آغاز این سروده حزن انگیز
تسیلم برگ در برابر بادی که می وزد. (مصدّق، ۱۳۸۰: ۵۸)
در آخرین مصراع شاعر کلام را از زبان دور کرده و به شعر تبدیل نموده است. دو مصراع اوّل پیش درآمد مصراع سوّم اند. در مصراع سوم، برگ و بادی که می وزد عناصری هستند که جانشین انسان و حوادثی که پیش می آید شده اند:
انسان = برگ
بادی که می وزد = حوادث روزگار
تخیل در محور افقی و عمودی:
استاد شفیعی کدکنی به دقّت طرح تخیّل را در دو محور عمودی و افقی مورد بحث قرار می دهد و می نویسد: ذهن شاعر دوگونه خلق و ابداع با کوشش هنری دارد، در یک سوی طرح کلّی و مجموع اجزای سازنده شعر است که چگونه با یکدیگر ترکیب یافته و ساختمان کلّی و شکل عمومی شعر را به وجود آورده است در این حوزه، خیال شاعر از مجموع تجربه ها و یادهای تأثّرات خود و زمینه های مختلف ممکن است یاری بگیرد تا شکل اصلی و طرح کلّی شعر که ما آن را محور عمودی اثر هنری می خوانیم به وجود آید. بیگمان آفرینش و قدرت خیال شاعر در این جهت دارای اهمیّتی است که در محور دیگر، یعنی محور افقی و تصویرهای کوچک بیان،‌ در تک تک ابیات ظهور می کند.(پورنامداریان، ۱۳۸۶: ۱۷۹)
شعر گذشته ایران، به دلیل محدودیّت بینش و قالب، در بیشتر موارد از نظر محور عمودی خیال، جز در برخی شاعران مانند فردوسی، ضعیف به نظر می رسد. یکی از دگرگونی هایی که شعر نیمایی ایجاد کرد. تقویت و گسترش محور عمودی خیال است و چنانکه نیما هم می گوید، تمامی یک قطعه شعر نو، گسترش یک بیت است و به عبارت دیگر به تعبیر دیگر می توان گفت که یک قطعه شعر نو، گسترش تخیّل یک بیت در سراسر شعر است. و این گسترش و تقویت معنایی و توصیفی محور عمودی تخیّل در شعرنو کارایی شگفتی دارد و در توصیف و تجلّی نمادها و نمودهای طبیعت در جای خود کارساز و مخیّل است. برای توضیح تخیّل از محور عمودی و افقی شعری از حمید مصدّق را که نمادهای طبیعی در آن مشهود است. مرور می کنیم:
بانگی، بانگی،
ستاره های خاموش!
در پاسخ من ستاره های لب بستند
در بحر شبی،
چه ژرف،
چه بی پایان
رخشنده، تمام روشنان در شب سرد
لب بسته،‌ خموش
تا ساحل صبح
در سکون بنشستند
من بودم و این اخترکان شبگرد
تا صبحدمان
همسفران شبگرد
فریاد درون سینه غوغا می کرد
دیدم که ستاره های شب سرمستند
اشک من و این اخترکان خاموش
در بحر سپیده دم
به هم پیوستند. (مصّدق، ۱۳۸۴: ۲۸)
فردی در دل شب تاریک وسرد در دل فریاد می کشد و ستارگان تا صبح ساکن و ساکت اند، تا اینکه سرانجام در سپیده دمان خاموش و قطرات اشک در دریای سپیده غرق می شوند. این محور عمودی خیال است؛ فریاد و ناله ای در دل؛ از شب تا سحرگاه. چنانکه می بینیم وی به زیبایی این فریاد خاموش را در سراسر شعر تصویر کرده است.
اما محور افقی خیال که زمینه تأثیر و گسترش محور عمودی را می سازد عبارتند از تصاویر مقطعی و جانبی مانند خاموش ستارگان، بحرشب، ساحل صبح، سرمستی ستاره ها،‌بحر سپیده دم. پیوند و انسجام بسیار استوار در تصویرهای این شعر محصول همسازی و هماهنگی دو محور خیال در شعر موردنظر است که چون کلافی درهم تنیده اند و از یکدیگر جداشدنی نیستند. عناصر خیال محور افقی کاملاً اجزای جدانشدنی گستره خیال عمودی نیز هستند. در واقع ارزش این شعر در همان محور عمودی خیال است و بقیّه اش جنبه فرعی دارد. چنانکه اشعار شاملو ، نیما، اخوان، مصدّق و… دیده می شود، بیشترین سهم در یک شعرنو از آن محور عمودی خیال است.
صورتهای تخیّل که اصطلاحاً به آن صورخیال می گویند: گاه مربوط به امور طبیعی و نهادهای طبیعت است. چنانکه در شعر گذشته طبیعت در متن و بطن شعر بود و گاه مربوط به اسطوره، حماسه، داستان و چیزهای دیگر. صورخیال در شعر یاد شده در نمادهای طبیعت تشبیه ( هشت مورد غیر از امور طبیعی) استعاره هشت مورد (در غیرطبیعت نیز چند مورد)، مجاز سه مورد در نمادهای طبیعت، تشخیص سه مورد و افزون بر این کنایه و اسطوره و تلمیح و سمبل نیز وجود دارد. شکل تخیّل این منظومه بر پایه نمادهای طبیعت، ستاره ها، دریا، شب، سرما، ساحل و صبحدم است. امّا در کنار این جلوه های طبیعت، اموری که مربوط به انسان است یعنی بانگ، پاسخ، لب بستن، سینه و اشک نیز در شعر دیده می شود.
“تشخیص”؛ مجسّم کننده و حیات بخش صورخیال:
در بحث تشخیص باید یک نکته را روشن گفت و آن اینکه تشخیص در حقیقت استعاره است. الّبته استعاره مکنیّه با تبلور مشبه در مشبه به و تأکید بر اینکه دیگر مشبهی در کار نیست و ذهن با مشبه بهی سرو کار دارد. امّا ورای مشبه به، مشبّه موجود است. با تشخیص فضای شعر مملّو از شور و نشاط و حرکت و انفعال می شود. چنین فضایی در عالم خارج وجود ندارد. این فضا اگرچه عناصر خود را از واقعیّت و طبیعت و امور آن گرفته امّا تخیّل شاعر دست در کار ساخت تشخیص می شود و با ارتباط و پیوندهای خاصی که میان این عناصر بوسیله نیروی تخیّل ایجاد کرده، آن را از واقعیّت دور و نمودی سو رئالیستی به آن می دهد. ایجاد فضایی از این دست، نتیجه رسوخ و نفوذ در کنه و ذات اشیاء و امور واحساس یگانگی با آنهاست. در اینجاست که عقل از پیداکردن روابط ظاهری و منطقی در میان اشیاء دست می کشد و نیروی خیال در اوج هیجان عاطفی، مخفی ترین انرژی اوج را به حرکت در می آورد تا در ماورای واقعیتهای ظاهری، به حقیقتهای پنهان دست یابد، در این صورت طبیعت و نمادهای طبیعت، در شعر کهن فارسی بسیار است امّا تشخیص در شعر گذشته فارسی از نظر گستردگی و تنّوع کمتر با نمونه های شعر نوقابل مقایسه است.
تشخیص در شعر کهن به صورت اضافه کردن یکی از اعضای انسان یا موجود جاندار دیگر به یک شی ء محسوس یا یک مفهوم ذهنی و غیرمحسوس حاصل می شود و معمولاً در یک یا دو بیت پایان می یابد. در شعرنو تشخیص صورت غالب تصویر است و گستردگی و غنای فوق العاده دارد. مثلاً به قطعه زیر از مجموعه “آیدا”، “درخت” و “خنجرو خاطره” از شاملو که در آن “تابستان” اعمال و رفتار انسان را انجام می دهد و صفات انسان را پذیرفته است دقت کنیم: (پورنامداریان، ۱۳۷۸: ۳۰۶)
غبار آلوده و خسته
از راه دراز خویش
تابستان پیر
چون فراز آمد
در سایه گاه دیوار
به سنگینی تن یله داد
و کودکان
شادی کنان
گرد برگردش ایستادند
تا به رسم دیرین
خورجین کهنه را
گره بگشاید
و جیب و دامن ایشان را همه
از گوجه سبز و
سیب سرخ و
گردوی تازه بیاکند. (پورنامداریان، ۱۳۸۰: ۶۷)
تشخیص به این صورت تفصیلی و گسترده نه تنها برای اشیای محسوس، بلکه برای امور غیرمحسوس و ذهنی نیز نمونه هایی دارد. تشخیص با نسبت دادن یکی از صفات و یا عواطف انسانی به پدیده های طبیعی به وجود می آید. زیباترین تشخیص های برگرفته از نمادهای طبیعت در تصویرهای گسترده از این نوع است. تصویرهایی از این دست به خصوص در آنجا که عناصر عظیم و با شکوه طبیعت، متناسب با معنی و مضمون، تصویر و معنایی شده اند و از دل انگیزترین تصویرهای شعر نو محسوب می شوند. به نمونه های زیر از شاملو توجّه کنیم:
دریا به جرعه ای که تو از چاه خورده ای حسادت می کند
بی من
بر شالیزاران آفتاب درّه زیراب
غریب و دل شکسته می گذرد
ورستن
وظیفه ای ست
که خاک خمیازه کشان انجام می دهد
اگرچند آفتاب
با تیغ برّاقش
هرصبح
بند ناف گیاهی نو رسته را قطع می کند. (شاملو، ۱۳۸۰: ۲۱)
پیش از آوردن نمونه هایی از انواع تشبیه (بلیغ، مؤکّد، مضمر، مشروط، جمع، تسویه، ملفوف، مفروق، مجمل و…) باید متذکر شوم که در شعر معاصر بعضی از انواع تشبیه مانند مشروط، مضمر، تفضیل بسیار کم است بگونه ای که در هشت کتاب سهراب سپهری دو سه تشبیه تفضیل و حتّی به همین اندازه تشبیه مشروط یافت نمی شود.
بعضی از تشبیهات مانند محسوس و معقول و مفرد و مرکب نسبتاً انواعشان در شعر معاصر زیاد است امّا تشبیهاتی که ذکر شد، بجهت آنکه در شعر کهن هم، از روی تفننن سروده شده است، در شعر معاصر کم یافت می شود. درعین حال در آثار شاعران معاصر نام آور مثل شاملو، اخوان، سپهری، نادرپور، فروغ فرخزاد و چندتن دیگر که حتّی برخی مشهور و معروف هم نیستند، گاه تشبیهات یاد شده در بالا را، می توان بطور کمیاب، دید. بهرحال بحث تشبیه در شعر معاصر بیشتر حولِ محور محسوس و معقول و مفرد و مرکب و اضافه های تشبیهی است که نوعاً قسم آخری تشبیه بلیغ است و از بقیّه انواع تشبیه به آن صورت که انتظار
می رود، چنانکه گفته شد، در شعر معاصر نمی توان سراغ گرفت. ذیلاً انواع تشبیهات یاد شده به دو قسمت شده اند و ذیل هر عنوان نمونه هایی از آن تشبیه ها آمده است. آوردن نمونه های تشبیه برای هریک از انواع تشبیه جداً کاری تضنّعی است چرا که هم شمار آن کم است و هم نوعاً تشبیه ها مداخل هستند یعنی چند نوع تشبیه را می توان در یک قطعه شعر کوتاه پیدا کرد.
– نقشت به بی قراری و غربت نشست
چون سرنوشت / آب و ترانه
چون سرگذشت روشنی و شعر
آواره ی همیشه ی تاریخ (همان: ۱۴۰)
– آوارگی سرشت تو بد، آه!
و سرنوشت تو
همچون مسیح و مانی و حلّاج

 

جهت دانلود متن کامل این پایان نامه به سایت abisho.ir مراجعه نمایید.

 

مواد و وسایل مورد نیاز:

 

 

سلول باکتری (در اینجا E.coli سویه BL21 )

محیط کشت LB مایع (برای یک لیتر)
دانلود متن کامل پایان نامه در سایت fumi.ir

Trypton یا Bactopepton 10 گرم
Yeast Extract 5 گرم
NaCl 10 گرم
در آب دیونیزه به کمک مگنت حل و پس از به حجم رساندن با اتوکلاو استریل گردید.

 

 

محلول کاری CaCl2 0.1M است لذا در هنگام تهیه سلول های مستعد باید به نسبت ۱:۱۰ با آب دیونیزه رقیق شود.این کا ردر شرایط کاملا استریل انجام گردید.

 

اسپکتروفوتومتر

سانتریفوژ ۴ درجه سانتی گراد و انکوباتور ۳۷ درجه سانتی گراد شیکردار

سمپلر،سر سمپلر و لوله اپندورف استریل

ظرف یخ

روش کار:

 

 

تک کلونی باکتری پس از انتخاب از روی محیط LB آگار دار و انتقال به ۵ml محیط LB مایع به مدت یک شب در ۳۷ درجه سانتی گراد انکوبه گردید.

به ۵۰ml محیط LB موجود در یک بالن استریل Mg2+ با غلظت ۱۰ میلی مولار اضافه شده و جهت اطمینان از عدم آلودگی یک شب در ۳۷ درجه سانتی گراد انکوبه می گردد.

از محیط کشت داده شده به نسبت ۱ به ۱۰۰(۰٫۵ml) به ۵۰ml محیط حاوی Mg2+ تلقیح شده و تا زمانی که جذب نوری محیط در طول موج ۵۵۰ نانومتر (OD550) به میزان ۰٫۵-۰٫۳ برسد(حدود ۳ ساعت)، بالن حاوی محیط کشت در اتوشیکردار، در دمای ۳۷ درجه سانتی گراد و با دور ۱۶۰rpm انکوبه گردید. توجه به این نکته ضروری است که اگر OD بیش از ۰٫۶۵ شود کارائی ترانسفورماسیون کاهش خواهد یافت.

سپس محتوای بالن به یک لوله پلی پروپیلن (فالکون) استریل که از قبل سرد شده باشد منتقل شده و به مدت ۱ ساعت در یخ انکوبه گردید.

پس از این مرحله سلول ها توسط سانتریفوژ در دمای ۴ درجه سانتی گراد به مدت ۱۵ دقیقه با دور ۳۰۰۰-۲۰۰۰ رسوب داده شده و به دنبال برداشتن کامل مایع رویی، رسوب در ۱٫۱۶ حجم اولیه (۲٫۵ml)بافر سرد کاملا حل شده و به طور استریل به میزان ۲۰۰ میکرولیتر در لوله های میکروفیوژ (اپندورف) از قبل سرد شده ،در روی یخ تقسیم می شوند پس از تقسیم سلول های حساس در لوله های میکروفیوژ باید بلافاصله آنها را در ازت مایع یا دمای ۷۰- درجه سانتی گراد و در صورت موجود نبودن در دمای ۲۰- درجه سانتی گراد قرار داده و نگهداری کرد. به این ترتیب برای مدت ۲-۱ ماه این سلولها مستعد دریافت ژن می باشند.

 

۳-۹-ترانسفورم نمودن پلاسمید بیانی

مواد مورد نیاز:
– سلول صلاحیت دار (در اینجا E.coli سویه BL21 )
– پلاسمید بیانی
– محیط کشت LB مایع
– محیط کشت LB آگار (برای ۱ لیتر)
Trypton یا Bactotryptone 10 گرم
Yeast Extract 5 گرم
NaCl 10 گرم
Agar 15 گرم
در آب دیونیزه به کمک مگنت حل و پس از به حجم رساندن با اتوکلاو استریل شد.
– آنتی بیوتیک مناسب(در اینجا کانامایسین ۱۰۰µg/ml)
به این منظور با حل کردن ۱g کانامایسین در ۱۰ml آب مقطر استریل تزریقی یک استوک با غلظت ۱۰۰mg/ml تهیه کرده و به ازای هر۱ml از محیط کشت مقدار۱gl از استوک آنتی بیوتیک اضافه می شود.
– لوله اپندورف و سر سمپلر استریل

 

 

Heat block با دمای ۴۲ درجه سانتی گراد و انکوباتور ۳۷ درجه سانتی گراد

روش کار:

 

 

در ابتدا با افزودن آنتی بیوتیک مناسب (در اینجا کانامایسین به منظور انتخاب سلول های ترانسفورم شده با پلاسمید های نوترکیب )، به LB آگار ذوب شده ،۳ عدد پلیت حاوی محیط جامد اضافه شد.

سلول های مستعد به منظور ذوب تدریجی روی یخ قرار گرفته شد.

پلاسمید به اپندورف حاوی سلول های صلاحیت دار افزوده شد و به آرامی مخلوط گردید.

مخلوط حاصل را به مدت ۳۰ دقیقه روی یخ قرار گرفت.

اپندورف مذکور به heat block با دمای ۴۲ درجه سانتی گراد و به مدت ۹۰ ثانیه منتقل گردید (شوک حرارتی)، سپس بلافاصله ۱ دقیقه روی یخ قرار گرفت.

به مخلوط فوق۱ml محیط LB مایع اضافه شد ، سپس به مدت ۱ ساعت در انکوباتور ۳۷ درجه سانتی گراد قرار گرفت.

*تمام این مراحل عینا برای نمونه کنترل منفی نیز انجام شد.

 

 

نمونه حاوی سلول های ترانسفورم شده با پلاسمید نوترکیب و کنترل منفی روی پلیت های حاوی محیط جامد کشت داده شد.

۱۰۰µl از سوسپانسیون میکروبی حاصل روی پلیت کاملا پخش شد و مابقی به مدت ۵ دقیقه در ۳۰۰۰rpm سانتریفوژ شد. سپس محلول رویی دور ریخته شد و تقریبا ۱۰۰µl از این محلول غلیظ شده روی پلیت دیگر و به طور مشابه کشت داده شد. ۱۰۰µl از نمونه کنترل منفی نیز به طریق مشابه روی یک پلیت کشت داده شد.

 

 

پس از جذب سوسپانسیون میکروبی توسط محیط کشت ، پلیت ها را وارونه نموده ، برای تمام شب در ۳۷ درجه سانتی گراد وارونه شد. روز بعد پلیت ها جهت ایجاد کلون مشاهده و بررسی می شوند.

*میزان DNA اضافه شده برای ترانسفورم حداکثر ۵۰ng (10-50 ng) و به طور کلی نباید از ۱۰ µl بیشتر شود . بنابر این میزان پلاسمید اضافه شده بستگی به غلظت آن دارد.
*در فرایند ترانسفورماسیون قرارگیری روی یخ باعث کاهش سیالیت غشا باکتری می شود و شوک حرارتی نفوذپذیری غشا را افزایش می دهد.
*در صورتی که پلیت ها از قبل تهیه شده و در یخچال نگهداری شده اند لازم است قبل از کشت در انکوباتور ۳۷ درجه سانتی گراد قرار گیرند تا گرم شوند.
*کلیه مراحل در زیر هود و شرایط کاملا استریل انجام می شود.
*باکتری فاقد ژن مقاومت به آنتی بیوتیک است. بنابراین غربالگری سلول های ترانسفورم شده با ظهور کلونی بر روی پلیت حاوی آنتی بیوتیک انجام می گیرد.

 

۳-۱۰- SDS-PAGE

پس از جمع آوری باکتریهای ترانسفرم شده با پلاسمید نوترکیب و همچنین با پلاسمید غیر نوترکیب (به عنوان کنترل منفی) باکتری ها سه بار با بافر PBS در دور ۳۰۰g شستشو داده شده. سپس به آن لودینگ بافر ۵x اضافه شد و به مدت ۷ دقیقه در آب جوش حرارت داده شد. سپس به مدت ۱۰ دقیقه در ۱۰۰۰۰ دور در دقیقه سانتریفوژ شده و از مایع رویی برای بررسی بیان استفاده گردید.
مواد مورد نیاز:

 

 

محلول آکریل آمید

Temed

آمونیوم پرسولفات

بافر تریس گلایسین

بافر نمونه

Set الکتروفورز

ب) هدف اصلی، توحید اجتماعی است، توحید نظری و توحید عملی فردی، مقدمه‌ی لازم توحید اجتماعی است. توحید نظری مربوط به شناخت خداوند است. برای انسان – فی حد ذاته – هیچ ضرورتی نیست که خدا را بشناسد یا نشناسد، تنها عامل محرک روح او، خدا باشد یا هزاران چیز دیگر، همچنان که به طریق اَولی برای خداوند فرق نمی‌کند که انسان او را بشناسد یا نشاناسد، بپرستد یا نپرستد، ولی نظر به این کمال انسان در «ما» شدن و توحید اجتماعی است، و این امر بدون توحید نظری و توحید عملی فردی میسر نیست، خداوند معرفت خود و پرستش خود را فرض کرده است، تا توحید اجتماعی محقق گردد.[۱۰۴]
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
ج) هدف اصلی، شناختن خدا و نزدیک شدن و رسیدن به اوست؛ توحید اجتماعی مقدمه و وسیله‌ی وصول به این هدف عالی است. زیرا – همچنان که قبلاً گفته شد – در جهان بینی توحیدی، جهان ماهیت «از اویی» و «به سوی اویی» دارد؛ از این رو کمال انسان در رفتن به سوی او و نزدیک شدن به اوست. انسان از یک امتیاز خاص بهره‌مند است و آن اینکه به حکم نَفَختُ فیهِ مِن رُوحی واقعیتش واقعیت خدایی است. فطرت بشر، فطرت خداجویانه است؛ از این رو سعادتش، کمالش، نجاتش، خیر و صلاح و فلاحش در معرفت و خدا و پرستش و پیمودن بساط قرب اوست، ولی نظر به اینکه انسان بالطبع اجتماعی است و اگر انسان را از جامعه جدا کنیم دیگر انسان نیست، و اگر بر جامعه نظامات متعادل اجتماعی حکمفرما نباشد، حرکت خداجویانه‌ی انسان امکان پذیر نیست، پیامبران به اقامه‌ی عدل و قسط و نفی ظلم و تبعیض پرداخته‌اند. علی هذا ارزشهای اجتماعی، از قبیل عدل، آزادی، مساوات، دموکراسی، و همچنین اخلاق اجتماعی، از قبیل جود، عفو، محبت و احسان ارزش ذاتی ندارند و بالذات کمالی برای بشر محسوب نمی شود؛ همه‌ی ارزششان ارزش مقدمی و وسیله‌ای است که قطع نظر از ذی المقدمه، بود و نبود آنها علی السویه است. اینها شرایط وصول به کمالند، نه خود کمال، مقدمات فلاح و رستگاری‌اند، نه خود فلاح و رستگاری، وسایل نجاتند و نه خود نجات.
د) نظریه چهارم این است که همچنان که در نظریه سوم آمد، غایت انسان و کمال انسان، بلکه غایت و کمال واقعی هر موجودی، در حرکت به سوی خدا خلاصه می‌شود و بس. ادعای این که پیامبران از نظر ثنوی بوده‌اند، شرک لایُغفر است، همچنان که ادعای این که هدف نهایی پیامبران فلاح دنیوی است و فلاح دنیوی جز برخورداری از مواهب طبیعت و زندگی در سایه عدل و آزادی و برابری و برادری نیست، ماده پرستی است ولی برخلاف نظریه سوم، ارزشهای اجتماعی و اخلاقی با این که مقدمه و وسیله‌ی وصول به ارزش اصیل و یگانه‌ی انسان یعنی خداشناسی و خداپرستی است، فاقد ارزش ذاتی نیستند.
ارزش‌های اخلاقی و اجتماعی نسبت به معرفت حق و پرستش حق، ریشه فطری دارد. چنین نیست که اگر انسان به معرفت کامل حق و پرستش حق رسید، وجود و عدم راستی، درستی، عدل، کرم، احسان، خیرخواهی، جود و عفو عَلَی السویه است زیرا اخلاق عالی انسان نوعی خداگونه بوده است دتَخَلَّقوا بِاَخلاقِ الله[۱۰۵] و در حقیقت درجه و مرتبه‌ای از خداشناسی و خداپرستی است ولو به صورت ناآگاهانه، یعنی علاقه انسان به این ارزشها ناشی از علاقه‌ی فطری به متصف شدن به صفات خدایی است، همچنین خود انسان توجه به ریشه‌ی فطری آنها نداشته باشد و احیاناً در شعور آگاه خود منکر آن باشد. این است که معارف اسلامی می‌گوید: دارندگان اخلاق فاضله، از قبیل عدالت، احسان، جود و غیره هر چند مشکوک باشند، اعمالشان در جهان دیگر بی اثر نیست. این گونه افراد اگر کفر و شرکشان از روی عناد نباشد، به نوعی در جهان دیگر مأجورند. در حقیقت این گونه اشخاص بدون آنکه خود آگاه باشند، به درجه‌ای از خداپرستی رسیده‌اند.[۱۰۶]
۳-۳-۲- دعوت به مکارم اخلاق
کلمه کرامت در آثار زیاد آمده و همان مفهوم بزرگواری را دارد. جمله‌ای است از پیامبر (ص) فرمود: «اِنّی بُعثتُ لِاُتَمِّمَ مکارِمَ اخلاق»[۱۰۷]. گاهی در ترجمه فارسی، این جمله را غلط ترجمه می‌کنند، می‌گویند: پیغمبر فرمود که من مبعوث شدم که اخلاق نیک را تکمیل کنم. نه، این ترجمه رسایی نیست. پیغمبر بیشتر از این گفت. اگر پیغمبر (ص) گفته باشد: من مبعوث شدم که اخلاق نیک را تکمیل کنم این چیز تازه‌ای است، نیست هر صاحب مکتبی، هر نوع اخلاقی آورده باشد، عقیده‌اش این است که اخلاق نیک همین است که من می‌گویم. آن اخلاقی که اساساً دستور تَدَنّی و پَستی می‌دهد هم معتقد است که اخلاق نیک همین است. آن دیگری مثل «نیچه» که اساساً می‌گوید: بشر باید تکیه‌اش به زور باشد، گناهی بالاتر از ضعف نیست، به ضعیف ترحم نکنید و زیر بالش را نگیرید، هم می‌گوید: اخلاق نیک همین است که من می‌گویم. پیغمبر (ص) نه تنها فرمود اخلاق، بلکه نیکی را هم در مکتب خود تفسیر کرد، من تنها نمی‌گویم نیک، نیک را همه می‌گویند، این که چیز تازه‌ای نیست. بُعثتُ لِاُتَمِّمَ مکارِمَ اخلاق، من مبعوث شدم که اخلاقی را تکمیل کنم که در آن روح مکرمت هست؛ یعنی اخلاق بزرگواری، اخلاق آقایی، اما نه آقایی به معنای آن سیادتی که بر دیگری مسلط بشوم بلکه آقایی که روح من آقا باشد و از پستی، دئانت، دروغ، غیبت، از تمام صفات رذیله احتراز داشته باشد، خودش را برتر و بالاتر از اینها بنداند و در این زمینه به قدری ما در آثار اسلامی داریم که اِلی ماشاءِالله.[۱۰۸]
۳-۳-۳- دعوت به تعلیم و تعلم
رسول گرامی اسلام (ص) وارد مسجد مدینه شد. چشمش به دو اجتماع افتاد که از دو دسته تشکیل شده بود و هر دسته‌ای حلقه‌ای تشکیل داده، سرگرم کاری بودند. یک دسته مشغول عبادت و ذکر، و دسته دیگر به تعلیم و تعلم و یاد دادن و یاد گرفتن سرگرم بودند. هر دو دسته را از نظر گذرانید و از دیدن آنها مسرور و خرسند شد. به کسانی که همراهش بودند رو کرد و فرمود: این هر دو کار نیک می‌کند و بر خیر و سعادتند. آن گاه جمله‌ای اضافه کرد: لکن من برای تعلیم و دانا کردن فرستاده شده‌ام. پس خودش به طرف همان دسته تعلیم و تعلم اشتغال داشتند رفت و در حلقه‌ی آنها نشست.[۱۰۹]
۳-۳-۴- دعوت به آزادی اجتماعی و معنوی
در نصّ قرآن مجید یکی از هدفهایی که انبیاء داشته‌اند، این بوده است که به بشر آزادی اجتماعی بدهند، یعنی افراد را از اسارت و بندگی و بردگی یکدیگر نجات بدهند. قرآن کتاب عجیبی است، بعضی از معانی و مفاهیم است که در یک عصر، به اصطلاح گل می‌کند، زنده می‌شود، اوج می‌گیرد ولی در عصرهای دیگر اگر نگاه بکنید، آن قدر اوج نداشته است. در بعضی از عصرها می‌بینیم که برخی از کلمات به حق اوج می‌گیرد، وقتی به قرآن مرجعه می‌کنیم، می‌بینیم چقدر در قرآن این کلمه اوج دارد و این عجیب است. یکی از حماسه‌های قرآنی، همین موضوع آزادی اجتماعی است. من خیال نمی‌کنم که شما بتوانید جمله‌ای زنده‌تر و موج دارتر از جمله‌ای که در این مورد در قرآن هست پیدا کنید. شما در هیچ زمانی پیدا نخواهید کرد نه در قرن ۱۸ و نه ۱۹، و نه در قرن ۲۰، در این قرنهایی که شعار فلاسفه‌ی بشر آزادی بوده است، و آزادی بیش از اندازه زبانزد مردم بوده و شعار واقع شده است، شما چه جمله‌ای پیدا کنید زنده‌تر و موج دارتر از این جمله که قرآن دارد.[۱۱۰]
خداوند در این آیه «قُلْ یا أهْلَ الْکِتاب تَعالوْا إلی کَلِمَهٍ إلی کَلِمَهٍ سواءٍ بَیْنَنا وَ بَیْنَکُمْ ألّا نَعْبُدُ إلّا اللهَ وَلا نُشْرِکَ بِهِ شَیْئاً وَلا یَتَّخِذُ بَعْضُنا بَعْضاً أرْباباً مِنْ دُونِ الله»
ای پیغمبر! به این کسانی که مدعی پیروی از یک کتاب آسمانی گذشته هستند، به این یهودی‌ها، به این مسیحی‌ها، به این زرتشتی‌ها و حتی شاید به این صائبی‌ها – که در قرآن اسمشان آمده است – و به همه‌ی ملت‌هایی که پیرو یک کتاب قدیم آسمانی هستند، این طور بگو: بیایید همه ما جمع شویم دور یک کلمه، زیر یک پرچم، آن پرچم چیست؟ دو جمله بیشتر ندارد: یک جمله اش این است ألّا نَعْبُدُ إلّا اللهَ وَلا نُشْرِکَ بِهِ شَیْئاً. در مقام پرستش جز خدای یگانه چیزی را پرستش نکنیم نه مسیح را بپرستیم، نه غیر مسیح را و نه هر اهرمن را پرستش کنیم، جز خدا هیچ موجود را پرستش نکنیم.
جمله دوم: وَلا یَتَّخِذُ بَعْضُنا بَعْضاً أرْباباً مِنْ دُونِ الله. این که هیچ کدام از ما دیگری را بنده و برده خودش نداند و هیچ کش هم یک نفر دیگر را ارباب و آقای خودش نداند، یعنی نظام آقایی و نوکری ملغا، نظام استثمار ملغا شده و هیچ کس حق استثمار و استعباد دیگری را نداشته باشد و این آزادی معنوی است که قرآن صراحتاً بیان کرده و وظیفه پیغمبران است که علاوه بر اینکه نه تنها مبلغ آزادی اجتماعی هستند به بشر آزادی معنوی بدهند و آزادی معنوی است که بیشتر از هر چیز دیگر ارزش دارد. تنها آزادی اجتماعی مقدس نیست.
در اینجاست که یک مبلّغ اسلامی باید بسیار با نگاه تیزبینانه علاوه که مردم را متوجه آزادی اجتماعی می‌کند باید آنها را هم به آزادی معنوی که مقدس‌تر است آگاه سازد. چون آزادی اجتماعی بدون آزادی معنوی میسر و عملی نیست. و این است درد امروز جامعه بشری که بشر امروز می‌خواهد آزادی اجتماعی را تأمین کند ولی به دنبال آزادی معنوی نمی‌رود؛ یعنی نمی‌تواند قدرتش را ندارد چون آزادی معنوی را جز از طریق نبوت، انبیاء، دین، ایمان و کتاب‌های آسمانی نمی‌توان تأمین کرد.
۳-۳-۵- دعوت به فطرت و اندیشه
در نهج البلاغه جمله معروفی است درباره فلسفه بعثت انبیاء، می‌فرماید: فَبَعَثَ فیهِم رُسُلَهُ، وَاتَرَ الیهِم انبیاءَه لِیَستَأ دُوهم میثاق فِطرَتِهِ وَ تَذکّرَ و هُم منسِی نَعمتِهِ و یحتجّوا عَلَیهِمِ بالتّبلیغ[۱۱۱]. یعنی خدا پیامبران را یکی پشت سر دیگری فرستاد. برای چه؟ برای اینکه خدا پیمانی با تکوین در سرشت آدمیان نهاده است (می‌خواهد بگوید: دین، امری نیست که بر بشر تحمیل شده باشد، بلکه پاسخ به ندای فطرت بشر است. پیغمبران آمده‌اند که پیام خدا را به مردم ابلاغ کنند و از این راه با مردم اتمام حجت نمایند. در نهج البلاغه آمده که حضرت می‌فرماید: در عقل‌های مردم، در فکر مردم، در روح مردم، در اعماق باطن مردم، گنجهایی مدفون است، گنج‌هایی عقلانی در عقل مردم وجود دارد ولی روی این گنج‌ها را خاک‌ها و غبار پوشانیده است. پیغمبران آمده‌اند تا این غبارها را، این لایه‌های خاک را بزدایند و این گنجی را که مردم در درون خود دارند، به خود آنها بنمایانند. هر فردی در خانه‌ی روح و روان خود گنجی دارد و از آن بی خبر است. پیغمبران آمده‌اند آن گنج را بنمایانند، تا هر کس با کمال شوق و شور و ابتهاج در صدد بیرون آوردن گنج خودش باشد. پیغمبران خدا همه مبلّغند به این بیان که عرض کردم، ولی همه مشرّع نیستند. این است که پیغمبران خدا دو دسته‌اند: پیغمبرانی که هم مشرعند و هم مبلّغ، و پیغمبرانی که فقط مبلغند. پیغمبران مشرع، یعنی پیغمبران قانونگذار که عده‌شان خیلی کم است. جمیعاً پنج تا می‌شوند: نوح، ابراهیم، موسی، عیسی و خاتم الانبیاء محمد مصطفی (ص) ولی همه‌ی پیغمبران مبلغ رسالات الهی هستند، همچنان که آمر به معروف و ناهی از منکر هستند. این که می‌گویند ۱۲۴۰۰۰ پیغمبر آمده‌اند، هر پیغمبری برای بشر قانون نیاورده، آنها که قانون آورده محدودند. سایر پیغمبران مبلغ پیامی بوده اند که پیغمبران مشرع آوردند و آنها را پیغمبران تبلیغی باید گفت. همان طوری که بعد از پیغمبر آخر الزّمان و خاتم، پیغمبران مشرعی نخواهد آمد، بعد از او پیغمبر مبلّغی هم نخواهد آمد، ولی مبلّغ باید باشد، چطور؟
چون دوره‌ی ختیمیّه، دوره‌ی کمال و بلوغ بشر است. در این دوره آن وظیفه‌ای که ۱۲۴۰۰۰ پیغمبر منهای پنج تا انجام می‌دادند [و در واقع خدا خودش انجام می‌دهد، یعنی پیغمبرانی را برای این کار مبعوث می‌کرد] یعنی تبلیغ را، باید مردم عادی انجام بدهند، غیر پیغمبران باید انجام بدهند، علما و غیرعلما باید انجام بدهند. این است که مبلّغین واقعی اسلام، پیامبران پیامبرند، یعنی پیام پیامبر را به مردم می‌رسانند.[۱۱۲]
بخش چهارم:
۳-۴- مخاطبان تبلیغ درسیره رسول الله(ص)
مخاطبان مبلغ هنگام تبلیغ در حقیقت همان مخاطبان ایدئولوژی اسلام و قرآن هستند. ایدئولوژی‌ها دو گونه‌اند: انسانی و گروهی.
ایدئولوژی‌های انسانی، یعنی ایدئولوژی‌هایی که مخاطب آنها نوع انسان است، نه قوم یا نژاد یا طبقه خاص، و داعیه‌ی نجات نوع انسان را دارد، نه نجات و رهایی گروه یا طبقه معین. طرحی که ارائه می‌دهد، شامل همه‌ی انسانهاست، نه دسته‌ی مخصوصی، پشتیبانان و حامیانی که جلب می‌کند، از میان همه‌ی قشرها، گروه ها، ملت‌ها و طبقات است، نه یک قشر یا گروه معین.
ایدئولوژی گروهی، برعکس، مخاطبش گروه یا طبقه یا قشر خاص است و داعیه‌ی رهایی و نجات یا سیادت و برتری همان گروه را دارد و مخاطبش هم تنها همان گروه است و طرحی هم که ارائه می‌دهد، ویژه‌ی همان گروه است و تنها از میان همان گروه هم پشتیبانی و حامی و جذب می‌کند و سرباز می‌گیرد.
هر یک از این دو نوع ایدئولوژی، مبنی بر نوعی دید درباره‌ی انسان است. ایدئولوژی عام و انسانی، مانند ایدئولوژی اسلامی، نوعی شناخت از انسان دارد که از آن به فطرت تعبیر می‌شود. از نظر اسلام، انسان در جریان خلقت، مقدم بر تأثیر عوامل تاریخی و عوامل اجتماعی، دارای بعد وجودی خاص شده و استعدادهایی والا – که او را از حیوان متمایز می‌کند و به او هویت می‌بخشد – به او داده شده است. طبق این نظر، انسان در متن خلقت از نوعی شعور وجدان نوعی که در همه‌ی انسانها وجود دارد بهره‌مند شده و همان وجان فطری به او تعیین نوعی و صلاحیت دعوت، مخاطب واقع شدن، حرکت و جنبش داده است. این ایدئولوژی‌ها با تکیه به وجدان فطری مشخص نوع انسان، دعوت خود را آغاز می‌کنند و حرکت می‌آفرینند.
گروهی از ایدئولوژی‌ها دیدی دیگر از انسان دارند. از نظر یان ایدئولوژی‌ها، انسان نوعی، صلاحیت دعوت و طرف خطاب قرار گرفتن و حرکت و جنبش ندارد، زیرا شعور و وجدان و گرایش‌های انسان تحت تأثیر عوامل تاریخی در حیات ملی و قومی و یا تحت تأثیر عوامل اجتماعی در موضع طبقاتی انسان مشخص می‌شود. انسان مطلق، صرف نظر از عوامل تاریخی یا اجتماعی خاص، نه شعور دارد و نه وجدان و نه صلاحیت دعوت و خطاب، بلکه موجودی انتزاعی است، نه عینی.
مارکسیسم و همچنین فلسفه‌های ملی و قومی بر چنین دیدی از انسان مبتنی است. خاستگاه این فلسفه‌ها منافع طبقاتی و یا احساسات قومی و نژادی و حداکثر فرهنگ قومی است.[۱۱۳]
بدون شک ایدئولوژی اسلامی از نوع اول و خاستگاه آن، فطرت انسان است، لهذا مخاطب اسلام «الناس =» عموم مردم است. نه طبقه یا گروه خاص.
اسلام عملاً توانسته از میان همه‌ی گروه ها حامی و پشتیبان جلب کند، حتی از میان طبقه‌ای که با آنها به نبرد برخاسته است. یعنی طبقه‌ی مَلأ و مُترفِ به اصطلاح قرآن.
سربازگیری از طبقه‌ای علیه خود آن طبقه و از گروهی علیه منافع خود آن گروه، بلکه شورانیدن یک فرد علیه تبهکاری شخص خودش، کاری است که اسلام فراوان در طول تاریخ کرده و می‌کند. اسلام به حکم آنکه دین است و در درونی‌ترین لایه‌های وجود انسان نفوذ می‌کند، و از طرف دیگر بر فطرت انسانی انسان تکیه دارد، قادر است فرد را علیه تبهکاری خودش برآشوباند و بشوراند و انقلاب خود علیه خود به وجود آورد که نامش «توبه» است. ایدئولوژیهای گروهی و طبقاتی، تنها قدرت انقلابی‌شان شورانیدن فرد علیه فرد دیگر، یا طبقه علیه طبقه‌ی دیگر است، ولی هرگز قادر نیستند انقلاب فرد علیه خود برپا کنند، همچنان که قادر نیستند فرد را در درون خود از ناحیه خود تحت مراقبت و کنترل قرار دهند.[۱۱۴]
اسلام به حکم این که مذهب است – و به حکم این که دین خاتم است، بیش از هر مذهب آسمانی دیگر – برای برپا داشتن عدالت اجتماعی آمده و قهراً هدفش نجات محرومان و مستضعفان نیستند، همچنان که حامیان خود را تنها از این طبقه جلب نکرده است. اسلام حتی از میان طبقاتی که به نبرد با آنها برخاسته است، با تکیه به نیروی مذهب از یک طرف و بر فطرت انسانی انسان از طرف دیگر – به گواهی تاریخ – سرباز گرفته است. اسلام تئوری پیروزی انسانیت بر حیوانیت، علم بر جهل، عدالت بر ظلم، مساوات بر تبعیض، فضیلت بر رذیلت، تقوا بر بی بند و باری، توحید بر شرک است. پیروزی مستضعفان بر جباران و مستکبران یکی از مظاهر و مصادیق این پیروزیهاست.[۱۱۵]
نکاتی در قرآن وجود دارد که از آن استنباط کرد و می‌توان تشخیص داد که مخاطبان قرآن چه کسانی هستند. در قرآن تعبیراتی نظیر هُدیً لِلمُتَقین، هدایت است برای پرهیزکاران. در اینجا سوالی پیش می‌آید که هدایت برای پرهیزکاران لزومی ندارد، زیرا آنها خود پرهیزکارند و از سوی دیگر، می‌بینیم که قرآن خود را چنین معرفی می‌کند. در سوره ص آیات ۸۷ و ۸۸ :
«إنَّ هُوَ ألّا ذِکْرٌ لِلعالَمینَ وَلَتَعْلَمُنَّ نَبَأَهُ بَعْدَ حِینٍ»
این قرآن نیست مگر مایه‌ی بیداری همه‌ی جهانیان و خبرش را خواهید شنید.
پس آیا این کتاب برای همه جهانیان است یا صرفاً برای مؤمنین؟ باز در آیه دیگر، پروردگار سبحان خطاب به پیامبر می‌گوید:
«وَما ارسَلناکَ اِلّا رَحمَهً لِلعالَمین»
«ما تو را نفرستادیم مگر آن که رحمتی هستی برای همه‌ی عالمیان»
در آیاتی که خطاب قرآن به همه‌ی مردم است، در واقع می‌خواهد بگوید: قرآن اختصاص به قوم و دسته‌ی خاصی ندارد، هر کس به سمت قرآن بیاید نجات پیدا می‌کند؛ و اما در آیاتی که از کتاب هدایت بودن برای مؤمنین و متقین نام می‌برد، می‌خواهد این نکته را روشن کند که در نهایت چه کسانی رو به سوی قرآن خواهند آورد و چه گروه هایی از آن دوری خواهند گزید. قرآن از قوم خاص و قبیله معینی به عنوان علاقه‌مندان و ارادتمندان خود یاد نمی‌کند. نمی‌گوید قرآن در تیول این قوم یا آن قوم قراردارد و در واقع همه افراد را مخاطب خودش می‌داند. قرآن برخلاف سایر مکاتب است، انگشت روی منافع یک طبقه‌ی خاص نمی‌گذارد. نمی‌گوید مثلاً صرفاً برای تأمین منافع لان طبقه آمده است. مثلاً نمی‌گوید تنها وقتی هدفش حمایت از طبقه کارگران است، یا پشتیبانی از طبقه کشاورزان، قرآن در مورد خودش تأکید می‌کند که کتابی است برای برقراری عدالت.[۱۱۶]
درباره‌ی پیامبران می‌گوید:
«وَأَنزَلْنَا مَعَهُمُ الْکِتَابَ وَالْمِیزَانَ لِیَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ»[۱۱۷]
قرآن قسط و عدالت را برای کل جامعه انسانی می‌خواهد، نه فقط برای این طبقه یا آن قوم و قبیله. قرآن برای جلب انسانها به سمت خود – برخلاف بعضی مکتب‌ها، مثل نارسیسم – بر روی تعصبات آنها انگشت نمی‌گذارد. همچنین برخلاف دیگر از مکتب‌ها، مثل مارکسیسم، بر روی منفعت طلبی و نفع پرستی انسان‌ها تکیه نمی‌کند و آنها را از راه منافعشان به حرکت درنمی‌آورد. زیرا در این صورت، دیگر عدالت و حق برای گروندگان هدف نخواهد بود، بلکه رسیدن به منافع و ارضای خواسته‌ها، هدف قرار می‌گیرد.
قرآن همان طور که برای وجدان عقلی انسان اصالت قائل است، برای او یک اصالت وجدانی و فطری نیز قائل است و براساس همان فطرت حق جویی و عدالت طلبی است که انسانها را به سیر و حرکت وا می‌دارد، و از این رو پیامش منحصر به طبقه‌ی کارگر یا کشاورز یا محروم و مستضعف نمی‌شود. قرآن به ظالم و مظلوم، هر دو، خطاب می‌کند که به راه حق بیایند. موسی، هم به بنی اسرائیل و هم به فرعون پیام خدا را ابلاغ ی‌کند و از آنها می‌خواهد که به پروردگار ایمان بیاورند و در راه او حرکت کنند. حضرت محمد رسالت و دعوت خود را، هم به سران قریش و هم ابوذر و عمار عرضه می‌کند. قرآن نمونه‌های متعددی از برانگیختن فرد علیه خودش و بازگشت از مسیر گمراهی و تباهی (توبه) ذکر می‌کند.
البته قرآن خود به این نکته توجه دارد که بازگشت آنها که رفاه و تنعم به سر می‌برند، به مراتب دشوارتر از بازگشت محرومان و ستمدیدگان است.
گروه دوم به اقتضای طبع در راه عدالت حرکت می‌کنند، اما گروه اول باید از منافع شخصی و گروهی خود صرف نظر کنند و پا روی امیال و خواست‌های خود بگذارند.
قرآن می‌گوید: گروندگان به او آنها هستند که روحشان پاک و تصفیه شده است و این گروندگان صرفاً براساس حقیقت جویی و عدالت طلبی – که فطری هر انسانی است – به قرآن گرایش پیدا کرده‌اند، نه به اقتضای منافع و تمایلات مادی و جاذبه‌های دنیوی.[۱۱۸]
بخش پنجم:
۳-۵- اصول تبلیغ در سیره رسول الله (ص)
۳-۵-۱- رهبری و هدایت و سامان دادن مردم
«پیامبری با آن که مسیر معنوی به سوی خدا و تقرب به ذات او و بریدن از خلق (سیر من الخلق الی الحق) آغاز می‌شود، که مستلزم انصراف از برون و توجه به درون است، ولی سرانجام با بازگشت به خلق و برون، به منظور اصلاح و سازمان بخشیدن به زندگی انسان و هدایت آن در یک مسیر صحیح (سیر بالحق فی الحق) پایان می‌یابد.
کلمه «نبی» در زبان عربی به معنای «خبرآورنده» است و در فارسی کلمه «پیامبر» همان معنا را می‌دهد و کلمه‌ی «رسول» در زبان عربی به معنای «فرستاده» است.
پیامبر پیام خدا را به خلق خدا ابلاغ می‌کند و نیروهای آنها را بیدار می کند و سامان می‌بخشد و به سوی خداوند و آنچه رضای خداوند است، یعنی صلح و اصلاح طلبی و بی آزاری و آزادی از غیر خدا و راستی و درستی و محبت و عدالت و سایر اخلاق حسنه دعوت می‌کند و بشریت را از زنجیره اطاعت هوای نفس و اطاعت انواع بتها و طاغوتها رهایی می‌بخشد[۱۱۹].
«اقبال لاهوری» تفاوت پیامبران را با سایر افرادی که مسیر معنوی به سوی خدا دارند «عرفاً» ولی رسالت پیامبری ندارند و اقبال آنها را «مرد باطنی» می‌خواند، چنین بیان می‌کند: «مرد باطنی نمی‌خواهد که پس از آرامش و اطمینانی که [در مسیر معنوی] پیدا می‌کند، به زندگی این جهانی باز گردد، اما در آن هنگامی که بنا بر ضرورت باز می‌گردد، بازگشت او برای تمام بشریت سود چندانی ندارد، ولی بازگشت پیغمبر جنبه‌ی خلاقیت و ثمربخشی دارد؛ بازمی‌گردد و در جریان زمان وارد می‌شود، به این قصد که جریان تاریخ را تحت ضبط درمی‌آورد و از این راه، جهان تازه‌ای از کمال مطلوبها خلق کند. برای مرد باطنی، آرامش مرحله نهایی است، برای پیغمبر، بیدار شدن نیروهای روان شناختی اوست که جهان را تکان می‌دهد و این نیروها چنان حساب شده است که کاملاً جهان بشری را تغییر دهد.»[۱۲۰]
بنابراین، رهبری خلق و سامان بخشیدن و به حرکت آوردن نیروهای انسانی در جهت رضای خدا و صلاح بشریت لازم لاینفک پیامبری است.
۳-۵-۲- خدا محوری
پیامبران به حکم این که تکیه گاه خدایی دارند و هرگز از یاد نمی‌برند که «رسالتی» از طرف خداوند بر عهده‌ی آنها گذاشته شده است و کار «او» را انجام می‌دهند، در کار خود نهایت «خلوص» را دارند؛ یعنی هیچ منظوری و هیچ هدفی جز هدایت بشر – که خواسته خداوند است – ندارند؛ از مردم «اجرا» برای انجام رسالت خود نمی‌خواهند.
قرآن کریم در سوره الشعراء به طور خلاصه گفتاری بسیاری از پیامبران در مواجهه با قومشان نقل کرده است و البته هر پیغمبری به مناسبت مشکل و مشکلاتی که در راه خویش می‌دیده است، یک نوع پیام برای قوم خود داشته است، ولی یکی از مطالبی که در پیام همه‌ی پیامبران تکرار شده است، این است که: من اجر و مزدی از شما نمی‌خواهم، لهذا خلوص و بی نظری، یکی از مشخصات پیامبری است و به همین جهت پیام پیامبران همواره با یک «قاطعیت» بی‌نظیر همراه است.
پس یک مبلغ اسلامی هم باید در رفتار خود خدا محور باشد و قاطعیت تمام به امر تبلیغ بپردازد اگرچه افرادی هم مخالف با او باشند[۱۲۱].
۳-۵-۳- داشتن قاطعیت
پیامبران به حکم این که خود را «مبعوث» احساس می‌کنند و در رسالت خویش و ضرورت آن و ثمربخشی آن کوچکترین تردیدی ندارند، با چنان «قاطعیتی» پیام خویش را تبلیغ می‌کنند و از آن دفاع می‌کنند برای آن نتوان یافت.
موسی بن عمران به اتفاق برادرش هارون – در حالی که جامه‌هایی پشمینه بر تن و عصاهای چوبین در دست داشتند و همه‌ی تجهیزات ظاهری‌شان منحصر این بود بر فرعون وارد شدند و او را دعوت کردند و با کمال قاطعیت ابراز داشتند. اگر دعوت ما را نپذیری، زوال حکومت تو قطعی است و اگر دعوت ما را بپذیری و به راهی که ما می‌خواهیم وارد شوی، ما عزت تو را تضمین می‌کنیم. فرعون با تعجب فراوان گفت: اینها را ببینید که از تضمین عزت من در صورت پیروی آنها و گرنه زوال حکومت من سخن می‌گویند[۱۲۲]!
پیغمبر اکرم (ص) در سالهای اول بعثت – که عده‌ی مسلمانان شاید از شمار انگشتان دو دست تجاوز نمی‌کرد – در جلسه‌ای که تاریخ نام آن را به جلسه‌ی «یَومُ الاِنذار» ضبط کرده است، بزرگان بنی هاشم را گرد آورد و رسالت خویش را به آنان ابلاغ فرمود و با صراحت و قاطعیت اعلام کرد که دین من جهانگیر خواهد شد و سعادت شما در پیروی و قبول دعوت من است. این سخن، آن چنان سنگین و باور نکردنی آمد که جمعیت با تعجب به یکدیگر نگاه کردند و جوابی نداده، متفرق شدند.
هنگامی که ابوطالب، عموی پیامبر اکرم (ص) پیام قریش را مبنی بر این که حاضریم او را به پادشاهی برگزینیم، زیباترین دختران خود را به زنی به او بدهیم، او را ثروتمندترین فرد خود گردانیم، به شرط این که از سخنان خود دست بردارد، به آن حضرت ابلاغ کرد، در جواب فرمود:
«به خدا قسم اگر خورشید را در یک کفم و ماه را در کف دیگرم قرار دهند، هرگز از دعوت خود دست برنمی‌دارم»[۱۲۳].
آری، همان طور که عصمت از گناه و عصمت از اشتباه در رهبری انسان‌ها از لوازم مجهز بودن نیروی وحی و اتصال به خداست تا خلوص و همچنین قاطعیت نیز از لوازم پیامبری است و طبع آن یک مبلّغ اسلامی که پیرو پیامبر اکرم (ص) است باید در بیان ارزشهای دینی هم با قاطعیت آنها را بیان کند و بهترین راهکارها را به کار گیرد و بسیار زیرکانه آنها را گسترش دهد.
۳-۵-۴- سازندگی فرد و جامعه
پیامبران که به نیروها تحرک می‌دهند و سامان می‌بخشند، در جهت ساختن فرد و ساختن جامعه انسانی است، و به عبارت دیگر، در جهت سعادت بشری است، محال و ممتنع است که در جهت فاسد کردن فرد و یا تباهی جامعه انسانی صورت می‌گیرد. علی هذا اگر اثر دعوت یک مدعی پیامبری فاسد ساختن انسانها، از کار انداختن نیروهای آنها، یا به فحشا و هرزگی افتادن انسانها و یا تباهی جامعه‌ی انسانی و انحطاط مجتمع انسانی باشد، خود دلیل قاطعی است بر این که مدعی در دعوی خودش صادق نیست.
۳-۵-۵- درگیری و مبارزه با شرک و ستم خرافه
در افتادن با شرک‌ها، خرافه‌ها، جهالت‌ها، ساخته‌های خیالبافانه، ظلم‌ها و ستم‌ها و ستمگری‌ها، یکی دیگر از علائم و نشانه‌های صداقت پیامبری یک مدعی پیامبری است، یعنی محال است که یک نفر پیامبر واقعی از جانب خدا برگزیده شود و در پیامش چیزی باشد که بوی شرک بدهد و یا به کمک ظالم و ستمگر بشتابد و ظلم و بی عدالتی را تأیید نماید و یا در برابر شرک‌ها، جهالت‌ها، خرافات و ستمگری‌ها سکوت کند و به ستیزه و مبارزه برنخیزد.
توحید، عقل، عدل از اصول دعوت همه‌ی پیامبران است و تنها دعوت افرادی که در این مسیر دعوت می‌کنند، قابل مطالعه و مطالبه‌ی دلیل و معجزه است، یعنی اگر شخصی در پیام خود چیزی بر ضد توحید یا بر ضد حکم قطعی و مسلم همه عقول و یا بر ضد عدل و تأیید ظلم بیاورد، پیامش ارزش مطالعه و مطالبه‌ی دلیل هم ندارد؛ همچنان که اگر یک مدعی پیامبری مرتکب گناه یا اشتباه شود توانایی رهبری خلق را نداشته باشد – هر چند منشأ این ناتوانی یک عیب جسمانی و یک بیماری نفرت آور نظیر جذام باشد – یا دعوتش در مسیر سازندگی انسانها نباشد، پیامش ارزش مطالبه‌ی دلیل و معجزه ندارد.
علی هذا چنین اشخاصی به فرض اعجازگر هم باشند و معجزات فراوانی هم ارائه نمایند، عقل پیروی آنها را جایز نمی‌شمارد.

 

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت fotka.ir مراجعه نمایید.

 

۲-۴- مدل رگرسیون لجستیک ۵۹
۳-۴- تجزیه و تحلیل فرضیات ۶۱
۴-۴- خلاصه نتایج ۶۸
:
مقدمه ۷۳
۱-۵- نتیجه گیری ۷۳
۲-۵- پیشنهادات مبتنی بر فرضیات تحقیق ۸۴
۳-۵- پیشنهادات برای تحقیقات آتی ۸۵
منابع ۸۶
فهرست جداول
جدول ۱-۳- نحوه محاسبه شرکت های نمونه ۵۴
جدول ۴-۱ آمار توصیفی متغیرها بر اساس مدل OVER 58
ادامه جدول ۴-۱ آمار توصیفی متغیرها بر اساس مدل CAPEX 59
جدول ۴-۲ نتایج برآورد مدل رگرسیون لوجستیک فرضیه اصلی اول ۶۴
جدول ۴-۳ نتایج برآورد مدل رگرسیون لوجستیک فرضیه اصلی دوم ۶۸
جدول ۴-۴-نتایج حاصل از آزمون فرضیه های پژوهش ۷۰

 

جهت دانلود متن کامل پایان نامه به سایت azarim.ir مراجعه نمایید.

چکیده

در ادبیات مالی مدیر بیش اطمینان مدیری است که به صورت سیستم آینده که بازده های آینده ی پروژه های شرکت را بیش برآورد می کند. چنین مدیری به صورت سیستم آینده احتمال و اثر رویدادهای مطلوب روی جریانات نقدی شرکت را بیش برآورد کرده و احتمال و اثر رویدادهای نا مطلوب را کم تخمین می زند. هدف این تحقیق، بررسی تاثیر ارکان کنترلی شرکت بر بیش اطمینانی مدیریت در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در بین سال های ۱۳۸۷ تا ۱۳۹۲ می باشد. نتایج تحقیق نشان داد، در سطح خطای ۵ درصد ضریب رگرسیونی تمرکز مالکیت بر بیش اطمینانی با مدل CAPEX برابر با (۱٫۹۶)، و ضریب رگرسیونی موظف بودن مدیرعامل بر بیش اطمینانی مدیریت براساس مدل OVER برابر با (۰٫۵۳۵) و ضریب رگرسیونی تمرکز مالکیت بر بیش اطمینانی مدیریت براساس مدل OVER برابر با (۱٫۷۶۹) می باشد که نشان می دهد، ارتباط مثبتی بین آنها و متغیرهای تحقیق وجود دارد. از طرف دیگر بین درصد مالکیت سرمایه گذاران نهادی با بیش اطمینانی مبتنی بر مدل CAPEX براساس ضریب (۰٫۸۱۱-) ارتباط منفی و معناداری بین آنها وجود دارد. همچنین بین درصد اعضای هیئت مدیره ی غیر موظف با بیش اطمینانی مبتنی بر مدل CAPEX و مدل OVER به ترتیب برابر با (۱٫۳۹۹-) و (۱٫۱۲۸-) ارتباط منفی و معناداری وجود دارد.
کلید واژه : حاکمیت شرکتی، بیش اطمینانی مدیریتی

 

فصل اول

 

کلیات

 

۱-۱- مقدمه

بسیاری از محققین ورشکستگی شرکت­های بزرگ را ناشی از ضعیف بودن حاکمیت شرکتی در آن­ها می­دانستند. یکی از بهترین مکانیزم­ های حاکمیت شرکتی برای کاهش تضاد منافع بین مدیران و مالکان استفاده از خدمات حسابرسان مستقل با کیفیت است. حاکمیت شرکتی در برگیرنده مجموعه روابط بین سهامداران، مدیران، حسابرسان و سایر افراد ذی­نفع است که متضمن برقراری نظام کنترلی به منظور رعایت حقوق سهامداران جزء و اجرای صحیح مصوبات مجمع و جلوگیری از سوء استفاده احتمالی است..در این فصل ابتدا بیان مسئله و ضرورت تحقیق ارائه می شود و ادامه فرضیات سوالات و اهداف تحقیق ارائه می گردد و در نهایت هم تعاریف متغیرهای تحقیق و روش تجزیه و تحلیل داده ارائه می گردد.
تصویر درباره بازار سهام (بورس اوراق بهادار)

 

۲-۱- بیان مسئله

بیش اطمینانی یا اعتماد به نفس بیش از حد، یکی از مهمترین مفاهیم مالی مدرن است که هم در تئوری های مالی و هم روانشنانسی جایگاه ویژه ای دارد. بیش اطمینانی سبب می شود انسان دانش و مهارت خود را بیش از حد و ریسک ها را کمتر از حد تخمین زده، احساس کند روی مسائل و رویدادها کنترل دارد، در حالیکه ممکن است در واقع این گونه نباشد. (فلاح شمس لیاستانی و همکاران، ۱۳۸۹). بیش اطمینانی یک از مهمترین یافته های علم روانشناسی در حوزه قضاوت و تصمیم گیری است. پژوهشگران دریافتند که افراد قابلیت هایشان را در خوب انجام دادن وظایفشان، بیش از اندازه برآورد کرده و این تخمین بیش از اندازه، با اهمیتی که آن وظایف برای شخص دارد، افزایش می یابد. همچنین، روانشناسان به این نتیجه رسیدند که افراد در هنگام تصمیم گیری و قضاوت به اطلاعات برجسته وزن بیشتری می دهند. افراد در مورد اخباری که به نظرشان درست می آید، بدون توجه به موثق بودن، منبع، اطمینان کرده و بر اساس آن، به نتیجه گیری های با اطمینانی اقدام می کنند. آن ها به اطلاع آینده که با باورهای موجودشان سازگار است، وزن بیشتری می دهند و به اطلاع آینده می بالند که باورهایشان را حمایت می کند و اطلاع آینده ای را که با باورهایشان همخوانی ندارد، از بین می برند. (جهانخانی و همکاران، ۱۳۸۸: ۱۲۳-۱۰۵). در ادبیات مالی مدیر بیش اطمینان مدیری است که به صورت سیستم آینده که بازده های آینده ی پروژه های شرکت را بیش برآورد می کند. چنین مدیری به صورت سیستم آینده احتمال و اثر رویدادهای مطلوب روی جریانات نقدی شرکت را بیش برآورد کرده و احتمال و اثر رویدادهای نا مطلوب را کم تخمین می زند. (هیتون[۱]، ۲۰۰۲؛ مالمندیر و تیت[۲]، ۲۰۰۵). بررسی آثار بیش اطمینانی مدیران بر رویه های شرکت، شامل رویه های حسابداری مهم است. بیش اطمینانی می تواند منجر به اتخاذ تصمیم آینده ی نادرست شده و با تحریف از سیاست های مناسب سرمایه گذاری، تامین مالی یا حسابداری، هزینه های گزافی بر شرکت تحمیل کند. اما بیش اطمینانی مدیریت می تواند در برخی شرایط منافعی داشته باشد. برای مثال، انگیزش مدیران بیش اطمینان برای پذیرش ریسک، کم هزینه تر از سایر مدیران است. مدیران بیش اطمینان بازده های آینده ی ناشی از پروژه های سرمایه گذاری شرکت را بیشتر برآورد می کنند. لذا ممکن است شناسایی زیان را به تاخیر انداخته و برآوردهای خوش بینانه در تعیین ارزش دارایی های جاری یا بلند مدت داشته باشند. با توجه به توضیحات داده شده، در این تحقیق به دنبال بررسی تاثیر ارکان کنترلی شرکت بر بیش اطمینانی مدیریت در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشیم.
حسابداری

 

۳-۱- ضرورت تحقیق

تا دهه (۱۹۸۰) تعارض نمایندگی بین سهامداران و مدیران موضوع اصلی در ادبیات حاکمیت شرکتی بود. به طور کلی این موضوع مورد قبول همگان بود که تمرکز مالکیت موجب کاهش مسایل نمایندگی می­ شود و این خود موجب بهبود عملکرد شرکت خواهد شد (شلیفر و ویشنی[۳]، ۱۹۹۷: ۷۳۷-۸۳). محققین این عامل را این طور توجیه می­کردند که افزایش تمرکز مالکیت موجب خواهد شد تا سرمایه ­گذاران بزرگ وارد ساختار مالکیت شرکت­ها شوند. این سرمایه ­گذاران انگیزه و قدرت کافی برای نظارت مدیران دارند، نظارت آنان موجب خواهد شد تا مدیران در جهت اهداف بلندمدت شرکت گام بردارند. (همان منبع). رسوایی­های انرون و ولدکام در سال (۲۰۰۲) موجب شد تا تحقیقات زیادی در زمینه حاکمیت شرکتی انجام شود. بسیاری از محققین یافته­اند که ساختار حاکمیت شرکتی مناسب بر عملکرد شرکت و ارزش بازار آن تاثیر مثبت دارد (گامپرز و دیگران[۴]، ۲۰۰۳: ۱۰۷-۱۵۵). حاکمیت شرکتی در برگیرنده مجموعه روابط بین سهامداران، مدیران، حسابرسان و سایر افراد ذی­نفع است که متضمن برقراری نظام کنترلی به منظور رعایت حقوق سهامداران جزء و اجرای صحیح مصوبات مجمع و جلوگیری از سوء استفاده احتمالی است. ماگ[۵] (۱۹۹۸: ۶۵-۹۸) به این نتیجه رسید که استفاده سرمایه ­گذاران نهادی از توانایی­هایشان برای نظارت بر مدیریت تابعی از میزان سرمایه­گذای آن­ها است. هر چه میزان سطح مالکیت نهادی بیشتر باشد، نظارت بر مدیریت بهتر انجام می­ شود و این یک ارتباط مستقیم است، در نتیجه موجب بهبود عملکرد و ارزش شرکت می­ شود. شرکت­ها معتقدند که حاکمیت شرکتی مناسب، مدیریت و کنترل اثربخش واحدهای تجاری را تسهیل می­ کند و از اینرو قادر به ارائه بازده بهینه برای کلیه دی­نفعان می­باشند. تحقیقات انجام شده در زمینه حاکمیت شرکتی (مولر و اسپیتز[۶]، ۲۰۰۶: ۲-۱۸) بر مبنای تئوری نمایندگی است و بر مساله تضاد منافع تمرکز می­ کند. تضاد منافع زمانی پیش می ­آید که منافع مدیران و مالکان در یک راستا نباشند. تئوری نمایندگی بیان می­دارد، شرکت­های با داشتن ساختار حاکمیت شرکتی بهتر، دارای عملکرد بهتر و ارزش بالاتری هستند و این امر را ناشی از پایین بودن هزینه­ های نمایندگی می­داند. تئوری نمایندگی هم­چنین بیان می­دارد که شرکت­ها زمانی بهتر اداره و نظارت می­شوند که دارای تمرکز مالکیت باشند، زیرا سهامداران عمده دارای انگیزه و توانایی کافی برای نظارت مدیر و افزایش کارایی شرکت هستند (جاستین و دیگران[۷]، ۲۰۰۹). هم­چنین انتظار می­رود که اگر مدیرعامل و رییس هیات مدیره یکی باشد، این ساختار به مدیرعامل اجازه می­دهد تا اطلاعات در دسترس سایر اعضای هیات مدیره را به طور موثری کنترل کند و بنابراین ممکن است از نظارت موثر جلوگیری به عمل آورد (جنسن[۸]، ۱۹۸۶: ۳۲۹-۴۲۳). بروان و کایلر[۹] (۲۰۰۶)، دیتمار و اسمیث[۱۰] (۲۰۰۷) در تحقیقات انجام شده خود نشان دادند، شرکت­های با داشتن مکانیزم­ های حاکمیت شرکتی بهتر دارای عملکرد بهتر و ارزش بازار بالاتری هستند.

 

۴-۱- اهداف تحقیق

 

۱-۴-۱- هدف اصلی تحقیق

 

 

تبیین ارتباط مولفه های حاکمیت شرکتی بر بیش اطمینانی مدیریت (طبق مدل CAPEX)

تبیین ارتباط مولفه های حاکمیت شرکتی بر بیش اطمینانی مدیریت (طبق مدل Over-Invest)

۲-۴-۱- اهداف فرعی اول

 

 

تبیین ارتباط تمرکز مالکیت بر بیش اطمینانی مدیریت (طبق مدل CAPEX)

تبیین ارتباط درصد هیات مدیره موظف بر بیش اطمینانی مدیریت (طبق مدل CAPEX)

تبیین ارتباط مالکیت نهادی بر بیش اطمینانی مدیریت (طبق مدل CAPEX)

تبیین ارتباط درصد اعضای غیر موظف هیأت مدیره بر بیش اطمینانی مدیریت (طبق مدل CAPEX)

۳-۴-۱- اهداف فرعی دوم

 

 

تبیین ارتباط تمرکز مالکیت بر بیش اطمینانی مدیریت (طبق مدل Over-Invest)

تبیین ارتباط درصد هیات مدیره موظف بر بیش اطمینانی مدیریت (طبق مدل Over-Invest)

تبیین ارتباط مالکیت نهادی بر بیش اطمینانی مدیریت (طبق مدل Over-Invest)

تبیین ارتباط درصد اعضای غیر موظف هیأت مدیره بر بیش اطمینانی مدیریت (طبق مدل Over-Invest)

۵-۱- سوالات تحقیق

 

۱-۵-۱- سوال اصلی

 

 

آیا مولفه های حاکمیت شرکتی بر بیش اطمینانی مدیریت (طبق مدل CAPEX) تاثیر معناداری دارد؟

آیا مولفه های حاکمیت شرکتی بر بیش اطمینانی مدیریت (طبق مدل Over-Invest) تاثیر معناداری دارد؟

۲-۵-۱- سوالات فرعی اول

 

 

آیا تمرکز مالکیت بر بیش اطمینانی مدیریت (طبق مدل CAPEX) تاثیر معناداری دارد؟

آیا درصد هیات مدیره موظف بر بیش اطمینانی مدیریت (طبق مدل CAPEX) تاثیر معنادار دارد؟

آیا مالکیت نهادی بر بیش اطمینانی مدیریت (طبق مدل CAPEX) تاثیر معنادار دارد؟

آیا درصد اعضای غیر موظف هیأت مدیره بر بیش اطمینانی مدیریت(طبق مدل CAPEX) تاثیر معنادار دارد؟

۳-۵-۱- سوالات فرعی دوم

 

 

آیا موظف بودن مدیرعامل بر بیش اطمینانی مدیریت طبق قانون تجارت (طبق مدل Over-Invest) تاثیر معنادار دارد؟

آیا تمرکز مالکیت بر بیش اطمینانی مدیریت (طبق مدل Over-Invest) تاثیر معناداری دارد؟

آیا مالکیت نهادی بر بیش اطمینانی مدیریت (طبق مدل Over-Invest) تاثیر معنادار دارد؟

آیا درصد اعضای غیر موظف هیأت مدیره بر بیش اطمینانی مدیریت(طبق مدل Over-Invest) تاثیر معنادار دارد؟

قانون تشکیل دادگاه های عمومی و انقلاب مصوب ۱۵/۴/۱۳۷۳ با اصلاحات بعدی

 

 

مواد ۹، ۱۷، ۲۰، ۳۲، ۳۳، تبصره ۱ ماده ۲۸ تبصره الحاقی از ماده ۴ اصلاحی ۲۸/۷/۱۳۸۱
مواد ۸، ۱۲، ۱۴، اصلاحی ۲۸/۷/۱۳۸۱
تبصره های ۱ و ۴ الحاقی از ماده ۲۰مورخ ۲۸/۷/۱۳۸۱
تبصره ۳ از ماده ۲۲ اصلاحی ۲۸/۷/۱۳۸۱

 

 

۱۲ ماده

 

 

 

۸

 

 

لایحه قانونی تشکیل دادگاه های عمومی مصوب ۲۰/۶/۱۳۵۸

 

 

ماده ۱۱

 

 

۱ ماده

 

 

 

۹

 

 

قانون تشکیل دادگاه های کیفری ۱ و ۲ شعب دیوانعالی کشور مصوب ۳۱/۳/۱۳۶۸

پایان نامه رشته حقوق

 

 

ماده ۲۹

 

 

۱ ماده

 

 

۱۰)- ماده ۴ قانون اداره تصفیه امور ورشکستگی مصوب ۲۴/۴/۱۳۱۸:
هرگاه کارکنان اداره تصفیه یا کسانشان تا درجه دوم از طبقه دوم نسبت به دارایی ورشکسته به نغع خود طرف معامله شوند آن معامله باطل است و متخلف تعقیب انتظامی خواهد شد[۱۰۴].
۱۱)-ماده ۳۲ قانون همه پرسی در جمهوری اسلامی ایران مصوب ۴/۴/۱۳۶۸:
اعضای اداری هیأت اجرائی (فرماندار یا بخشدار، رئیس ثبت احوال، دادستانم یا نماینده وی) در صورت تخلف از ماده ۱۹ این قانون با رعایت شرایط و امکانات خاطی و دفعات جرم و مراتب تأدیب از وعظ و توبیخ و تهدید و درجات تعزیر به مجازات کسر حقوق تا یک سوم و از یک ماه تا شش ماه حبس به حکم مراجع صالحه محکوم خواهند شد و در مورد بقیه اعضاء محرومیت تا دو نوبت انتخابات از عضویت هیئت های اجرایی و نظارت شعبه اخذ رأی می باشد.
۱۲)- ماده ۸۷ قانون انتخابات ریاست جمهوری مصوب ۵/۴/۱۳۶۴:
اعضای اداری هیئت اجرایی (فرماندار یا بخشدار، رئیس ثبت احوال، دادستان یا نماینده وی) در صورت تخلف از ماده ۴۱ و تبصره ماده ۴۷[۱۰۵]این قانون به مجازات کسر حقوق تا یک سوم و از یک ماه تا شش ماه به حکم مراجع صالحه محکوم به حبس خواهند شد و در مورد بقیه اعضاء محرومیت تا دو نوبت انتخابات از عضویت هیئت اجرایی و نظارت و شعب اخذ رأی می باشد.
۱۳)- ماده ۵۲ قانون اصلاح قسمتی از اصول تشکیلات دادگستری مصوب ۱۳۳۳:
به منظور حفظ بی طرفی کامل در انجام وظیفه و رعایت احترام و شئون قضایی، عضویت متصدیان مشاغل قضایی در احزاب سیاسی و حزبی ممنوع است[۱۰۶]. تخلف از مفاد این ماده موجب تعقیب در دادگاه عالی انتظامی و انفصال از خدمت قضایی خواهد بود.
۱۴)-ماده ۲۱ قانون اصول تشکیلات عدلیه مصوب ۲۴/۵/۱۲۹۰:
هر موقع که وزیر دادگستری (فعلاً رئیس قوه قضائیه) از سوء شهرت یا رفتار و اعمال منافی حیثیت و شئون قضائی و یا انحرافات سیاسی مضره قاضی اطلاع حاصل نموده، موضوع را رسیدگی نموده مراتب را با اظهار نظر خود، فوراً برای تعقیب به دادگاه عالی انتظامی می فرستد.
تبصره: وزیر دادگستری (فعلاً رئیس قوه قضائیه) می تواند ضمن تقاضای تعقیب متخلف، تعلیق او را از دادگاه عالی انتظامی بخواهد. دادگاه در صورتی که تقاضای وزیر دادگستری (رئیس قوه قضائیه) را نسبت به تعلیق موجه دانست، رأی به تعلیق از خدمت تا صدور حکم قطعی خواهد داد.
۱۵)- ماده ۲۸۸ قانون اصول تشکیلات عدلیه مصوب ۲۴/۵/۱۲۹۰:
قرار منع تعقیب یا موافقت با قرار مزبور و یا نرسیدن مجرم به مجازات قانونی، و یا عدم انجام وطیفه از طرف مفتشین، و همچنین قرار مجرمیت و یا موافقت با قرار مزبور و یا حکم محکومیت شخص بی تقصیر، در صورتی که به واسطه مسامحه و یا سهل انگاری باشد، همینطور ارفاق یا تشدید بی مورد در مجازات، تقصیر اداری محسوب میشود. مجازاتهای اداری تقصیرات فوق الذکر و به طورکلی تشخیص انواع تقصیرات اداری دیگر قضات و صاحب منصبان پارکههای مفتشین قضایی و مستخدمین اداری وزارت عدلیه و مجازات هر یک از آن تقصیرات، مطابق نظامنامه های وزارت عدلیه به عمل خواهد آمد.
۱۶)- ماده ۵۲ قانون اصول تشکیلات دادگستری مصوب سال ۱۳۰۶:
مدعیان عمومی نسبت به جریان امور محاکمی که نزد آنان مأموریت دارند نظارت داشته و مراقب میباشند که تجاوز از حدود قانونی نشود و در صورت تجاوز و سوء جریان به وزارت عدلیه راپرت[۱۰۷]خواهند داد.
۱۷)- ماده ۲۴ قانون اصلاح قسمتی از اصول تشکیلات دادگستری و استخدام قضات مصوب ۱۳۳۳ :
وزارت دادگستری (فعلاً قوه قضائیه) می تواند پرونده قضاتی را که بدون عذر موجه سر خدمت حاضرنشوند و یا به محل مأموریت نروند به دادگاه عالی انتظامی ارسال دارد. در صورتی که قاضی بدون عذر موجه سر خدمت حاضر نشوند، به تقاضای وزارت دادگستری (قوه قضائیه) موضوع برای رسیدگی به تخلف در دادگاه عالی انتظامی طرح می شود، و دادگاه خارج از نوبت رسیدگی می نماید.
مجازات متخلف در این مورد از درجه ۳ به بالا خواهد بود. وزارت دادگستری (قوه قضائیه) میتواند به جای او متصدی دیگری انتخاب نماید و در صورتی که عضو متخلف، شغلی را که وزارت دادگستری (قوه قضائیه) به او رجوع می نماید قبول نکند، بیکار خواهد ماند و حقوق دریافت نخواهد کرد.
۱۸)-ماده ۱ قانون مجازات اعمال نفوذ بر خلاف و مقررات قانونی مصوب ۲۹/۹/۱۳۱۵ مقرر می دارد: « هر کس به دعوی اعتبارات و نفوذی در نزد یکی از مستخدمین دولتی یا شهرداری یا کشوری یامأمورین به خدمات عمومی وجه نقد یا فایدۀ دیگری برای خود یا شخص ثالثی در ازاء اعمال مأمورین مزبوره از کسی تحصیل کند و یا وعده و یا تعهدی از او بگیرد علاوه بر رد وجه یا مال مورد استفاده یا قیمت آن به حبث تأدیبی از شش ماه تا دو سال و به جزای نقدی از یک هزارر ریال تا ده هزار ریال محکوم خواهد شد.هرگاه وجه نقد یا فایده یا تعهد را به اسم مأمورین مزبوره و به عنوان اینکه برای جلب موافقت آنها باید پرداخت شود گرفته باشد علاوه بر رد وجه یا مال مورد استفاده یا قیمت آن به حبس تأدیبی از یک سال تا سه سال و به جزای نقدی از دو هزار ریال الی ۱۵ هزار ریال محکوم خواهد شد.»
۱۹)-ماده ۱ قانون اصول تشکیلات عدلیه مصوب ۲۴/۵/۱۲۹۰ مقرر می دارد: «اکیداً ممنوع است که حکام عدلیه و صاحب منصبان اداره مدعی عمومی و مستخدمین اداری و منتظرین خدمت و وکلای عدلیه دسته بندی یا اتحادی نمایند برای تعطیل محاکم و ادارات یا توقیف جریان امور عدلیه، یا برای اقدام دیگری به هیئت اجتماع برای تقدیم اعتراض نامه و امثال آن.»
۲۰)-ماده ۲ قانون اصول تشکیلات عدلیه مصوب ۲۴/۵/۱۲۹۰ مقرر می دارد : «اقدام مذکور در ماده قبل مستلزم انفصال فوری مقصرین بوده و منفصلین دیگر به خدمت عدلیه پذیرفته نخواهند شد.»
۲۱)-ماده واحده مصوب سال ۱۳۰۶: قاضی موظف است هر دعوایی را که نزد وی مطرح و یا ارجاع می شود مورد رسیدگی قرار داده نفیاً یا اثباتاً اظهارنظرکند، و نمیتواند از رسیدگی امتناع نماید، در غیر اینصورت قابل تعقیب و مجازات است به علاوه به تأدیه خسارات وارده نیز محکوم خواهد شد.
۲۲)-ماده واحده نظامنامه شماره ۲۸۹۲۶-۴/۱۰/۱۳۱۰ وزارت عدلیه: هر یک از صاحب منصبان پارکه [۱۰۸] محل مأموریت او تعیین شده و در مدت مقرر به محل مأموریت جدید خود نرود، متمرد محسوب و به مجازات انتظامی از درجه چهار به بالا محکوم خواهد شد [۱۰۹]حداقل مجازات شش ماه انفصال موقت است.