بر طبق قانون ایران، هرگاه شخص تغییر تابعیت دهد و به تابعیت ایران درآید و صاحب فرزندان صغیری باشد، این فرزندان نیز به تبع پدر، تغییر تابعیت می­یابند و تابعیت جدید پدر (ایران) پذیرفته می­ شود. برطبق ماده ۹۸۴ قانون مدنی قانون گذار ایرانی، اولاد صغیر شخص بیگانه را که تابعیت ایران پذیرفته شده، ایرانی محسوب می­ کند. چرا که طفل صغیر هنوز به رشد عقلی کامل نرسیده و می­بایست تحت مراقبت و تربیت والدین ایرانی خود باشد، به همین دلیل می­بایست تحت مراقبت و تربیت والدین خود باشد، به همین دلیل می بایست با سایر افراد خانواده دارای یک تابعیت باشد.(معظمی، پیشین،ص۸۹ )
قابل ذکر است که برحسب ماده ۹۸۴ قانون مدنی، اولاد صغیر می توانند در ظرف یکسال از تاریخ رسیدن به سن ۱۸سال تمام اظهاریه­ای مبنی بر باقی ماندن بر تابعیت سابق پدرخویش را تسلیم وزرات امور خارجه کرده و تابعیت مملکت سابق پدر خود را قبول کنند منتها به ضمیمه این اظهاریه باید تصدیق دولت سابق متبوع پدر، دائر بر اینکه اورا تابع خود خواهند شناخت، ارائه شود تا در اثر این تغییر تابعیت وضعیت بی تابعیتی ( آپاترید ) پیش نیاید ( نصیری، پیشین، ص۷۴ ) بنابراین در این فرض تابعیت پدر بر فرزندان صغیر تحمیل می شود و این فرض قانون گذار نیز، تا رسیدن به سن رشد است و پس از آن چنین طفلی با احراز شرایطی می تواند به تابعیت سابق پدرش درآید.
۲-آثار تحصیل تابعیت زوج نسبت به زوجه
طبق ماده ۹۸۴ قانون مدنی، همسر شخصی که تابعیت ایرانی تحصیل کرده، نیز به عنوان یک تبعه ایرانی شناخته می­ شود. و لیکن زوجه در ظرف مدت یکسال از تاریخ صدور سند تابعیت شوهر، می ­تواند اظهاریه کتبی مبنی بر پذیرش تابعیت مملکت شوهر خود را به وزارت امور خارجه تسلیم نموده و به تابعیت سابق شوهر خود را به وزارت امور خارجه تسلیم نموده و به تابعیت سابق شوهر خود بازگشت نماید( نصیری، پیشبن،ص ۷۵؛سلجوقی، پیشین، ص۹۰؛ ابراهیمی، پیشین، ص ۱۲۳) قانون گذار ایرانی، به این دلیل اقدام به وضع این قانون نموده است، که زن خارجی را بدون اختیار و تنها به جهت تبعیت از شوهر خود برای او محدودیتی ایجاد ننماید، لذا براساس ماده فوق الذکر اگر زوجه بخواهد، می ­تواند به تابعیت سابق شوهرش بوده، بازگشت نماید، قانون در این مورد ساکت و تکلیفی تعیین نکرده است.
بنابراین اثر تحصیل تابعیت جدید از سوی مرد برتابعیت زن، این است که تابعیت وی تغییر می­یابد. منتها شرایطی در نظر گرفته شده است که وی می ­تواند به تابعیت سابق خود برگردد.
۲-۲-۳-۲آثار ترک تابعیت
اشخاصی که به طور قانونی تابعیت ایران را ترک نموده ­اند، دیگر ایرانی قلمداد نشده، بلکه بیگانه محسوب می شوند؛ بنابراین از آن پس از کلیه حقوق و مزایا و تکالیفی که بر ایرانیان مقرر شده، محروم خواهند بود. حال مسأله­ای که در اینجا قابل طرح است. این است که ترک تابعیت پدر (شوهر) یا مادر تأثیری ممکن است بر مسأله تابعیت فرزندان و یا زوجه داشته باشد؟ که در اینجا به بررسی مسأله می­پردازیم.
۱- آثار ترک تابعیت نسبت به اولاد
اطفال اشخاصی که بر طبق قانون احترام به ترک تابعیت ایران نموده ­اند، اعم از اینکه اطفال اشخاص مزبور صغیر یا کبیر باشند از تابعیت ایران خارج نمی­گردند و ایرانی محسوب می­شوند مگر اینکه اجازه هیئت وزیران شامل حال آنان هم باشند(نصیری، پیشین، ص۷؛ ابراهیمی، پیشین، ص۱۲۳؛ مدنی، پیشین، ص۸۹) تبصره ب الحاقی ماده ۹۸۸ قانون مدنی شرایط آن را تعیین کرده است؛ این شرایط عبارتند از:
الف: ترک کننده تابعیت ایرانی، زن باشد
ب: فرزندان او به سن ۱۸ سال تمام نرسیده یا به جهات دیگر محجور و بدون پدر و جد پدری باشد
ج: در اجازه هیئت وزیران به آن تصریح شده باشد
بنابراین در این حالت اگر مادر می­خواهد تقاضای ترک تابعیت او شامل فرزندانش باشد، باید آن را در درخواست خود مطرح نماید. در این تبصره راجع به سایر فرزندانش چنین زنی که هنوز به سن ۲۵ سال تمام یعنی حداقل سن برای درخواست ترک تابعیت نرسیده ­اند، نیز تعیین تکلیف شده و درباره آنها تصریح شده که آنان هم می­توانند به تبع مادر، تقاضای ترک تابعیت ایران را بنماید.
با این حال باید در نظر داشت که این معافیت از شرط سن است و شامل دیگر شرایط راجع به ترک تابعیت که حصول آنها دربارۀ ترک کننده تابعیت ایران به موجب قانون لازم است مانند انجام خدمت نظام وظیفه، نمی­گردد. (سلجوقی، پیشین، ص۲۳۰)
البته قانونگدار ایرانی برای اشخاصی که پدرشان یا خودشان تبعه ایران بوده ­اند و برابر مقررات تابعیت خارجی را بدست آورده اند برای بازگشتن به تابعیت ایران شرایط سنگینی قائل نشده است و تصریح نموده که به مجرد درخواست، به تابعیت قبول خواهد شد. مع­الوصف با وجود سهولتی که در رجوع به تابعیت ایران دارند، قانونگذار حق وتوئی را برای دولت قائل گردیده است که دولت می ­تواند بنا به جهات و دلایلی، تابعیت ایرانی آنها را صلاح نداند و آنها را به تابعیت نپذیرد. (مدنی، پیشین، ص۸۹)
بنابراین اگر چه قانون گذار ایرانی تابعیت طفل را در اثر تحصیل تابعیت جدید از سوی پدر پذیرفته است، و لیکن تغییر تابعیت وی را در صورت ترک تابعیت چنین التزامی وجود ندارد.
۲- آثار ترک تابعیت نسبت به زوجه
زوجه شخصی که تابعیت ایران را ترک نموده، همانند فرزندان آن شخص از تابعیت ایرا ن خارج نمی گردد مگر اینکه اجازه هیأت وزیران نیز شامل حال او نیز باشد. (مدنی، پیشین، ص۸۹)
طبق بند سوم ۹۸۹ قانون مدنی، قانون گذار ایرانی تابعیت ایرانی زوجه را در این حالت باقی دانسته است و تنها در صورتی امکان ترک تابعیت زوجه وجود دارد که این امر در تقاضانامه شوهر مبنی بر ترک تابعیت درج شود و هیآت وزیران نیز این امر اجازه دهد در عرصه بین المللی نیز، امروزه تغییر تبعی تابعیت زن، براساس تغییر تابعیت مرد پذیرفتنی نیست که به این موضوع در عهد نامه ۱۹۳۰لاهه پرداخته شده است
قوانین جدید کشورها در اکثر کشورها از جمله ایران، هیچ اثری برای اکتساب تابعیت مرد بر تابعیت زن بار نمی­ کنند. البته این به آن معنا نیست که نمی ­تواند به تابعیت همسرش درآید، بلکه زن هم به همان طریق عادی، می ­تواند تابعیت جدبد را کسب نماید
۳- ضمانت اجرای شرایط ترک تابعیت ایران:
شخصی که با رعایت مواد مندرج در ماده ۹۸۸ ق.م ترک تابعیت ایران را نماید، مسلّم است که به سادگی و فقط با به دست آوردن شرایط تحصیل تابعیت هر کشور دیگری می­تواند، تابعیت آن کشور را تحصیل نماید و دولت ایران مانعی در این راه نخواهد بود. امّا هرگاه شخصی بخواهد، بدون اجازه دولت ایران و قبل از اقدام به ترک تابعیت، تحصیل تابعیت خارجی نماید، نه تنها از نظر ایران، تابعیت خارجی او شناخته نمی شود، بلکه به مجازاتهایی محکوم می شود از قبیل فروش اموال غیرمنقول و محرومیت دائم از إشتغال به مشاغل دولتی وسیاسی
این موضوع را در ماده ۹۸۹ق.م به ترتیب زیر متذکر شده است: «هر تبعه­ی ایرانی که بدون رعایت مقررات قانونی بعد از تاریخ ۱۲۸۰شمسی تابعیت خارجی تحصیل کرده باشد تبعیت خارجی او کان لم یکن بوده و تبعه ایران شناخته می­ شود ولی در عین حال کلیه ی اموال غیر منقول او با نظارت مدعی العموم محل به فروش رسیده و پس از وضع مخارج فروش قیمت آن به او داده خواهد شد و بعلاوه از اشتغال به وزارت و معاونت وزارت و عضویت مجالس مقننه و انجمن های ایالتی و ولایتی و بلدی و هر گونه مشاغل دولتی محروم خواهد بود» (ارفع نیا،۱۳۸۰،ص۱۱۷).

جهت دانلود متن کامل این پایان نامه به سایت abisho.ir مراجعه نمایید.