محل مجلس شورای اسلامی جمهوری اسلامی ایران محل تشکیل اولین مجلس خبرگان است که قانون اساسی ایران در آن به تصویب رسیده است و هیچ محل دیگری برای تشکیل جلسات عمومی مجلس رسمیت ندارد مگر با تصویب دو سوم نمایندگان حاضر در مجلس[۵۳] در آغاز نخستین جلسه ی هر دوره ی مجلس، آیات ۳۵ تا ۴۲ سوره شورا قرائت می شود پس از پیام رهبری مراسم تحلیف و در پایان جلسه نمایندگان به منظور بزرگداشت خون شهیدان و ادای احترام وتجدید عهد با آنان در بهشت زهرا حضور می یابند[۵۴]پس از برگزاری انتخابات، جلسات مجلس شورای اسلامی با حضور دو سوم مجموع نمایندگان رسمیت می یابد. بنابراین در اینجا برای رئیس مجلس به دلیل انتخاب نشدن عملا نمی توان نقشی قایل بود.

 

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت tinoz.ir مراجعه کنید.

گفتار اول : تشکیل جلسات

پس از انجام مراحل انتخابات و تایید اعتبار نامه ها و انتخاب هیئت رئیسه سنی (موقت) مراسم تحلیف برگزار می گردد.[۵۵] در اصل شصت و هفتم قانون اساسی متن سوگند را ذکر نموده است نمایندگانی که در جلسه نخست شرکت ندارند نیز باید در اولین جلسه ای که حضور پیدا می کنند مراسم سوگند را بجای آورند. همچنین نمایندگان اقلیت های دینی این سوگند را با ذکر کتاب آسمانی خود یاد خواهند کرد.[۵۶]
علاوه بر این به موجب اصل شصت و پنجم قانون اساسی «پس از برگزاری انتخابات ، جلسات مجلس شورای اسلامی با حضور دو سوم نمایندگان رسمیت می یابد و تصویب طرح ها و لوایح طبق آیین نامه مصوب داخلی انجام می گیرد مگر در مواردی که در قانون اساسی نصاب خاصی تعیین شده باشد برای تصویب آئین نامه داخلی موافقت دو سوم حاضران لازم است.»
از سوی دیگر مجلس پس از تشکیل، دارای جلسه هفتگی است این دستور ممکن است مربوط به بررسی طرح ها و لوایح یا سئوال و استیضاح از وزراء و … باشد که از طرف هیأت رئیسه مجلس و روسای کمیسیون ها تهیه و توزیع و بر لوحه مخصوص نصب می شود. این دستور قابل تغییر نیست مگر به درخواست دولت یا پانزده نفر از نمایندگان که در صورت تصویب نمایندگان تغییر صورت می گیرد. از سویی دیگر در تشکیل جلسات مجلس اصل بر آن است که جلسات مجلس شورای اسلامی علنی باشد و عموم در جریان وقایع و مذاکرات مجلس قرار گیرند. مگر در موارد خاص.
منظور از جلسه علنی آن است که گزارش کامل آن از طریق صدای جمهوری اسلامی ایران و روزنامه رسمی برای اطلاع عموم منتشر شود و علاوه بر آن رئیس جمهور و معاونان او و وزیران نیز حق شرکت در جلسات علنی مجلس را دارند. همچنین حضور تماشاچی ونمایندگان رسانه های گروهی در این جلسات بلامانع است.[۵۷] جلسات غیر علنی آن است که گزارش و مصوباتش پس از برطرف شدن شرایط اضطراری برای اطلاع عموم منتشر میگردد. با توجه به اصل شصت و نهم قانون اساسی شرط تشکیل و اعتبار مصوبات جلسه به صورت غیر علنی عبارت است از:

 

 

شرائط اضطراری و در صورتی که رعایت امنیت کشور ایجاب کند؛

تقاضای رئیس جمهوری یا یکی از وزرای یا ده نفر از نمایندگان؛

حضور شورای نگهبان در آن؛

تصویب مصوبات توسط سه چهارم مجموع نمایندگان. [۵۸]

گفتار دوم: هیأت رئیسه مجلس شورای اسلامی

اداره مجلس توسط هیات رئیسه صورت می پذیرد. اصل شصت و ششم قانون اساسی تصریح می کند «ترتیب انتخاب رئیس و هیئت رئیسه و تعداد کمیسیون ها و دوره تصدی آن ها و امور مربوط به مذاکرات و انتظامات مجلس به وسیله آیین نامه داخلی مجلس معین می گردد».
همچنین ماده ۱۴ قانون آیین نامه داخلی مجلس در راستای بیان جزئیات این اصل اشاره می کند: مجلس شورای اسلامی به وسیله هیأت رئیسه ای مرکب از دو رئیس و نایب رئیس و شش دبیر و سه ناظر که از بین نمایندگان و با رای آن ها انتخاب می شوند اداره می شود. بنابراین برای فهم جایگاه و نقش رئیس مجلس شورای اسلامی باید تقسیم بندی های ذیل را در نظر داشت؛ البته رعایت این موارد و حد نصاب مربوط به هیات رئیسه دائم است نه هیات رئیسه سنی و هیات رئیسه موقت.
بر این اساس هیات رئیسه مجلس بر سه قسم است:
الف: هیأت رئیسه سنی
بعد از تشکیل مجلس و قبل از انتخاب هیات رئیسه دائم از مسن ترین نماینده به ترتیب اعضا رئیس و نائب رئیس انتخاب می گردند و دو نفر از جوان ترین نمایندگان به عنوان منشی تعیین می شوند. مدت این هیات رئیسه بسیار کوتاه و تا انتخاب هیات رئیسه موقت ادامه می یابد و وظایف آن انجام مراسم تحلیف و انتخاب اعضا هیات رئیسه موقت است.[۵۹] پس از تشکیل و افتتاح مجلس و قبل از اقدام به هر امری “مسن ترین فرد از نمایندگان حاضر به عنوان رئیس سنی و فرد بعدی به عنوان نائب رئیس و دو نفر از جوان ترین نمایندگان حاضر به سمت منشی معین می شوند و در جایگاه هیات رئیسه قرار می گیرند. در صورت تساوی سن، هیات رئیسه سنی با قید قرعه از بین مسن ترین و جوان ترین نمایندگان حاضر تعیین خواهد شد.[۶۰] وظائف هیات رئیسه ی سنی اداره ی جلسه ی افتتاحیه اقتراع شعب و انجام مراسم تحلیف و اجرای انتخابات هیات رئیسه موقت است.[۶۱]
ب: هیأت رئیسه موقت
انتخابات هیات رئیسه ی موقت در دومین جلسه ی علنی مجلس انجام خواهد شد. ترکیب و طرز انتخاب آن مانند هیات رئیسه ی دائم است، به جز این که اکثریت نسبی در انتخاب رئیس کافی خواهد بود[۶۲] وظایف هیات رئیسه ی موقت اداره ی جلسات مجلس تا زمان تایید اعتبار نامه دو سوم نمایندگان و اجرای انتخابات هیات رئیسه ی دائم و تمشیت امور اداری مجلس است.[۶۳] این هیات شامل دوازده نفر و از میان منتخبین مردم در مجلس برگزیده شده و مدت کار آن پس از اتمام مسئولیت هیات رئیسه سنی آغاز و تا تصویب اعتبار نامه حداقل دو سوم نمایندگان ادامه می یابد. بدیهی است که این مجلس هیچ گونه صلاحیت اقدامات تقنینی و تصویبی را نداشته و صرفا وظیفه رسیدگی به اعتبار نامه های نمایندگان را دارا می باشد.[۶۴]
ج- هیأت رئیسه دائم
پس از تصویب اعتبار نامه ی حداقل دو سوم مجموع نمایندگان،‌ هیات رئیسه موقت اقدام به انتخاب هیات رئیسه دائم می کند. اعضای هیات رئیسه ی دائم برای یک سال انتخاب می شوند. مبنای تجدید انتخابات سالیانه، سالروز انتخاب هیات رئیسه قبلی بوده و در صورتی که با تعطیلات مصادف گردد در جلسه ی قبل از آن انجام می گردد و مسئولیت هیات رئیسه جدید از سالروز انتخابات قبل تفویض خواهد گردید[۶۵]
هیات رئیسه دائم مرکب از رئیس و دو نائب رئیس و شش منشی و سه کارپرداز می باشد[۶۶] انتخاب رئیس در نوبت اول با اکثریت مطلق آراء نمایندگان صاحب رای است و انتخاب نواب رئیس، منشی ها و کارپردازان هر کدام جداگانه و با اکثریت نسبی و رای مخفی با ورقه خواهد بود. در صورتی که در انتخاب رئیس در نوبت اول اکثریت مطلق حاصل نشود، در نوبت دوم اکثریت نسبی کافی خواهد بود.[۶۷] نواب رئیس به ترتیب تعداد آراء به عنوان نایب رئیس اول و نایب رئیس دوم و در صورت تساوی آراء با قید قرعه انتخاب می شوند و در غیاب رئیس مجلس به ترتیب،‌ وظایف و اختیارات او را بر عهده خواهند داشت[۶۸] بنابراین مشخص شد که منظور ما از رییس مجلس شورای اسلامی این گروه بوده و اقدامات رییس سنی و رییس هیات رییسه موقت تنها برای نظم امور و تایید اعتبار نامه نمایندگان است.
هر چند که تصمیمات مجلس از طریق اکثریت آراء اتخاذ می شود و در این خصوص اعضای هیات رئیسه رکن اصلی تلقی نمی شوند و تصمیمات آنها اثر خارجی ندارد، اما نقشی که در اعمال مدیریت داخلی مجلس ایفا می نمایند مآلا می تواند موثر و تعیین کننده باشد و به نحوی تصمیم گیری مجلس را تحت الشعاع قرار دهد. بدین خاطر است که تعهد و مسئولیت اخلاقی برای اعضای هیات رئیسه ضروری به نظر می رسد. رئیس مجلس باید در اداره مجلس و مراعات حقوق نمایندگان بی طرفانه عمل کند. به همین منظور اعضای هیات رئیسه دایم پس از انتخاب سوگند یاد می کنند که حداکثر تلاش خود را برای رعایت آئین نامه و حفظ بی طرفی به کار خواهند برد.[۶۹] همچنین هیئت رئیسه دائم برای مدت یک سال انتخاب می گردند. برای این هیئت تمامی وظائف و اختیارات مندرجه در قانون اساسی در خصوص قوه مقننه صدق می کند.[۷۰]

 

گفتار سوم- کمیسیون های مجلس شورای اسلامی

به موجب ماده ۱۴۳ قانون آیین نامه داخلی مجلس، وظیفه بررسی عدم مغایرت طرح ها با اصل ۷۵ قانون اساسی در مرحله وصول طرح با رئیس مجلس است.بدین خاطر به منظور بررسی و اصلاح و تکمیل لوایح دولت و طرح های قانونی و نیز تهیه طرح های لازم در مجلس کمیسیون های متشکل از نمایندگان مجلس تشکیل می گردد در حقیقت بلحاظ تخصصی بودن این کمیسیون ها و فرصت بیشتر برای بحث و گفتگو و تبادل نظر در آن ها ، نقش موثری در مجلس تصمیم گیری نمایندگان دارد. نحوه فعالیت و ارجاع طرح ها و لوایح به کمیسیون ها در بحث شیوه قانونگذاری و انواع طرح ها و لوایح مورد بحث قرار می گیرد.[۷۱]
کمیسیونهای مجلس متشکل از تعدادی نماینده است که کارها و مطالعات مقدماتی را در موارد مختلف انجام داده و آن را برای بحث و بررسی و اتخاذ تصمیم به جلسه عمومی مجلس می سپارند.[۷۲] هر نماینده بر حسب موقعیت تحصیلی، شغلی ، اجتماعی و به عضویت یکی از کمیسیونهای مصرحه در آن آئین نامه داخلی مجلس درمی آید. با این حال درخصوص عضویت رئیس مجلس درکمیسیونها استثنائی وجود دارد و آن اینکه هر نماینده به جزء رئیس مجلس ملزم است عضویت یکی از کمیسیونهای تخصصی را بپذیرد. بنابراین رئیس از عضویت در کمیسیونهای مجلس معاف است [۷۳].
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
در کنار رئیس مجلس اعضای هیأت رئیسه مجلس نیز با محدودیتهایی در خصوص عضویت در کمیسیونهای مجلس مواجه اند بدین صورت که هیچ یک از اعضای هیأت رئیسه مجلس نمی تواند به عضویت کمیسیون برنامه و بودجه مجلس انتخاب شود و در صورتی که هر یک از اعضاء کمیسیون به عضویت هیأت رئیسه انتخاب گردند از کمیسیون مستعفی شناخته شده ، همچنین نمی توانند به عنوان رئیس یا مخبر کمیسیونهای مجلس انتخاب گردند از سمت خود در کمیسیون مستعفی شناخته می شود[۷۴].
بطور کلی هیأت رئیسه درخصوص کمیسیونهای مجلس دو وظیفه عمده دارد اول وظایف آنها در ارتباط با تشکیل کمیسیونها و دوم وظایف آنها بعد از تشکیل کمیسیونها.
کمیسیون ها بر دو نوعند:

 

 

کمیسیون های تخصصی

مسئولیت اصلی کیمسیون های تخصصی در امور مستمر مجلس است و تشکیل آنها نوعا متناسب کارهای اجرائی کشور می باشد.[۷۵] ماده ۳۳ آیین نامه ی داخلی مجلس اعلام می دارد: هریک از کمیسیونهای تخصصی مجلس که مطابق این آیین نامه تکمیل می گردند در محدوده ی تخصصی خود وظایف بررسی اصلاح و تکمیل طرحها و لوایح قانونی، رسیدگی به طرح های تحقیق و تفحص و لوایح بودجه ، بررسی و اظهار نظر در مورد لوایح برنامه های توسعه وچگونگی اجرای قوانین وتبصره های آن کسب اطلاع از کم و کیف اداره ی کشور بررسی و تصویب آزمایشی طرحها و لوایح و همچنین تصویب دائمی اساسنامه سازمان های دولتی و وابسته به دولت را که طبق اصل ۸۵ قانون اساسی به آنها واگذار شده است بر عهده دارند . این کمیسیون ها می توانند به تعداد کافی مشاور ذیصلاح از طریق هیات رئیسه به خدمت بگیرند. این کمیسیونها عبارتند از آموزش و پرورش( ماده ۳۴) اجتماعی( ماده ۳۵) اقتصادی(ماده ۳۶) بهداشت و درمان(ماده ۴۰) صنایع و معادن (ماده ۴۱) عمران (ماده ۴۲) فرهنگی(۴۳) قضائی و حقوقی(۴۴) و کشاورزی( ماده ۴۵).
عکس مرتبط با اقتصاد

 

 

کمیسیون های موقت

کمیسیون های موقت وقتی تشکیل می شود که مسائل خاص و استثنایی در مجلس قابل طرح باشد.
آیین نامه داخلی در این خصوص مقرراتی را بیان نموده است.

 

 

در مورد لوایح و طرح هایی که ارتباط اساسی آن با کمیسیون معینی روشن نباشد هیات رئیسه کمیسیون موقت خاصی تشکیل می دهد.

در مورد طرح ها و لوایحی که به دو کمیسیون ارتباط اساسی داشته باشد، کمیسیون مشترک تشکیل می گردد.

در مورد مسائل مهم و استثنایی که تشکیل کمیسیون ویژه برای رسیدگی و گزارش ضرورت پیدا می کند و به پیشنهاد حداقل ۱۵ نفر از نمایندگان چنین کمیسیونی انتخاب می گردد.[۷۶]

در مسائل مهم و استثنائی که برای کشور پیش می آید و در این خصوص تشکیل کمیسیون ویژه ای برای رسیدگی و تهیه ی گزارش ضرورت پیدا می کند، به پیشنهاد حداقل پانزده نفر از نمایندگان و تصویب مجلس، این کمیسیون تشکیل می شود. اعضای جلسه ی علنی توسط نمایندگان با رای مخفی و اکثریت نسبی انتخاب خواهند شد. هیات رئیسه کمیسیون ویژه همانند دیگر کمیسیون ها انتخاب خواهد شد. و رئیس مجلس اداره نظم مجلس را در این امر بر عهده خواهد گرفت.[۷۷]

 

مبحث دوم: صلاحیت تقنینی مجلس شورای اسلامی

در جمهوری اسلامی مهمترین مرجع قانونگذاری مجلس شورای اسلامی است به طوری که وقتی عنوان قوه مقننه گفته می شود انصراف به مجلس شورای اسلامی پیدا می کند و به رئیس مجلس هم رئیس قوه مقننه اطلاق می شود.[۷۸] بر اساس اصل هفتاد و یکم قانون اساسی «مجلس شورای اسلامی در عموم مسایل در حدود مقرر در قانون اساسی می تواند قانون وضع کند» ظاهر این امر بر جنبه ی تخییری مجلس در وضع قوانین دلالت دارد. یعنی مجلس دارای اختیار تصویب قانون است. هرچند لوایح از طریق دولت به مجلس راه پیدا می کند ولی مجلس دارای حق عدم تصویب و یا تغییر و سپس تصویب آنها را دارد. گاهی عملا چنین تصور می شود که تعیین برنامه های مختلف در جامعه من جمله در امور اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و غیره لزوما بر عهده ی دولت است. ولی توجه به این نکته مهم و ضروری است که تصویب نهائی لوایح پیشنهادی دولت بر عهده ی مجلس می باشد. بنابراین برای بررسی نقش رئیس مجلس ابتدا باید صلاحیت های مجلس شورای اسلامی را بررسی نموده و بعد از آن مواردی که طبق اصول ۸۵ و ۱۳۸ قانون اساسی به دولت سپرده شده است مورد مداقه قرار داد و بعد از آن نقش رئیس مجلس را در آن یافت.[۷۹]

 

گفتاراول: صلاحیت تکلیفی و اختیاری

علاوه بر نقش نظارتی مجلس بر قوای دیگر در ابعاد سیاسی و مالی و نیز برخی کار ویژه های مجلس شورای اسلامی از قبیل انتخاب حقوقدانان شورای نگهبان[۸۰] و تصویب اعتبارنامه نمایندگان[۸۱]، با تدقیق در اصول قانون اساسی می توان دو نوع صلاحیت تقنینی به شرح زیر برای مجلس مشاهده نمود:

 

بند اول: صلاحیت تکلیفی

بیش از چهل مورد در قانون اساسی به تعیین ضوابط، شرایط، حدود، کیفیات و اموری از این دست در حیطه های گوناگون توسط قانون اشاره شده است، برخی از این امور عبارتند از:

 

 

تعیین موارد مربوط به آزادی نشریات و مطبوعات؛[۸۲]

نحوه مدیریت و به کارگیری انفال و ثروت های عمومی؛[۸۳]

تعیین ضوابط، قلمرو و شرایط بخش های دولتی، تعاونی و خصوصی در اقتصاد؛[۸۴]

ضوابط مربوط به مالکیت شخصی؛[۸۵]

تعیین ضوابط مالکیت شخصی؛[۸۶]

تعیین ترتیب تهیه لایحه بودجه؛[۸۷]

شرایط انتخاب کنندگان و انتخاب شوندگان شورای اسلامی، حدود وظایف و اختیارات و سلسله مراتب شوراها؛[۸۸]

تعیین صلاحیت دادگاه ها؛[۸۹]

تعریف جرم سیاسی.[۹۰]

برخی موارد دیگر که عموما مرتبط با حقوق و آزادی های بنیادین مردم است. از طرف دیگر بر خلاف قوانین اساسی برخی کشورها که با احصای موارد صلاحیت قانونگذاری، پارلمان را از ورود به سایر موضوعات، صراحتا منع کرده اند؛ در اصل ۷۱ قانون اساسی جمهوری اسلامی مقرر شده است:”مجلس شورای اسلامی در عموم مسائل در حدود مقرر در قانون اساسی می تواند قانون وضع کند”. بنابراین می توان چنین نتیجه گرفت که در تمام مواردی که در قانون اساسی تعیین ضوابط اموری صراحتا به قانون محول شده است، مجلس شورای اسلامی الزام به تقنین در موارد یاد شده داشته و تقنین در حوزه اموری که به برخی از آنها اشاره شد از صلاحیت اختیاری مجلس خارج بوده و الزامی است. در واقع این قبیل موضوعات مصرح در قانون اساسی که می توان عنوان ” قوانین تکلیفی” را برای آن ها برگزید، بیانگر استثنائات واژه “می تواند” در اصل ۷۱ قانون اساسی است، البته در این خصوص قابل ذکر است، تضمین تصویب چنین قوانینی توسط مجلس به دلایل مرتبط با تکنیک های حقوقی با مشکل مواجه است. به عبارت دیگر، قانون اساسی منع تصویب قوانین با موضوع خاص را نسبت به تکلیف تصویب قوانین با موضوع خاص به صورت موثری تضمین می کند.[۹۱]

 

بند دوم: صلاحیت اختیاری

به جز مواردی که در قانون اساسی مجلس ملزم به وضع قانون است. سایر موارد در صلاحیت اختیاری مجلس بوده و مجلس می تواند در مورد آن ها قانون وضع کند. اصل ۷۱ قانون اساسی دلیل این مدعاست. صلاحیت تقنینی مجلس چه در بعد تکلیفی و چه در بعد اختیاری آن به این معنا نیست که مجلس آزادانه و بدون هیچ محدودیتی حق وضع قانون در تمام موضوعات و بدون هیچ ضابطه ای را خواهد داشت. “اصل کنترل قوانین توسط قانون اساسی به عنوان نتیجه اصل برتری قانون اساسی و تضمین کننده اصل سلسله مراتب قوانین ایجاب می کند کلیه قوانین مصوب پارلمان در معنی و مفهوم چیزی خلاف اصول قانون اساسی در بر نداشته باشد”[۹۲] در حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران مصوبات مجلس شورای اسلامی از این قاعده مستثنی نبوده و مجلس در اعمال صلاحیت تقنینی خویش با محدودیت هایی به شرح زیر روبروست.

 

گفتار دوم: محدودیت های صلاحیت تقنینی مجلس

چنان که ذکر شد، در اصل ۵۷ قانون اساسی قوای حاکم در جمهوری اسلامی ایران عبارتند از: قوه مقننه، قوه مجریه و قوه قضائیه که زیر نظر ولایت مطلقه امر اعمال می شوند. به دنبال این حکم در اصل بعدی(۵۸) قانونگذار اساسی اعمال قوه مقننه را در صلاحیت مجلس شورای اسلامی قرار داده است و همه پرسی که در اصل ۵۹ مورد اشاره قرار گرفته است در واقع استثنایی است بر صلاحیت مجلس نسبت به تقنین که در موارد بسیار مهم اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی و البته آن نیز با تصویب دو سوم مجموع نمایندگان مجلس صورت می گیرد و در این حالت اعمال قوه مقننه از طریقی غیر از مجلس شورای اسلامی، به جز اصل ۵۹ ( همه پرسی) مورد دیگری که در قانون اساسی، قانونگذاری به مرجعی غیر از مجلس واگذار گردیده، تصویب قانون مربوط به تعداد و شرایط خبرگان رهبری و کیفیت انتخاب آن هاست که بر اساس اصل یکصد و هشتم برعهده فقهای اولین شورای نگهبان قرار داده شده که پس از تصویب اکثریت آنان باید به تصویب مقام رهبری نیز برسد و از آن پس هر گونه تغییر و تجدید نظر در این قانون و تصویب سایر مقررات مربوط به خبرگان در صلاحیت خود آنان است.
به جز موارد فوق، استثناء دیگری بر صلاحیت قانونگذاری مجلس در قانون اساسی با این عنوان که قانون به تصویب مرجعی غیر از مجلس برسد، ذکر نگردیده و در همین راستا اصل ۷۱ قانون اساسی، مجلس شورای اسلامی را نهاد صالح برای وضع قانون در عموم مسائل دانسته است.
بنابر مراتب فوق به طور خلاصه می توان گفت اطلاق و عموم صلاحیت تقنینی مجلس نسبت به قانونگذاری به ترتیب از اصول ۵۸ و ۷۱ قانون اساسی قابل استنتاج است.[۹۳] اما همانگونه که در اصول فقه گفته شده است، “ما من عام الا و قد خص” صلاحیت عام و مطلق مجلس بنابر برخی اصول قانون اساسی یا محدودیت هایی مواجه است که می توان آن ها را در دو دسته محدودیت های اختیاری و محدودیت های غیر اختیاری تقسیم بندی کرد:

 

 

کلیات تحقیق

 

فصل اول: کلیات تحقیق

 

مبحث اول: مقدمه

یکی از آسیب ها و مسائل مورد توجه هر جامعه، پدیده تکدی گری و گدا صفتی است که با ساختارهای فرهنگی اجتماعی، اقتصادی هر جامعه ای در ارتباط است. در این بین این پدیده در شهرها بویژه در شهر های بزرگ از معضلات اجتماعی گریبان گیر بوده که با شیوه های گوناگون و با سوء استفاده از احساسات و عواطف انسانی، سعی در کسب منافع شخصی دارد که در نهایت باذلت و خواری و نمایش اعضای از کارافتاده، معلول، زخمی، بدشکل و… در گوشه و کنار شهر ها و حتی روستاها ی کشور پدیدار می شوند .در این راستا باید تو جه داشت که این متکدیان و گدایان شامل دو طیف عمده هستند یک گرو هی از آنان، متکدیان بومی بوده و گروه دوم متکدیان خارجی نظیرکشورهای افغانستان، پاکستان، بنگلادش و… می باشند. در واقع متکدیان با گدایی کردن نه تنها به کار تولیدی نمی پردازند و یا خدمتی ارائه نمی دهند، بلکه علاوه بر مصرف گرایی در بسیاری از موارد در مسیر های انحرافی غیر قانونی حاوی دهها پیامد منفی اجتماعی و فرهنگی و بهداشتی برای کشور فعالیت می کنند.
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
تکدی گری، عوارض و مخاطرات زیادی را درپی داشته که بخشی از مطالعات مقطعی و روبنایی روی این پدیده، درباره مسائلی نظیر درآمد، مسکن، فقر مادی، فقر فرهنگی، ناکامی اقتصادی، نابسامانی اجتماعی، و سرانجام، دستگیری و بازپروری سخن می گوید عده ای سعی کرده اند این مشکلات و مخاطرات را تعدیل کنند و در نتیجه، آن را به گردن افراد دیگر انداخته، نشان دهند که تکدی گری امری طبیعی و پذیرفتنی است که می شود آن را نادیده گرفت و با آن کنار آمد. برخی از محققین در بررسیهای خود به ریشه ها، شیوه ها، انگیزه ها، پیامدها و راه های رفع تکدی گری، نظر داشته، این ریشه ها را مشمول پیری و از کارافتادگی، مسائل خانوادگی، اعتیاد و مهاجرت، دانسته که اهمیت این پدیده را برای هر کشوری مهم کرده است و در تمام کشورهای پیشرفته دنیا کنترل و پیشگیری از این گونه آسیب ها مورد توجه تمام سازمان های مردمی و دولتی است. در این حال در کشور ما نیز هر چند برابر مواد ۷۱۲ و ۷۱۳ قانون مجازات اسلامی تکدی گری جرم محسوب می شود به همین علت افراد متکدی مجرم بوده و برابر قانون باید با آنها برخورد شود و پیش از این نیز حدود ۱۱ ارگان موظف شدند که با پدیده تکدی گری برخورد کرده و آن را ساماندهی کنند اما وجود این پدیده در کشور بویژه نمود تکدی گران خارجی در شهر های بزرگ همچون تهران خود نشان از عدم توجه کافی نهاد های مسئول به این امر دارد.
عکس مرتبط با اقتصاد
در این حال باید گفت که هر چند علت کشیده شدن بعضی افراد به تکدی گری فقر و نیاز مالی افرادو بیکاری می باشد اما آنچه مشخص است در واقع درصد کمی از گداها از روی احتیاج به
تکدی گری روی می آورند. آنچه جالب است مافیای تکدی گری و عملکرد باندی گسترده ی این گروه ها در شهرهایی نظیر تهران است به طوری که تعداد زیادی از متکدیان ساعت کار، محل و موقعیت از پیش تعیین شده برای تکدی گری دارند و به صورت دسته جمعی و سازمان یافته و زیر مدیریت افراد سودجو، تکدی گری می کنند و گاه در شهر های بزرگ برای گریز از قانون به دستفروشی تغییر ماهیت می دهند و با فروش فال، گل، تمیز کردن شیشه خودرو و… در بسیاری از موارد شهروندان را با وجود عدم نیاز مجبور به خرید کالای گران خود می کنند. در واقع رویکرد مقابله بااین آسیب اجتماعی نیازمند اهتمام ویژه وهمکاری نهادهای مسئول با رویکردهای نوین در برابر برخورد با متکدیان است وازسویی دیگر نیازمند فرهنگ سازی در بین مردم (عدم کمک به این نیازمندان غیر واقعی) و انجام اقدامات حمایتی، مشاوره ای و…اعطای فرصتهای بیشتر به متکدیان برای باز گشت سالم به جامعه می باشد.
مساله بزهکاری نوجوانان یک مشکل واقعی در جامعه ماست. قطع نظر از اینکه میزان و شدت بزهکاری هر روز بیشتر می شود و یا بدون تغییر باقی بماند، باید برای از بین بردن شرایط و موقعیت های جرم زا، در حد امکان چاره ای اندیشید.به بیان دیگر، بزهکاری امروز نوجوانان
می تواند عامل جرائم فردای بزرگسالان باشد .مگر آنکه برای پیشگیری و جلوگیری از آن اقدام جدی بعمل آید.
شایدامروزه یکی از پر کارترین و نیازمندترین حوزه های علوم اجتماعی، مسایل دنیای جرم، بزهکاری و انحرافات باشد .بی شک ،مسایل جدیدی که امروزه دست اندرکاران و مسئولان قضایی و امنیتی در دنیای مجرمان و بزهکاران را دست به گریبان نموده، با رهیافت علمی و پژوهشی به سمت جامعه ای با کمترین میزان جرایم و انحرافات سوق داده می شود.[۱]
بزهکاری یکی از تجلیات رفتارهای ضد اجتماعی و سازش نایافته است و به عنوان یکی از مقولات مهم در حوزه مسائل جوانان به شمار می رود.در جوامع امروزی، رفتار بزهکارانه مسئله ای است که اثرات نامطلوبی را در حیات فردی و خانوادگی افراد بر جای گذاشته و موجب نابسامانی های اجتماعی فراوانی است .به منظور شناخت عوامل مرتبط با گرایش به رفتار بزهکارانه و پیشگیری از ارتکاب آنها ،انجام پژو هشهای کاربردی در این زمینه ضروری می نماید.
لذا با توجه به مواردی که تاکنون مطرح شد بررسی مسئله بزهکاری نوجوانان و نقش کانون های اصلاح و تربیت در پیشگیری از تکرار جرم در بین آنها از اهمیت شایان توجهی برخوردار است.

 

دانلود متن کامل پایان نامه در سایت fumi.ir

مبحث دوم: بیان مسئله و چارچوب نظری آن

بررسی جرم تکدی گری در شهرستان مشهد و ارزیابی اقدامات سیستم قضایی در پیشگیری از آن که تکدی گری، عوارض و مخاطرات زیادی دارد. بخشی از مطالعات مقطعی و روبنایی روی این پدیده، درباره مسائلی نظیر درآمد، مسکن، فقر مادی، فقر فرهنگی، ناکامی اقتصادی، نابسامانی اجتماعی و سرانجام، دستگیری و بازپروری سخن می گوید. عده ای سعی کرده اند این مشکلات و مخاطرات را تعدیل کنند و در نتیجه، آن را به گردن فرد انداخته نشان دهند که تکدی گری امری طبیعی و پذیرفتنی است که می شود آن را نادیده گرفت و با آن کنار آمد. برخی محققین ضمن بررسیهای خود به ریشه ها، شیوه ها، انگیزه ها، پیامدها و راه های رفع تکدی گری، نظر داشتنه اند، این ریشه ها شامل پیری و از کارافتادگی، مسائل خانوادگی، اعتیاد، مهاجرت، معلولیت و غیره
می شود.
با این حال، این مسائل از جنبه های اجتماعی، فرهنگی، روانی، اقتصادی و بعضا اجتماعی از جمله، جامعه شناسان، مطرح بوده است که:
پاسخگویی به پرسشهایی از این قبیل بدون اطلاعات آماری دقیق و کافی در این زمینه ها و تحلیلهای جامع و مبتنی بر اصول جامعه شناسی ممکن نیست و احیانا نتیجه ای که به دست
می دهیم بسیار محدود خواهد بود و با دیده تردید باید به آن نگریست.

 

گفتار اول: اهمیت و ضرورت تحقیق

الف: اهدف تحقیق
هدف کلی از این تحقیق این است گه چرا افراد بی بضاعت و فقیر به تکدی گیری روی می آورند وبررسی اقدامات قضایی و پیشگیری از آن چه می باشد.
ب: سوالات تحقیق
۱- علل پیدایش تکدی چیست؟
۲- شرایط و عواملی که موجب ظهور چنین پدیده ای می شود کدام است؟
۳- چه سازمانی مسؤول مبارزه با تکدی است، و برخورد آنها به چه صورت است؟
۴- آیا در اصل امکاناتی جهت بازپروری متکدیان وجود دارد؟

 

مبحث سوم: تعاریف نظری و عملیاتی مفاهیم تحقیق

 

گفتار اول: تعاریف نظری

تکدی فراگردی است که به موجب آن، فرد متکدی از دسترنج دیگران بهره مند می شود و زندگی می گذراند.
هر یک از افراد جامعه را که نه صاحب حرفه (در مفهوم اقتصادی آن) هستند و نه در تولید اجتماعی، مشارکتی دارند و همواره با شیوه ها و شگردهای متنوع، طفیلی و زائده اجتماعی هستند، متکدی می گویند.

 

گفتاردوم: تعاریف عملیاتی

تکدی گری را می توان نوعی انحراف اجتماعی – که فرد در آن نقش مشخص و بعضا متفاوتی (سرقت، روسپی گری، واسطه گری، نزد متکدیان حرفه ای، (CCAREER) ، اعتیاد، و…) را بر عهده دارد – به حساب آورد. و یا به منزله نمونه ای از مرحله شغلی آبرومندانه و غیرآبرومندانه (غیر مشروع) در مشاغل انحرافی تلقی کرد.

 

فصل دوم: پدیده تکدی گری

 

مبحث اول: تاریخچه تکدی گری

تکدی گری از زمان های دور در ایران وجود داشته است و تحت عناوین گوناگونی مانند: متکدیان، گدایان، مخطرانی، مکی، شجوی ها، ذراریحیها، زحکیم المرحومه ها، شعبها و اسطیلها وجود داشته است. به گونه ای که : کنت دوگوانیو از مستشرقان اروپایی دیدگاه ایرانیان را نسبت به تکدی گری چنین بیان میکند: “ایرانیان با دیده نفرت به گدایان نمی نگرند و آنان را مورد محبت قرار
می دهند.
در روزهای عزا و عید، گدایان شهر های بزرگ به قدری غذا و شیرینی دریافت میکنند که اشراف و اعیان اروپایی در جشنهایمان آن اندازه، از بستگان و خویشاوندان هدیه دریافت نمینمایند. در ایران در بحث تکدی وتکدی گری در سنوات خیلی دور ونیز در معاصر دولتمردان با تصویب قوانین مختلف ونیز موفقیت های اجتماعی در طول تاریخ در راستای ساماندهی این مقوله دست به اقدامات متعددی زده ونتایج قابل قبولی حاصل گردیده است به عنوان مثال : اولین بار در سال ۱۲۷۶ هجری قمری شورای دولتی موقت که به آن “مجلس مصلحتخانه ” میگفتند، درخصوص اختصاص صدقه ها و نذریهای مردم به متکدیان ناقص الاعضاء حکم داد[۲]، و در سال ۱۳۲۸ اولین برخورد سازمان یافته با پدیده گدایی در ایران آغازشد و ثروتمندان واقشارپر درآمد ومتوسط جامعه درآمد حاصل از اخذ عوارض ویژه بنزین و شکر که توسط سازمانی به نام اردوی کار ، جمع آوری می شد را صرف جمع آوری، نگهداری ، مهارت آموزی و حرفه آموزی، به متکدیان میکردند. (در اسفند سال ۱۳۳۴ لایحه ای به تصویب کمیسیون مشترک مجلس رسید که در آن اخذ عوارض ویژه، از اقشار پر درآمد برای متکدیان به صورت قانون درآمد) به همین منظوردر راستای توانمند سازی و کاهش تکدی گری در سال ۱۳۴۶ با تصویب هیات وزیران، سازمان اردوی کار به کانون کارآموزی تغییر نام داد و هدفش ارائه مهارت و فنون شغلی به گدایان و متکدیان بود[۳]. با انتقال کانون کارآموزی به وزارت بهداری درسال ۱۳۵۵ ونیز انتقال آن با تمام اعتبارات تحت پوشش به وزارت کار وامور اجتماعی ۱۳۵۸ به تدریج از وظایف این کانون کاسته شده و تغییر شکل داد و عملا از سال ۱۳۵۸ تا ۱۳۶۶ هیچ اقدام موثری در زمینه متکدیان انجام نشد لذا در سال ۱۳۷۲، نیروی انتظامی با حکم قوه قضائیه موظف به جمع آوری متکدیان گردید و سازمان بهزیستی، شهرداری و وزارت بهداشت ملزم به فراهم سازی زمینه های اسکان وبهداشت متکدیان گردیدند و درسال ۱۳۷۸شورای عالی اداری مصوبهای در خصوص طرح جمع آوری و ساماندهی متکدیان به وزارت کشور ابلاغ کرد که در چهار محور:
۱- ایجاد زمینه فرهنگی، ذهنی در جهت مقابله با تکدی گری(فرهنگ سازی)
۲- جمع أوری متکدیان
۳- نگهداری موقت آنان
۴- قرنطینه
متکدیان و تفکیک آنان در نهایت ساماندهی متکدیان تنظیم شد ولیکن با روند تغییرات مذکور کماکان مسئله ی توانمند سازی وحرفه آموزی متکدیان به منظور احراز شغلی مناسب سیر نزولی داشته ویا به عبارت دیگر وزارت کاروامور اجتماعی نسبت به آن هیچ گونه واکنش و یا راه حلی ارائه نداده است که این موضوع بر سیر صعودی تکدی گری افزوده است .

 

مبحث دوم: خصوصیات تکدی گری

۱- متکدی از مسؤولیتهای اجتماعی معاف است.
۲- متکدی به خاطر نیازمندی مورد تفریع و سرزنش قرار نمی گیرد.
۳- چنین شخصیتی انتظار دارد که دیگران به او کمک کنند.
۴- در تولید اجتماعی مشارکت نداشته از دسترنج دیگران زندگی می گذراند.
پدیده تکدی با دو عامل مهم; یعنی « کمک گیرنده » و « کمک دهنده» رابطه دارد. «کمک
دهنده ها» همان مردم هستند که آنها را می توان به دسته های ذیل تقسیم بندی کرد:
۱- عده ای بر اساس وظیفه شرعی به فقرا و مستمندان کمک می کنند.
۲-گروهی دیگر آن را وظیفه انسانی و نوع دوستی می دانند.
۳- تعدادی به علت این که نیازمند بودن را یک نقص اجتماعی می دانند خود را در رفع این نقیصه مسئول می دانند.
۴- دسته چهارم کسانی هستند که کمک های خود را با نیت نذر و صدقه انفاق می کنند.
تکدی گری صورتی از زندگی ارزان قیمتی است که تنها بهای آن فقر مناعت طبع و سیر قهقرایی کمال انسان است.

 

مبحث سوم: روند سیرتکاملی تکدی گری

چندی پیش تکدی گری با روش های سنتی مانند زن کولی بچه بغل یا پیرمردی با زخم عمیق در پا ودست و… انجام می شد. پس از مدتی سیستم تکدی گری تغییر کرد و شیوه های جدید از جمله فروش گل، چسب زخم و جوراب توسط کودکان و نوجوانانی که برای فروش کالاهای خود به شما می چسبیدند و چند ۱۰ متری را با شما می آمدند، یا فردی کاغذ به دست به سراغتان می آید و ادعا می کند برای عمل زن یا فرزندش نیاز به پول دارد و … متداول شد. اخیرا نیز شیوه هایی از تکدی گری باب شده که بسیار جالب است در این روش جوانی خوش پوش به سراغتان می آید و از شما کمک می خواهد، در شیوه دیگر افرادی که بیشتر پاکستانی یا هندی هستند با لهجه انگلیسی در خواست پول می کنند و می گویند که از خارج آمده اند و کیف پولشان را در فرودگاه برده اند و تقاضای پول می کنند و اگر هم کمتر از ۱۰ هزار تومان به آنها بدهید برمی گردانند. همچنین وقتی با ماشین پشت چراغ قرمز ایستاده اید افرادی با ظاهری آراسته که بیشتر نیز زن هستند به سراغتان می آیند و طلب کمک می کنند. کارشناسان معتقدند که تکدی گری پدیده ای است که در تمامی کشورهای دنیا حتی کشورهای پیشرفته به آسانی قابل رویت است اما نسبت آن با جمعیت جامعه نشان از شاخص امنیت و رفاه اجتماعی دارد. جامعه شناسان معتقدند پدیده اجتماعی تکدی گری که بیشتر حاصل حرکت جوامع به سمت صنعتی شدن است در کشورهای در حال توسعه بیشتر نمود دارد. تکدی گری معلول یک سلسله فرایندهای اجتماعی مانند بیکاری است که در جامعه نمود یدا می کند. درحقیقت تکدی گری حاصل وضعیت نابسامان اقتصادی است این پدیده به انواع مختلف در جامعه بروز می کند که حادترین نوع آن استفاده از زنان و کودکان برای تکدی گری است. البته برخی سودجویان نیز از تکدی گری به عنوان یک کاروکسب استفاده می کنند که شکل سازمان یافته و مجرمانه این معضل اجتماعی است. همچنین شیوه های تکدی گری در جوامع مختلف روز به روز در حال تغییر است و گدایان در هر دوره با بهره گرفتن از روش های جدید سعی در برانگیختن حس ترحم مردم دارند. به همین دلیل هر چند مدت یکبار شیوه های تکدی گری تغییر می کند. زمانی که کودکی برای کسب پول علاوه بر گدایی به پخش مواد مخدر و دزدی دست
می زند در بزرگسالی به راحتی می تواند دست به ارتکاب جرم بزند. چراکه قبح و زشتی کار درنظر او ریخته شده است. از سوی دیگر دختران نوجوان می توانند در معرض انواع خشونت ها مانند آزارهای جسمی و جنسی قرار گیرند. درحال حاضر ما شاهد حضور متکدیان کلاسیک با ظاهری پیر، فرتوت، معلول و بیمار یا افرادی با نشان زخم یا معلولیت نیستیم البته افرادی با ظاهر آراسته و بدون نشان برای تکدی گری به سراغ شهروندان می آیند. متکدی مجرم است و نباید به راحتی امکان برگشت به اقدام غیرقانونی خود را داشته باشد، اما متاسفانه دستگاه قضایی در مورد متکدیان و جرم آنها مجازات را تشدید نکرده است و هیچ متکدی به جرم تکدی گری مجازات نمی شود. مقابله با تکدی گری یکی از مصداق های بارز توجه مدیریت شهری به موضوع آسیب های اجتماعی است، هر ساله با فرا رسیدن فصول سرد این دغدغه وجود دارد که اتفاقی برای افراد در معرض آسیب به ویژه افراد بی خانمان نیفتد و سرپناهی برای شب های سرد سال داشته باشند. پدیده تکدی گری یکی از آسیب های اجتماعی است که در تمامی شهرهای بزرگ وجود دارد اما علاوه بر ارگان های متولی، مردم نیز باید در این امر سازمان ها را کمک کنند که این پدیده به حداقل برسد. از سوی دیگر اگر بتوان برنامه ای منسجم و منظم برای ایجاد اشتغال متکدیان ایجاد کرد این معضل اجتماعی در جامعه کاهش می یابد.

 

مبحث چهارم: انواع تکدی

یکی از ضرورتهای تبیین و برخورد صحیح و منطقی با پدیده تکدی گری، تفکیک انواع این پدیده و شیوه ها و اشکال مربوط به آن است. سیاستها و راهبردهای انتخابی سازمان های ذیربط بر سر مقابله با پدیده گدایی بستگی دارد به تحلیل از سرشت و انواع تکدی گری که جامعه با آن مواجه است. بطور معمول، کارشناسان مسائل اجتماعی بر طبق مشاهدات و نتایج به دست آمده به یک تقسیم بندی دوگانه از تکدی، یعنی تکدی آبرومندانه در کنار تکدی آشکار و غیر آبرومندانه پرداخته اند.

 

گفتار اول: تکدی پنهان

آن است که به طریق پنهان و آبرومندانه مانند دراویش، دعانویسان و کولی ها.
یا خواندن اشعار و روایت قصه های ملی و مذهبی به « زمزمه اوراد و اذکار » – دراویش: افرادی هستند که با کشکول و تبرزین و با در گذشته، عمده ترین متکدیان، دراویش بودند که با بهره گرفتن از عواطف و باورهای مردم به گدایی می پرداختند.
در هند و پاکستان دروایشی هستند که خود را در بدترین وضع قرار می دهند، مثلا دسته جمعی در گوشه ای معتکف می شوند و نوحه های مذهبی می خوانند و اعضای بدنشان را به لرزه در می آورند و از این راه گدایی می کنند. هدف این افراد، شکستن غرور و عزت نفس در این مرحله است.
الف: دعانویسان
کسانی هستند که بر روی کاغذهای طومار مانندی دعا می نویسند و به عنوان نسخه شفابخش به مردمان و افراد نیازمند و ساده لوح می فروشند. این دسته در مناطقی که دارای ساختار سنتی و قدیمی است و در جوامع کوچکتر و شهرستانها – که بافت سنتی دارند از ارزش ویژه ای برخوردارند و در نقشها و به شیوه های مختلف به گدایی مشغولند.
ب: کولی ها
کولی طایفه ای از بقایای هندیان رامشگر است که در عهد بهرام گور به ایران آمده اند. مردمی صحرانشین و بیابانگرد هستند و در همه جا گردش می کنند. کولی ها با فالگیری و کف بینی و بندبازی، زنان و مردان ساده لوح را فریب می دهند و از این طریق مبالغی را به دست می آورند.

 

گفتار دوم: تکدی آشکار

کسانی که آشکارا و با بهره گرفتن از فنون و رموز روان شناسی ترحم مردم را به خود جلب و به شیوه ها و صور مختلف از دیگران است گداهای حرفه ای « حرفه ای – تخصصی » تقاضای کمک

 

• مزایای فردی
مزایای سازمانی
بسیاری از نویسندگانی که بر مزایای سازمانی توانمندسازی تمرکز کرده اند، چنین فرض می کنند در پس تلاش هایی که موجب توانمند شدن محیط کاری می شود ، نیروی محرکه وجود دارد.
مزایای فردی
در حالی توانمندسازی دارای مزایای سازمانی است، منافع بسیاری نیز برای کارکنان به همراه دارد. کارکنانی که خودشان را توانمند می بینند، تضاد و ابهام در نقش کمتری را گزارش می دهند و همچنین در محیط خود ، کنترل بیشتری را بر محیط تجربه می کنند. به عقیده ی آنان چنین امری باعث کاهش محدودیت های عاطفی می شود. (ابطحی ، ۱۳۸۶).
مدل های توانمند سازی
مدل توانمند سازی بیل هارلی۱
هارلی معتقد است توانمند سازی نوعی راهبرد است که بر پایه آن مدیر می تواند تعهد کارکنان را در قبال اعطای مقداری کنترل به آنان به دست آورد. همچنین جوهره توانمند سازی ، تغییر در نحوه توزیع و اعمال قدرت در درون سازمان است و قدرت نیز یکی از مولفه های تعریف مدیریت است (ایران زاده و بابایی هروی ،۱۳۸۹)
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
۱-Bill Harley
مدل توانمند سازی دنیس کینلا۱
از دیدگاه کینلا (۱۹۸۴) توانمند سازی فرایند بهبود مستمر در عملکرد سازمانی است که از طریق توسعه و گسترش نفوذ افراد و تیم های شایسته و با صلاحیت به وجود می آید که این امر خود نیز بر عملکرد افراد و سازمان اثر می گذارد. در این مدل، شش گام اصلی در راستای ایجاد سازمان توانمند طراحی شده است. این گام ها کاملا با یکدیگر مرتبط اند و باعث ایجاد یک چرخه می شوند. عناصر این چرخه ، عبارتند از: ۱- تعریف و ارتباط۲-تنظیم اهداف و راهبردها۳-آموزش۴-تنظیم ساختار سازمانی۵-تنظیم نظام های سازمانی۶-تنظیم نظام های سازمانی و ارزیابی و توسعه. کینلا همچنین معتقد است توانمندسازی به نتیجه نمی رسد ، مگر آنکه عناصر کیفی در کارکنان ایجاد گردد. این عناصر کیفی، عبارتند از: ۱- اخلاق ۲ -تعهد ۳- توانایی
مدل توانمندسازی گائو
موسسه گائو۲ (۲۰۰۱) به نمایندگی ازز کمیته امور دولتی سنای آمریکا پژوهشی را تحت عنوان سرمایه انسانی، اقداماتی که به توانمندسازی کارکنان منجر گردیده، اجرا کرد. این موسسه نتیجه اطلاعات خود را در شش گام اساسی برای توانمند سازی کارکنان در نمودار ارائه کرد و معتقد است توجه به توانمند سازی کارکنان و درگیر کردن آنان در امور اجرایی ، تغییر را آسان تر می کند.
مدل توانمندسازی باون و لاولر
باون و ولاولر۳ (۱۹۹۲) توانمندسازی را تنها نوعی راهبرد در سهیم کردن هر چه بیشتر کارکنان در قدرت می دانند. در مدل توانمند سازی باون و لاور دسترس یبه اطلاعات نقشی مهم در تصمیم گیری ایفا می کند. باون و ولاور معتقدند وقتی توانمندسازی وجود دارد که شرکت ها: ۱-قدرت ۲-اطلاعات ۳-دانش ۴-پاداش ها را در سازمان توزیع کنند. در این مدل ، ارتباط بین عناصر ۴ گانه ، توانمندسازیبه صورت عمل ضرب ریاضی است ؛ اگر یکی از این عناصر چهار گانه صفر باشد ، توانمندسازی نیز صفر است و با فقدان توانمندسازی روبه رو هستیم.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
۱- KinlA
۲-GaO
۳-Bowen and Lawler
مدل توانمندسازی اسپریتزر
به اعتقاد اسپریتز (۱۹۹۵) بر خلاف گرایش روز افزون منابع علمی مدیریت به توانمند سازی ، عدم فقدان توانمندسازی روانشناختی در یک محیط کاری (که به واسطه نظریه ها به دست آمده است) جلوی تحقیقات بیشتر را در محیط کاری میگیرد. به نظر وی توانمندسازی یک متغیر مستمر و پیوسته است که در آن کارمندان ممکن است درجات مختلفی از آن را تجربه کنند. اسپریتز با تمرکز بر رویکرد روانشناختی به دنبال توسعه یک شبکه قانونمند در محیط کار بود. مدل او از چهار جز تشکیل شده است که ادراک کارکنان را در مورد معنادار بودن ، شایستگی ، تاثیر و خود تعیینی می سنجد. او معنادار بودن را مشتمل بر احساس فرد مبنی بر ارتباط بین کار و استانداردهای شخصی تعریف می کند. این احساس زمانی به وجود می آید که وظایف شغل با ارزش ها ، اعتقادات و رفتارهای فرد تطابق داشته باشد. احساس شایستگی ، اعتقاد فرد در مورد توانایی اش برای انجام دادن فعالیت ها ضروری است. خود تعیینی ، ادراک فرد در قبال حق انتخابش در مورد کاری است که باید انجام دهد. تاثیر احساس فرد در مورد میزان نفوذش بر پیامدهای یک کار معین است.(راسل و همکاران ، ۲۰۰۳).
مدل توانمند سازی کویین و اسپریترز۱
به اعتقاد این دو پژوهشگر، توانمند سازی ، فرایند تغییر اعتقادات درونی افرد است. اساس توانمند سازی ، مجموعه رفتارهای خارجی افراد نیست ؛ بلکه نوعی احساس مقابله است با تقاضاهای محیطی ، موقعیت ها ، وقایع و افرادی که با آنان مواجهند. با
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
۱-Quinn & Spretzer
هر تمرین مدیریتی، احساس تعیین عویت مشخص افراد و بالتبع قدرت و توانمندی آنان افزایش پیدا می کند. در این مدل نگرش به توانمند سازی به دو دیدگاه ایستا و پویا تقسیم بندی می شود:
دیدگاه ایستا: در دیدگاه ایستا اعتقاد بر این است که توانمند سازی تفویض تصمیم گیری در یک چارچوب روشن است. پاسخگویی تفویض می شود و افراد در برابر نتایج مسئول هستند.
دیدگاه پویا: در دیدگاه پویا توانمند سازی در حقیقت با پذیرش ریسک ، رشد ، تغییرات ، درک نیازهای کارکنان ، مدل سازی رفتارهای توانمند ، تیم سازی ، ترغیب همکاری ، و اعتماد به دیگران در اجرای کار همراه است.
به اعتقاد کویین و اسپرتیزر هر دو دیدگاه نقص هایی دارند و توانمندسازی کارکنان به ترکیبی از این
دو نیاز دارد. برای انتقال از دیدگاه ایستا به پویا باید اقداماتی به شرح زیر صورت گیرد:
• ایجادبصیرت روشن و چالش برای رسیدن به آن.
• وجود گشودگی در سازمان (جریان باز اطلاعاتی) و انجام دادن کار تیمی
• بر قراری نظم و اعمال کنترل
• حمایت سازمانی و احساس امنیت و ثبات.
پیامدهای توانمند سازی
توانمندسازی هم پیامدهای مثبت و هم پیامدهای منفی برای کارکنان خواهد داشت . بگفته داین و فرل(۱۹۹۶) اگر چه افراد توانمند در توانایی های خود اعتماد به نفس کسب می کنند اما آن ها ناکامی فزاینده ای را تجربه می کنند و دچار تعارض در نقش می شوند. دلیل آن این است که توانمندی باعث می شود تا کارکنان مسئولیت های اضافی را بدست آورند. ضمن اینکه اگر با دید سازمانی به موضوع نگاه کنیم،‌کارکنانی که توانمندتر شده اند و مسئولیت ها و مهارت های آنان افزایش یافته انتظار جبران خدمات بیشتری از سازمان دارند که این خود هزینه های سازمان را افزایش خواهد داد. (رفیق و دیگران ، ۱۹۹۸).
مفهوم ارزیابی عملکرد
ارزیابی عملکرد به عنوان فرایندی است برای سنجش اثر بخشی سازمان. چنانچه عملکرد فرد اصلاح یابد، پر واضح است که عملکرد سازمان نیز بهبود خواهد یافت. ارزیابی عملکرد عبارت ست از تعیین درجه کفایت و لیاقت کارکنان از لحاظ انجام وظایف محوله و قبول مسئولیت ها در سازمان که این ارزیابی باید به طور عینی و سیستماتیک انجام پذیرد( حبیب اله دعایی ، ۱۳۷۴)
مقاصد و اهداف اساسی ارزیابی عملکرد
سازمان ها در ارزیابی عملکرد کارکنان و اعضای خود در پی هدف های مختلف و گوناگون هستند. هدف اصلی ارزیابی عملکرد عبارت است از ارائه اطلاعات صحیح و دقیق درباره عملکرد شغلی اعضاء سازمان، هر چه این اطلاعات دقیقتر و موثق تر باشد، ارزش بالقوه آن برای سازمان بیشتر است. (آرنولد و فلدمن۱ ، ۱۹۸۶) هدف ارزیابی عملکرد ، شناسایی میزان اثربخشی و کارآمدی کارکنان سازمان از طریق فراهم ساختن و توسعه اطلاعات حیاتی منابع انسانی است. ( بزاز جزایری ۱۳۸۵)
تعاریف ارزیابی عملکرد
قبل از تعریف ارزشیابی عملکرد به تعریف عملکرد می پردازیم: کاسیو ۲ (۱۹۹۲) در کتاب مدیریت خود می گوید: عملکرد اشاره به وظایف واگذار شده به یک شخص دارد. دانشمند و نظریه پرداز دیگری معتقد است: عملکرد به اثربخشی، کارایی و داده شخصی نظیر میزان حوادث، ترک خدمت، غیبت و خستگی تعریف می شود (دی سنزو۳،۱۹۸۸). بیچ۴ (۱۹۸۰)در کتاب «امور کارکنان» بر این عقیده است که: ارزشیابی عملکرد عبارت از ارزیابی نظام یافته ی افراد بر حسب عملکرد آنها در کار و توان بالقوه ی آنان برای توسعه به شمار می رود. ارزشیابی کارکنان عبارت است از مراحل رسمی برای سنجش و آگاه ساختن ایشان در مورد نحوه ی کار و مسئولیت های محول شده و خصوصیات مورد نظر و همچنین شناخت استعدادهای بالقوه آنان جهت شکوفایی در ابعاد مختلف .(ابطحی ، ۱۳۶)
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
۱-Arnold and Feldman
۲- Cascio
۳- Decenzo
۴- Beach
اهداف ارزیابی عملکرد
صاحب نظران مختلف اهداف متفاوتی را برای ارزشیابی بر شمرده اند که در زیر به آنها اشاره می شود:
اهداف ارزشیابی عملکرد از نظر راتنام۱ ( ۱۹۹۲)
اهداف از نظر ارزشیابی قضاوتی و اهداف از نظر بهسازی و توسعه.
الف) اهداف ارزشیابی شامل: ارائه بازخور به کارکنان در باره ی وضعیتی که در آن قرار دارند؛ ایجاد داده های معتبر برای تصمیم گیری درباره ی انتصاب ، پرادخت ، ترفیع (پاداش) و تنبیه و غیره است.
ب) اهداف بهسازی و توسعه شامل: شناسایی نقاط قوت و ضعف فردی و سازمانی، مشاوره مربیگری، برنامه ریزی و انگیزش کار راهه ی کارکنان، ایجاد رابطه مثبت سرپرست – کارمند می باشد.
به نظر هاروی(۱۹۹۶) یکی دیگر از صاحب نظران، اهداف ارزشیابی عملکرد عبارتست از:
۱- جبران خدمت: تعیین میزان افزایش حقوق ، پاداش و … .
۲- بهبود عملکرد: مرتبط کردن بهبود عملکرد و حقوق.
۳- ارزشیابی داخلی: اطلاعات ارزشیابی عملکرد در تصمیم گیری های عملکــــرد از جمله تعیین ترفیعات ، انتقالات یا هنگام کوچک ســـازی برای
شناسایی اخراجی های احتمالی، مورد استفاده قرار می گیرد.
بیشتر سازمان ها بر اطلاعات ارزشیابی عملکرد تاکید می کنند برای تعیین اینکه کدام کارمند برای پر کردن جاهای خالی ارتقاء یابد و کدام کارمند در هنگام کوچک سازی نگهداری شود و باقی بماند.
– ارزشیابی داخلی: اطلاعات ارزشیابی عملکرد در تصمیم گیری های عملکــــرد از جمله تعیین ترفیعات ، انتقالات یا هنگام کوچک ســـازی برای
شناسایی اخراجی های احتمالی، مورد استفاده قرار می گیرد
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
۱-Ratnam
۳-بیشتر سازمان ها بر اطلاعات ارزشیابی عملکرد تاکید می کنند برای تعیین اینکه کدام کارمند برای پر کردن جاهای خالی ارتقاء یابد و کدام کارمند در هنگام کوچک سازی نگهداری شود و باقی بماند.
۴-ارزیابی: اطلاعات ارزشیابی عملکرد می تواند برای ارزیابی اثربخشی فرایند کارمند یابی، اعتبار بخشیدن به معیارهای انتخاب، یا سایر پیش بینی کننده های عملکرد شغلی استفاده شود، در این موارد مدیر منابع انسانی، ارزشیابی عملکرد حین اجرا را جمع آوری می کند تا بین نمرات آزمون یا رتبه بندی انتخاب و عملکرد شغلی همبستگی ایجاد کند.
۵- ابزار توسعه ای: ارزشیابی می تواند ابزاری برای تک تک کارمندان، ارائه فرصت بازخور، شناخت و تقویت عملکرد، اهداف و جهت مسیر خدمتی برای عملکرد آینده ی کارکنان ایجاد نماید و به سازمان اجازه می دهد تا افراد شایسته برای ارتقاء انتخاب شوند و حوزه هایی را که آموزش می تواند موثر باشد نشان دهد؛ به بهبود عملکرد فردی و بهره وری خط عملیاتی کمک می کند، فرصت نیل به شرایط قانون برابری استخدام را فراهم می کند و حفظ گزارش های دقیق مربوط به ارتقاءها، جبران خدمت، آموزش و اخراج را ممکن می سازد.
۶- از نقطه نظر فرد: ارزشیابی عملکرد کمک های فرد را می شناساند، حمایت سرپرست بلاواسط را جلب می کند و احساس امنیت به خاطر آگاهی از عملکرد رضایتبخش را ایجاد می کند.
۷- از نقطه نظر مصاحبه کننده: ارزشیابی یک جمع بندی از اطلاعات را درباره عملکرد شغلی ارائه می کند و جلسه بازخور درباره نقاط قوت فرد باید باید تبدیل به جلسه مشاوره شود. مدیران همیشه عملکردهای مهم و عدم کارکردهای مهم افراد را بایگانی می کنند و ارزشیابی را به عنوان یک فرایند دائمی انجام می دهند.
تورینگتون و هال۱ (۱۹۸۶) در کتاب “مدیریت امور کارکنان” استفاده های از ارزشیابی را موارد زیر می دانند:

 

برای

توران شهریاری درابیات زیر، زنان نام آورعهد باستان را، چه در ایران و چه در دین زرتشت، یک به یک نام برده وگفته که هر کدام از آن ها در زمینۀ ی خاص، باعث افتخار آفرینی شده اند بعضی از آن ها در پاکی و پاک دامنی، بعضی هم در علم و دانش سر آمد عصر خود شده، گروهی از این زنان به خاطر درایت و کاردانی در اداره امور و در آخر هم به این خاطر که مستقیماً در میادین جنگ وارد شده و دلیرانه به مقابله با دشمن پرداخته، مشهور گشته اند که از نظر شهریاری قابل تعریف، تمجید و سزاوار ماندگاری در تاریخ هستند.
بـه شــهنـامه بـس بانوی نامـدار بــود نــامــشان مــایه افـتـخار
چــنان خــواهــران جم سر فراز یکــی شــهرنــاز و یکــی اَرنواز
فــرانـک زنــی راد و آزاده بــود فــریــــدون آزاده را زاده بــود
خـردمند، سیندخت فرخنده رأی کــه بـود آگه و بخرد و رهنمای
ز رودابـه ی راد نــیکـــو نـهــاد جهـان پهـــلوانی چو رستم بزاد
چــو یــاد آوری نــام تهـمینـه را ز شــوق آکنــی از نفس سینه را
نبینـی تو گُــردی چو گرد آفریـد دلیر و خــردمند و بـا فرُ شیــد
فــرنگــیس بـانوی نـام آوریـست ســر افـراز و آزاده و پـاک زیست
پـــر آوازه بــانو گــشــب دلیــر که بـودست مرد افکن و شیرگـیر
هـم او دخـتر رســـتم زال بـــود نکــو نــام و فـرخـنده احوال بود
منــیژه کـه بــود، بــانـویی نامور ز فــرمان و عـشقش نپیـچید سر
کـتایون کــه او بــانوی شـاه بود خـردمـند و دانــا و آگــاه بـــود
هـما شاه بــانــوی نیـکو نـهــاد نمـادیسـت از دانـش و دین و داد
بـه دوران سـاسانیــان، بـار هــا ســر افـراشت زن، درگـران کارها
(شهریاری ( بهرامی )، ۱۳۷۹ : ۲۰۰)
شهریاری زنان مشهور دین و آیین خود یعنی زنان زرتشتی را با توجه به شناختی که از آن ها داشته و با مطالعه کتاب های دینی و تاریخی شان، معرفی کرده و گفته زنان بزرگ همیشه و هم جا، نام و آوازه شان پا بر جاست و ما همیشه به آن ها افتخار می کنیم و تعدادی از آن ها که در زیر آورده شده کسانی هستند که همانند زنان ایرانی عهد باستان هر کدام بر اساس لیاقتی که داشتند در زمینه های مختلف، سزاوار ماندگاری و افتخار آفرینی درتاریخ شده اند.
چــو دُغــدویـه آن مـادر پـاکـزاد کـه در پـیـش اهریـمنان ایستاد
پــور چـیـسـتا دختر زر دهـشـت زنــی بـود نـیکـو و دانا ســرشت
آتــوسـا کـه مــام خـشـایـار بـود گـرامــی زنـی راد و بـیـدار بــود
(شهریاری (بهرامی )، ۱۳۷۹: ۱۹۹ -۲۰۰ )
او گفته نه تنها در دوره باستان، که در دوران معاصر هم زنان نام آور و مشهوری وجود داشته و دارند که هم خود و خانواده و هم جامعه شان به داشتن چنین زنانی افتخار می کنند.
مثلا شهریاری در قصیده ای که در وصف پروین اعتصامی سروده، پس از تعریف و تمجید از این بانوی بزرگوار، گفته که پروین به خاطر متانتی که در گفتار و کردار و در آخر هم در اشعار او هویدا بود، شایستگی و لیاقت نام بلند زن بودن را به تمامی معنا دارا بود که خودش نیز به آن می بالید.
اخـتـر چـرخ ادب ای پــرویـــن نـامـت از شـعر تــو بگرفـت آذیـن
ای ز تـو جـان سخن شور انگـیـز وی ز تو ملک ادب عـطــر آگـیــن
زود خـفتی به دل خـاک، ولیـک در بـهشـت سـخنی سـدره نـشـین
هـست دیوان تو در چـشـم خـرد هـمـچـو گلشـن به مـه فـروردیـن
عشق و عرفان و جهان بینی و پـند هـسـت در شـعر تو چون در ثمـین
شعـر هایـت چـو بیاراسـت به طبع در مـجـلات گـرانــقـدر و وزیـــن
بانگ برخاست که پرویـن مرد است کـه چـنیـن گـفـته او هست متیـن
تــو بـه زن بـودن خـود بـالـیـدی ای بــه دیهـیـم ادب همـچو نگـین
(همان: ۹۱-۹۲)
از دید او، گاهی زنان آن چنان محکم و با رشادت تمام، زن بودن خود را اعلام کرده و به آن می بالیدند که جای بسی تعجب و شگفتی است. شهریاری می گوید این زنان آن گونه از زن بودن خود خرسند و راضیند که دائماً در حال سپاس گزاری از خداوند بزرگ هستند زیرا این زن بودن را، نعمتی می دانند که از جانب خداوند متعال فقط به زنان ارزانی داشته شده است و این نهایت افتخار یک زن به زن بودن خودش است.
سپاس از این که خدا زن نموده، خلق مرا ز فــخر سـر بـرسانم به آسـمان که زنـم
زنی کـه رشـک نبـرده هیچگاه به کسـی زنی کــه پیــش فلک سر فرو نبرده منـم
مـن آن نیم کـه ز عشق وطن ببندم لـب اگـر چه مـهر زنــد روزگــار بــر دهــنم
به تیــشه گَــر کَنَـد سنگ خاره را فرهاد مـن آن زنم که به مژگان خویش کوه کَنَم
گهی بـه ســختی پــولادم و زمــان دگر بـه دلنــوازی مهــتاب و نــرمــی پــرنم
( همان : ۶۹)
سادگی و نجابت زن :
توران شهریاری ( بهرامی ) سادگی و نجابت یک زن را مهمترین ویژگی و ملاک برتری زن
میداند. او درحین این که پاکی و تمیزی را برای یک زن لازم می داند ولی افراط و تفریط در هر کاری را رد کرده و قبول ندارد. شهریاری سادگی را برای یک زن یک نوع برازندگی می داند و میگوید همین سادگی و نجابت زن است که باعث می شود بد اهلان و بیمار دلان نتوانند چشم طمع در آن ها باز کنند و با دیدی هوس آلود و بد بینانه، به آن ها بنگرند. او در غزلیکه به همین نام سروده، این ویژگی زن یعنی سادگی او را، با ترسیم کردن آن در قالب داستانی بیان کرده و در آن بسیار بر این ویژگی تأکید نموده است. شهریاری منکر آرایش زنان نیست ولی اعتدلال را در آرایش و مهم تر از آن در هر چیزی لازم و ضروری برای یک زن می داند. در این داستان هم که باز گو کننده ی این مطلب است نه آرایش بیش از حد و نا بجا را برای یک زن سالمند می پسندد و نه برای یک دختر نوجوان از خود بیگانگی و فرنگی ما آبی را. او شأن و منزلت یک زن را بیشتر از آن می داند که با این زرق و برق ها از بین برود و باعث شود که بد بینان چشم طمع در آن ها بیفکنند و یا این که انگشت نمای خاص و عام در جامعه گردند.
شـبی بـزم سـوری بـه پا بود و من نــشسـتم تمــاشــا گر انــجــمن
ز یـک سـوی مـجلس زنـی سالمند بیــاراستـه چــهره دل نـــا پسـند
تـراشـیده یــکباره ابروی خـویش نمــوده به رنــگ طلا موی خویش
بـه انـدام او جـامـه ی تنگ بــود رخ سـالـخــوردش پــر آژنگ بود
ز سـوی دگــر دختـری نــوجـوان در آن بـزم شـور آفـرین شد عیان
بسـان هنــر پیـشــگان فــرنــگ عروسـک صفت چهره را کرده رنگ
همـان نــوجـوان دُخـت نو خاسته رخــش را بـه صــد جــلوه آراسته
لبــاسی چــو رقــاصگـان بر تنش نــمایــان تــن از چـاک پیراهنش
( شهریاری (بهرامی )، ۱۳۷۹ : ۴۲)
شهریاری بعد از بیان و توصیف خصوصیات این دو نسل کاملا متفاوت، هدف خود را به آن ها مستقیما با آوردن این ابیات گوشزد کرده و گفته که چنین کارهای برازنده یک زن نیست و هر کسی باید مطابق به سن و سال خودش، رفتار کند تا مشکلی به وجود نیاید و لطمه ای به آبروی آن ها، نخورد. او سادگی را ویژگی بسیار مهم برای یک زن می داند که موجب ارتقای ارزش او در بین مردم و جامعه می گردد.
چــنین کـارها خود برازنده نیست چــراغ فــرا راه آیــنده نـــیــست
هم آن تـازه سال و هم آن سالمند نبــاشنــد در نـــزد مــردم پـسـند
میــانه روی نیک و شایسته هست بـویژه به جــایی کـه بایـسته هـست
کــه افـراط و تــفریط می کاهدت ولـی سـاده پـوشی بــیـفــزایـــدت
در آینــه ی خــویشـتن را ببـین سـپـس جـامه در شـأن خود برگزین
(شهریاری (بهرامی )، ۱۳۷۹: ۴۲)

 

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت 40y.ir مراجعه نمایید.

۴-۳-۳- نگاه به زن از بُعد خانواده در دیوان توران شهریاری ( بهرامی )

شهریاری می گوید در طول تاریخ همیشه جامعه متشکل از خانواده بوده و خانواده هم از یک زن و مرد تشکیل شده است که بعداً فرزندان به جمع دو نفری آنان افزوده خواهند شد. از دید او این جمع و جامعه ی کوچک باید جایی برای ابراز عشق، صفا، صمیمیت ویک رنگی برای تمام اعضای خانواده باشد.
خـانـواده مظـهـر مهـر و صفاسـت جـلوه یـکرنگی و عـشـق و وفـاست
پـایـه ی هـر اجـتمـاعی آن بــود ز آنکه چون خورشیـد مهر افشان بود
(همان : ۴۰۴)
یا در جای دیگری گفته :
اساس جامعه بر خانواده بنهاده است حقیقتی است مسلم و بی گفت و شـنود
بـشر همیشه نیازش به خانواده بـود چـو گـل ز آب گل خانواده رشـد نمــود
(همان : ۴۱)
توران شهریاری از ابعاد مختلف، زن و جایگاه او را در خانواده، در قالب غزلیاتش، مورد بحث و بررسی قرار داده است که در زیر بیان می گردد.
زن اساس خانواده :
شهریاری زن را، ریشه و اساس خانواده نامیده و شوهر و فرزندان را ساقه و میوه های آن دانسته است. او در این تشبیه، نقش یک زن را بدین گونه بیان کرده و گفته، هر عاقلی این را می داند که اساساً درخت بدون ریشه وجود ندارد. از نظر او، این توصیف، نقش حساس یک زن را در خانواده می رساند که همیشه و همواره برای این که خانواده پا بر جا و استوار بماند باید حتماً زنی به عنوان مادر ایفای نقش کند. پس از آن، ایشان یاد آور شده و گفته مقام زن درخانواده آن قدر والاست که اگر او چیزی گفت، باید بدانیم به صلاح ما بوده و سر تعظیم فرود آوریم. همچنین او گفته زن نیز باید قدر خودش را دانسته و بداند که پا برجایی و استواری او، باعث تداوم و استمرار خانواده می گردد.
زنست ریشه و مرد است ساق و بَر فرزند بـر ایــن درخت سزد گر سر آوریم فرود
بـهوش باش زن ای ریـشه درخت وطن کــز اســتواری تـو خـانــواده یابد سود
(شهریاری ( بهرامی )، ۱۳۷۹ : ۴۱ -۴۲)
این ابیات از توران یاد آور شعری با همین مضمون و محتوا از پروین اعتصامی است آن جا که او نیز « زن را اساس و ریشه ی خانواده نامیده است و گفته :
در آن سرای که زن نیست، انس و الفت نیست
در آن وجـود کـه دل مـرده، مـرده اسـت روان