۴-۱۶٫ جدول: نتایج آزمون کولموگوروف اسمیرنوف برای مولفه های اخلاق کار…………….۶۵
۴-۱۷٫ جدول: نتایج آزمون کولموگوروف اسمیرنوف برای مولفه های تعهد سازمانی…………۶۵
۴-۱۸٫ جدول: توصیف مولفه های متغیر اخلاق کار…………………………………………..۶۶
۴-۱۹٫ جدول: شناسایی وضعیت مولفه های متغیر اخلاق کار…………………………………۶۷
۴-۲۰٫ جدول: توصیف مولفه های متغیر تعهد سازمانی……………………………………….۶۸
۴-۲۱٫ جدول: شناسایی وضعیت مولفه های متغیر تعهد سازمانی…………………………….۶۸
۴-۲۲٫ جدول: بررسی مولفه های اخلاق کار در بین زنان و مردان………………………….۶۹
۴-۲۳٫ جدول: میانگین رتبه جنسیت در بین مولفه های اخلاق کار……………………………۶۹
۴-۲۴٫ جدول: بررسی مولفه های تعهد سازمانی در بین زنان و مردان………………………۷۰
۴-۲۵٫ جدول: میانگین رتبه جنسیت در بین مولفه های تعهد سازمانی………………………..۷۰
۴-۲۶٫ جدول: بررسی مولفه های اخلاق کار در بین گروه های سنی…………………………۷۱
۴-۲۷٫ جدول: میانگین رتبه گروه های سنی در بین مولفه های اخلاق کار…………………..۷۲
۴-۲۸٫ جدول: بررسی مولفه های تعهد سازمانی در بین گروه های سنی……………………..۷۳
۴-۲۹٫ جدول: میانگین رتبه گروه های سنی در بین مولفه های تعهد سازمانی……………….۷۳
۴-۳۰٫ جدول: بررسی مولفه های اخلاق کار در بین گروه های تحصیلی……………………۷۴
۴-۳۱٫ جدول: میانگین رتبه گروه های تحصیلی در بین مولفه های اخلاق کار……………..۷۴
۴-۳۲٫ جدول: بررسی مولفه های تعهد سازمانی در بین گروه های تحصیلی……………….۷۵
۴-۳۳٫ جدول: میانگین رتبه گروه های تحصیلی در بین مولفه های تعهد سازمانی………….۷۵
۴-۳۴٫ جدول: بررسی مولفه های اخلاق کار در بین گروه های سطوح شغلی………………۷۶
۴-۳۵٫ جدول: میانگین رتبه گروه های سطوح شغلی در بین مولفه های اخلاق کار………..۷۶
۴-۳۶٫ جدول: بررسی مولفه های تعهد سازمانی در بین گروه های سطوح شغلی………….۷۷
۴-۳۷٫ جدول: میانگین رتبه گروه های سطوح شغلی در بین تعهد سازمانی………………..۷۷
۴-۳۸٫ جدول: نتیجه آزمون کندال جهت بررسی رابطه اخلاق کار و تعهد سازمانی………۷۸
۴-۳۹٫ جدول: نتیجه آزمون کندال جهت بررسی رابطه علاقه به کار و تعهد سازمانی……۷۹
۴-۴۰٫ جدول: نتیجه آزمون کندال جهت بررسی رابطه پشتکار در کار و تعهد سازمانی….۸۰
۴-۴۱٫ جدول: نتیجه آزمون کندال جهت بررسی رابطه روابط انسانی در کار و تعهد سازمانی…۸۱
۴-۴۲٫ جدول: نتیجه آزمون کندال جهت بررسی رابطه مشارکت در کار و تعهد سازمانی………۸۲
فهرست نمودارها
عنوان صفحه
۲-۱٫ نمودار: منشور اخلاقیات سازمانی……………………………………………………۳۰
۲-۲٫ نمودار: الگو سه بخشی تعهد سازمانی آلن و می یر…………………………………۳۸
۴-۱٫ نمودار: الگو سه بخشی تعهد سازمانی آلن و می یر…………………………………۳۹
۴-۱٫ نمودار: جنسیت پاسخگویان…………………………………………………………..۵۶
۴-۲٫ نمودار: سن پاسخگویان……………………………………………………………….۵۷
۴-۳٫ نمودار: میزان تحصیلات پاسخگویان………………………………………………..۵۸
۴-۴٫ نمودار: سطوح شغلی پاسخگویان…………………………………………………….۵۹
چکیده
این تحقیق سعی دارد رابطه اخلاق کار و تعهد سازمانی را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد. در این راستا از مدل چهار بخشی گری گوری سی پتی و مدل سه بخشی آلن و می یر به عنوان چارچوب نظری تحقیق استفاده می شود. فرضیه اصلی مورد مطالعه عبارت است از: بین اخلاق کار و تعهد سازمانی در بین کارکنان شرکت آب منطقه ای استان سمنان رابطه وجود دارد. متغیر مستقل، اخلاق کار است که مؤلفه های آن عبارتند از: علاقه به کار، پشتکار در کار، روابط انسانی در کار و مشارکت در کار و متغیر وابسته هم عبارت است از تعهد عاطفی، تعهد هنجاری و تعهد مستمر. جامعه آماری این تحقیق را کارکنان شرکت آب منطقه ای استان سمنان تشکیل می دهند که حجم نمونه این پژوهش شامل ۹۸ نفر می باشد. روش جمع آوری اطلاعات شامل پرسشنامه ۲۳ سؤالی استاندارد گری گوری سی پتی (۱۹۹۰) و پرسشنامه ۲۴ سوالی استاندارد آلن و می یر می باشد. روش های تجزیه وتحلیل با بهره گرفتن از آزمونهای آلفای کرونباخ، کولموگروف – اسمیرنوف، دوجمله ای، یومان ویتنی، کروسکال والیس، کندال تائو b صورت پذیرفت. نتایج آزمون ها نشان داد بین اخلاق کار و تعهد سازمانی کارکنان رابطه وجود ندارد. تعهد سازمانی در بین گروه های مورد مطالعه جمعیت شناختی مانند جنس، سن، مدرک تحصیلی و سطوح شغلی تفاوت معنی داری ندارد، اما از بین مؤلفه های اخلاق کار، علاقه به کار و روابط انسانی در کار در بین گروه های متفاوت سنی تفاوت معنی داری دارد.
واژگان کلیدی: اخلاق کار، تعهد سازمانی، علاقه به کار، پشتکار در کار، روابط انسانی در کار و مشارکت در کار
فصل اول:
طرح تحقیق
مقـدمـه
در روزگار کنونی کمتر کسی می تواند با نگاه مکانیستی به مدیریت سازمانها بنگرد، به ویژه در دهه اخیر و مخصوصا ورود به هزاره سوم توجه به نقش نیروی انسانی در سازمانها به طور فزاینده ای مورد تأکید قرار گرفته است. امروزه در پرتو تحولات اجتماعی و پیدایش تئوری های نوین مدیریت، ارزش های نوین جهانی مطرح شده اند لذا دیدگاه جهان شناختی و انسان شناختی مدیران تغییر یافته و جایگاه انسان نسبت به قبل اعتلاء و ارتقاء یافته است. لذا سازمان های مختلف به دنبال تربیت انسان هایی هستند که بتوانند در جامعه جهانی به دور از تعصب و کوته نگری ها زندگی کنند، معتقد به اخلاقیات و ارزشهای متعالی باشند و به حقوق و آزادی دیگران احترام بگذارند. در شرایط کنونی رعایت نشدن برخی معیارهای اخلاقی، نگرانیهای زیادی را در بخش های دولتی و غیر دولتی به وجود آورده است. سقوط معیارهای رفتاری در بخش دولتی، پژوهشگران را واداشته تا در جستجوی مبناهای نظری در این رابطه بوده تا بتوانند مسیر مناسب اجرایی آن را فراهم سازند. لذا یکی از عمده ترین دغدغه های مدیران کارآمد در سطوح مختلف، چگونگی ایجاد بسترهای مناسب برای عوامل انسانی شاغل در تمام حرفه ها است تا آنها با حس مسئولیت و تعهد کامل به مسائل در جامعه و حرفه خود به کار بپردازند و اصول اخلاقی حاکم بر شغل و حرفه خود را رعایت کنند. بنابراین با توجه به اهمیت اخلاق کار و تعهد سازمانی، در تحقیق حاضر به بررسی رابطه اخلاق کار و تعهد سازمانی کارکنان شرکت آب منطقه ای استان سمنان و همچنین در این فصل به بررسی بیان مساله، اهمیت، اهداف، سوالات، فرضیات، مدل تحلیل اولیه، متغیرها، تعاریف نظری و عملیاتی، روش تجزیه و تحلیل داده ها و مدل فرایند پژوهش خواهیم پرداخت.
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
۱-۱ بیان مساله
رشد و توسعه روز افزون و تغییرات سریع در سازمان های امروزی، افزایش رقابت در بین آنها و پیچیدگی قوانین و مقررات اداری باعث شده قوانین و مقررات خشک و بی روح بر فضای اداری سازمانها حاکم گردد و مدیران از توجه به مهمترین سرمایه سازمان(نیروی انسانی) غافل بمانند. از زمانیکه مدیریت امور افراد به عنوان یک حرفه و تخصص شناخته شد، به مسئولین این امر توصیه گردید که اصول اخلاقی و وجدان را همواره مد نظر داشته باشند (میرسپاسی، ۱۳۷۲،ص ۱۱۵). زیربنای همه ارزشها در سازمان، ارزشهای اخلاقی می باشند، این ارزشها به استقرار و حفظ استانداردهایی کمک می کند که می تواند بر هدایت افراد به سوی اقداماتی که برای سازمان مطلوب است تأثیر بگذارد، به طور ویژه هنگامی که استانداردها یا ارزشهای اخلاقی سازمان به طور گسترده ای میان اعضا رایج شود موفقیت سازمانی افزایش می یابد (بهاری فر، جواهری کامل ،۱۳۸۹،ص ۱۱۵).
اخلاق یک ضرورت و لازمه جامعه سالم است و به علت کارکردها و پیامدهای مثبت فردی، سازمانی و اجتماعی آن است که همواره توجه دانشمندان و مدیران سازمان ها را برانگیخته است تا برای حفظ و ارتقای سطح آن کوشش نمایند(رضایی منش، ۱۳۸۳،ص۲۶). سازمان نقش مهمی در رفتارهای فردی کارکنان ایفا می کند. ایجاد ارزشهای اخلاقی در سطح سازمان می تواند از طریق تأثیر بر متغیرهای سازمانی دیگر، منجر به سطح بالاتر رفتار اخلاقی کارکنان شود.
دلیل دیگری که برای توجه به اخلاق مطرح شده است این است که کردار و رفتار کارگزاران و مدیران بخش عمومی در زیر زربین جامعه و همه مردم و سیاستمداران قراردارد (رضایی منش،۱۳۸۳). بررسی اصول اخلاقی از منظر مدیریت بحث گسترده ای است. در دوره ای از مدیریت که سخن از انعطاف سازمانها در مقابل تغییرات بازار مطرح می شود، قابلیت تغییر پذیری کارکنان و در عین حال، انگیزه برای این امر بسیار کلیدی است . به عبارتی، سازمانها به این باور دست یافته اند که هدایت و کنترل منابع انسانی فقط از طریق روشها و دستور العمل ها و آئین نامه ها مقدور نیست (یقین لو،۱۳۸۲، ص ۱۲۷).
با توجه به جایگاه ارزنده تعهد و نقش اساسی آن در کارایی و اثر بخشی سازمانها، باید به شناسایی عوامل موثر بر آن پرداخت. به نظر می رسد یکی از عوامل موثر بر تعهد سازمانی ، اخلاق مدیریتی باشد.
تعهد یکی از ارکان اصلی اخلاق در هر جامعه است. به همین دلیل، این مفهوم عضویت محوری در تمام نظریه های اخلاق دارد (یقین لو، ۱۳۸۲). عوامل زیادی می تواند در ایجاد تعهد و پایبندی کارکنان موثر باشند. بر اساس تحقیقات محققین در داخل و خارج از کشور، عواملی از قبیل رضایت شغلی، امنیت شغلی، مشارکت در تصمیم گیری، ارزشهای کارکنان و …. بعنوان عوامل موثر بر تعهد سازمانی شناخته شده اند.
Job Satisfaction - رضایت شغلی
در این تحقیق ابعاد اخلاق کار، علاقه به کار، پشتکار در کار، روابط انسانی در کار و مشارکت در کار هستند و ابعاد تعهد سازمانی، تعهد عاطفی، تعهد هنجاری و تعهد مستمر می باشد که حضور این ابعاد منجر می شود کارکنان باتعهد و پایبند باشند، با نظم بیشتری کار خود را انجام دهند، مدت بیشتری را در سازمان بمانند و بیشتر کار کنند. و ضعف در سیستم اخلاقیات منجر به کاهش ارتباطات و افزایش خسارات سازمانی می گردد این مفروضات امروزه تا حدی اهمیت یافته است که موفقیت را بر گرفته از اخلاق حرفه ای می دانند.
۱-۲ اهمیت پژوهش
ضرورت و اهمیت هر پژوهش به نتایج و قواعد نظری و عملی آن بر می گردد. یعنی باید از یک طرف به غنا و پیشرفت تفکر مربوط باشد و از طرف دیگر به شناخت واقعیت ها، تا به شناسایی عواملی که از صافی آزمون های علمی می گذرند و با توجه به شرایط خاص هر سازمان، بتوان برنامه ریزی مفیدی جهت اصلاح و بهبود آن طراحی کرد. پیتر دراکر در اهمیت اخلاق ورزی مدیران به ویژه مدیران عالی می گوید: اگر مدیر فاقد اخلاق نیکو باشد یا درست کار نباشد، روح و حیات سازمان را تباه می کند .
امروزه اصول اخلاق حرفه ای یک پیش شرط در مدیریت سازمان ها محسوب می شود. اگر بپذیریم کارکردهای مدیریت در معنای واقعی مرتبط با مسئولیت و مسئولیت پذیری است و مسئولیت پذیری را از پایبندی به رعایت اصول اخلاقی منبعث بدانیم به این اصل اساسی می رسیم که اخلاق حرفه ای یک دانش است که باید بر مبنای یک سیر منطقی و عقلانی ایجاد و پشتیبانی شود (سرمدی و شالباف، ۱۳۸۶، ص ۸۶).
امروزه بیش از پیش به نقش راهبردی اخلاق در موفقیت سازمان معطوف به آینده ی سازمان پی برده ایم . مسئولیت پذیری اخلاقی سبب می شود میزان پیش بینی پذیری سازمان افزایش یابد و به تبع آن اندازه ی اعتماد آفرینی سازمان را افزایش می دهد(فرامرز قراملکی ، ۱۳۸۲، ص ۸۸-۳۳).
اخلاق از مهمترین مباحث دینی است و از یک نظر مهمترین هدف انبیای الهی را تشکیل می دهد (میراث فرهنگی).
تعهد سازمانی به عنوان یک هسته مرکزی نگرش شغلی که چگونگی برخورد فکری و رفتاری کارکنان به شغل را مشخص می سازد ، مطالعات زیادی را به سمت خود هدایت کرده است . دراین رابطه مقام معظم رهبری در توصیه خود به دولت نهم فرموده اند «تعهد به کار، تخصص در انجام کارها باید اساس به کارگیری نیروها در بدنه دولت باشد» لذا مدیران باید تعهد و پایبندی کارمندان را به سازمان حفظ کنند و برای این امر باید با مشارکت دادن کارمندان در تصمیم گیری و فراهم کردن سطح قابل قبولی از احساس مهم بودن شغل برای آنان، تعهد و پایبندی را بیشتر کنند. (دیدار هیئت دولت نهم با مقام معظم رهبری، ۱۳۸۵)
با توجه به آنچه گفته شد ضرورت این تحقیق شناسایی رابطه بین اخلاق کار مدیران و تعهد سازمانی کارکنان است . اگر چنین رابطه ای وجود داشته باشد می توان امید داشت با بهبود اخلاق کار مدیران، تعهد سازمانی کارکنان را انتظار داشت.
۱-۳ اهداف پژوهش
هدف اصلی:
شناسایی رابطه بین اخلاق کار و تعهد سازمانی کارکنان شرکت آب منطقه ای استان سمنان
اهداف فرعی:
۱) شناسایی وضعیت مولفه های اخلاق کار در شرکت آب منطقه ای استان سمنان
۲) شناسایی وضعیت مولفه های تعهد سازمانی در شرکت آب منطقه ای استان سمنان
۳) شناسایی وضعیت مولفه های اخلاق کار و تعهد سازمانی در بین زنان ومردان
۴) شناسایی وضعیت مولفه های اخلاق کار و تعهد سازمانی در بین گروه های متفاوت سنی
۵) شناسایی وضعیت مولفه های اخلاق کار و تعهد سازمانی در بین گروه های متفاوت تحصیلی
۶) شناسایی وضعیت مولفه های اخلاق کار و تعهد سازمانی در بین گروه های سطوح شغلی
۱-۴ سوال اصلی تحقیق (مساله تحقیق)
آیا بین اخلاق کار و تعهد سازمانی کارکنان شرکت آب منطقه ای استان سمنان رابطه وجود دارد؟
۱-۵ سوالات فرعی تحقیق
۱) آیا بین علاقه به کار و تعهد سازمانی کارکنان شرکت آب منطقه ای استان سمنان رابطه وجود دارد؟