این پژوهش با هدف بررسی رابطه بین شیوه ­های فرزند پروری با گرایش به مواد مخدر دانشجویان دانشگاه آزاد شهر بندرعباس انجام گردید. روش تحقیق توصیفی (همبستگی) طراحی و اجرا شد. نمونه شامل ۳۵۰ نفر از دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندرعباس به صورت در دسترس انتخاب گردید. پرسشنامه­ های شیوه‌های فرزندپروری بامریند و گرایش به مصرف مواد مخدر توسط دانشجویان اعضای نمونه تکمیل شد. داده‌های پژوهش حاضر با بهره گرفتن از نرم‌افزار آماری Spss در دو سطح توصیفی (میانگین و انحراف استاندارد) و برای آزمودن فرضیه‌های تحقیق از آمار استنباطی (آزمون تحلیل رگرسیون)،استفاده شد که نتایج آن به شرح ذیل می باشند:
نتایج ضریب همبستگی پیرسون نشان داد بین سبک فرزندپروری آزاد گذاری و گرایش به مواد مخدر دانشجویان رابطه مثبت معناداری به لحاظ آماری وجود دارد (۰۱/۰>P ، ۳۵۰n= ، ۷۰۲/۰r=)، همچنین نتایج همبستگی پیرسون نشان داد که بین سبک فرزندپروری استبدادی و گرایش به مواد مخدر دانشجویان رابطه مثبت معناداری به لحاظ آماری وجود دارد(۰۱/۰>P ، ۳۵۰n= ، ۶۷۴/۰r=). همچنین نتایج همبستگی پیرسون نشان داد که بین سبک فرزندپروری اقتدارمنطقی و گرایش به مواد مخدر دانشجویان رابطه منفی معناداری به لحاظ آماری وجود دارد(۰۱/۰>P ، ۳۵۰n= ، ۷۶/۰-r= ). نتایج رگرسیون نشان داد که شیوه ­های فرزندپروری اقتدار منطقی خانواده­ها با گرایش به اعتیاد دانشجویان رابطه­ منفی برابر با ۷۶۹/۰- وجود دارد. نتایج مدل رگرسیونی نیز نشان داد که شیوه های فرزندپروری خانواده ها توانسته ۴% از واریانس گرایش به مواد مخدر را پیش ­بینی نماید(۰۰۱>P، ۰۴/۰=Adjusted R، ۲۲۵/۰=R).
نتیجه گیری: نتایج نشان داد که شیوه ­های فرزندپروری والدین، به طور معناداری گرایش به مواد مخدر دانشجویان را تبیین می­نمایند و شیوه ­های فرزندپروری استبدادی و آزاد گذاری رابطه­ منفی و معناداری با گرایش به مواد مخدر دانشجویان دارند، در حالی که شیوه فرزندپروری اقتدارمنطقی رابطه­ منفی و معناداری با گرایش دانشجویان به مواد مخدر دارد.
واژه های کلیدی: گرایش به مواد مخدر ، شیوه های فرزندپروری .
فصل اوّل:
کلّیات پژوهش
۱-۱ مقدمه
تاثیر خانواده آنچنان بر رشد بارز است که پژوهشگران با وجود اختلاف نظر در زمینه ­های مختلف ، در زمینه اهمیت سبک­های فرزند پروری و تاثیر آن بر رشد نظر مشترک دارند. هسته مهمی از فرایندها و تعاملات ناشی از محیط خانواده، به باورها و ادراکات کودک از باورها و رفتارهای والدین با آنهاست، برمی­گردد . با بررسی نحوه ادراک فرزندان از سبک­های فرزند پروری می­توان به شیوه ­های موثر در بروز رفتارهای اعتیادگونه پی برد.
والدینی که در محبت به فرزندان خود افراط می کنند، تلاش می­ کنند تا همه نیازهای نوجوانانشان را بدون توجه به سن و انتظارات­شان پاسخ دهند وبرای آنها محدودیتی قایل نمی­شوند و هیچ تلاشی برای شکل دهی اعمال و رفتار آنها انجام نمی­دهند. برخی از آنها نرم خو و برخی بی تفاوت­اند . و روش آنها پرهیز از مسئولیت با صدور اجازه برای انجام هر کاری به کودک و نوجوان می­باشد . این کودکان در آینده­ای نزدیک به نوجوانانی بی بندوبار ، لا ابالی، سهل انگار، خودخواه و بی هدف تبدیل می­شوند که احساس مسئولیت نمی­ کنند و قادر به زندگی اجتماعی نیستند و اغلب در زندگی با شکست مواجه می شوند و در صورت مواجهه با سختی­های بهنجار دوره نوجوانی به صورت فردی ضعیف که فاقد مهارت­ های لازم برای مقابله با مسائل خود می­باشد، عمل می­ کنند .
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
یکی از این دغدغه­ها این پژوهش نیز بدنبال رابطه فرزند پروری با گرایش به مواد مخدر[۲] می­باشد که با توجه به اهمیت دوران نوجوانی و همچنین تاثیرات نحوه تربیت والدین و چگونگی گرایش نوجوانان به مواد مخدر ، تحقیق حاضر به بررسی رابطه فرزندپروری با گرایش به مصرف مواد مخدر در بین داشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندرعباس پرداخته است.
۱-۲ بیان مساله
از جمله خطرات و تهدیدهای سلامت اجتماعی و روانی بشر امروز مسئله اعتیاد به موادمخدر در بین جوانان و نوجوانان است؛ مسئله­ای که پیامدهای منفی بسیاری دارد. با نیم نگاهی به پیامدها و عوارض اعتیاد به مواد مخدر نشان داده می­ شود که پیامدهای اعتیاد جامعه، فرد و خانواده را از نظر اقتصادی، اجتماعی، روانی و جسمی در برمی­گیرد. از مهم­ترین عوارض جسمی اعتیاد به مواد مخدر می­توان به ناراحتی­های عصبی، بی­اشتهایی، اضطراب، ریزش مکرّر آب از بینی و چشم، ناراحتی عضلانی و فشار شدید در ستون فقرات، لاغر شدن و مانند آن اشاره کرد. عوارض روانی و شخصیتی ناشی از اعتیاد به مواد مخدر می­توان به این موارد اشاره کرد: ضعف اراده، بی توجهی به مسئولیت­های فردی، ضعف شخصیت، ضعف عاطفه، عصبی بودن، به هم خوردن تعادل روانی، شخصیت نامتعادل و متزلزل، و ضعف اعتماد به نفس است(ستوده، ۱۳۸۰).
اعتیاد به مواد مخدر
اعتیاد و سوء مصرف مواد مخدر به مثابه یک مساله اجتماعی پدیده­ای است که همراه با آن توانایی جامعه در سازمان­یابی و حفظ نظم موجود از بین می­رود، عملکرد بهنجار حیات اجتماعی مختل می­گردد و باعث دگرگونی­های ساختار نظام اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی یک اجتماع می­ شود. استفاده از مواد مخدر توسط زنان و بخصوص دختران آنها را با داغ اجتماعی مواجه می سازد که خود زمینه را در جهت کج روی های بعدی فراهم می کند. زنان بعلت داشتن وظایف مادری و گاها سرپرستی خانوار اگر به اعتیاد نیز مبتلا شوند موجب بروز درگیری های خانوادگی و اجتماعی برای خودشان می شود اعتماد خانواده نسبت به آنها از بین برود و این زمینه فرار آنها را از خانواده را فراهم می آورد در نتیجه زمانی که زنان حمایت مالی و عاطفی خانواده خود را از دست بدهند به ناچار برای تامین مخارج زندگی و اعتیادشان به روسپی گری و یا دزدی روی خواهند اورد(آشتیانی، ۱۳۸۵).
عکس مرتبط با اقتصاد
مطابق با نظریه­ های مختلف روانشناسی گرایش­ها و تمایلات افراد، ممکن است از ناحیه­های مختلف ارتباطات او ناشی شود؛ به طوری که خود نقشی اساسی در شکل گیری و بازسازی ارتباطات دارد و ارتباطات نیز نقش محوری در شکل گیری و حتی بازسازی خود دارند. بسیاری از روان­شناسان علل رفتارهای انحرافی را بر حسب سبک­های تربیتی خانواده توجیه می­ کنند و بر این باورند که برخی از سبک­های تربیتی، بیشتر از گونه­ های دیگر، بر گرایش به رفتارهای انحرافی تأثیر دارند. با دانستن عواملی که فرد را در معرض خطر اعتیاد قرار می دهند، می توان افراد در معرض خطر را شناسایی کرد و برای پیشگیری از ابتلای آنان به اعتیاد، برنامه ریزی های دقیق و مؤثر انجام داد.(زنجانی،۱۳۸۶).
با وجود اینکه خانواده مامن و ماوای هر کودک و نوجوان است اما خود در بروز بسیاری از مشکلات رفتاری منجمله اعتیاد نقش بسزایی بازی می کند، اعتیاد، خود نتیجه تداخل پیچیده ای از عوامل روان شناختی، اجتماعی، فرهنگی، زیست شناختی و احتمالا تکوینی است، که خانواده تمامی آثار فوق را در یک جا اعمال می نماید و بنابراین از اهمیت ویژه ای برخوردار است. الگوهای نامتعادل خانوادگیف تاثیر زیادی بر رشد جرایم و انحرافات نوجوانان و جوانان که بخش عمده ای از آن را اعتیاد و خرید و فروش مواد مخدر تشکیل می دهد، دارد(همان منبع).
شکی نیست که سلامت خانواده و به کار گیری روش ها و مهارتهای موثر فرزندپروری در بزرگ کردن سالم فرزندان نقشی اساسی دارد. درست است که عوامل ژنتیک، ذاتی و محیطی در شکل گیری ویژگیها و تکامل کودک نقش دارند اما فرایند های خانوادگی نیز حائز اهمیتی کلیدی در این راستا هستند. پژوهش ها نشان داده است که فرزند پروری موثر یک عامل محافظ قدرتمند است . خانواده ها می توانند با تامین نیازهای اساسی ، ایجاد فضای امن خانوادگی، راهنمایی، قانون گزاری مناسب ونظارت بر زندگی فرزندانشان آنان را از بسیاری رفتارهای مشکل ساز و پر خطر از جمله مصرف مواد و بزهکاری دور نگه دارند. خانواده به چند دلیل مهمترین محیط برای پیشگیری از سوء مصرف مواد است. نخست آنکه والدین موثرترین افراد زندگی بچه ها هستند و از ابتدای زندگی او به فرد دسترسی دارند. دوم اینکه والدین مهمترین الگوی رفتاری فرزندان هستند و سوم اینکه بهترین زمان برای پیشگیری اولیه از مصرف مواد سالهای زندگی فرد در خانواده یعنی کودکی و نوجوانی است(ممتازی، ۱۳۸۴).
تحقیقات نشان داده است که اگر پیشگیری از طریق خانواده باعث به تعویق افتادن اولین مصرف سیگار یا هر ماده دیگری باشد یا به عبارت دیگر خانواده ها فرزندانشان را بدون تجربه مواد به ۱۸ سالگی برسانند، شانس ایجاد مشکلات جدی سوء مصرف مواد و اعتیاد در سالهای بعدی زندگی کاهش می یابد(همان منبع)
عکس مرتبط با سیگار
بر این اساس این پژوهش به دنبال پاسخ به این پرسش اساسی است که آیا بین سبک فرزند پروری خانواده ها وگرایش به مواد مخدر رابطه وجود دارد؟
۳-۱ اهمیت و ضرورت تحقیق
پیامدهای اعتیاد جامعه، فرد و خانواده را از نظر اقتصادی، اجتماعی، روانی و جسمی مورد تهدید قرار می دهد، به طوری که عوارض روانی و شخصیتی ناشی از اعتیاد به مواد مخدر، از جمله ضعف اراده، بی توجهی به مسئولیت های فردی، ضعف شخصیت، ضعف عاطفه، عصبی بودن، به هم خوردن تعادل روانی، شخصیت نامتعادل و متزلزل، و ضعف اعتماد به نفس و… را به دنبال خواهد داشت. همچنین در زمینه اجتماعی می توان به عوارضی مانند بی توجهی به مقرّرات جامعه، ضعف نیروی کار جامعه، بی نظمی و بی اعتمادی در جامعه، ضعف بنیاد خانواده، افزایش انحرافاتی مانند دزدی، فحشا و تکدی گری اشاره کرد (ستوده،۱۳۸۰).
مصرف مواد مخدر و دیگر مواد رونگردان در قرن حاضر از مهم ترین و دردناک ترین معضلات جامعه بشری محسوب می شود به طوریکه امروزه و در آغاز هزاره سوم در کنار بحران های چون تخریب محیط زیست ، رشد بی رویه جمعیت ، فروش انسان و مشروبات الکلی ، چهارمین بحران مواد مخدر و H.I.V ایدز است مواد مخدر به آن دسته از موادی گفته می شود که از طریق کشیدن و بلعیدن ، تنفس ، تزریق ، بالا کشیدن از راه بینی و جذب کردن وارد بدن می گردد ، با سرعت های گوناگون وارد گردش خون شده و در نهایت با ورود به مغز فرد در نحوه احساس ، تفکر ، دریافت و رفتار او تحت تاثیر قار می دهد . براساس آمار منتشر شده ۱۸۵ میلیون نفر در جهان مصرف کننده مواد مخدر و در کنار آن ۱۰ میلیون قاچاقچی مواد مخدر به کالا تولید ، توزیع و تبدیل آن مشغولند . این فرایند موجب چرخش اقتصادی بیش از ۱۵۰۰ میلیارد دلار در سال شده است از سوی دیگر عوامل این پدیده شوم سیستمی و گسترده عمل می کند یعنی هم تولید کننده و هم توزیع کننده و تبدیل کننده این مواد است و به خاطر تداوم سیستم اصلی ترین مخاطبان مواد مخدر جوانان است.
از سوی دیگر استفاده از مواد مخدر در میان دانشجویان پیامدهای و عواقب جدی در بر دارد که برخی از این پیامدها عبارتند از: مطرود گردیدن، ایجاد نسل معتاد، کاهش ارتباط با افراد عادی و افزایش ارتباط با موادی ها.گستره پیامدهای منفی اعتیاد به موادمخدر در جامعه باعث می شود که پرداختن به این موضوع و شناسایی عوامل مرتبط با آن از اهیمت ویژه ای برخوردار باشد.
۱-۴ اهداف تحقیق
۱-۴-۱ هدف کلی
بررسی رابطه بین شیوه­­های فرزند پروری با گرایش به مواد مخدر دانشجویان دانشگاه آزاد شهر بندرعباس می­باشد.
۱-۴-۲ اهداف اختصاصی
– بررسی رابطه بین شیوه فرزندپروری آزادگذاری والدین با گرایش به مواد مخدر دانشجویان شهر بندرعباس.
– بررسی رابطه بین شیوه فرزندپروری استبدادی والدین با گرایش به مواد مخدر دانشجویان شهر بندرعباس.
– بررسی رابطه بین شیوه فرزندپروری اقتدار منطقی والدین با گرایش به مواد مخدر دانشجویان شهر بندرعباس.
– بررسی پیش ­بینی کنندگی گرایش به موادمخدر در بین دانشجویان از طریق شیوه ­های فرزندپروری خانواده.
۱-۵ فرضیه ‏های تحقیق:

جهت دانلود متن کامل پایان نامه به سایت azarim.ir مراجعه نمایید.

بین شیوه فرزندپروری آزادگذاری والدین با گرایش به مواد مخدر دانشجویان شهر بندرعباس، رابطه معناداری وجود دارد.

بین شیوه فرزندپروری استبدادی والدین با گرایش به مواد مخدر دانشجویان شهر بندرعباس، رابطه معناداری وجود دارد.

بین شیوه فرزندپروری اقتدار منطقی با گرایش به مواد مخدر دانشجویان شهر بندرعباس رابطه معناداری وجود دارد.

شیوه ­های فرزندپروری والدین، گرایش به مواد مخدر دانشجویان را بصورت معناداری پیش بینی می­ کند.

۱-۶ تعریف مفهومی وعملیاتی متغیرها
۱-۶-۱ شیوه فرزند پروری
الف) تعریف نظری: شیوه های فرزند پروری به عنوان مجموعه ای از نگرشها نسبت به کودک در نظر گرفته می‌شود که منجر به ایجاد جو هیجانی می‌شود که رفتار های والدین در آن جو بروز می نماید. این رفتارها در‌‌بر‌گیرنده هم رفتارهای مشخص که از طریق آن رفتارها، والدین به وظایف والدینی شان عمل میکنند و هم رفتارهای غیر مرتبط با هدف والدینی مانند ژستها، تغییر در تن صدا یا بیان هیجان‌های غیر ارادی می‌باشد (مزیدی و البرزی،۱۳۸۸). فرزندپروری فعالیتی پیچیده و در برگیرنده رفتارهای خاصی است که یا به طور مجزا یا با هم رفتارهای کودک را تحت تاثیر قرار می‌دهد (حیدری، دهقانی و خداپناهی،۱۳۸۸).
ب) تعریف عملیاتی: در این پژوهش، منظور از شیوه فرزند پروری نمره­ای­ست که آزمودنی­ها در پرسشنامه سبک های فرزندپروری بامریند بدست می­­آورند.
۱-۶-۲ گرایش به مصرف مواد مخدر
الف) تعریف نظری: وابستگی به مواد عبارت است از نشانگانی که با الگوی رفتاری استفاده از یک ماده یا مجموعه ای از مواد روان گردان ظاهر می شود به بیان دیگر تابلوی ضروری وابستگی به مواد شامل مجموعه ای از علایم شناختی، رفتاری و روان شناختی است که فرد علیرغم بروز مشکلات عدیده مربوط به مواد، مصرف مواد را ادامه می دهد. به عبارت دیگر، وابستگی به مواد مجموعه ای از پدیده های رفتاری، شناختی و روان شناختی را شامل می شود که در پی مصرف مکرر مواد روان گردان بوجود می آید. مشخصه های اساسی آن میل شدید به مصرف ماده، مشکلاتی در زمینه کنترل مصرف، یا فشاری در ادامه مصرف ماده علیرغم پیامد های مضر آن، بیش بهادادن به مصرف مواد در مقایسه با فعالیت های و مسئولیت های فردی،افزایش تحمل و بروز حالات محرومیت جسمی، است(کاپلان و سادوک، ۲۰۰۰).
ب)تعریف عملیاتی: در این پژوهش منطور از گرایش به مواد نمره ای­ست که آزمودنی ها در پرسشنامه گرایش به مواد مخدر بدست میآورند(قربانی، ۱۳۸۰).
فصل دوم:
موضع­گیری نظری و مواضع پژوهشی
۲-۱ مقدمه
سوء مصرف مواد مخدر یکی از معضلات بهداشتی، درمانی و اجتماعی جهان امروز بوده و به جرات می توان ادعا کرد که تمامی جوامع کم و بیش با آن درگیری دارند. ایران نیز به دلیل همسایگی با افغانستان که بزرگترین تولید کننده تریاک جهان است و به دیگر دلایل تاریخی و اجتماعی، یکی از قربانیان سوء مصرف مواد مخدر جهان به شمار می رود.حال آنکه طی بیست سال گذشته قربانیان زیادی برای مبارزه با این مشکل بزرگ داده و بخش عظیمی از سرمایه های ملی را صرف پیشگیری و غلبه بر این معضل نموده است.در حال حاضر اطلاعاتی در دست است که نشان می دهد مصرف مواد در میان نوجوانان و جوانان افزایش چمشگیری یافته است. سوء مصرف مواد مخدر در بسیاری از افراد از سنین دبیرستان آغاز می شود، بنابراین یکی از مهم ترین راه های کاهش مصرف مواد مخدر در بزرگسالی کنترل در نوجوانی و جوانی است(احمدی، ۱۳۸۹).
۲-۲ تاریخچه مصرف مواد مخدر
۲-۲-۱ نگاهی گذار به تاریخچه اعتیاد در جهان
استعمال مواد مخدر بسته به نوع فرهنگ در هر جامعه متفاوت است. نقش گیاه خشخاش بر روی لوحه های گلی و کتیبه های سنگی بیانگر آگاهی اقوام گذشته از این گیاه و خواص آن می باشد. حداقل حدود هفت هزار سال پیش انسان شیره تریاک، تریاک و دانه های خشخاش به انحناء مختلف به عنوان داروهای ضد درد و شفابخش امراض استفاده می کرده اند(میرعلی، ۱۳۸۴). سومریان کهن ترین اقوامی هستند که از تریاک استفاده می کردند و از آن بنام گیاه شادی بخش نام می بردند. مجارستان اولین کشور اروپایی است که گیاه خشخاش را هزار و دویست سال پیش از میلاد مسیح می شناختند و از شیره آن استفاده می کردند(برفی،۱۳۸۴). انگلیس اولین کشور استعمارگر بود که با بهره گرفتن از مواد مخدر بر کشورهای جهان سوم تسلط پیدا کرد و بوسیله کمپانی هند شرقی باعث رواج این ماده افیونی در کشورهای چین و هندوستان شد بطوری که جنگ تریاک در چین به وقوع پیوست و باعث اعتیاد ۴۰ میلیون چینی شد. در سال ۱۸۶۰ مافیا که پشتیبان توده ها بود منحرف می شود و به تشکیلات ضد بشری تبدیل می گردد. موسولینی این سازمان را در ایتالیا از بین برد اما مافیا وارد آمریکا شد. جامعه ملل در برابر این هجوم مافیایی مواد مخدر عکس العمل نشان داد و طی قرارداد ۲۳ ژانویه ۱۹۱۲ در لاهه به امضای جمعی از کشورها رسید اقدام به محدود کردن کشت و تجارت تریاک نمود و جمع زیادی از کشورها به جمع مبارزه کنندگان مواد مخدر پیوستند(همان منبع).
پس از جنگ جهانی دوم، تایلند، لائوس و برمه مرکز فعالیت مافیا گردید و مناطق مذکور را “مثلث طلایی ” نامیدند. در سال ۱۹۴۹ که اتقلاب سوسیالیستی چین به پیروزی رسید در حدود ۵۰ میلیون نفر در چین معتاد به مواد مخدر بودند، مائو رهبر انقلاب چین، مبارزه سخت و جدی علیه گروه های سازمان یافته قاچاق چیان مواد مخدر را آغاز و ضربه های هولناک بر معتادین و قاچاق چیان و سودگران وارد آورد(دانش، ۱۳۷۹، ص۴۷). در خاور میانه نیز به علت جنگ داخلی در افغانستان در حدود دو میلیون نفر مهاجر افغانی در پاکستان بسر می برند که بین افغانستان و پاکستان در رفت و آمد می باشند مواد مخدر را از افغانستان به پاکستان حمل می کنند و این دو کشور ” هلال طلائی” نامیده می شود. پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱ سازمان مافیا و سایر قاچاق چیان با بهره گرفتن از بی نظمی، اختلافات قومی و مذهبی در بعضی از کشورهای مستقل مشترک المنافع، مسیر جدیدی را از شمال افغانستان برای عبور از کشورهای مذکور برای حمل مواد مخدر به اروپا گشودند بطوری که تاجیکستان، ازبکستان، قزاقستان، ارمنستان، اوکراین و آذربایجان مشیر ترانزیت مواد مخدر به اروپا شده است(همان منبع، ص۵۰).
در دوران تشنجات جهانی ایتالیا، انگلیس، فرانسه و آلمان مرکز فعالیت مافیا شد. اسپانیا به دلیل داشتن سواحل طولانی در مدیترانه و اقیانوس اطلس یکی از پایگاه های قاچاق چیان مواد مخدر در اروپا به شمار می رود. در قاره آفریقا نیز سازمان مافیا با بهره گرفتن از جنگ های داخلی، فقر، هرج و مرج در کشورهای آفریقایی، سعی در گسترش کشت خشخاش در قاره مذکور از جمله اوگاندا، زامبیا، نیجریه، کنگو و آفریقای جنوبی را دارد. در قاره آمریکا مصرف آمفتامین در بین معتادان رو به ازدیاد است. در ایالات متحده آمریکا که سازمان مافیا فعالیت گسترده دارد مصرف انواع مواد مخدر حتی در بین دانش آموزان متداول است. کوکائین از کلمبیا و ونزئلا، هروئین از شرق آسیا و مکزیک وارد آمریکا می شود. کوکائین بیشترین نوع مواد مخدر مصرفی در آمریکا می باشد(همان منبع،ص۷۰).
۲-۲-۲ تاریخچه مواد مخدر در ایران
در ایران باستان در کتاب اوستا از گیاه کانالیز(شاهدانه) که بعنوان یک ماده بی حس کننده مرسوم بوده نام برده شده است. در قرن های ۵ و ۶ نیز بنا به اظهارنظر برخی از مورخین، فرقه اسماعیلیه از این ماده مخدر به منظور تخدیر پیروان خود استفاده می کردند. در ایران گیاه کوکنار و شیره آن یعنی تریاک در ابتدای دوران اسلامی شناخته شده بود و بر اساس منظر علی اکبر دهخدا، ابوعلی سینا و رازی اولین کسانی بودند که خواص تریاق یا تریاک را ذکر کردند. در دوران باستان از بنگ نیز نام برده شده است(میرعلی،۱۳۸۴،ص۲۴). در عصر صفوی مواد مخدر به صورت گسترده ای در ایران رواج داشت بطوری که در شهر، محل هایی به نام کوکنارخانه ایجاد شد و اکثر مقامات و شاهزادگان دربار از مواد مخدر استعمال می کردند حکومت نیز بدون در نظر گرفتن مضرات تریاک به خاطر درآمدزایی بیشتر مردم را وادار به مصرف مواد مخدر می کردند(شاکرمی،۱۳۸۶،ص۴۹).
در دوران قاجاریه مصرف مواد مخدر به صورت امروزی در دوره ناصرالدین شاه با فعالیت استعمارگران انگلیس شکل گرفت و در واقع مواد مخدر شکل سیاسی به خود گرفت. کشت خشخاش توسط امیرکبیر در این دوره انجام و صادرات این محصول به خارج از کشور از جمله هند شروع شد با وجود ممانعت دولت با ورود تریاک، امیرکبیر توسط شیل وزیر مختار انگلیس در ایران توانست نظر دولت هند را نسبت به این موضوع تغییر دهد و وی وادار به وارد کردن تریاک از ایران کند. ورود کارگران هندی به ایران نیز به علت کشیده شدن خطوط ارتباطی بین هند و انگلیس که از ایران می گذشت باعث گسترش مصرف تریاک در ایران شد.(میرعلی ، ۱۳۸۴،ص۴۷).
در دوره پهلوی در سال ۱۳۵۰ هروهین به ایران وارد شد و گسترش یاقت در این زمان به علت جنگ جهانی دوم و ورود سربازان انگلیسی به ایران انواع مواد مخدر به ایران وارد شد. وقوع جنگ و فشارهای اقتصادی بر حکومت باعث شد دسترسی به تریاک برای معتادین آزاد شود اما در سال ۱۳۳۴ مجددا قانون منع کشت خشخاش به تصویب رسید و تریاک که از انحصارات وزارت دارایی بود، زیر نظر وزارت بهداری قرار گرفت(دانش،۱۳۷۹،ص۲۰).
مبارزه با مواد مخدر در بعد از انقلاب اسلامی با تشکیل ستاد هماهنگی مبارزه با مواد مخدر شروع و در تاریخ ۱۹/۳/۱۳۵۹ لایحه قانونی تشدید مجازات مرتکبین جرائم مواد مخدر و اقدامات تامینی و درمانی به منظور مداوا و اشتغال بکار معتادین به تصویب رسید و کلیه قوانین قبلی ملغی الاثر شد(شاکرمی،۱۳۸۶،ص۶۰).
۲-۳ تعریف مواد مخدرو تقسیم آن
مواد مخدر، موادی هستند که مصرف آنها در انسان در حالت لذت و خوش کاذبی به وجود می آورد و وابستگی جسمی روانی ایجاد می کند وبروز همین حالات وکیف ولذت پس از اولین مصرف که در بعضی مواد فقط به علت کنجکاوی مبادرت به آن می گردد باعث تداوم مصرف واعتیاد می شود.مواد مخدر درحال حاضر از تنوع زیادی برخوردار است به همین دلیل تقسیمات متعددی در مورد انواع آن از نظر منشا شیمیایی یا طبیعت و آثار مصرف و… وجود دارد(مدنی، ۱۳۸۱)
۲-۳-۱ تقسیمات مواد مخدر
مواد مخدر دارای انواع و مشتقات متعددی است که تعداد شناخته شده آن حدود ۱۰۵ نوع است. مواد مخدر را بطرق گوناگون تقسیم بندی کرده اند. برخی از مواد فقط وابستگی روانی ایجاد می کنند مثل حشیش، ولی تعدادی از آنها هم وابستگی جسمی ایجاد می کند، هم وابستگی روانی، مثل تریاک و هروهین(آشتیانی،۱۳۸۵).
۲-۳-۱-۱ طبقه بندی مواد مخدر
۱٫ تریاک : تریاک که در فارسی به صورت تریاق آمده است ماده ای است به رنگ قهوه ای شیره ، که از شیره گیاهی به نام کوکنار که در عربی به آن خشخاش می گویند به دست می آید. تریاک از قدیمی ترین داروهایی است که بشر شناخته است و دارای اثر تخدیری است یعنی یک حالت آرامبخش توام با سستی و رخوت و بالاخره خواب ایجاد می نماید(قنبری،۱۱۳۷۹)

۲٫ هروئین : هروئین با عمل تقطیر از مرفین استخراج می شود و پودر سفید رنگی است که در سال ۱۸۷۴ توسط یک دانشمند انگلیسی بنام رایت[۳] در بیمارستان سنت مری کشف شد . دانشمندان فوق این ماده را تترا استیل مرفین خواند و کارخانه بایر آلمان دست به تهیه تجارتی که زد و به آن نام هروئین گذاشت . این مواد ( هروئین ) نیز تخدیر کننده است و اعتیاد آور ترین ماده مخدر است و ایجاد خواب آلودگی ، کاهش بازتاب های بدن ، پایین آمدن ضربان قلب ، کاهش میزان تنفس ، تقلیل اشتها می گردد(همان منبع).