با بررسی مقامات حریری ملاحظه می‌شود که حریری مقامات خویش را با بهره گرفتن از آیات نورانی‌ قرآن کریم به بلاغت و فصاحت و شیوایی آراسته می‌کند.
بینامتنی بین مقامات حریری و قرآن کریم از نوع بینامتنی خارجی است و در این پایان نامه تلاش بر آن است تا چگونگی تأثیر متن غایب (قرآن کریم) بر متن حاضر (مقامات حریری) مورد بررسی قرار گیرد. به‌طور کلّی این تأثیر به چهار بخش: ۱- تأثیر مفردات و الفاظ قرآنی ۲- تأثیر آیات یا قسمتی از آن ۳- تأثیر مفاهیم قرآنی ۴- تأثیر الفاظ و مفاهیم، تقسیم می‌شود.

تأثیر مفردات و الفاظ:

کلمات و الفاظ زیادی از قرآن کریم در مقامات حریری جلوه‌گری می‌کند که در این بخش به برخی از آن­ها اشاره می‌شود.
حریری در مقامه کوفیه می‌نویسد:
و حُرمَــهِ الشَّـــیْخِ الذِی سَـــنَّ القِرَی وَ اَسَّــسَ المَــحـْجُوجَ فــی اُمِّ الـــقُــرَی
سوگند به حرمت آن پیری(ابراهیم صلوات الله علیه) که مهمانی دادن را سنّت نهاد و خانه زیارت کرده را در مکّه که مادر آبادی‌هاست بنیان نهاد. (حریری، ۱۳۶۴، ۴۴)
در این بیت، حریری از مفردات قرآن، بهره جسته و به شیوایی کلام خویش افزوده است. منظوراز اُمّ­القری مکّه معظّمه است که در قرآن نیز به‌کار رفته است. چنان­که خداوند متعال می‌فرماید:
(لِتُنْذِرَ اُمَّ القُری و مَنْ حولها). ( انعام /۹۲)
اُمّ به معنی مرکز است. مکّه معظّمه را از آن جهت«امُّ القُری» گویند که مرکز آبادی‌های حجاز بود. (قرشی، ۱۳۸۴،ج۱، ۱۱۶)

تأثیر آیات قرآن:

در بررسی مقامات حریری، چنان­که ملاحظه می‌شود حریری نه تنها از مفردات قرآنی استفاده کرده بلکه در بعضی مواقع، عین آیات قرآن یا قسمتی از آن را در متن مقامات به‌کار گرفته است.
حریری در مقامه صنعانیه می‌نویسد: و تُزَحْزِحُ عن الظُّلْم ِثمَّ تَغْشَاهُ وَ تَخْشَی النَّاسَ وَ اللهُ أحَقُّ أنْ تَخْشَاهُ: تو از ستم روی می‌گردانی سپس به آن روی می‌آوری و از مردم بیمناکی حال آن که خداوند سزاوارتر است که از او بترسی. (حریری، ۱۳۶۴، ۱۸)
حریری در این مقامه عبارت «وَ تَخْشَی النَّاسَ وَ اللهُ أحَقُّ أنْ تَخْشَاهُ » را دقیقا از قرآن کریم گرفته است. خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید:
(وَ تَخْشَی النَّاسَ وَ اللهُ أحَقُّ أنْ تَخْشَاهُ ). (احزاب / ۳۷)
از مردم می‌ترسی در حالی‌که خدا سزاوارتر است که از او بترسی.

تأثیر مفاهیم قرآنی:

با تامّل در مقامات حریری ملاحظه می‌شود که حریری نه تنها از آیات قرآن به طور مستقیم در متن مقامات بهره جسته است، بلکه از مفاهیم قرآنی نیز بی بهره نبوده است. هر چند که به‌کار گرفتن آیات قرآن در متن مقامات، بیش از پیش به ارزش ادبی آن می‌افزاید امّا استعمال مفاهیم و مضامین آیات قرآن نیز به نوعی بر زیبایی و شیوایی مقامات حریری افزوده است که در این بخش به نمونه‌هایی از آن اشاره می‌شود.
حریری در مقامه کرجیه می‌نویسد:
قال: اللَّهُمَّ! یَا مَن غَمَرَ بِنَوَالِهِ وَ أَمَرَ بِسُؤالِه: گفت بار خدایا ای کسی که با عطا و بخشش خود، مردم را پوشانده است و به خواستن و گدایی کردن از خود دستور داده است. (حریری، ۱۳۶۴، ۲۰۱) این عبارت اشاره به سخن خداوند متعال دارد که می‌فرماید:
(وَ سئَلُوا اللهَ مِنْ فَضْلِهِ): و از فضل خدا در خواست کنید. (النساء / ۳۲)

تأثیر الفاظ و مفاهیم:

حریری همان­گونه که از الفاظ و مفاهیم، هر یک به صورت جداگانه بهره گرفته بلکه در پاره­ای موارد برای شیوایی کلام خویش از الفاظ و مفاهیم به صورت یک­جا بهره­مند گشته است.
حریری در مقدمه مقامات خویش می­نویسد: إنک علی کُلِّ شیءٍ قَدِیر: به راستی که بر هر چیزی قادری. (حریری،۱۳۶۴، ۲۰۳)
این عبارت برگرفته از الفاظ و مفهوم آیه۲۰ سوره بقره می­باشد. . الله تعالی در قرآن کریم می­فرماید:
(إنَّ اللّهَ عَلی کُلِّ شَیءٍ قَدِیر): که خدا بر هر چیز تواناست. (بقره/۲۰)
سؤال پژوهش
حریری در مقامات خود از آیات قرآن به چه صورت­هایی استفاده کرده است؟
تناص قرآنی در مقامات حریری، از چه نوع تناصی می­باشد؟

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت 40y.ir مراجعه نمایید.

۱-۶ پژوهشهای علمی انجام شده قبلی در ارتباط با پایان نامه (بطور مختصر)

با توجه به شهرت مقامات حریری، در برخی کتب ادبی و تاریخی اشاراتی به این کتاب شده اما در ارتباط با بینامتنیت قرآنی در مقامات حریری، کتاب یا مقاله مستقلی نوشته نشده است.

۱-۷ حدود پژوهش (در صورت لزوم) :

تمام کتاب مقامات حریری.

۱-۸ فرضیات پژوهش:

حریری در مقامات خود از آیات قرآن به اشکال گوناگون استفاده کرده است.

تناص قرآنی حریری از نوع تناص خارجی است و آن تناصی است که متن به مراجع و منابع شعری، ادبی، دینی و . . . می‌پردازد.

۱-۹ اهداف این پژوهش:

نشان دادن کاربرد قرآن در کتاب مقامات حریری که بیان کننده‌ى توجه فراوان این شاعر به کلام خداوند مى‌باشد.
۱-۱۰ خلاصه مراحل روش پژوهش:
یافتن الفاظ، مفاهیم و عبارات قرانى درکتاب مقامات حریری و دسته‌بندى آن­ها و پژوهشی کوتاهى در زندگى و ادبیات حریری و یافتن نتیجه.

فصل ۲
زندگی حریری
فصل دوم زندگی حریری

۲-۱ درآمد

حریری بصری از ادبا و لغویان نامی قرن پنجم است. اکثر منابع وی را به نسبت حریری ذکر کرده ­اند که دال بر پیشه حریرفروشی پدرانش بوده، ولی برخی مانند یاقوت حموی او را «ابن­الحریری» خوانده­اند.

۲-۲ زندگی حریری

وی قاسم بن علی بن محمد بن حریری است که در سال ۴۴۶ هجری در یکی از نواحی بصره به نام مشان (میشان) دیده به جهان گشود و در سال ۵۱۶ هجری چشم از جهان فرو بست. در عنفوان جوانی به بصره رفت و علم حدیث، ادبیات و زبان را فراگرفت. (ضیف، ۱۹۸۰، ۲۹۲)
او ساکن محله بنی حرام بوده، و بدین خاطر او را حرامی گفتند. و بنی حرام قبیله­ای از عرب می­باشند که بدان­ها نسبت یافت. حریری دو پسر دارد به نام­های نجم الدین عبدالله و قاضی القضاه بصره ضیاء الاسلام عبیدالله. (ابن­خلکان، بی­تا، ۵۸۶)
حریری صاحب ثروت بسیار بود چنان­که در همین شهرک، هیجده هزار درخت خرما داشت. (همان)

۲-۳ اساتید حریری

حریری ادب و علوم و فنون ادبی را نزد ابوالحسن علی بن فضال مجاشعی فرا­گرفت و فقه را از محضر دو فقیه بزرگ شافعی، ابواسحاق بن علی بن شیرازی و ابن­صباغ آموخت. (حریری، ۱۳۸۹، ۱۸)

۲-۴ حریری و دیوان خلافت

دیری نپایید که حریری به سبب هوش و ذکاوتش در دیوان خلافت صاحب­خبر شد و آن شغلی چون اداره اطلاعات یا انتشارات در عصر حدیث است و این شغل تا آخر دوره متقی بالله در فرزندانش ادامه یافت. (ضیف، ۱۹۸۰، ۲۹۲)
نتیجه تصویری برای موضوع هوش

۲-۵ زشت رویی حریری