۹هـ)،‌ قیام یحیی بن عبدالله (۱۷۶هـ)، قیام محمد بن ابراهیم معروف به ابن طباطبا (۱۹۹هـ) و قیام محمد بن قاسم (۲۱۹هـ) در دوره‌ی حکومت عباسیان.
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
این نوشتار با رویکرد تحلیلی و توصیفی برآن است تا این قیام ها را مورد تبیین و تحلیل قرار دهد.
کلید واژگان: قیام، علویان، شیعه ، بنی امیه ، بنی عباس، مقاتل الطالبیین
مقدمه:
واقعه کربلا نقطه عطفی در تاریخ تشیع است. گرچه مذهب شیعه همزمان با بعثت پیامبر اکرم (ص) شکل گرفت و ابوذر، سلمان، مقداد و عمار یاسر نخستین شیعیان علی (ع) در دوران زندگی پیامبر بودند، ولی یادآوری از خودگذشتگی و فداکاری امام حسین (ع) برای دفاع از حق در محرم سال ۶۱ هجری و مصائب و رنج هایی که در این راه متحمل شدند، عامل اصلی گسترش تشیع در طول تاریخ بوده است. قیام امام حسین (ع) معیاری شد برای مبارزه حق با باطل، بلافاصله بعد از واقعه کربلا یک رشته قیام های شیعی آغاز شد که تا میانه سده سوم هجری ادامه یافت و موجب گسترش تشیع گردید.
هرچند انشعابی که در میان شیعیان روی داد، آنان را پراکنده ساخت، ولی همین عامل به ظاهر منفی به عامل مثبتی برای رواج مذهب شیعه تبدیل شد و پراکنده شدن فرق شیعه در شرق و غرب قلمرو مسلمانان موجبات گسترش تشیع را فراهم کرد. مذهب تشیع با همه فشارها و محدودیتهایی که تحمل کرد به حیات خود ادامه داد و طی دو و نیم سده در سایه رهبری پیشوایان شیعی متناسب با شرایط سیاسی، فرهنگ شیعی گسترش یافت، به نحوی که در پایان سده سوم شیعیان بر بخش وسیعی از سرزمین های اسلامی فرمانروایی یافتند.
لازم به ذکر است که مؤثرترین قیام ها و بیشترین شهادت ها در دوره بنی عباس بوده است و بیش تر قیام های دوره اموی برای خونخواهی از امام حسین ( ع) و شهیدان کربلا صورت می گرفت، در حالی که اکثر قیام های عصر بنی عباس برای برقراری حکومت اسلامی انجام می شد. عباسیان با ادعای انتساب به خاندان پیامبر و شعار جلب رضایت و احقاق حقوق از دست رفته آنان قدرت را به دست گرفتند. گروهی از شیعیان پس از دوران سختی که در زمان امویان پشت سرگذاشته بودند به عباسیان که با شعار “الرضا من آل محمد” بر سرکار آمده بودند، امید بستند.
بعدها رویگردانی عباسیان از این شعار و تحت فشار و شکنجه قرار گرفتن علویان موجب جدایی این دو جریان شد و قیام ها و شورش های مختلفی در نواحی مختلف در دوران خلفای عباسی به رهبری علویان سازماندهی شد.
برای بررسی قیام های علویان بر اساس کتاب مقاتل الطالبیین ابتدا لازم است به نقش شیعیان یا به طور کلی علویان در تاریخ اسلام پرداخت، سپس به بررسی کتاب هایی که به عنوان مقتل نوشته شده اند و تبیین جایگاه کتاب مقاتل الطالبیین و جایگاه این کتاب در مقایسه با کتب دیگر پرداخت.
پس از آن ضروریست مختصری به بررسی قیام امام حسین با این دیدگاه که بنیان همه قیام های شیعی و علوی به گونه ای به این قیام برمی گردد ، پرداخت . سپس قیام هایی که در دو دوره بنی امیه و بنی عباس رخ داده به تفکیک بررسی کرد. قیام ها دوره اموی به صورت مختصر عبارتند از: قیام توابین، قیام مختار ثقفی، قیام زید و هم بایستی به نقش تفکر شیعی و علوی به ویژه شعار بسیار موثر ” الرضا من آل محمد(ص) ” در سقوط دولت امویان و تأثیر و تأثرات علویان و عباسیان را و هم چنین چگونگی به قدرت رسیدن و پس از آن را مورد بازخوانی قرار داد.
پس از تبیین جایگاه و نقش آفرینی مبانی فکر شیعی در به قدرت رسیدن عباسیان، ضروری است چگونگی تقابل شیعه، علویان و عباسیان و مبانی ، علل و عوامل شکل گیری قیام های شیعی و تداوم آن بحث و تجزیه و تحلیل شود و با منابع دیگر تطبیق و ازریابی شود.
فصل اول
کلیات تحقیق
۱-۱: سئوال اصلی تحقیق ( مسئله تحقیق یا طرح موضوع ):
سوال اصلی:
بازتاب های فکر ، اندیشه و رفتار قیام کنندگان علوی بر اساس کتاب مقاتل الطالبیین چگونه بوده است؟
سؤالات فرعی :

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت zusa.ir مراجعه نمایید.

در دوره های اموی و عباسی چه قیام های علوی با چه اهدافی شکل گرفت؟

موضع ائمه معصوم(ع) در رابطه با قیام های علوی چه بوده است؟

نحوه برحورد حاکمان غاصب با قیام های علوی چگونه بوده است؟

قیام های شیعی و علوی چه تأثیری در گرایش مردم به تشیع داشته است؟

کتاب مقاتل الطالبیین چه جایگاهی در بین کتب مقاتل دیگر دارد؟

۱-۲: بیان مسئله: ( شامل تشریح ابعاد ، حدود مسئله ، معرفی دقیق آن ، بیان جنبه های مجهول و مبهم ، متغیر های مربوطه سوالات تحقیق ، منظور تحقیق )
در قیام های دینی آن چه که مد نظر است خدا، دین خدا، مقررات و دستورات دینی و … است و انگیزه های شخصی و فردی در آن جایی ندارد؛ پس از فاجعه کربلا، بسیاری از بزرگان کوفه که با دعوت از حسین بن علی(ع)به او وعده یاری داده،سپس پیمان گسسته‌ و او را در کربلا تنها نهاده بودند؛از کرده خویش پشیمان‌ شدند و عدم وفای به عهد خویش را با شوریدن بر خلافت اموی‌ جبران ساختند و از اینجا بود که قیام های شیعه و علوی بر ضد حکومت های اموی و عباسی آغاز شد.
با توجه به گستردگی قیام ها بهتر آن است که برای کار عمیق تر به قیام های موجود در کتاب مقاتل الطالبیین که از قیام توابین شروع و تا سال ۳۱۳ تا عهد مقتدر عباسی پایان می پذیرد ، پرداخته شود.
برای بررسی قیام های علویان بر اساس کتاب مقاتل الطالبیین ابتدا لازم است به نقش شیعیان یا به طور کلی علویان در تاریخ اسلام پرداخت، سپس به بررسی کتاب هایی که به عنوان مقتل نوشته شده اند و تبیین جایگاه کتاب مقاتل الطالبیین و جایگاه این کتاب در مقایسه با کتب دیگر پرداخت.
پس از آن ضروریست مختصری به بررسی قیام امام حسین با این دیدگاه که بنیان همه قیام های شیعی و علوی به گونه ای به این قیام برمی گردد ، پرداخت . سپس قیام هایی که در دو دوره بنی امیه و بنی عباس رخ داده به تفکیک بررسی کرد. قیام ها دوره اموی به صورت مختصر عبارتند از: قیام توابین، قیام مختار ثقفی، قیام زید و هم بایستی به نقش تفکر شیعی و علوی به ویژه شعار بسیار موثر ” الرضا من آل محمد(ص) ” در سقوط دولت امویان و تأثیر و تأثرات علویان و عباسیان را و هم چنین چگونگی به قدرت رسیدن و پس از آن را مورد بازخوانی قرار داد.
پس از تبیین جایگاه و نقش آفرینی مبانی فکر شیعی در به قدرت رسیدن عباسیان، ضروری است چگونگی تقابل شیعه، علویان و عباسیان و مبانی ، علل و عوامل شکل گیری قیام های شیعی و تداوم آن بحث و تجزیه و تحلیل شود و در نهایت سیستم فکری، رفتاری رهبران قیام ها به تفکیک استخراج و با منابع دیگر تطبیق و ازریابی شود.
۱-۳: سوابق مربوطه : ( بیان مختصر تحقیقات انجام شده پیرامون موضوع و نتایج بدست آمده در داخل و خارج و نظریات علمی موجود در رابطه با مسئله (
تا کنون تحت عناوین مختلف ، کتابهای متعددی که به نوعی موضوع مورد نظر ما را در بر دارد ، به رشته ی تحریر در آمده است . اما کتابی که منحصراً در مورد تحلیل قیامهای علویان بر اساس کتاب مقاتل الطالبیین نگارش شده باشد ، وجود ندارد. منابع و مآخذی که در تدوین این پژوهش ، براساس قرابت در موضوع ، از آن ها استفاده خواهد شد ، به دو گروه تقسیم می شود : منابع تاریخی دست اول ، مطالعات وتحقیقات معاصر.
۱-۳-۱: منابع دست اول:
۱٫ تاریخ الرسل والملوک ۲٫تاریخ یعقوبی ۳٫ الکامل فی التاریخ ۴٫ الاخبار الطوال ۵٫الامامه والسیاسه( تاریخ الخلفا ۶٫انساب الاشراف
۱-۳-۲: مطالعات و تحقیقات معاصر:
۱٫ جهاد الشیعه : نوشته ی خانم سمیره مختاراللیثی . این کتاب دارای یک مقدمه و پنج فصل است قیام ها را به ترتیب زمانی مورد بحث قرار داده و ترتیب فصل ها را بر اساس خلافت خلفای عباسی تدوین کرده است .وی در هر فصل درباره ی قیام هایی که در عهد یکی از خلفای عباسی روی داده بحث کرده است .قوت و استحکام علمی ، تحلیل دقیق داده ها و چینش منطقی آن درباز آفرینی تاریخ حرکت ها و نهضت های شیعی در عصر اول عباسی با نثری ساده و روان ، از جمله مزایای این کتاب است .اما نباید از نظر دور ماند که مؤلف ، به اصول اعتقادات مذهب شیعه به استثناء زیدیه ، ( مانند عصمت ائمه ، انتظار مهدی ، غصب حق علی علیه السلام ) به عنوان آراء غلوآمیز ومنحرف ، تاخته وآرای زیدیه را حرکتی جهت اعتدال نظریات افراطی شیعه ، معرفی کرده است ودر بعضی موارد در معرفی ائمه ، تحت تأثیر اعتقادات مذهبی ، از روش علمی تحقیق خارج گردیده است. بعلاوه نویسنده ی این اثر به بیان مواضع امامان شیعه در قیام های عصر خود نپرداخته است و این خود نقص دیگری است که در این کتاب به چشم می خورد .
۲٫ قیام های شیعه در عصر عباسی : نوشته ی محمد کاظمی پوران .دارای یک مقدمه و سه بخش است که در بخش اول ، حکومت های اموی و نهضت های مردمی در این دوره را به صورت خلاصه مورد بررسی قرار داده است .در بخش دوم قیام ها و نهضت های دوره ی عباسی را با تفصیل بیشتری شرح داده است . در بخش پایانی هم ، تاریخ تشیع و دوره های مختلف شیعه را به صورت گذرا بیان داشته و درنهایت نظر ائمه ی اطهار علیهم السلام را در مورد قیام ها ی علویان بیان نموده است . با توجه به این که این اثر توانسته حرکتهای انقلابی عصر عباسی را نمایش دهد اما محدوده ی زمانی خاص را مورد مطالعه قرار داده و تنها بخشی از قیام ها را بررسی کرده است.
۳٫ قیام های شیعه در تاریخ اسلام : نوشته صادق آیینه وند است. این کتاب دارای یک مقدمه و بررسی چند قیام شیعه است که در مورد قیام توابین و مختار ثقفی و علل شروع قیام های شیعه منبع خوبی برای پایان نامه حاضر است ولی قیام هایی که بررسی کرده بسیار محدود تر از کل قیام های علوی و شیعه است.
۴٫تشیع در مسیر تاریخ: نوشته سید حسین محمد جعفری است. کتاب دارای ۱۱ فصل است که از سقیفه تا زمان امام جعفر صادق(ع) پرداخته است. در فصول مربوط به شهادت امام حسین(ع)، بازتاب واقعه کربلا و تلاش در راه حقانیت منبع خوبی برای فصول این پایان نامه خواهد شد، هم چنین درباره انتقال قدرت از امویان به عباسیان نیز مختصر توضیحاتی در این کتاب داده شده است که در قسمت های مختلف به پایان نامه حاضر کمک خواهد کرد اما راجع به مسائل مربوط به دوران عباسیان و قیام های علوی مربوط به این دوران را باید از منابع دیگر جستجو کرد.
۵٫قیام مختار : نوشته سید ابوالفضل رضوی اردکانی است. این کتاب هم در ۱۴ فصل است که کل قیام مختار را از ابتدا و زمینه تا انتهایش به خوبی بررسی کرده است که در نوشتن این پایان نامه منبع بسیار خوبی برای بررسی قیام مختار خواهد بود. اما این منبع تنها یک بخش کوچک از پایان نامه را راهنمایی خواهد کرد.
۶٫عباسیان از بعثت تا خلافت: نوشته محمد الله اکبری. کتاب دارای ۷ فصل است که در فصل مربوط به روابط عباسیان و علویان و سپس در رابطه با شعار الرضا من آل محمد مطالبی آورده اند که منبع خوبی در بررسی این موضوعات برای ما به شمار خواهد آمد ولی شامل کل موضوع نمی شود.
۷٫ علل شکست قیام های شیعی ( از سال ۶۴ هجری تا اول غیبت صغری ): نوشته و پایان نامه محسن شریفی است. شامل یک مقدمه و ۶ فصل است که اوضاع سیاسی حکومت های معاصر قیام ها( اموی و عباسی ) ،توصیفی از قیام های شیعی و علل شکست این قیام ها را بررسی کرده که منبع ارزشمندی برای بررسی بازتابهای فکر، اندیشه و رفتار قیام کنندگان علوی برای ما خواهد بود.
۱-۴: اهداف تحقیق : ( شامل اهداف علمی ، کاربردی و ضرورت های خواص انجام تحقیق )
هدف کلی این تحقیق آن است که راز و رمزهای پنهان و پوشیده قیام های مذکور برا اساس کتاب مقاتل الطالبیین آشکار شود. هم چنین باز خوانی و بازسازی تجلی اندیشه و رفتار رهبران علوی و شیعی در منابع اصلی و تأثیر گذاری آنان در خط سیر مکتب تشیع هدف پایان نامه حاضر می باشد .
از اهداف فرعی نیز بررسی قیام های علوی در دوره های اموی و عباسی ، موضع ائمه معصوم(ع) در رابطه با قیام های علوی، نحوه برحورد حاکمان غاصب با قیام های علوی ، جایگاه کتاب مقاتل الطالبیین در بین کتب مقاتل دیگر می باشد.
۱-۵ : روش کار :
۱-۵-۱: روش گردآوری اطلاعات : ( میدانی ، کتابخانه ای و غیره (
بررسی قیامهای علویان در هر عصری به مطالعه ی اوضاع و شرایط حاکم بر آن عصر ، نیاز دارد که این امر خود نیازمند پژوهش در تاریخ است . از این رو، شیوه ی تحقیق در این پژوهش ، به روش کتابخانه ای است که بنا به اقتضای طبیعی پژوهش های تاریخی ، از منابع ومآخذ معتبر و کهن تاریخ عمومی ،تاریخ ائمه ،و هم چنین نرم افزارهای رایانه ای بهره خواهیم گرفت. هر چند برای تحلیل داده ها و آشنایی با دیدگاه های معاصران از مراجعه به آثار آنها بی نیاز نخواهد بود .
۱-۶: زمان انجام تحقیق( از زمان تصویب تا دفاع نهایی)
فصل دوم
کلیات وتعریف مفاهیم
۲-۱: معنای لغوی مقتل: در کتب لغت معانی مختلفی را برای «مقتل» ذکر کرده اند.
الف: محل قتل، جای کشتن، کشتارگاه، قتلگاه (ویجویی،۲۲)
ب : دهخدا در تعریف و معنای مقتل بیان می دارد: جایی و زمینی که کسی در آن جا کشته شده باشد البته به معنای جایی وعضوی از بدن نیز گفته که اگر تیر یا تیغی بر آن جا وارد آید سبب قتل شخصی می شود. (دهخدا،۴۵/۹۰۱)
جواد محدثی در تحقیقی که در تعریف “مقتل” داشته است این گونه بیان می دارد که، مقتل هم به معنای محل قتل است هم کتابی که درباره قتل اباعبدالله الحسین (ع) و واقعه کربلا نوشته شده باشد. (فرهنگ عاشورا ، ۴۶۴).
۲-۲: معنی اصطلاحی مقتل: کتابی که در آن شرح قتل حسین بن علی (ع) کنند و کتابی که درباره واقعه کربلا تألیف شده باشد. (دهخدا، ۴۵/۹۰۱)
درباره این معنی ذکر این مطالب ضروری است که موضوع برخی از مقاتل ربطی به حادثه عاشورا ندارد و این امر نشان می دهد که در عرف مقتل نگاری به هر گزارش مکتوبی که حاوی مطلبی پیرامون قتل و یا شهادت یکی از شخصیت هایی مطرح در تاریخ اسلام باشد مقتل می توان گفت. (مصاحب، ۲/۲۸۲۱؛ ویجویی،۲۲). آقا بزرگ تهرانی در « الذریعه» از چهارده مقتل نام می برد که دارای عنوان مشترک مقتل است که علمای بزرگ اسلامی چگونگی شهادت امیرالمؤمنین را مورد بررسی قرار داده اند و کتبی هم وجود دارد که نام گذاری آن ها با عبارت مقتل بوده است که ایشان بیش از ۷۰ کتاب را با همین عنوان نام می برد که به حادثه کربلا مربوط می شود (آقا بزرگ تهرانی، ۲/۲۹-۳۵).
محمد رضا سنگری “مقتل” را این گونه تعریف می کند: کتاب یا سند مکتوبی است که به گونه ای روایی و تاریخی حادثه شهادت بزرگان دین به ویژه شهادت مظلومانه اباعبدالله الحسین (ع) و یارانش را بیان می کند (ویجویی،۲۲).
بنابر این مقتل در معنای لغوی، محل قتل است و در اصطلاح، به معنای کتب حادثه شهادت بزرگان و شخصیت هایی مطرح در تاریخ اسلام می باشد که به خصوص شیعیان به انگیزه زنده نگه داشتن یاد حادثه عاشورا و شهدای کربلا از صدر اسلام تا کنون همواره کتاب هایی به عنوان مقتل نوشته اند و می نویسند..
۲-۳: مقتل نویسی در جهان اسلام:
اوایل هر حادثه ای کمتر کسی به فکر ثبت و ضبط آن می افتد، غالباً بعد از گذشت زمان کم کم نیاز به ثبت آن حوادث احساس می شود، فلذا تا دویست سال تاریخ اهل بیت (ع) خوب نوشته نشده است آنچه بوده شفاهی و گفتاری منتقل گردیده بدیهی است وقتی قرار باشد منقولات شفاهی کتبی شود، در تاریخ ، کم و زیاد و دخل و تصرف هم می شود و کسانی که کم و زیاد کردند دو گروه بودند: بعضی کینه توزانه و از روی دشمنی و بعضی از شدت علاقه و نابخردانه و کینه شدید به دشمنان اهل بیت (ع).
برای ننوشتن حوادث وقایع اهل بیت (ع) دلایلی هم وجود داشت از جمله آن ها این بود که خلفا نمی خواستند غیر از قرآن چیزی باقی بماند و این تفکر آنان جنبه سیاسی و ترس از احادیث و روایات جانشینان پیامبر اکرم (ص) داشت، از ثبت و ضبط هر چیزی غیر از قرآن جلوگیری می کردند، کار به جایی رسید که با تبلیغات قوی به صورت یک عقیده درآمد که هر چیزی جز قرآن ثبت و ضبط شود، باطل و بی ارزش هست. البته بعد از قرآن برخی از احکام شرعی مثل نذر و وصیت را هم ثبت و ضبط می کردند و احتمالاً برخی از نامه های سیاسی را که احکام می نوشتند هم نگهداری می کردند ولی غیر این ها را با تعصب و جدیت شدیدی جلوگیری می نمودند. (ویجویی، ۵۱)
این وضعیت ادامه داشت تا زمان عبدالعزیز که مدت دو سال و اندی این ممانعت نقض گردید بدیهی است عقیده ای که به مرور زمان در مردم ریشه دوانیده، ریشه کن کردن آن هم زمان می برد تا وضعیت تغییر کند، زمانی که بنی عباس می خواستند انقلاب کنند در پی آن بودند که مظالم بنی امیه را با تبلیغات گسترده ای افشا کنند تا آنان را ظالم و ستمگر معرفی کنند و این مقدمه سازی خوب بود برای روی کار آمدن و تحکیم حکومت آنان به خاطر همین تفکر سیاسی بازار ثبت و ضبط حوادث و ظلم‌هایی که بنی امیه کرده بودند گرم شد و همه دنبال اخبار کربلا بودند تا زمینه سازی فکری علیه بنی امیه داشته باشند.
این جو سیاسی باعث شد اولین مقتل شکل بگیرد. ابومخنف که در کوفه می زیست اخبار و حوادث کربلا را در گفتگوهای مردمی و آنان که در کربلا بوده یا با یک واسطه نقل می کردند می شنید و ثبت می کرد. بیست سال فاصله ابو مخنف با آن حوادث بود که تاریخ تولد او نامعلوم است. بعضی معتقدند او سال ۸۰ هجری به دنیا آمده یعنی احتمالاً سال ۱۰۰ هجری که شروع نهضت بنی عباس بود این وقایع را جمع آوری کرده باشد. احتمال دیگری هم هست که تا سال ۱۲۰ هـ طول کشیده باشد. نجاشی و شیخ طوسی در کتب رجالی و فهرست او را با تعبیر رجل اخباری معرفی کرده اند.در زمان قدیم مورخین را اخباری می گفتند و اخبار را در درجه اول سیاسی و مرتبه بعدی فرهنگی و اجتماعی نقل می کردند که بیش تر حوادث سیاسی را نقل کرده اند. به همین دلیل تواریخ قدیمی را مقاتل یا تاریخ سیاسی هم قلمداد می کردند چون حرکت امام را سیاسی می دانستند بنابراین این مقتل وقعه الطف [۱] اصلی و بعد از آن هرچه ثبت شد فرعی به حساب می آمد البته غیر از اخباری که به شکل روایت و احادیث از معصومین (ع) صادر می شد. بعد از ابی مخنف، باقی مانده اخبار را شاگرد او به نام هشام کلبی جمع آوری و به وقعه الطف ملحق کرد؛ در حقیقت این کتاب هم حاصل تحقیق ابومخنف هم هشام کلبی است. (همان،۵۲)
بعد از آن طبری مطالب خود را از آن کتاب و برخی را از « مقتل عمانه بن الحکم اموی » برداشت و نقل می نمود. صد سال بعد از طبری، شیخ مفید، ارشاد را نوشت که هر چه نگاشت بیش تر از کتاب فتوح احمد بن حسن کوفی بوده که معاصر طبری به حساب می آمد. شیخ مفید در نگارش ارشاد نوآوری ایجاد کرد و چون می خواست نوشته ها و منقولاتش با طبری تفاوت و فرقی داشته باشد، مطالب را با حرارت و رنگ و بوی دیگری ثبت کرد، شروع نوآوری و تغییر در شیوه نگارش از او آغاز شد ولی متأسفانه انگیزه ای شد برای شروع تحریفات نویسندگان امانت نشناس و افرادی که دنبال مطرح کردن خود و بازار گرمی بودند. تا این که در قرن ششم خطیب خوارزمی حنفی مذهب با انگیزه نوآوری خبرهایی را در مقتل خود بیان کرد که ریشه و منبع ندارد، در برخی از اخبار به فتوح احمد بن حسن کوفی استناد می کند که خود فتوح هم دست کمی از آن در شروع نقل اخبار غیر مستند نداشته و او نیز با چنین انگیزه ای مطالبی را در کتاب نقل نموده است.
بعد از او سید بن طاووس با اقتباس از خوارزمی و احمد بن حسن، اخباری را نقل نمود. برای برخی عجیب است که چطور از شیخ مفید و ارشادش هیچ نامی نبرده و استنادی نیاورده است. اگر از شیخ طوسی و سید مرتضی مطلبی و نامی نبرده به دلیل آن است که آن ها را صاحب مقتل مستقل نمی دانسته، منقولات شیخ صدوق را هم اعتنایی نداشته است، این شیوه و روش او در مقتل نگاری بر ما پوشیده است. (همان،۵۳)