۱-۷-۲- متغیرهای پژوهش ۱۱
۱-۷-۳- جامعه آماری و نمونه پژوهش ۱۲
۱-۷-۴- روش تجزیه و تحلیل داده‌ها ۱۳
۱-۸- استفاده‌ کنندگان از نتایج پژوهش ۱۴
۱-۹- تعریف واژه‌های کلیدی ۱۴
۱-۱۰- ساختار پایان نامه ۱۶
فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه پژوهش ۱۷
۲-۱- مقدمه ۱۸
۲-۲- مبانی نظری پژوهش ۱۸
۲-۲-۲- سرمایه گذاری ۱۸
۲-۲-۲- تأمین مالی ۲۱
۲-۲-۳- کیفیت گزارشگری مالی ۲۵
۲-۲-۴- کیفیت گزارشگری مالی، ارزش وثیقه شرکت ها، تصمیم های تأمین مالی و سرمایه گذاری ۳۳
۲-۳- پیشینه پژوهش ۳۸
۲-۳-۱- پژوهشهای انجام شده در خارج از کشور ۳۸
۲-۳-۲- پژوهشهای انجام شده در داخل کشور ۴۷
۲-۴- خلاصه فصل ۵۳
فصل سوم: روش اجرای پژوهش ۵۵
۳-۱- مقدمه ۵۶
۳-۲- فرضیه‌های پژوهش ۵۷
۳-۳- تعریف و اندازه گیری متغیرهای پژوهش ۵۸
۳-۴- جامعه و نمونه آماری ۶۱
۳-۵- روش گردآوری داده‌ها ۶۲
۳-۶- روش تجزیه و تحلیل داده‌ها و آزمون فرضیه‌ها ۶۲
۳-۶-۱- مدل رگرسیونی مورد استفاده و آزمون معناداری ضرایب ۶۳
۳-۶-۲- آزمون ریشه واحد در داده‌های ترکیبی ۶۵
۳-۷- خلاصه فصل ۶۶
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده‌ها ۶۷
۴-۱- مقدمه ۶۸
۴-۲- یافته های پژوهش ۶۸
۴-۲-۱- آمار توصیفی ۶۸
۴-۳- خلاصه فصل ۷۹
فصل پنجم: نتیجه‌گیری و پیشنهادها ۸۱
۵-۱- مقدمه ۸۲
۵-۲- مروری بر نتایج به دست آمده از پژوهش ۸۲
۵-۳- محدودیت‌های پژوهش ۸۴
۵-۴- پیشنهادهای پژوهش ۸۵
۵-۴-۱- پیشنهادهای کاربردی پژوهش ۸۵
۵-۴-۲- پیشنهادهایی برای پژوهشهای آینده ۸۶
۵-۵- خلاصه فصل ۸۶
منابع و مآخذ ۸۸
فهرست جداول
عنوان جدول صفحه
جدول ‏۴‑۲- خلاصه نتایج ضرایب همبستگی پیرسون ۷۰
جدول ‏۴‑۳- نتایج حاصل از آزمون پایایی متغیرهای پژوهش ۷۲
جدول ‏۴‑۴- نتایج آماری حاصل از مدل دیچاو و دیچو ۷۳
جدول ‏۴‑۵- خلاصه نتایج آماری فرضیه اول ۷۴
جدول ‏۴‑۶- خلاصه نتایج آماری فرضیه دوم ۷۷
جدول ‏۴‑۷- خلاصه نتایج آماری فرضیه سوم ۷۹

چکیده
بررسی رابطه بین کیفیت گزارشگری مالی و تأمین مالی و سرمایه ­گذاری در شرکت­های پذیرفته شده در بورس ارواق بهادار تهران
به­وسیله:
علی قلی­پور
هدف اصلی این پژوهش بررسی رابطه بین کیفیت گزارشگری مالی، ارزش دارایی­ های وثیقه­ای، تأمین مالی و سرمایه ­گذاری در شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است. از این­رو، پژوهش حاضر در پی یافتن پاسخی برای این پرسش است که: آیا بین کیفیت گزارشگری مالی، ارزش دارایی­ های وثیقه­ای، تأمین مالی و سرمایه ­گذاری شرکت­ها رابطه معناداری وجود دارد؟ به همین منظور، از معیار کیفیت اقلام تعهدی جهت اندازه ­گیری کیفیت گزارشگری مالی استفاده شده است. جامعه آماری این پژوهش کلیه شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران هستند و نمونه آماری شامل ۶۵ شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است که در طی سال­های ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۲ مورد بررسی قرار گرفته است. از تحلیل آماری رگرسیون خطی چند متغیره برای آزمون فرضیه ­های پژوهش استفاده شده است. نتایج حاصل از پژوهش نشان­دهنده آن است که متغیر کیفیت گزارشگری مالی به­عنوان یک متغیر شبه­تعدیل­گر بر رابطه بین تغییرات در ارزش وثیقه شرکت­ها و تأمین مالی آن­ها ایفای نقش می­ کند. با این وجود متغیر کیفیت گزارشگری مالی به­عنوان یک متغیر تعدیل­کننده بر رابطه بین تغییرات در ارزش وثیقه شرکت­ها و سرمایه ­گذاری آن­ها ایفای نقش نمی­ کند. همچنین، نتایج آزمون فرضیه ­ها نشان داد که بین کیفیت گزارشگری مالی و تغییرات در ارزش وثیقه شرکت­ها رابطه منفی و معناداری وجود دارد.
واژه­ های کلیدی: ارزش وثیقه، کیفیت اقلام تعهدی، تأمین مالی، سرمایه ­گذاری.

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت tinoz.ir مراجعه کنید.

فصل اول: کلیات پژوهش

۱-۱- مقدمه
رشد و دگرگونی سریع روابط اقتصادی، منجر به رقابت شدیدی در عرصه تجارت، صنعت و سرمایه ­گذاری شده است. لذا شرکت­ها برای بقاء و گسترش فعالیت­های خود، نیاز به انجام سرمایه ­گذاری­های مناسب و به موقع دارند. حسابداری نیز در واکنش به این تغییرات به منظور تأمین نیازهای مختلف استفاده­کنندگان از اطلاعات، ناگزیر از تغییر می­باشد. به بیان دیگر، نیازهای اطلاعاتی جدیدی که بر اثر تغییر در محیط حسابداری برای استفاده­کنندگان اطلاعات مالی پدید می­آید، تغییر در بنیان­های حسابداری یا تدوین اصول و استانداردهای اندازه ­گیری، گزارشگری با کیفیتی بهتر و همچنین افزایش میزان اطلاعاتی که لازم است افشا شود را ضروری می­سازد. در این راستا، گزارشگری مالی به­ طور بالقوه، مکانیزم سودمندی برای مدیران در جهت برقراری ارتباط با سرمایه ­گذاران و اعتباردهندگان است. با این وجود، این فرایند تا زمانی­که شرایط زیر وجود دارد، ناقص است:
عکس مرتبط با اقتصاد

مدیران نسبت به سرمایه ­گذاران و اعتباردهندگان در رابطه با عملیات و راهبردهای تجاری شرکت، اطلاعات بیشتری دارند؛

انگیزه­های مدیران با علایق سرمایه ­گذاران و اعتباردهندگان به­ طور کامل منطبق نیست؛

ضوابط حسابداری و حسابرسی ناقص هستند (هیلی[۱] و پالپو[۲]، ۱۹۹۳).
حسابداری

از سوی دیگر، مشکلات نمایندگی در نتیجه تضاد منافعی که میان اعتباردهندگان، سهامداران و مدیران وجود دارد، ایجاد می­ شود. وجود چنین تضاد منافعی باعث ایجاد مسائل و مشکلات نمایندگی و در نهایت منجر به هزینه­ های نمایندگی شده که به شرکت و ذی­نفعان آن منتقل می­ شود. در همین راستا، هزینه­ های نمایندگی ناشی از تلاش­ های مالکان و اعتباردهندگان برای کنترل مدیران، اغلب قابل[۳] توجه و بااهمیت است. از سوی دیگر، مدیران نیز مایلند ثابت کنند که آنان نسبت به منافع سهامداران و اعتباردهندگان مسئول بوده و به دنبال افزایش ثروت سهامداران و بازپرداخت منابع استقراضی از اعتباردهندگان به آن­ها هستند (جنسن[۴]، ۱۹۸۶). بنابراین، با توجه به گسترش شرکت­ها و نیاز به منابع مالی گسترده برای انجام سرمایه ­گذاری به­وسیله آن­ها، وام­هایی که شرکت­ها از اعتباردهندگان دریافت می­ کنند یکی از منابع اصلی تأمین وجوه مورد نیاز شرکت­ها است. همان­گونه که پیش­تر آمد، بین گروه­های مدیران، سهامداران و اعتباردهندگان تضاد منافع وجود دارد؛ در همین راستا، اعتباردهندگان برای ارائه منابع مالی به شرکت­ها معمولاً از آن­ها وثیقه دریافت می­ کنند و یا این که میزان دارایی­ های آن­ها را مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار می­دهند. از طرف دیگر، شرکت­ها سعی بر آن دارند تا از طریق گزارشگری مالی شفاف و با کیفیت حسن نظر خود را به سایر گروه­ها نشان دهند. در همین راستا، این پژوهش با این هدف انجام شده است که این موضوع را بررسی قرار دهد که آیا بین کیفیت گزارشگری مالی و ارزش دارایی­ های وثیقه­ای رابطه معناداری وجود دارد یا خیر؟ به عبارت دیگر، این پژوهش این موضوع را مورد بررسی قرار می­دهد که آیا شرکت­هایی که از وثیقه­های کمتری برخوردارند، از کیفیت گزارشگری مالی به­عنوان یک معیار جایگزین استفاده می­ کنند یا خیر؟ افزون­بر این، رابطه بین تغییرات در ارزش دارایی­ های وثیقه­ای و تصمیم­های تأمین مالی و سرمایه ­گذاری شرکت­ها را در دو گروه شرکت­های با کیفیت گزارشگری مالی بالا و پایین مورد بررسی قرار می­دهد.
تصویر درباره بازار سهام (بورس اوراق بهادار)
در ادامه این فصل در بخش (۱-۲) مسأله پژوهش بیان شده است. بیان مسأله پژوهش در خصوص پی بردن به اهمیت و ارزش پژوهش و شناسایی اهداف پژوهش که به ترتیب در بخش­های (۱-۳) و (۱-۴) بیان شده ­اند، کمک بسیار می­نماید. در ادامه سؤالات پژوهش (بخش ۱-۵) و فرضیه ­های پژوهش (بخش ۱-۶) بیان شده است. در بخش (۱-۷) روش پژوهش شامل روش گردآوری داده ­ها، متغیرهای پژوهش، جامعه آماری و نمونه پژوهش و روش آزمون فرضیه ­ها ارائه گردیده است. در بخش (۱-۸) استفاده­کنندگان از نتایج پژوهش، و در بخش (۱-۹) واژه­ های کلیدی این پژوهش تعریف شده ­اند. در نهایت، بخش (۱-۱۰) ساختار کلی این پایان نامه در فصل­های باقیمانده را تشریح می­ کند.

فرصتهای برای رضایت فردی و یادگیری و توسعه مستمر[۱۰۸]؛

قدردانی از کارکنان و احترام به آنها به خاطر مشارکتشان[۱۰۹].

اگرچه این هفت عامل همگی به عنوان تقویت کنند های معنویت در کار معرفی شده اند،اما رهبری الهام بخش از باقی عوامل یاد شده همانطور که از شکل پیداست ،جداشده است و در مرکزشکل قرارگرفته است .رهبری به عنوان مهمترین عامل سازمانی در گسترش معنویت در کار شناخته شده است . رهبران،برای توسعه یک شالوده قوی و مستحکم سازمانی با دیدی قانع کننده ،جذاب و اهداف واضح و روشن می کوشند.آنها مسیرسازمانی را تحت تاثیر قرار می دهند به همان طریقی که کارها تمام می شوند. (اسکریپنیک ،۲۰۰۶، ۲۸۵)
شکل شماره ۲-۱: عوامل سازمانی تقویت کننده معنویت در محیط کار(اسکریپنیک ،۲۰۰۶، ۲۸۵)
۱۵-۱-۲- تشویق و پرورش معنویت در محیط کار
تشویق و ترویج معنویت در محیط کار را می توان در دو سطح فردی و سازمانی بررسی کرد:در سطح سازمانی گفته می شود که معنویت باید در کل سازمان اعمال شود و سازمان به عنوان یک کل ،باید معنوی باشد.میتروف ودنتون که پیشنهاد دهنده این ایده بودند بیان کردند:از آنجاکه بین ترجیحات ،علائق و گرایش های افراد،تفاوت و تعارض های زیادی وجود دارد ،معنویت به جای سطح فردی باید در سطح سازمانی وبا در نظر گرفتن سازمان به عنوان یک کل ترویج شود.
در سطح فردی نیز بر تشویق معنویت فردی افراد تاکید می شود .در این حالت ،سازمان دیگردارای یک نوع گرایش مشخص معنوی یا مذهبی خاص نیست ،و در عوض به تشویق یا برآورده ساختن نیازهای معنوی افراد توجه می شود.در این سطح فرض بر این است که سازمان مجموعه ای از افراد است که هر کدام دیدگاه معنوی متفاوت دارند و رهبران سازمان باید تنوع مذهبی افرادرا درک کند و آن را بپذیرند و زمینه شکوفایی این تنوع را فراهم سازند. بنابراین در این سطح تشویق و ترویج معنویت در محیط کار به جای کل سازمان از افراد آغاز می شود(فرهنگی و دیگران ،۱۳۸۵، ۳۰)
لذا در سطح فردی معنویت با تشویق افراد به صحبت آزادانه درباره نظرمعنویشان وکمک به آنها در جهت مرتبط ساختن این نظرات با ارزشهای سازمان ایجاد می شود .بر همین اساس کریشنا کومار و نک (۲۰۰۲)مدل آزادی معنوی را برای تقویت در سطح فردی ارائه کردند.
۱۶-۱-۲- ابعاد معنویت در محیط کار

احساس همبستگی تیمی[۱۱۰] : این مورد ،شامل مفاهیمی چون روحیه تیمی ،مبادلات دو جانبه بین اعضا،وجود حس مشترک بین افراد و داشتن هدف مشترک است. (ریگو و ایکان[۱۱۱]، ۲۰۰۸ ،۶۳)هم چنین این بعد مهم معنویت در محیط کار ، در بر گیرنده ارتباط عمیق با دیگران داشتن است. (میلیمن و دیگران ، ۲۰۰۳، ۴۲۹)

این بعد،در سطح گروهی رفتارهای انسانی رخ می دهد و تعاملات بین کارکنان و همکاران را مورد توجه قرار می دهد . نیل و بنت بیان می کنندکه این سطح از معنویت شامل ارتباطات معنوی ، احساسی وروحی میان کارکنان ، تیم ها و یا گروه ها در سازمان است.
سازمان های اندکی وجود دارند که فرهنگ قوی داشته باشند که بتواند چنین همبستگی را میان کارکنانشان ایجاد کرده باشد. (میلیمن و دیگران ، ۲۰۰۳، ۴۲۹)
وقتی افراد خودشان را به عنوان بخشی از جامعه کاریشان به حساب آورند و خودشان را با هدف آن گروه بشناسند،می توان تمامی کارهای پیچیده سازمان های امروزی را به راحتی انجام داد. این بعد شبیه به بعد “احساس همبستگی” است که توسط میلیمن و دیگران بیان شده است (ریگو و ایکان، ۲۰۰۸ ،۶۳)

سازگاری ارزش های فردی و سازمانی[۱۱۲]:این مورد همگرایی بین ارزش های سازمانی و زندگی درونی را نشان می دهد (ریگو و ایکان، ۲۰۰۸ ،۶۳) و این که افراد احساس سازگاری را میان ارزش ها ی خودشان و ماموریت و هدف سازمان ،تجربه می کنند .این سازگاری به این معناست که افراد معتقدند مدیرانشان در سازمان ها ،ارزش های درست و صحیح و وجدان قوی دارند و نسبت به رفاه و همبستگی کارکنانشان اهمیت قائلند (میلیمن و دیگران ، ۲۰۰۳، ۴۲۹). افراد احساس راحتی بیشتری خواهند نمود هنگامی که احساس کننددر سازمانی کار می کنند که رهبرانشان در جستجوی خواسته های جامعه کاری هستند و نه فقط در جستجوی علایق خودخواهانه سازمان یا سهامدارانشان (ریگو و ایکان، ۲۰۰۸ ،۶۳). پس این بعدبیشتر شبیه به همسویی با ارزش های سازمانی است که در تحقیق میلیمن به آن اشاره شده است.
تصویر درباره بازار سهام (بورس اوراق بهادار)

احساس کمک به جامعه[۱۱۳]: این مورد بیان می کند که کار توسط افرادی انجام می شود که کارشان با ارزش های زندگی شخصی اشان همسو باشد .این بعد شبیه به بعد کار کار با معنا در تحقیق میلیمن و دیگران و اشمون و داچون است (ریگو و ایکان، ۲۰۰۸ ،۶۳). کار با معنا بر این نکته توجه دارد که افراد در جستجوی معنا در کارشان هستند .(آچمز و دوچن،۲۰۰۵،۸۱۲)

این بعد معنویت در محیط کار ،چگونگی تعامل کارکنان را با کار روزمره خود در سطح فردی نشان می دهد .ایده معنا در کار ،ایده تازه ای نیست و براین باور است که کار فقط به معنا ی جالب بودن و چالش برانگیز بودن نیست ،بلکه در مورد چیزهایی مانند جستجو برای معنا و هدفی ژرف تر، اظهار نیازهای زندگی درونی توسط فرد برای جستجوی کار با معنا و کمک با دیگران ،است .
اتزیونی بیان می کند که روانشناسان اجتماعی معتقدند که کار برای افراد معنایی غیر از پاداشهای مادی که به طور معمول مرتبط با شغل اند،دارد. کار بامعنا ریشه در متون مربوط به طراحی شغلی دارد .طراحی شغل،به عنوان ایجاد رضایت ،وظایف و روابطه میان مشاغل و اهداف سازمانی و ارضای نیازهای دارندگان شغل ،است .
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
وزینکو و داتون بیان می کنند که معنا در کار،محصول یکی از سه نیروی زیر است:

محیط کار که چگونگی دریافت معنا از کار توسط افراد را تحت تاثیر قرار می دهد.

نقش و ویژگی افراد که نوع معنایی را که به کار مربوط است تحت تاثیرقرارمی دهد.

محیط اجتماعی که به افراد کمک می کندتا معنا را از کارشان استنباط کنند.

(آچمز و دوچن،۲۰۰۵،۸۱۳)

احساس لذت از کار[۱۱۴]: این عنوان شامل مواردی مرتبط با احساس لذت و شادی در کار است . این یک جزء از یک بعد بزرگتر است که توسط میلیمن و دیگران وآچمز و دوچن تحت عنوان “کار با معنا ” بیان شده است .این مورد ،یک راه متفاوت برای دستییابی به معنا در کار را نشان می دهد.

فرصت هایی برای زندگی درونی[۱۱۵] (زندگی معنا دار فردی):ویل ،زندگی درونی را اینگونه تعریف می کند.”احساسی که افراد درباره معانی اساسی درباره اینکه چه کسانی هستند ؟و چه کاری انجام می دهندو نقشی که ایفا می کنند،دارند (آچمز و دوچن،۲۰۰۵،۸۱۱). این مورد شامل توصیف کننده هایی مرتبط با راهی است که سازمان به معنویت و ارزش های معنوی افراد احترام قائل است.این مورد حضور و عدم حضور موانع برای معنویت را نشان می دهد که اشموس و داچون به آن اشاره کرده اند. هم چنین مرتبط با پیوند معنوی است که توسط ابای و بورتوقز،به عنوان یک بعدشکل دهنده احساس روانی مشترک در کار توصیف شده است . (ریگو و ایکان، ۲۰۰۸ ،۶۳)

معنویت محیط کار ، می تواند به عنوان نتیجه ای از خود مفهومی در کار و هویت اجتماعی باشد که از معنویت واحد های کاری ناشی می شود (آچمز و دوچن،۲۰۰۵،۸۱۱). افراد معنوی نیازهای زندگی درونی شان را توسط جستجوی کار با معنا ابراز می کنند.( شیپ[۱۱۶]،۲۰۰۶، ۳۶۱)
۲-۱-۱۷- مدل معنویت در کار ارائه شده توسط میلیمن
میلیمن و همکارانش(۲۰۰۳) سه بعد از هفت بعدی را که آچمز و دوچن (۲۰۰۰)برای سنجش معنویت در محیط کار مطرح کرده بودند،انتخاب نمودند؛و در یک تحقیق تجربی از آنهااستفاده کردند.این سه بعدکه متناظر با سه سطح فردی ،گروهی ،و سازمانی می باشد،عبارتنداز:کار با معنی [۱۱۷]در سطح فردی، حس اجتماعی [۱۱۸]در سطح گروهی ،و تطابق با ارزش های سازمان[۱۱۹] در سطح سازمانی و شکل زیر این مفهوم سازی را نمایش می دهد. در ادامه درباره این سه بعد بیشتر توضیح داده می شود.
شکل ۲- ۲ : مفهوم سازی معنویت در محیط کار در سطح فردی ، گروهی ، سازمانی (میلیمن و دیگران ، ۲۰۰۳، ۴۲۸ )

کار معنا دار

یک جنبه اساسی معنویت در کار،احساس عمیق معنا و هدف داشتن در کار فردی را شامل می شود .این مفهوم معنویت محیط کار نشان می دهد که چگونه کار کنان در سطح فردی،با کار روزانه خود تعامل دارند.اصطلاح معنویت در کار،شامل این فرضیات می شود که هر کس انگیزه ها وحقایق و خواسته هایی برای خود دارد تا در میان فعالیتهایی که معنای وسیع تری به زندگی او و سایرین می دهد،قرار گیرد .(آچمز و دوچن ،۲۰۰۰ )
مسئله هدف ،ایده جدیدی نیست.اما دید معنویت تنها این نیست که کار به معنای علاقه مند بودن یا درگیر بودن باشد،بلکه در مورد مسائلی مانند جستجو معنا و هدفی عمیقتر،تحقیق رویاهای فرد،بیان نیاز های درونی فرد بوسیله انجام کاری معنادار،همکاری با دیگران نیز هست(آچمز و دوچن،۲۰۰۰)

حس اجتماعی بودن

۲-۳-۷-۳)گفتمان های عینیت یافته :
گاهی به نظر مى‏رسد فضاى حاکم بر ما و رفتارهاى اجتماعى ما چنان طبیعى هستند که امکان تصور جایگزینى براى وضع موجود غیر ممکن مى‏گردد. به گفتمان‏هایى این چنین در نظریه گفتمان، گفتمان‏هاى عینیت یافته گفته مى‏شود. گفتمان‏هاى عینیت‏یافته آن‌چنان تثبیت شده به نظر مى‏رسند که محتمل الوقوع بودن آن‌ ها و امکان زیر سؤال بردن‏شان، تقریباً غیرممکن مى‏نماید. عینیت نتیجه تاریخى فرایندها و نزاع‏هاى سیاسى است؛ عینیت گفتمان رسوب کرده است… و در نتیجه، مرز میان عینیت و امر سیاسى مرزى سیال و تاریخى است (سلطانی، ۱۳۸۳: ۱۵۷)
۳-۳-۷-۳)مفصل بندى ( articulation ) :
هر عملى را گویندکه میان عناصر پراکنده ارتباط برقرار کند، به گونه‌ای که هویت و معناى این عناصر در نتیجه این عمل، اصلاح و تعدیل می شود. (لاکلاوموفه، ۱۹۸۵: ۱۰۵) به عبارت دیگر، گفتمان‌ها از مجموعه‌ای از دال‌ها تشکیل می‌شوند که هر یک به شیوه‌ای معنادار و با نظمی خاص، به هم مرتبط و درباره یک دال مرکزی و کلیدی جایابی شده‌اند و از این رو، تصور و فهم ما از خود، واقعیت و جهان را شکل می‌دهند. بنابراین، معنا و فهم انسان از واقعیت، همواره گفتمانی و نسبی است.
به بیان لاکلا و موفه، مفصل بندی‌ها عبارت‌اند از: مداخلات تصادفی دریک حوزه تصمیم‌ناپذیر؛ این بدان معناست که مفصل‌بندی‌ها پیوسته به شکل غیرقابل پیش‌بینی‌ای ساختارهای معنایی را شکل داده و درآن مداخله می‌کنند (یورگنسن و فیلیپس، ۱۳۸۹: ۶۲-۶۱)
لاکلاو و موفه معنای مفصل بندی را به شرح زیر تعریف نموده و چگونگی ارتباطش را با مفاهیمی ازقبیل وقته و عنصر این‌گونه توضیح داده‌اند:
«منظور ما از مفصل‌بندی، هر نوع عملی است که سبب شود عناصر مختلف به نحوی با هم ترکیب گردند که هویت‌شان، در نتیجه عمل مفصل بندی، دستخوش تغییر شود. آن کلیتِ ساخت یافته‌ای را که حاصل عمل مفصل بندی است گفتمان می‌نامیم. و موقعیت‌های مختلفِ ترکیب شده درون گفتمان را وقته می‌نامیم. برعکس، هر نوع تفاوتی را که به شیوه‌ای گفتمانی ترکیب و بیان نشده باشد، عنصر می‌نامیم.»(لاکلاو و موفه، ۱۹۸۵: ۱۰۵).
پایه نظری مفهوم مفصل بندی ازنظرات فردینان دو سوسور – زبان شناس ساخت گراى سوئیسى- مشتق شده است؛ سوسور چنین استدال می کند که زبان یک سیستم تفاوت‌های رسمی است که هویت کلمات درون آن کاملاً ربطی می‌باشد. دراین ارتباط، سوسور واحدهای زبانی را که نشانه‌ها می‌نامد، به دوبخش دال یا دلالت کننده[۱۰] و مدلول[۱۱] تقسیم می کند؛ بنابراین، یک علامت مانند «پدر» شامل یک جزء نوشته یا تکلم شده (پ-د-ر) و مفهومی که ما ازآن درک می‌کنیم، می‌باشد. رابطه میان کلمه و مفهوم صراحتاً رابطه‌ای رسمی و ساختاری است؛ به عبارت دیگر، این رابطه یک رابطه طبیعی یا ذاتی نیست. کلمات دارای یک تعلق مخصوص به مفاهیمی که مدلول‌شان است، نیستند و هم‌چنین دارای هیچ‌گونه اشتراکی با آن چیزهایی که درجهان واقع نشان می‌دهند، نمی‌باشند؛ سوسور این را «دل‌بخواهی بودن نشانه‌ها»[۱۲] می‌نامد؛ نشانه‌ها به عنوان واحدهای دلالت عمل می کند، زیرا آن‌ ها جزیی ازسیستم زبانی هستند که ما مورد استفاده قرار می‌دهیم. بنابراین، به عنوان مثال کلمه «پدر» بدین علت معنای خص خودش را به خود می‌گیرد که با کلماتی مانند «مادر»، «پسر»، «دختر» و…. متفاوت است؛ این مفهوم سازی ربطی اززبان درتقابل مشخصی با نظریه «ارجاعی»[۱۳] معنا که درآن کلمات موضوعات خاصی را درجهان مشخص می‌سازند، قراردارد (هوارث، ۱۳۷۸: ۱۴۱)
۴-۳-۷-۳) دال مرکزی ( Nodal point )[۱۴]
دال مرکزى، نشانه‏ ممتازی است که سایر نشانه‏ها در اطراف آن نظم مى‏گیرند؛ هسته مرکزى منظومه گفتمانى را تشکیل مى‏دهد و جاذبه این هسته، سایر نشانه‏ها را جذب کرده و با نظمی خاص و منحصر به فرد و متفاوت با گفتمان‌های دیگر معنا می‌بخشد؛ مثلاً آزادى در لیبرالیسم، یک دال مرکزى محسوب مى‏شود و مفاهیمى چون دولت، فرد و برابرى در سایه این دال و با توجه به آن معنا پیدا مى‏کنند؛ یا این که درگفتمان‌های پزشکی «بدن»، دال مرکزی است که معانی دیگر بسیاری حول آن شکل می‌گیرند؛ نشانه‌هایی ازقبیل: «علایم بیماری»، «بافت» و «جمجمه» معنای خود را ازداشتن رابطه‌ای خاص با «بدن» به دست می‌آورند. «دموکراسی» نیز درگفتمان سیاسی و «مردم» درگفتمان ملی نیز دال مرکزی‌اند (یورگنسن و فیلیپس، ۱۳۸۹: ۵۷). مثال دیگر این که شاید بتوان دال «ولایت [مطلقه فقیه‏]» را دال مرکزى گفتمان اصول‏گرا به حساب آورد، زیرا کل نظام معنایى این گفتمان بر مفهوم این دال استوار است (سلطانی، ۱۳۸۳: ۱۵۷).
۵-۳-۷-۳) دال‌های شناور ( floating signitier)
نظریه گفتمان آن عنصرهایی را که به روی انتصاب معانی گوناگون بازند، دال‌های سیال یا شناور می‌نامند؛ دال‌های شناور، نشانه‌هایی‌اند که گفتمان‌های مختلف تلاش می‌کنند به روش خاص خودشان به آن‌ ها معنا ببخشند؛ اصطلاح دال شناور، به کشمکش جاری میان گفتمان‌های مختلف برای تثبیت معنای نشانه‌های مهم تعلق دارد؛ بدین ترتیب، «بدن» دال مرکزی درگفتمان پزشکی است و دالی شناور درکشاکش میان گفتمان پزشکی و گفتمان درمان‌های جایگزین (یورگنسن و فیلیپس، ۱۳۸۹: ۶۰)
۶-۳-۷-۳) عناصر ( Elemints )
عناصر، دال‌های سرگردان و شناوری هستند که در حوزه گفتمانگی به‌سر می‌برند و هنوز معنا و هویت گفتمانی نیافته‌اند؛ از این‌رو گفتمان‌های رقیب تلاش می‌کنند که بر آن‌ ها تسلط یابند و هویت دل‌خواه خود را به آن‌ ها بدهند؛ درواقع، عناصر نشانه‌هایی‌اند که هنوز معنای‌شان تثبیت نشده است؛ یعنی نشانه‌هایی که بالقوه معانی متعددی دارند؛ به دیگرسخن، چند معنایی هستند (همان: ۵۹)

۷-۳-۷-۳) لحظه‌ها یا وقته‌ها ( Moments )
لحظه‌ها و وقته‌ها، عناصری هستند که از حوزه گفتمانگی بیرون آمده‌اند و از حالت شناوری رهایی یافته و در چارچوب یک گفتمان، قرار گرفته‌اند. مانند حقوق بشر در اسلام که ـ به تازگی ـ وارد گفتمان حقوق بشردوستانه شده و به هویت و معنای موقت و جدیدی رسیده است (حسینی زاده، ۱۳۸۳: ۱۹۰).
۸-۳-۷-۳) حوزه گفتمانی ( Field of Discursivity )
حوزه گفتمانی، به محفظه‌ای از معانی امکانی و بالقوه‌ای گفته می‌شود که در بیرون از منظومه گفتمانی قرار دارد. دال‌های حوزه گفتمانی مانند ظروف خالی‌ای هستند که آماده دریافت هر نوع معانی بالقوه می‌باشند. انتخاب یک معنا موجب طرد معانی دیگر می‌شود و زمینه را برای مفصل‌بندی‌های جدیدی در شکل گیری گفتمان‌های جدید آماده می‌کند (همان).
۹-۳-۷-۳) انسداد و توقف ( closure ) :
تعطیل موقت در هویت بخشى به نشانه‏ها و تثبیت موقت معناى یک نشانه در یک گفتمان یا به طور کلى تثبیت گفتمان، که البته هیچ گاه کامل نیست و همواره نسبى و موقتى است. هر عنصر زمانى که به لحظه تبدیل مى‏شود موقتاً از شناور بودن خارج شده و معنایى ثابت مى‏گیرد (همان).
۱۰-۳-۷-۳)زنجیره هم ارزى و تفاوت (chain of equivalence and difference):
در عمل مفصل بندى دال‏هاى اصلى با یکدیگر در زنجیره هم ارزى ترکیب مى‏شوند. این دال‏ها نشانه‏هاى بى‏محتوایی هستند؛ به طوری که به خودى خود بى‏معنایند تا این که از طریق زنجیره هم ارزى با سایر نشانه‏هایى که آن‌ ها را از معنا پر مى‏کنند، ترکیب مى‏شوند و در مقابل، هویت‏هاى منفى دیگرى قرار مى‏گیرند که به نظر مى‏رسد تهدید کننده آن‌ ها باشند. گفتمان‏ها از طریق زنجیره هم ارزى، تفاوت‏ها را مى‏پوشانند. با توجه به این که جامعه ذاتاً متکثر است، زنجیره هم ارزى این تکثر را پوشش داده و نظم و انسجام مى‏بخشد. در هم ارزى، عناصر، خصلت‏هاى متفاوت و معناهاى رقیب را از دست مى‏دهند و در معنایى که گفتمان ایجاد مى‏کند، منحل مى‏شوند؛ مثلاً در واکنش به نژاد پرستى سفید پوستان، تمام افراد غیر سفید چه هندى تبار و چه آسیایى و چه آفریقایى و چه زن و مرد در زنجیره هم ارزى گفتمان سیاه قرار مى‏گیرند و تفاوت‏هاى اصلى آن‌ ها با یکدیگر فراموش مى‏گردد؛ اما هیچ‌گاه هم ارزى نمى‏تواند به حذف کامل تفاوت‏ها بینجامد. همواره امکان ظهور تفاوت و تکثر و خروج عناصر از زنجیره هم ارزى وجود دارد. منطق هم ارزى، منطق ساده سازى فضاى سیاسى است؛ در مقابل، منطق تفاوت، به خصلت متکثر جامعه اشاره دارد و مى‏کوشد تا از طریق تأکید بر تفاوت‏ها، زنجیره هم ارزى موجود را به هم بریزد. در این جاست که مفهوم خصومت و غیریت برجسته مى‏شود. منطق تفاوت بر تمایزات و مرزهاى موجود میان نیروهاى موجود تأکید مى‏کند و منطق هم ارزى نیز مى‏کوشد از طریق مفصل بندى بخشى از این نیروها، تمایزات آن‌ ها را کاهش داده و آنان را در مقابل یک غیر منسجم نماید. بنابراین منطق هم ارزى شرط وجود هر صورت بندى به شمار می‌آید (همان: ۱۹۲)
۱۱-۳-۷-۳)هویت (identity):
در نظریه لاکلا و موف، هویت، ثابت، دایمى و از پیش تعیین شده نیست؛ بلکه هویت‏ها را گفتمان‏ها ایجاد مى‏کنند؛ بدین ترتیب، شکل‏گیرى گفتمان، برشکل‏گیرى هویت مقدم می‌باشد، درنتیجه، هویت‏ها گفتمانى‏اند و به عبارت بهتر هویت‏ها موقعیت‏هایى هستند که در درون گفتمان‏ها به فرد یا گروه اعطا مى‏شوند. هویت گفتمانى از طریق زنجیره هم ارزى که در آن نشانه‏هاى مختلف در تقابل با زنجیره‏هایى دیگر با هم مرتبط شده‏اند، ایجاد مى‏شود.
اساساً هویت‏ها هم‌چون نشانه‏هاى زبانى در تمایز با غیر شکل مى‏گیرند و لذا ارتباطى و نسبى بوده و هیچ‌گاه کاملاً تثبیت نمى‏شوند؛ به دیگرسخن، معناى یک نشانه در درون یک گفتمان، هیچ گاه تثبیت نمى‏شود و همواره احتمال رسوخ معنایى دیگر و گفتمانى دیگر وجود دارد، درنتیجه، هویت گفتمانى متزلزل و ناپایدار است که دلیل این تزلزل، وجود منازعه بى‌پایان گفتمانى و خصومت می‌باشد.
ازاین رو، در بحث هویت باید به نسبى بودن و در معرض نفى قرار داشتن توجه کرد. نیروى خصومت دو نقش متفاوت ایفا مى‏کند: از یک سو از ایجاد هویت کامل و تثبیت آن جلوگیرى مى‏کند و از سوى دیگر خود بخشى از شرایط وجودى هویت است. زیرا، هویت‏ها تنها در پرتو غیر یا خصم مشخص مى‏شوند، یک فرد با توجه به گفتمان‏هاى مختلف مى‏تواند موقعیت‏هاى مختلفى را اشغال کند؛ براى مثال فردى چون سیاه پوست است به عنوان سیاه در گفتمان سیاهان، و چون کارگر است به عنوان کارگر در گفتمان مارکسیستى، و چون مسیحى است به عنوان مسیحى در گفتمان مسیحیت، و چون زن است به عنوان زن در گفتمان فمینیستى صورت‏بندى مى‏شود و این مسأله در صورتى که گفتمان‏ها متعارض باشند خود مى‏تواند منشأ بحران هویت تلقى گردد (همان: ۱۹۳).
۱۲-۳-۷-۳)منازعه و خصومت‌ها (antagonisms)
ایجاد و تجربه‌ ضدیت‌های اجتماعی امری محوری برای نظریه گفتمان در سه جنبه می‌باشد: اول این‌که، ایجاد ‌یک رابطه خصمانه که اغلب منجر به تولید ‌یک «دشمن» ‌یا «دیگری» می‌شود‌‌‌، برای تأسیس مرزهای سیاسی امری حیاتی است‌؛ دوم این‌که، شکل‌گیری روابط خصمانه و تثبیت مرزهای سیاسی امری محوری برای تثبیت بخشی از صورت‌بندی‌‌های گفتمانی و کارگزاران اجتماعی است‌‌‌‌؛ سوم این‌که، تجربه‌ ضدیت نمونه‌ای است که حدوثی بودن هویت را نشان می‌دهد‌؛ ولیکن، معنای دقیق ضدیت در رویکرد گفتمانی لاکلاو وموفه چیست؟ مطابق نظریه‌ی گفتمان‌‌‌‌، ضدیت بدین علت اتفاق می‌افتد که کسب ‌یک نوع هویت کامل و مثبت توسط کارگزاران و گروه‌ها امری غیر ممکن است‌‌‌‌. این بدین علت است که حضور «دشمن» در ‌یک رابطه‌ی خصمانه، از کسب هویت توسط «دوست» جلوگیری به عمل می‌آورد؛ و بدین گونه است که ضدیت‌ها در معرض فرایندی از ساخته شدن و خراب شدن قرار دارند(هوارث، ۱۳۷۸: ۱۴۴-۱۴۳).
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
۱۳-۳-۷-۳) فردیت و عاملیت (Subjectivity)
لاکلاو وموفه دیدگاه آلتوسر را در مورد این‌که هویت‌های سوژه‌ها به شکل گفتمانی ساخته شده‌اند، می‌پذیرند‌؛ اما دلالت ضمنی دیدگاه او بر «دترمینیسم» را انکار می‌نمایند‌‌‌‌. مطابق نظریه‌ی آلتوسر‌‌‌‌، سوژه به ساختارهای زیرین اجتماعی و اقتصادی [در نهایت] تقلیل می‌یابد‌‌‌‌. لاکلاو و موفه در مقابل‌‌‌‌، قایل به تمایز میان موقعیت‌های سوژه[۱۵] و فردیت سیاسی[۱۶] هستند؛ مفهوم اولی به موقعیت‌یابی سوژه‌ها در گفتمان‌های گوناگون اشاره دارد‌‌‌‌. این بدین معناست که افراد می‌توانند دارای تعداد زیادی از موقعیت‌های سوژه باشند‌‌‌‌. لازم نیست که این امر به نوعی پراکندگی کامل موقعیت‌های سوژه، دلالت کند؛ زیرا هویت‌های متعدد می‌توانند در گفتمان‌های فراگیری مانند «ناسیونالیسم»‌‌‌‌، «سوسیالیسم»‌‌‌‌، «محافظه‌کاری»، «فاشیسم» و… پیوند بخورند.
عکس مرتبط با اقتصاد
اگر مفهوم واقعیت سوژه، مربوط به اشکال متعددی است که توسط آن‌ ها کارگزاران خودشان را به عنوان کنش‌گران اجتماعی شکل می‌دهند‌‌‌‌؛ مفهوم فردیت سیاسی مربوط به شیوه‌ای است که درون آن کنش‌گران اجتماعی به شکل‌های بدیع عمل می‌کنند ‌یا به اتخاذ تصمیم می‌پردازند.
رویکرد نظریه‌ گفتمان برای این‌که از شیوه‌ آلتوسر که قایل به اولویت ساختار بر کارگزار است‌‌‌ فراتررود‌‌‌؛ معتقد است که کنش‌های سوژه‌ها به خاطر مشروط بودن آن هویت‌هایی که آن‌ ها خودشان را با آن‌ ها می‌شناسند‌‌‌‌، ممکن می‌گردد‌؛‌ بنابراین‌‌‌‌، زمانی که مشروط و حدوثی بودن هویت‌های سوژه‌ها آشکار می‌شود‌‌‌‌، آن‌ ها به شیوه‌های مختلف واکنش نشان می‌دهند. این زمانی اتفاق می‌افتد که آشوب اجتماعی ‌یا اقتصادی فراگیری حاصل می‌شود ‌یا چنین آشوب‌هایی موجب می‌شوند تا سوژه‌ها احساس بحران هویت کنند‌‌‌‌. در چنین شرایطی ‌‌‌‌،سوژه‌ها تلاش می‌کنند تا از طریق مفصل‌بندی و تعیین هویت با گفتمان‌های آلترناتیو‌‌‌‌، هویت و معانی اجتماعی خود را بازسازی کنند(همان: ۱۴۶-۱۴۵)
۱۴-۳-۷-۳) هژمونی ( Hegemony )
هژمونى یک گفتمان مبتنى بر انسجام معنایى دال‏هاى دیگر حول دال مرکزى است. در صورتى که یک گفتمان موفق شود با اتکا بر دال مرکزى خود مدلول‏هاى مد نظر خود را به دال‏هاى گفتمانش نزدیک کند، یا به عبارت دیگر، نظام معنایى مطلوب خویش را در ذهنیت جمعى اجتماع، هر چند به طور موقت، تثبیت کند و رضایت عمومى را جلب کند، آن گفتمان هژمونیک مى‏شود. اما در صورتى که گفتمان رقیب بتواند به کمک سازوکارهاى مختلف این نظام معنایى را شالوده شکنى کند و ساختارهاى معنایى شکل گرفته در ذهنیت جمعى مردم را درهم بریزد آن گاه این گفتمان هژمونى‏اش را از دست مى‏دهد. بنابراین موفقیت گروه‏هاى سیاسى به توانایى شان براى تولید معنا بستگى دارد؛ در واقع، هژمونى به کمک تثبیت معنا حاصل مى‏شود؛ از این رو موفقیت طرح‏هاى سیاسى را به واسطه توانایى‏شان براى تثبیت نسبى معنا در بافتى مشخص و محدود مى‏توان سنجید. نظریه‏پردازان گفتمان این را هژمونى مى‏نامند. بستگى و انجماد ظاهرى یک حوزه گفتمانى حاصل راهکارهایى است که براى کسب هژمونى طراحى شده‏اند. به این ترتیب، از نظر لاکلا و موف هژمونى زمانى حاصل مى‏شود که دال خاصى به مدلولش نزدیک شود و اجماع بر سر معناى آن نشانه حاصل شود؛ براى مثال آن‌چه در دوم خرداد ۱۳۷۶ اتفاق افتاد این بود که اجماع قابل توجهى بر سر معناى نشانه «اصلاحات» حاصل شد و در واقع دال «اصلاحات» به مدلولش هر چند به طور موقت چسبید و با ایجاد انسداد، نوعى هژمونى حاصل شد. روى دیگر هژمونى، ساختارشکنى است که در نتیجه آن دال از مدلول جدا شده و هژمونى از بین مى‏رود. آن‌چه در اسفند ۱۳۸۲ براى دال اصلاحات روى داد ساختار شکنى این دال بود. به این ترتیب، تولید معنا ابزارى مهم براى ثبات روابط قدرت به شمار مى‏آید. از طریق تولید معنا، روابط قدرت، طبیعى و همسو با عقل سلیم جلوه داده مى‏شود تا از نظرها پنهان بماند و قابل مؤاخذه نباشد (سلطانی، ۱۳۸۳: ۱۵۸-۱۵۷).
هژمونى یک گفتمان مبتنى بر انسجام معنایى دال‏هاى دیگر حول دال مرکزى است. در صورتى که یک گفتمان موفق شود با اتکا بر دال مرکزى خود مدلول‏هاى مد نظر خود را به دال‏هاى گفتمانش نزدیک کند، یا به عبارت دیگر، هژمونی شبیه به گفتمان است؛ زیرا این دواصطلاح به تثبیت عناصر درابعاد اشاره دارند؛ ولیکن تفاوت آن‌ ها دراین است که مداخله هژمونیک عمل تثبیت را مابین گفتمان‌هایی انجام می‌دهد که تصادم خصومت آمیز بایکدیگر دارند (یورگنسن و فیلیپس، ۱۳۸۹: ۹۱) به طوری که می‌تواند باعث محوشدن تخاصم‌ها شود (همان:۹۰) هم‌چنین، گفتمانی که درمیدان گفتمان حاکم است ازطریق مفصل بندی مجدد عناصر آن میدان گفتمان‌های دیگر را تضعیف یا حتی نابود می‌کند؛ مداخله هژمونیک زمانی موفق است که جایی که پیش ازآن کشمکش حاکم بود، یک گفتمان به تنهایی حاکم شود، دراین صورت است که تخاصم رفع می‌شود؛ برای مثال: به مصاف یکدیگر رفتن مردم درجنگ جهانی اول نشانه این بود که مفصل بندی هژمونیک مردم درقالب «آلمانی» و «فرانسوی» به مفصل بندی مردم درقالب «کارگر» پیروزشده است؛ بدین ترتیب، «مداخله هژمونیک» فرایندی است که درحوزه‌ای واقع می‌شود که مورد تخاصم است و «گفتمان» نیز محصول آن _تثبیت تازه معنا_ می‌باشد (همان: ۹۱)
۸-۳) نقد تحلیل گفتمان
نظریه تحلیل گفتمانی، علی‌رغم جدید بودن، موردنقدهای زیادی هم قرارگرفته است؛ به ویژه رویکرد گفتمان لاکلا و موفه که ازنظریه‌های پست مدرنیسم است و البته عمده نقدهای مطرح شده هم به ویژگی‌های اصلی و اساسی پست مدرنیسم دراین رویکرد برمی‌گردد که عبارتنداز:

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت tinoz.ir مراجعه کنید.

نفی فراروایت‌ها

نفی جوهرگرایی

نفی تحولات تک‌خطی

نفی مبناگرایی

نفی ثبات مفاهیم

رهیافت‏هاى گفتمانى از سازند گرایى اجتماعى ( social constructivism ) الهام مى‏گیرند. این اصطلاح به طیفى از نظریات گفته مى‏شود که دانش و هویت انسانى را اجتماعى و محصول فرهنگ‏ها و گفتمان‏ها مى‏دانند و هر نوع مبناگرایى و ذات‌گرایى را رد مى‏کنند. در این نظریات انسان از هیچ هویت پیشینى برخوردار نیست و دانش نیز محصول شرایط اجتماعى است و هیچ حقیقت بنیادین و غیر قابل تغییر وجود ندارد؛ بنابراین نوعى نسبى گرایى و سیّالیت دامن‌گیر این نظریات است. در نظریه گفتمان با تعمیم تحلیل‏هاى زبانى به جامعه، این نسبى گرایى تشدید شده است. در این نظریه معیارهاى بنیادین صدق و کذب بیرون از گفتمان‏ها وجود ندارند و نمى‏توان جز در چارچوب گفتمان خاص به ارزیابى ادعاهاى آن پرداخت. صحت و سقم گزاره‏ها به استحکام و مجاب کنندگى آن‌ ها در درون یک گفتمان بستگى دارد؛ به این ترتیب پرسش‏هاى بنیادین فلسفه در مورد حقیقت و ذات بى‏معنا مى‏شود؛ اگر ما به منطق نظریه وفادار بمانیم نسبى گرایى به حوزه ارزش‏هاى اخلاقى و دینى نیز سرایت خواهد کرد و عملاً امکان داورى در مورد خوب و بد به چارچوب‏هاى درونى هر گفتمان محدود خواهد شد. فقط در فرض وجود یک گفتمان مشترک مى‏توان در مورد ارزش‏هاى اخلاقى داورى کرد و معیارهاى جهانى براى داورى وجود ندارد، مگر این که ما قایل به وجود فراگفتمان‏هایى شویم که چارچوب‏هاى عام جهانى را دربر مى‏گیرند، اما در این نظریه ظاهراً امکان طرح فراگفتمان وجود ندارد. لاکلا و موفه خود به ارزش‏هاى سوسیالیستى و لیبرال دموکراسى وفا دارند و این ارزش‏ها را مبناى گفتمان رادیکال دموکراسى قرار داده ‏اند و گفتمان‏هاى غیر دموکراتیک را به عنوان دشمن طرد مى‏کنند؛ بنابراین، خود از موضع یک گفتمان مسلط در مورد سایر گفتمان‏ها داورى کرده‏اند و ظاهراً به منطق نظریه خود وفادار نبوده‏اند (حسینی‌زاده، ۱۳۸۳).
دونکته نیز درمورد نظریه تحلیل لاکلا و موفه مطرح است؛ یکی این‌که لاکلا و موفه در آثار اولیه خود فضاى سیاست را خصمانه ( antagonism ) مى‏دیدند، اما چون این تصور چندان با رادیکال دموکراسى سازگار نیست در آثار بعدى رقابت ( adversary ) در جوامع دموکراتیک را به عنوان سنگ بناى سیاست مطرح نمودند و بدین ترتیب خصومت را به جوامع غیر دموکراتیک محدود کردند؛ دیگری نیز مربوط به تصمیم‏گیرى است؛ به گونه‌ای که لاکلا تصمیم‏گیرى در درون ساختارو تصمیم‏گیرى در مورد ساختار را متمایز نمى‏کند، اما این‌ها دو سر طیف تصمیم‏گیرى محسوب مى‏شوند؛ البته مفهوم دال مرکزى نیز درنظریه لاکلا و موفه، چندان روشن نیست؛ به گونه‌ای که آیا هر گفتمان فقط یک دال مرکزى دارد یا اصالت با مفصل بندى و صورت بندى گفتمانى و مجموعه‏اى از دال‌هاست. در گفتمان رادیکال دموکراسى که لاکلا و موفه مطرح مى‏کنند یک دال مرکزى وجود ندارد؛ بنابراین به نظر مى‏رسد یک گفتمان مى‏تواند چند دال مرکزى داشته باشد. این دال‏ها مى‏توانند همان دال‏هاى خالى باشند که لاکلا در آثار اخیر خود مطرح کرده است (همان).
هم‌چنین، دیوید هوارث نیز به بیانی دیگر،سه نقد اساسی ازنظریه گفتمان مطرح کرده است که عبارتنداز:

از هم‌پاشیدگی و بی‌ثباتی کامل روابط و ساختارهای اجتماعی

کنارگذاری مفهوم ایدئولوژی و دستاویز انتقادی‌اش

ناتوانی (یا بی‌میلی) برای تحلیل نهادهای سیاسی و اجتماعی (هوارث، ۱۳۷۷: ۱۷۶)

۹-۳) دلایل استفاده تحلیل گفتمان دراین پایان نامه
دراین پژوهش، با توجه به موضوع آن که بررسی مفهوم سبک زندگی دراندیشه‌ مقام معظم رهبری –به عنوان یک متفکر و اندیش‌مند- است که درواقع می‌بایست چیستی و چگونگی گفتمان مقام معظم رهبری مورد بررسی قرارگیرد، و ازطرفی، رویکرد لاکلا و موفه هم جزو رهیافت‌های تحلیل گفتمان اندیشه محور می‌باشد و هم‌چنین در یک چهارچوب منسجم و با بهره گرفتن از مفاهیمی ازقبیل: دال مرکزی و برتر، دال شناور، حوزه گفتمانی، عنصر، وقته ومفصل‌بندی… توان توصیف و شناخت عناصر اصلی و غیر اصلی گفتمان رهبری را دارا می‌باشد؛ بنابراین، می‌تواند روش تحلیل مناسبی برای تجزیه و تحلیل داده‌ها دراین پژوهش قرارگیرد.
البته، اساساً با توجه به این که گفتمان ریشه در معناکاوی دارد و قصد آن کشف معنای نهفته در پدیده‌های اجتماعی است، می‌توان گفت که برای بررسی هر آن‌چه واجد معنا است، مناسبت دارد؛ البته این بدین معنا نیست که تحلیل گفتمان همه ابعاد این پدیده‌های معنادار را بررسی می‌کند، بلکه منظور آن است که جنبه فرهنگی ـ اندیشه‌ای یا معنایی آن‌ ها را مورد مطالعه قرار می‌دهد (شجاعی زند، ۱۳۸۷: ۶۶).
هم‌چنین، به باور غالب تحلیل‌گران، تحلیل گفتمان به دلیل این‌که چهارچوب نظری و روش منسجم و مناسبی را برای توصیف و تحلیل ساختار نظام‌های اندیشه‌ای و فرهنگی ارائه می‌دهد و بدون انکار جنبه عینی پدیده‌های اجتماعی، آن‌ ها را خارج از گفتمان، قابل درک نمی‌داند، بنابراین، برای بررسی پدیده‌هایی که صبغه فرهنگی ـ اندیشه‌ای و جنبه ذهنی دارند، مناسب می‌باشد. بدین ترتیب، با بهره گرفتن از تحلیل ‌گفتمان _که سعی در معنی‌کاوی دارد_ بهتر از سایر رویکردها می‌توان به عمق معنایی و ژرفای این قبیل پدیده‌ها دست یافت، اگرچه این مدعا به منزله جایگزین نمودن تحلیل‌گفتمان برای سایر رویکردها نیست، بلکه بدین معناست که این رویکرد می‌تواند جوانبی از پدیده‌های اجتماعی را که از دید سایر رویکردها پنهان می‌ماند، بر ما آشکار سازد (همان: ۶۹).
یکی دیگر ازدلایل مناسب بودن روش تحلیل گفتمان برای این پایان نامه این است که با توجه به این که تحلیل گفتمان لاکلا و موفه دارای رویکرد پست مدرنیسم است و این رویکرد هم بیش‌تر به فرهنگ و تفسیر می‌پردازد، و ازطرفی، موضوع این پایان نامه هم اززیرمجموعه‌های جامعه شناسی فرهنگ است، بنابراین، می‌تواند روش مناسبی باشد؛ البته این نکته حایزاهمیت است که تحلیل گفتمان ازمنظر برخی نظریه‌پردازان ازجمله لاکلا و موفه، فرهنگ درجامعه معاصر اهمیت ویژه‌ای یافته است؛ به‌گونه‌ای که لاکلا و موفه معتقدند درجامعه معاصر: هر چیز فرهنگی است و از آن‌جا که خود واقعیت اجتماعی از سنخ گفتمان است، بنابراین نظم اجتماعی از طریق فرهنگ ساخته شده، مورد مخالفت قرار گرفته و بازتولید شده است… درحالی‌که در عصر مدرنیته فرهنگ به مثابه هنر عالی، حوزه خاصی از جامعه را اشغال نموده بود، در عصر پسامدرنیته به عرصه‌های دیگر جامعه نیز راه یافته است. در سطح اقتصادی، ما شاهد کالایی شدن فرهنگ بوده‌ایم و در همین حال خود اقتصاد نیز در شکل پدیده‌هایی مانند: آگهی‌ها و تبلیغات، اوقات فراغت، صنعت خدمات و تحکیم موقعیت بازار به خاطر شیوه زندگی به گونه‌ای فزاینده به فرهنگ وابسته شده است. در سطح سیاسی هم سیاست‌مداران از طریق رسانه‌ها با مخاطبان‌شان ارتباط برقرار می‌کنند و در حوزه اجتماعی تمایزات بیش‌تر از گذشته به صلاحیت‌های فرهنگی وابسته هستند تا به قدرت اقتصادی یا سیاسی.
البته ما دراین پژوهش به دلیل قابلیت‌ها و مزایای مختلفی که این رویکرد برسایررویکردها دارد ازجمله: پرهیز از جبرگرایی، سعی در تلفیق‌گرایی، پرهیز از عقلانی یا غیر عقلانی پنداشتن کامل کنشگران برای تبیین پدیده‌های اجتماعی، کاربرد گفتمان به جای ایدئولوژی، توان ارائه توصیفی دقیق از نظام‌های فکری اندیشه‌ای، ارائه تبیینی نظام‌مند و متفاوت از چگونگی سقوط، تکوین و چرایی بسط و هژمونیک شدن نظام‌های معنایی و فکری و اندیشه‌ای مختلف، (شجاعی زند، ۱۳۷۸: ۸۵) به عنوان روش تحلیل استفاده نموده‌ایم؛ ازطرفی این رویکرد به جای ایدئولوژی از مفهوم عام‌تر گفتمان استفاده می‌کند که استفاده از این مفهوم، فضای مناسب‌تری را برای تحلیل گفتمان مقام معظم رهبری به عنوان بالاترین شخصیت سیاسی کشورایران ایجاد می کند؛ اگرچه مفهوم‌سازی لاکلا و موفه از گفتمان‌‌‌‌، ویژگی ربطی هویت را نیز تأیید می‌کند و به این ترتیب، معنای اجتماعی کلمات‌‌‌‌، کلام‌ها‌‌‌‌، کنش‌ها و نمادها همگی در ارتباط با زمینه‌ کلی‌ای که آن‌ ها جزئی از آن هستند‌‌‌‌، درک می‌شوند‌‌‌‌.
به هر حال این روش و رویکرد، على‏رغم داشتن ضعف‏هایی، مى‏تواند درشناسایی و کشف معانی پنهان دربافت موقعیتی فرهنگی و اجتماعی متن‌ها به عنوان عوامل برون‌زبانی متن‌ها، مفید بوده و درخصوص چگونگی و شکل‌گیری، هژمونى و زوال گفتمان‏ها و چگونگى تثبیت گزاره‏هاى حقیقت در درون یک گفتمان خاص مثمرثمر واقع شود.
۱۰-۳) گفتمان کلی مقام معظم رهبری- اصول گرایی اسلامی[۱۷]
مقام معظم رهبری[۱۸] به عنوان یک مرجع تقلید شیعیان، بالطبع دارای گفتمان اسلامی است و آن چه که ازمنظر این گفتمان به عنوان دال مرکزی محسوب می‌شود، دین و مذهب است و دین اسلام نیز دارای شاخصه‌های منحصر به خود می‌باشد که مطمح نظر ما دراین مجال نیست؛ ازطرفی، مقام معظم رهبری دربیانات‌شان در دیدار مسئولان و کارگزاران نظام جمهورى اسلامى هنگامی که براسلامی بودن واهمیت دادن مسئولان نظام به فضیلت‌های اخلاق اسلامی تأکید می‌ورزیدند، به طور مشخص برنوع گفتمان خود صحه گذاشته و آن را معرفی نمودند: «هم بنده گفتم، هم همه مى‏گویند که امروز ارکان تصمیم‏گیرى کشور- مجلس شوراى اسلامى و دولت و قوه‏ى قضائیه- با مدیریت تفکر اصولى اسلام (به تعبیر رایج: اصول‏گرایى) اداره مى‏شود که این یکى از نعمتهاى بزرگ خداست»؛ البته مقام معظم رهبری درچهلمین روزارتحال رهبرکبیرانقلاب اسلامی درتاریخ ۲۲/۴/۱۳۶۸ نیز به طور مشخص درخصوص پای‌بندی به اصول دین اسلام و نقش آن درزندگی فرمودند: « رسانه‏هاى صهیونیستى با جنجال و هوچى‏گرى، ما را به بنیادگرایى نسبت مى‏دهند؛ درحالى‏که اگر بنیادگرایى را به معناى بازگشت به اصول و بنیادهاى اسلامى بدانیم، بزرگترین افتخار را به دست آورده‏ایم. مسلمانان در هیچ نقطه‏ى عالم نباید از نام اصول‏گرا و بنیادگرا تحاشى کنند. اصول مقدس اسلام، تضمین‏کننده‏ى سعادت انسان‏هاست. دست استعمار، اصول را در زندگى ما کم‏رنگ و ضعیف کرد؛ ولى اینک ما افتخار مى‏کنیم که به اصول اسلامى و قرآنى برگردیم».
البته، رهبرمعظم انقلاب همواره براسلامی بودن همه‌ی شئونات، رفتاروکردار مسلمانان تأکید داشته اند و به طریق اولی اززمانی که زعامت و رهبری انقلاب اسلامی را برعهده گرفته‌اند، به طور مشخص، اساس کار جمهوری اسلامی را مفاهیم و ارزش‌های الهی که ازاسلام آموخته شده، دانسته‌اند که دربیانات‌شان درتاریخ ۱۰/۸/۱۳۷۴ دردیدار دانش‌آموزان و دانشجویان که درحال فراگیری علم و دانش هستند و می‌بایست خود را برای خدمت‌گذاری درنظام جمهوری اسلامی آماده نمایند، معیار اصلی حرکت آنان و به عبارتی، چراغ راه آنان را این گونه ترسیم کرده‌اند: «اساس کار جمهورى اسلامى، عبارت است از اداره‏ى ملت و کشور ایران براساس مفاهیم و ارزش‌هاى الهى که از اسلام آموخته شده است؛ فرض بر این است که این ارزش‌ها مى‏تواند یک جامعه را سعادت‌مند کند؛ قطعاً هم‌چنین است و جامعه را سعادت‌مند خواهد کرد. اساس سعادت در یک جامعه عبارت است از این‌که آن جامعه بتواند مستقل زندگى کند، بیندیشد، سازندگى کند، در کمال استقلال راه خود را برود و هدف خود را انتخاب کند. پس استقلال، اساس این حرکت مهمّ اسلامى است». بدین ترتیب، آن چه که به عنوان هسته مرکزی فرمایشات رهبرمعظم انقلاب مستفاد می‌گردد، همان شاخصه‌ی اسلامی یا به عبارتی هویت اسلامی می‌باشد.
بنابراین، گفتمان عینیت یافته‌ای که مورد نظر مقام معظم رهبری می‌باشد، تأکید براصولی است که براساس تفکر اسلامی شکل گرفته است که بالطبع دارای دال‌های فرعی و عناصری است که مفصل بندی شده و نهایتاً گفتمان اصول گرایی اسلامی را تشکیل می‌دهد؛ البته ایشان درخصوص اصول گرایی چند نکته را دربیانات‌شان تأکید داشته‌اند که لازم می‌دانم درابتدای بحث آورده شود:

اصول گرایی صرفاً به حرف و لقلقه زبان نیست، بلکه درعمل ثابت می‌شود؛

اصول گرایی درمقابل نحله‌های سیاسی رایج کشور نیست؛ این غلط است که ماکشور یا فعالان سیاسی را به اصول گرا و اصلاح طلب تقسیم کنیم.

۴-۹٫ جدول: نتایج مربوط به رگرسیون چند متغیره همزمان……………………………………………………………. ۷۹
۴-۱۰٫ جدول: تحلیل واریانس مربوط به رگرسیون ابعاد رضایتمندی شغلی و پیشرفت تحصیلی……… ۸۰
۴-۱۱٫ جدول: نتایج مربوط به رگرسیون چند متغیره همزمان…………………………………………………………. ۸۰
۴-۱۲٫ جدول: تحلیل واریانس مربوط به رگرسیون ابعاد رضایتمندی شغلی و سلامت عمومی ……… ۸۱
بررسی رابطه بهداشت روانی و پیشرفت تحصیلی در گروهی از دختران دوره راهنمایی
با در نظر گرفتن وضعیت اشتغال مادران؛شیراز۱۳۹۳
نگارش: فریبا کرمی
چکیده:
پژوهش حاضر، به منظور بررسی رابطه بین اشتغال مادران با سلامت روانی وپیشرفت تحصیلی دختران در بین دانش آموزان مقطع راهنمایی اجرا شده است.جامعه آماری این پژوهش رادانش آموزان دختر راهنمایی شهرشیرازتشکل می دهد.و تعداد نمونه آماری ۲۰۰ نفراست که به شیوه نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شده اند. روش استفاده شد در این تحقیق. از نوع همبستگی علی ومقایسه ای که. جهت تشخیص رابطه متغیرها وتبدیل آن ها به مقدار است. از پرسشنامه های، JDI جهت تعیین رضایت شغلی مادران در محیط کار آن ها و پرسشنامه GHQ جهت بررسی سلامت روان دختران نوجوان در دو گروه مادران شاغل و غیر شاغل استفاده شده است. جهت تأیید یا رد فرضیه ها از روش های آماری آزمون t نمونه های مستقل و تحلیل رگرسیون چندمتغیره استفاده گردید. نتایج بدست آمده نشان دادکه میزان t در محاسبه ی تفاوت میانگین های سلامت عمومی در دو گروه دارای دختران دارای مادران شاغل و خانه دار در حالت واریانس های نابرابر، برابر با (۸۷/۰-) می باشد که با توجه به درجه ی آزادی (۲۲۳/۱۹۷)، تا سطح (۰۵/۰≥P)، معنادار نمی باشد. بنا بر این بین میزان سلامت عمومی گروه دختران دارای مادران شاغل نسبت به دختران دارای مادران خانه دار به طور معناداری تفاوت وجود ندارد. و با مقایسه ی میانگین میزان پیشرفت تحصیلی در دو گروه (گروه دختران دارای مادران شاغل برابر با ۳۵/۱۹، گروه دختران دارای مادران خانه دار برابر با ۸۲/۱۸)،ملاحظه گردید که نمرات میزان پیشرفت تحصیلی دختران دارای مادران شاغل نسبت به دختران دارای مادران خانه دار به طور معنادار بیشتر می باشد.واین که میزان رضایت مادر شاغل از کار خود نمی تواند یک ترکیب خطی درست کند که خطای سلامت عمومی وپیشرفت تحصیلی دختران دارای مادران شاغل را پیش بینی کند.

رابطه بین اخلاق، رضایت شغلی و تعهدسازمانی با ترک خدمت حسابرسان

واژه های کلیدی:سلامت روان،پیشرفت تحصیلی ،اشتغال مادر
فصل اول
(کلیات)

مقدمه:

اعتقاد کامل بر این است که تندرستی یکی از نعمت های بزرگ در زندگی انسان است و نمی توان منکر شد که سلامتی در زمره ی بالاترین نعمت هاست (میلان ی فر، ۱۳۸۲ )..مفهوم بهداشت روان در واقع جنبه‌ای از مفهوم کلی سلامتی است. سازمان بهداشت جهانی سلامتی را چنین تعریف می‌کند : حالت سلامتی کامل فیزیکی، روانی و اجتماعی نه فقط فقدان بیماری یا ناتوانی برخی چنین تصور کرده‌اند که نقطه مقابل سلامتی روانی، بیماری روانی است در حالی که این چنین نیست و مفهوم سلامتی روانی بسیار گسترده‌تر از این است(خدارحیمی، ۱۳۷۴).
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
انسان سالم به عقیده اسکینر[۱] فردی است که رفتارش منطبق با قوانین وظوابط جامعه است و وقتی با مشکل روبروشود. با بهره گرفتن از شیوه اصلاح رفتار برای بهبود و به هنجار کردن رفتار خود واطرافیانش اقدام می کند.از نظرراجرز[۲] انسان دارای سلامت روانی، انعطاف پذیر است،پیش داوری ندارد احساس آزادی و خلاقیت می کند (اسکینر،۱۹۶۵).سلامت روان در دو قالب فقدان بیماری روانی و احساس رضایتمندی و لذت از زندگی، مورد توجه بسیاری از متخصصان و کارشناسان این حوزه است.(تئودر[۳] ،۲۰۰۱).شفیع آبادی سلامت روانی را داشتن هدفی انسانی در زندگی، سعی در حل عاقلانه مشکلات،سازش با محیط اجتماعی بر اساس موازین علمی و اخلاقی و سرانجام ایمان کار ی و مسئولیت، پیروی از اصل نیکوکاری و خیرخواهی می داند(شفیع آبادی و ناصری ۱۳۶۵).
نتیجه تصویری درباره سلامت روانی
کارشناسان سازمان بهداشت جهانی سلامت روان را این طور تعریف کرده اند: قابلیت ارتباط موزن و هماهنگ با دیگران، تغییر و اصلاح محیط فردی و اجتماعی، حل تضادها وتمایلات شخصی به طور منطقی، عادلانه و مناسب (میلانی فر ،۱۳۷۴).
تعریف بهداشت روانی به مجموعه ای ازروشها ، فعل وانفعالهای گفنه می شود که ما را در جهت تامین سلامت فردی واجنماعی از نظر روانی هدایت کرده واز ابتلا به بیماریهای روانی مصون می دارد.اگرچه تعاریف متنوعی در این مورد از سوی متخصصان امر به عمل آمده،اماملاحضه می شود که غالبا در بیان ملاک تعادل وسلامت روان به نکاتی چون ،توانای شازش با خود ومحیط ، انعطاف پذیری وتشخیص موقعیتهای مکانی و زمانی خویشتن تاکید کرده اند(شالچی ،۱۳۸۰ ،مهرداد،یونسی،۱۳۸۶
سلامت وتکامل روانی با مفهوم بهداشت روانی مورد استفاده قرار می گیرد. دراین برداشت منظور از بهداشت روانی، نبودن بیماری نیست به منظور نشان دادن وضع مثبت وسلامت روانی می‌باشد(حسینی،۱۳۷۸).
در چرخه تحول روان آدمی مرحله مهمی وجود داردکه بین دوران کودکی وبزرگسالی قرار می گیرد وبه دوره نوجوانی مرسوم است در نوجوان همراه با تغیرات جسمانی یک سلسله دگرگونی ها در احساسات و عواطف،تمایلات وخواسته ها، تصورات ،و خواسته ها،تصورات وتخیلات بوجود می آید وتوازن دوران کودکی را بهم می زند واحتمال بروز اختلالات رفتاری را در این دوره افزایش می بخشد.برای تداوم زندگی، نوجوان باید افکار و وابستگی ها وروابط دوران کودکی خود را رها سازدودر هر مرحله،دیدگا ها ومهارت های جدید بدست آورد.انتقال موفقیت آمیز از دوره کودکی به نو جوانی که به تغییر در مفهوم«خویشتن» نیازی اساسی دارد،کار چندان آسانی نیست (شفیع آبادی،).بدون تردید نوجوانی از مهم ترین وحساس ترین دوره های تحول زندگی آدمی محسوب می شود.در این دوران هویت انسان روبه تکامل است، اگرچه زیر بنای آن، دورهای قبل رشد تلقی می شود. بنابر این سرمایه گذاری دقیق تربیتی برروی رشد کودکی تا نوجوانی،نقش بسیار اساسی در شکل گیری هویتی شایسته ایفا خواهد نمود، تا آینده سلامت روانی فرد تضمین گردد.آشنای با خصوصیات روانی نوچوانان ومشکلات خاص این دوره می‌تواند به والدین کمک کند تا بهتر بتوانند با نوجوان خود ارتباط بر قرار کنند(آقامحمدی،۱۳۸۴).
از آنجا که نوجوانان از اقشار آسیب پذیر جامعه می باشند توجه به سلامت روان وتعلیم تربیت آنها برای آینده بهتر جامعه لازم وضروری می باشد.نوجوانانی که از سلامت روان وپیشرفت تحصیلی مطلوبی برخوردار باشند ،موفق تر هستند واین امر خود در پیشرفت وآینده جامعه تاثیر مثبتی دارد.دامنه بسیار گسترده ای از متغیرهای فردی، اجتماعی و خانوادگی وفرهنگی با پیشرفت تحصیلی مرتبط است.
در جامعه امروزی تحصیلات و به تبع آن پیشرفت تحصیلی به دغدغه های اصلی والدین برای کودکان ونوجوانان خود بدل شده است . در حقیقت می توان گفت برای جوامع امروزی تحصیلات مناسب به هدف دستیابی به موقعیت های اجتماعی، شغلی و اقتصادی بالاتر یکی از اهداف اصلی برای والدین و سیاست گذاران کشورها تلقی می شود و ملاک اثربخشی موفقیت آموزش نیز پیشرفت تحصیلی دانش آموزان است . بنابراین شناخت ابعاد مختلف پیشرفت تحصیلی و متغیرهای مرتبط با آن گام نخست و اصلی برای این هدف است.خانواده اولین کانون تربیتی کودکان به حساب می آید و کودک مقدار قابل توجهی از وقت خود را در آن می گذراند.در خانواده اعضای با یکدیگر در ارتباط متقابل می باشند. اما یکی از بهترین و مهم‌ترین روابط که وجود دارد، رابطه میان مادر و فرزند است. در این بین رابطه مادر ودختر مهمتر می باشد،زیرا آن ها می‌توانند بهترین دوست یکدیگر باشند و عاشقانه یکدیگر را دوست بدارند. مادراولین الگوی است که تاثیر شگرفی در زندگی دختر دارد. در جامعه امروز که مادران مجبور هستند ساعاتی از وقت خود را به دلیل اشتغال خارج از منزل سپری کنند ، بنابر این مدت زمان در کنار فرزندان خود می باشند .در برخی از کشور ها این گونه تصور می شود که کار کردن زنان سبب لطمه دیدن فرزندانشان می شود. حال آن که نگاهی به تحقیقات نشان می دهد فرزندان مادران شاغل نسبت به فرزندان مادران خانه دار عزت نفس بیشتر و اختلال های رفتاری کمتری دارند. اشتغال زنان به عنوان یک پدیده اجتماعی بر تربیت کودکان آن ها تاثیر می گذارد (به نقل طباطبای وهمکاران،۱۳۹۱).
عکس مرتبط با اقتصاد
۱-۲بیان مسئله:
اختلال های روانی از بدو پیدایش بشر وجود داشته و هیچ فردی در مقابل آنها مصونیت نداشته واین خطری است که بشررا دائماً تهدید می کند در طول قرن بیستم زندگی انسان بیش از تمام طول تاریخ دست خوش دگرگونی و تغییر شده است. تلاش بسیار برای صنعتی شدن ،گسترش زندگی شهرنشینی و زندگی ماشینی، اثرات منفی بر سلامت افراد گذاشته است ومسائل تازه ای در مورد سلامت و بیماری را به وجود آورده است، اوضاع اجتماعی، اقتصادی ،سیاسی، فرهنگی نابسامان و مشکلات محیطی – اجتماعی – روانی واکنش های بیمارگونه بسیاری را در افراد به وجود آورده است. سازمان بهداشت جهانی سلامت را به عنوان حالتی از بهزیستی کامل جسمی، ذهنی واجتماعی و نه صرفاً بیمار نبودن تعریف کرد (سازمان بهداشت جهانی، ۲۰۰۱ و ۲۰۰۴ ). متاسفانه تا مد تها پیشرفت قابل ملاحظه ای در کاربرد این دیدگا ه ها در قلمروهای علمی و عملی مشاهده نشد( پورافکاری،۱۳۹۱).
یکی از محورهای ارزیابی سلامتی جوامع مختلف، بهداشت روانی آن جامعه است. سلامت روانی نقش مهمی در تضمین پویایی و کارآمدی هر جامعه ایفا می کند(صادقیان،حیدریان پور،۲۰۰۹[۴]) .
افرادی که به دلایلی دچار آشفتگی های هیجانی هستند و بهداشت روانی آنهاتضعیف شده است، به شیوه های متفاوتی آشفتگی های خود رابروز می دهند. این افراد اغلب دارای مشکلاتی از قبیل خودپنداره ضعیف، افت تحصیلی، طرد اجتماعی و ناتوانی در برقراری ارتباط با همسالان و عدم پایبندی به قوانین اجتماعی هستند که این مشکلات روانی- اجتماعی بر فرایند یادگیری آنها تأثیر مستقیم دارد (سلحشور،۱۳۸۲)سلامت سازه ای پیچیده ای است که منظور از آن تجربه و کنش بهینه روان شناختی می باشد، اگر چه سؤال«حال شما چه طور است»بسیار ساده به نظر می آید با این حال نظریه پردازان معتقد هستندکه موضوع سلامت بسیار بحث برانگیز است. از شروع تلاش های عقلانی آدمیان تاکنون بحث های قابل ملاحظه ای در مورد تجربه بهینه و این که زندگی خوب چگونه بنا می شود صورت گرفته است(رایان،۲۰۰۱).پاردایم غالب قرن گذشته برای میزان وقوع و سیر مشکلات جسمی از منظر ه زیست پزشکی بوده است. این دیدگاه اثر مهمی بر پیشگیری و مهار مشکلات جسمی داشته است . در واقع در نیمه اول قرن بیستم نتایج موفقیت آمیز زیادی در کاهش بیماری های مختلف مرگ و میر به دست آمده است. با این حال عوامل اصلی به وجود آورنده مرگ و معلولیت در آغاز قرن ۲۰ متفاوت از گذشته است (والاندر،۲۰۰۰).کپتین و ونیسن[۵](۲۰۰۴) تمایز بین روان شناختی و جسمی پزشکی را با گسترش مرزهای دانش امری بیهوده می دانند و معتقدند تحولات جدید در حوزه ایمنی شناسی عصبی روانی یا در حوزه رابطه بین عوامل ژنتیکی و رفتاری تنها بخشی از حقیقت برای روانشناسان است و استفاده از این اصول برای بیماران با اختلال های جسمانی مختلف الهام بخش بوده است.امروز سلامت روان توجه روزافزون محققان شاخه های علوم را به خود جلب کرده و به تبع آن شمار قابل توجهی از پژوهش ها را به خود اختصاص داده است . از این روست که، می توان درادبیات سلامت ازتعاریف متعدد با روی آوردهایی متکثر سراغ گرفت(چاهن،۲۰۰۰). ماتارازو[۶](۱۹۸۲) اولین پایه مطالعات درحوزه سلامتی را،حفظ و ترویج آن ذکرمی کردکه شامل شناخت واصلاح رفتارهای مربوط به سلامت، ارتباطات همگانی درباره سلامت یاگشودن مسیرهایی می شدکه درسطح عمومی می توانند سلامتی راتحت تأثیر قراردهند. دراین زمینه توجه به دونکته را ضروری می داند:۱٫پیشگیری اولیه ۲٫ پیشگیری ثانویه
(کاپلان،۲۰۰۰به نقل نیکوگفتار،۱۳۸۵به نقل فیاض،کیانی،۱۳۹۰).
بهداشت روانی، درروانشناسی پیشگیر،بهداشت روانی اجتماعی یا روان پزشکی اجتماعی به کلیه روشها وتدابیری اطلاق می شود که برای جلوگیری از ابتلا ودر مان بیماری های روانی وتوانبخشی بیماران روانی موجود بکار می رود(میلانی فر،۱۳۸۲).
سلامت روان از ملا ک های تعیین کننده سلامت عمومی تلقی شده و به مفهوم احساس خوب بودن واطمینان از کارآمدی خود، اتکاء به خود، ظرفیت رقابت، تعلق بین نسلی و خودشکوفایی توانایی های بالقوه فکری، هیجانی وغیره است(حدادی، روشن،اصغر نژاد،۱۳۸۶).
به عقیده آدلر[۷](۱۹۷۳) سلامت روان یعنی داشتن اهداف مشخص، روابط خانوادگی واجتماعی مطلوب،کمک به هم نوعان وکنترل عواطف واحساسات خود (وردی،۱۳۸۰)،کیز[۸](۲۰۰۵)با این اعتقاد که پژوهشگران تا به حال برداشتی جامع در باره سلامت روان ارائه نداده اند،مدل سلامت روان جامع را ارائه می دهد.بر این اساس سلامت روان به عنوان حالتی تعریف می شود که شامل الف) عدم وجود بیمار روانی وب)حضور سطوح مطلوبی از بهزیستی است.به نحوی که در آن دو بعد بیماری روانی وبهزیستی روانی با هم ترکیب گردید وبرای هر دو بعد نیز دو حالت کامل ونا کامل در نظر گرفته شده است.در این مدل کیز شرایطی را که درآن افراد گرچه دچار بیماری روانی نیستند اما سطوح بهزیستی پایین دارند،پژمردگی وشرایط کسانی راکه مبتلا به بیماری روانی نیستند وسطوح بهزیستی بالا نیز دارند،شکو فایی می نامد(تمنای فر،سلامی محمدی آبادی،دشتبان زاده،۱۳۹۰).
سلامت روان یکی از مو لفه های مهم بهداشت عمومی است و بهداشت روان، توانایی بر قراری توازن درزندگی و مقاومت در برابر مشکلات است .مشکلات روانی ، فشارقابل ملاحظه ای را برافراد وارد می کند،بطوریکه پیش بینی می شود در سال ۲۰۲۰افسردگی بعد از ناراحتی قلبی بالاترین میزان هزینه ها را در سیستم بهداشت جوامع به خود اختصاص می دهد (فتی وهمکاران۱۳۸۷) .
سازمان بهداشت جهانی وبسیاری از کشورها به این نتیجه رسیده اند که فراموش کردن وغافل شدن از بهداشت روان از خطاهای بزرگ نظام های بهداشتی است وهر برنامه بهداشتی بدون در نظر آوردن رفاه روانی جامعه با شکست مواجه خواهد شد .اساسی ترین سئوال بهداشتی سال ۲۰۰۱ این است که چه کسی مسئول تامین بهداشت روان جامعه است. بدیهی است علاوه بر پدر ومادر،معلمین مدارس، کارکنان بهداشتی درمانی ومتخصصان بهداشت روان، افراد کلیدی جامعه از جمله دولت مردان،نمایندگان مجلس،رهبران سیاسی ورهبران اجتماعی در تامین بهداشت روان جامعه نقش ویژه ای دارند که قابل توجه است.درجهت تامین سلامت روان جامعه دست یابی به اطلاعات صحیح وبر اساس تحقیقات علمی یکی از مهم ترین جنبه های توفیق در این زمینه است .آگاه شدن از وضعیت سلامت روانی افراد جامعه در جهت دست یافتن به الگوهای مناسب برای برنامه ریزی در هر فرهنگ خاص از اهم موارد ویکی از راه های وصول به اهداف بهداشت جهانی در جامعه است(پورقاز،رقیبی،۱۳۸۴). توجه ویژه به جمعیت نوجوانان به ویژه دانش آموزان به عنوان آینده سازان جامعه از عوامل اساسی توسعه پایدار وهمه جانبه است.پرورش استعداد ها و قابلیت های دانش آموزان هماهنگ با نیاز ها وتحولات جامعه می تواند زمینۀ تحقق اهداف تعریف شده را فراهم سازد.توجه به مسائل و مشکلات عدیده فرا روی جوانان و چاره اندیشی برای حل آن ها از وظایف اساسی نظام آموزش وپرورش است.آموزش وپرورش باید ضمن تربیت دانش آموزان و آماده سازی آنان برای پذیرش مسئولیت های آبنده،اقدام به پرورش سلامت عاطفی واجتماعی هماهنگ با باورها وارزشهای فرهنگی، اجتماعی، خانوادگیی ،دینی وتاریخی،نماید تا ازطریق تحقق مفهوم استقلال فردی هویت اوراکه در این دوران در حال شکل گیری است،درجهت رسیدن به کمال رهنمون سازد( همان منبع).
نوجوانان نیاز به توجه خاص، متمایز از کودکان و بزرگسالان. دارند. یک، دیدگاهی جهانی نسبت به سلامت نوجوانان و رفتارهای مرتبط با سلامت، و بحث در مورد عوامل تعیین کننده، که سلامت و رفتار نوجوان را تحت تاثیر قرار می دهد.وجود دارد. تحقیقات وسازکارهای جدید در این زمینه در حال توسعه است (پورقاز،رقیبی،۱۳۸۴). حفظ سلامت نوجوان در جهان ضروری است .ترویج شیوه های رعایت سلامت در دوران بلوغ، و گام برداشتن برای محافظت بهتراز نو جوانان وکاهش خطرات بهداشتی ،برای پیشگیری از مشکلات سلامتی در دوران بزرگسالی است و برای سلامت آینده کشور و زیرساخت های اجتماعی مهم می باشد.حفظ سلامت روان ،نوجوانان باعث رشد بهتر آن ها وافزایش پتانسیل آینده جامعه می شود.بطور کلی نوجوانی به عنوان دوره سنی سلامت فیزیکی خوب و همچنین دوره شیوع حداکثر مسایل سلامت روان و اختلالات بالینی در نظر گرفته می شود (لارسون؛ ۲۰۰۷ ،هانسل[۹] وهمکاران ، ۲۰۱۲). مطالعات جمعیت های کودکان و نوجوانان نشان داد که کودکان بزرگتر و نوجوانان دارای مسایل سلامت برگشت پذیر و متعددبویژه سردرد و دردهای شکمی، علایم عضلانی و اسکلتی و خستگی، یک ریسک شدید مهم برای تجربه علایم اضطراب و افسردگی در مراحل سنی بعدی خواهند داشت. علاوه بر این، تظاهرات و بروز مشکلات سلامت فردی ، باعث ترغیب لزوم شناسایی افراد با ریسک افزایش یافته مسایل رفتاری و هیجانی و اجرای مداخلات سلامت روان به موقع برای نوجوانان می شود. بنابراین با توجه به سایر فاکتورهای مهم در تعامل بین مسایل رفتاری و هیجانی با کودکان و نوجوانان، جنسیت غالباً به عنوان یک عامل تأثیرگذار مهم محسوب می شود. جدا از پیش زمینه بسیار مهم برای دختران در ارتباط با ابتلا به مسایل رفتاری وروانشناختی مختلف وانواع علایم درد با مشکلات هیجانی دردختران و علایم برون گرایی در پسران قابل بررسی و اثبات است (دیمیترا[۱۰] وهمکاران،۲۰۱۴).
نوجوانی دوره کذر از کودکی به نوجوانی است ویکی از دوران های مهم وحساس برای هر کشور می باشد زیرا نوجوانان نیروهای سازنده آینده هر جامعه می باشند بنابر این توجه به سلامت روان آن از ضروریات می باشد. توجه به ساختارهی مثبت روانشناختی (امیدواری، خودارزش گذاری، عزت نفس و رضایت از زندگی) در زندگی نوجوانان تاثیر مهمی در سنین بالاتر (پیشرفت تحصیلی و سلامت روان) در کودکان و نوجوانان دارد. شواهد علمی وجود دارد دال بر اینکه رضایت از زندگی به عنوان یک نقطه قوت فردی باعث خنثی سازی تجربیات منفی و رخدادهای منفی زندگی و جلوگیری از بروز رفتارهای برون گرایی در نوجوانان خواهد شد(مک نایت[۱۱] و همکاران، ۲۰۰۲). با توجه به اینکه رضایت عمومی از زندگی نقش واسطه ای در بروز تأثیرات رویدادهای استرس آفرین زندگی (مک نایت و همکاران، ۲۰۰۲) و رفتار والدینی (سالدو و هابنر۲۰۰۴ ) دارد. می توان استدلال کرد که وجود این ساختار مثبت روانشناختی در نوجوانان باعث بهبود و ارتقاء سلامت روان نوجوانان خواهد شد.پیشرفت وتوسعه هر جامعه منوط به داشتن نیروهای سالم وکار آمد می باشد از انجا که نوجوانان در آینده تامین کننده این نیاز اساسی جامعه می باشند .بنا بر این باید خود را برای این امر مهم آماده سازند.اهمیت دادن به تحصیل در این زمینه از ضروریات است (سوزانا،۲۰۱۱).
دوران تحصیلی به واسطه حضور عوامل متعدد ، می تواند دوره ای فشارزا باشد. به عبارتی از مقاطع حساس در زندگی نوجوانان در هر کشوری است و غالباً با تغییرات عمده ای در زندگی فرد، به خصوص در روابط اجتماعی و انسانی آنها همراه است. قرار گرفتن در چنین شرایطی، غالباً با فشارها، نگرانی ها وهیجان های خاص این دوره، توأم بوده، عملکرد و بازدهی افراد و در نهایت، سلامت روانی آنها را تحت تأثیرقرار می دهد.از طرف دیگرطراوت و شادابی، پیشرفت تحصیلی دختران نوجوان ، مرهون سلامت روانی آنان است. اهمیت مطالعه سلامت روان نوجوانان از این جهت که ارتباط مستقیمی با پیشرفت تحصیلی آن ها دارد ارزشمند است. هدف کلی پژوهش حاضر بررسی تأثیر سلامت روانی بر پیشرفت تحصیلی دختران نوجوان است.
از وظایف اساسی آموزش وپرورش در هر کشور، انتقال میراث فرهنگی جامعه،پرورش استعدادهای دانش آموزان وآماده کردن آنان برای شرکت فعال در جامعه است.بنا براین تعلیم وتربیت افراد به منظور تصدی امور مختلف ضروری می نماید و مسئله موفقیت یا عدم موفقیت در امر تحصیل از مهمترین دغدغه های هر نظام آموزشی در تمامی جوامع است.موفقیت وپیشرفت تحصیلی دانش آموزان هر جامعه نشان دهندۀ موفقیت نطام آموزشی در زمینه هدف یابی وتوجه به رفع نیاز های فردی است.بنابراین نظام آموزشی را زمانی می توان کار آمد وموفق دانست که پیشرفت تحصیلی دانش آموزان آن در مقاطع مختلف بیشترین و بالا ترین رقم را داشته باشد.آموزش وپرورش از ارکان اساسی رشد و توسعه اقتصادی،اجتماعی؛ فرهنگی وسیاسی کشور به شمار می رود وامروزه نقش آن در بهبود شرایط زندگی افراد بر همگان آشکار است (حسینی طباطبای،قدیمی مقدم،۱۳۸۶).
از پیشرفت تحصیلی به عناون یکی از شاخص های پیشرفت در نظام آموزش و پرورش مفهوم «انجام تکالیف و موفقیت دانش اموزان در گذراندن دروس یک پایه تحصیلی مشخص» یا «موفقیت دانش آموزان در امر یادگیری مطالب درسی» استفاده می شود. وجه مخاف ان اُفت تحصیلی است که یکی از معضلات نظام آموزشی می باشد که بهشیوه های گوناگون همچون عدم موفقیت دانش آموزان در دست یابی به هدف های مقاطع تحصیلی مربوطه، مردودی و تکرار پایه های تحصیلی، ترک تحصیل زودرس، بیکاری و بلاتکلیفی خود را نشان می دهد(پورشافعی، ۱۳۷۰).
دانش آموزان بخش عظیمی از جمعیت هر کشوری را تشکیل می دهند. پیشرفت تحصیلی از مباحثی است که در محیطهای آموزشی، به ویژه مدارس، از اهمیت زیادی برخوردار است. آموزان در مدرسه برای بدست آوردن دانش وتکنولوژی مورد نیاز مشاغل مختلف آماده می شوند.وقتی این آمادگی وجود ندارد وکمبود های تحصیلی در دانش آموزان دیده می شود، اثرات مخرب و هزینه های را برای فرد وجامعه به دنبال دارد.به طور مثال افزایش بیکاری،کاهش درآمد،افزایش مشکلات سلامتی، با ترک تحصیل مرتبط دانسته شده اند. از سوی دیگر رابطه منفی بین پیشرفت تحصیلی وترک تحصیل وجود دارد. بنابر این پژوهشگران در پی شناسای عوامل مؤثر بر پیشرفت تحصیلی هستند .تلاش های اولیه بر نقش عوامل شناختی بر پیشرفت تحصیلی متمرکز بودند(پارکر[۱۲] وهمکاران،۲۰۰۴).
در جامعه امروزی پیشرفت تحصیلی به عنوان یک تکلیف مهم برای نوجوانان ،ویک دغدغه اصلی برای والدین بدل شده است.واین مسئله تحت تأثیر عوامل متعدد فردی واجتماعی قرار دارد. ویکی از این عوامل سلامت روان می باشد.که باپیشرفت تحصیلی در ارتباط است. در واقع عدم برخورداری از سلامت روان، پیشرفت فرد وهمچنین توانایی او را در انجام وظایف محوله دچار اختلال نموده و این امر منجر به عدم پیشرفت جامعه و عواقب ناشی از آن خواهد شد.از آنجا که نوجوانان بخش عمده ای از زمان خود را در خانواده سپری می کنند.
در خانواده هایی که فرزندان احساس امنیت روانی می کنند و پیوسته پدر و مادر را حامی و پشتوانه خود می دانند انرژیهای روانی آنها برای تحصیل و موفقیت صرف می شود. عدم امنیت روانی در خانواده نه تنها افت تحصیلی فرزندان را تشدید می کند بلکه باعث ایجاد ناهنجاریهای روانی اعضاء خانواده شده و با ورود فرزندان به مدرسه این ناهنجاریها فضای علمی – آموزشی مدرسه را تحت تاثیر خود قرار می دهد.
یکی از اعضای مهم خانواده زن است.که دارای دو نقش اصلی مادر وهمسربودن می باشد.با بیرون رفتن زن از خانه نقش تازه بر نقش های قبلی او اضافه شد.که بر جنبه های مختلف زندگی زن بخصوص نقش مادری وی تاثیر فراوانی داشته است.درجوامع امروزی که حضور زنان در اجتماع بیشتر از گذشته شده است. به تبع ساعت کمتری را با فرزندان خود می گذرانند نسبت به مادرانی که شاغل نیستند.در این پزوهش سعی بر این است که تأثیر اشتغال مادران بر روی سلامت روان وپیشرفت تحصیلی دختران نوجوان بررسی شود.
(به نقل دبیسمی تا ،سانجاکتا[۱۳]،۲۰۱۰)روابط فردی همراه با مدرنیزه شدن و جهانی شدن جوامع تغییر می یابد. روابط مادر طفل که یک مؤلفه مهم و اساسی در جامعه محسوب می شود تحت تأثیر این تغییرات اجتماعی- فرهنگی قرار می گیرد. و این تأثیر ممکن است در حقیقت زندگی حال و آینده کودکان را تحت تأثیر قرار دهد. زیرا شخصیت مادر برای تأمین نیازهای عاطفی کودک در دسترس نیست. یک مادر شاغل زمان کمتری برای سپری کردن با کودک خود نسبت به یک مادر غیر شاغل در اختیار دارد. مرور پیشینه علمی نشان داد که فرزندان مادران شاغل ممکن است از تأثیر سودمند اشتغال مادر برخود سود ببرند و یا از تأثیر تعیین کننده آن رنج ببرند. بنابراین اگر یک مادر شاغل قادر به سپری کردن زمان کافی با فرزند خود باشد و زمان سپری شده با فرزند از کیفیت مطلوب برخوردار می باشد، اشتغال مادر می توان تأثیرات سودمند بر رشد و تکامل کودک داشته باشد. البته صفات شخصیتی مختلف با اشتغال مادران در ارتباط می باشند.
براساس مطالعات محققان مشخص شده است که کودکان مادران شاغل استقلال بیشتری داشته، فعال ترودارای انگیزه بیشتر می باشند وامتیازات بیشتری را در انواع ارزیابی های پیشرفت تحصیلی و سازگار اجتماعی کسب می کنند(نلسون[۱۴]، ۱۹۷۱، باروچ[۱۵]، ۱۹۷۲). مطالعات در هند نشان داد که دختران مادران شاغل، استقلال، اعتماد به نفس، برون گرایی و ثبات هیجانی بیشتر و اضطراب کمتری نسبت به دختران مادران غیر شاغل نشان می دهند (همان منبع).بهزیستی عمومی کودک نیز ممکن است تحت تأثیر اشتغال مادر قرار گیرد. مطالعه پیشینه علمی نشان می دهد که تجربیات اولیه کودک تأثیر اساسی و پایدار بر بهزیستی روانشناختی و شناختی کودکان اعمال می کند(کوزما[۱۶]،۱۹۸۱، گودمَن[۱۷]، ۱۹۸۵). البته اگر مادر شاغل نتواند وقت کافی را با فرزند خود سپری کند یا زمان سپری شده با فرزند از کیفیت مطلوب برخوردار نباشد در این حالت اشتغال مادر تأثیرات منفی بر بهزیستی، پیشرفت تحصیلی و سلامت روان کودک خواهد داشت. روابط کودک – والدین (PCR) از نگرش والدین نسبت به فرزندان و ادراک کودکان از آن نگرش ها مستقل است. بنابراین یک پدر که همسر او شاغل است یا مادر شاغل ممکن است رفتار متفاوت نسبت به فرزند خود در مقایسه با مادر غیر شاغل یا پدری که همسر او خانه دار است داشته باشند (همان منبع).
در تحقیقاتی هافمن نشان می دهد که اشتغال مادراثرات مثبتی به همراه دارد، کودکی که در خانوادهای زندگی می کند که مادرشاغل است، از افراد خارج از خانه توجه بیشتری می بیند و در خانه در مقایسه باسایر کودکان مسؤولیتهای بیشتری خواهد داشت. کودکان مادران شاغل درمقایسه با کودکان مادران خانه دار، غالباً ازسازگاری شخصیتی اجتماعی بهتری در مدرسه برخوردارند. در مورد مفهوم جنسیت عقاید معقولانه تری دارند و در مورد فعالیتهای زن و مرد عقاید قالبی کمتر دارند (هافمن ،۱۹۸۹).
(هاروی[۱۸]،۱۹۹۹) در تحقیقی طولی با عنوان تأثیرهای کوتاه مدت و بلندمدت اشتغال والدین بر کودکان به این نتیجه رسیده است که اشتغال والدین حداقل تأثیر را در تأخیر عملکردهای کودکان دارد. گیل و روبرتز[۱۹](۱۹۹۹) در پزوهشی ارتباط بین اشتعال مادروپیشرفت تحصیلی و سازگاری تحصیلی را بررسی نموده اند، نتایج پژوهش آنها این بود که وضعیت اشتغال مادر به تنهایی اثر متفاوتی بررشد کودکان ندارد، در عوض اشتغال مادر با رشد کودکان از طریق متغیرهای میانجی یا واسطهای مرتبط است. فارل[۲۰]( ۱۹۸۰ به نقل حسینی نسب،خضر لوی مقدم،۱۳۸۸)بنابه نتیجه پژوهش خود اعتقاد دارد مادرانی که نگرشی همخوان با کار خویش دارند،دارای کودکان با کفایت بیشتر و سازگاری بهتری در مدرسه هستند نسبت به کودکانی که نگرش مادران آنها به کار با رفتارکاریشان ناهمخوان است. همچنین شواهد زیادی نشان داده که مادران شاغل دیدگاه سنتی کمتری نسبت به بچه داری دارند(مک کارتی[۲۱]،۱۹۸۴).
وقتی زنان در مقام مادران، وافراد شاغل کارهای گوناگون انجام می دهند،پسر ها ودختر هایش با مشاهد رفتار او بی انداز تأثیر می پذیرند(فیدر،۱۳۷۷). زنانی که در به ثمر رسانیدن کار بیرون وبچه داری تلاش می کنند.اغلب مادران ومادر بزرگ های با اراده تری هستند.آن ها تصمیمات اصلی خانواده را انجام داده وبا همسرانشان در قدرت خانواده سهیم هستند .نتایج پاره ای از پژوهش ها نیز نشان داده است که فرزندان زنان شاغل دربرخی زمینه ها از زنان خانه دار وضعیت بهتری در ابعاد مختلف روانی ورفتاری دارند.چنانچه نتایج پژوهش ،افشاری،(۱۳۷۵) درمورد هوش، عملکرده تحصیلی وسازگاری، که به مقایسه فرزندان زنان شاغل و خانه دار می پردازد،نشان می دهد که فرزندان زنان شاغل در موارد مورد تحقیق نسبت به فرزندان زنان خانه دار در وضعیت مطلوب تری قرار دارند (خدابخشی،جعفری،۱۳۸۵).
۱-۳-ضرورت پژوهش
از بین دوران های مختلف زندگی انسان، نوجوانی از مهمترین و باارزش ترین دوران زندگی هر فرد محسوب می شو د. این مرحله بینابینی، درگذر از کودکی به بزرگسالی، سرآغاز تحولات و دگرگونی های جسمی، روانی و اجتماعی است که بر عملکرد او در بزرگسالی تأثیر گذاشته و منجر به ایجاد نیازهای متفاوت مخصوص این گروه سنی خواهدشد(کلین[۲۲]،۲۰۰۲). آمارها نشان داد که بزرگترین نسل نوجوانان از نظر تعداد، مربوط به عصر حاضر است.نزدیک به نیمی از جمعیت جهان را افراد زیر ٢۵ساله و یک پنجم از جمعیت جهان را افراد ۱۹-۱۰ سال تشکیل می دهند که ٨۵ درصد آنها در کشورهای در حال توسعه زندگی می کنند(مارشال[۲۳]،۲۰۰۳).
این موضوع، توجه ویژه به این گروه مهم در معرض خطر را ضروری می سازد. در بیانیه کنفرانس بین المللی جمعیت و توسعه، (۱۹۹۴)که به عنوان نقطه عطفی درخدمات بهداشت باروری درجهان است، تأکید شده که نوجوانان نیازهای منحصر به فردی نسبت به بزرگسالان دار و از کشورهای متعهد به این بیانیه، می خواهدکه این نیازهارا شناسایی کنند و در جهت رفع آنها بکوشند. با توجه به ویژگی های بلوغ در دختران، شرایط جسمی و روانی این دوران و نیز نقش اساسی دختران درباروری، می توان ادعا نمود که سلامت دختران نوجوان از جایگاه ویژه ای برخوردار است. دوران نوجوانی در دختران، زیربنا و سرآغازی جهت دهنده برای دور ههای بعدی زندگی آن ها خواهد بود و تأثیر مستقیمی بر خانواده و کودکان آن خواهد گذاشت. از نظر صندوق جمعیت ملل متحد، سلامت دختران، کلید شکسته شدن چرخه فقر بین نسل ها و دسترسی به اهداف توسعه هزاره است(جاسکویش[۲۴]،۲۰۰۹). بنا براین توجه به سلامت روان وتعلیم وتربیت آن ها برای آینده بهتر جامعه ضروری می باشد.امروزه نظام تعلیم وتربیت هر جامعه زیر بنای توسعه اجتماعی ، اقتصادی، سیاسی وفرهنگی آن جامعه بشمار می رود. نهاد آموزش وپرورش عهده دار ایجاد زمینه مناسب برای رشد وشکوفای استعداد ها وتوانای افراد است.بدیهی است که رسیدن به این هدف مستلزم برنامه ریزی های وسیع ، جامع وحساب شده با توجه به اهداف عمومی آموزش وپرورش هر جامعه است(طالب زادگان ،۱۳۷۸). یکی از بهترین شاخص های که می توان از آن برای بررسی موفقیت نظام آ موزشی در دستیابی به هدف های خود استفاده کرد پیشرفت تحصیلی است.عملکردنوجوانان در زمینه پیشرفت تحصیلی به عوامل متعددی بستگی دارد که از جمله این عوامل می توان به سلامت عاطفی وروحی روان آن ها وجودمادران بعنوان یک الگوی مناسب ویک تکیه گاه مطمئن نام برد. ازآنجاکه دختران نوجوان خودمادران آینده وپایه گذارنسل بعدی می باشندبرای سلامت گذرکردن ازمرحله ی نوجوانی ورسیدن به مرحله ی جوانی وتشکیل خانواده به وجودمادردرکنارخودنیازدارند.ازراه هایی که می توان درتربیت نسلی سالم واندیشمندموثرواقع شودشناسایی ورفع عوامل منفی،اهمیت دادن به سلا مت روحی وروانی،توجه به عوامل مثبت درعملکرد تحصیلی وتقویت ارتباط عاطفیبین مادران ودختران نوجوان می باشد .از آنجا که پزوهش های متعدد نشان می دهند رابطه مثبت ومعنا داریبین سلامت روانی وپیشرفت تحصیلی بالا وجود داردبه نظر می رسداین دو عامل می توانند بخشی از عملکرد تحصیلی وآموزشی دانش آموزان را توجیح کنند(حافظی۱۳۸۱).لذا چنین پژوهش های ضروری به نظر می رسد زیرا می تواند برای والدین نوجوانان ،مشاوران،معلمان ودرمحیط کار آموزش وپژوهش بویژه ساز مان آموزش وپرورش مورد استفاده قراربگیرد . انتظار می روداین پزوهش بتواند راهگشای برای برقراری بهتر ارتباط بین مادران ودختران نوجوان که خود مادران آینده هستند باشد .در همین راستادر نظر گرفتن یافته های تحقیقاتی از یک سودر خصوص ارتباط اشتغال مادران با اعتماد به نفس،سلامت روان وعملکرد بهتر تحصیلی دختران دوره راهنمایی واز سوی دیگر در خصوص سطح تحصیلات ونوع شغل مادران با درنظر گرفتن نظریه های موجود در خصوص دو متغیر بهداشت روانی دختران نوجوان وپیشرفت تحصیلی آن هادرصدد پاسخگویی به این سوال است که آیااشتغال مادردر سلامت روان وعملکردتحصیلی مطلوب دختران نوجوان تاثیر دارد.
۱-۴-اهداف پژوهش
اهدف کلی پژوهش
هدف این پزوهش بررسی رابطه بهداشت روانی وپیشرفت تحصیلی در گروهی از دختران دوره راهنمای با در نظر گرفتن وضعیت اشتغال مادران،شیراز ۱۳۹۳٫
اهداف جزئی پژوهش
۱-برسی تاثیر سطح تحصیلات ونوع شغل مادران بر بهداشت روانی و دختران دوره راهنمایی
۲-برسی تاثیر سطح تحصیلات ونوع شغل مادران بر پیشرفت تحصیلی دختران دوره راهنمایی .
اهداف کاربردی پژوهش
۱– افزایش رضایت شغلی مادران وتاثیر آن بر سلامت روانی وپیشرفت تحصیلی دختران نوجوان
۲- افزایش سلامت روان دختران نوجوان وتاثیر آن بر پیشرفت تحصیلی آن ها
فصل دوم
(پیشینه تحقیق)
۲-۱- مقدمه:
ازبهداشت روانی تعاریف بسیار زیادی شده است که در این تحقیق به برخی از آنها اشاره می‌شود. سازمان بهداشت جهانی در تعریف بهداشت روانی یا سلامت فکر گفته است : سلامت فکر عبارتست از قابلیت ارتباط موزون و هماهنگ با دیگران، تغییر و اصلاح محیط فردی و اجتماعی و حل تضادها و تمایلات شخصی به طور منطقی، عادلانه و مناسب (میلانی‌فر، ۱۳۷۰).در این تعریف اساسی بهداشت روانی سازگاری با دیگران و محیط زندگی است که فرد می‌کوشد راه درست یا مناسب زندگی کردن در یک محیط معین و با آنها که با او زندگی می‌کنند را کشف و به کار بگیرد. به عبارت دیگر، این که چگونه با نیازهای متفاوت خود کنار بیاید و با تدبیر منطقی خود را با محیطی که الزاما همه عوامل آن به نفع او نیست تطبیق دهد بسیار پراهمیت است. این تطبیق ممکن است از طریق تغییر در خود، در صورت امکان در محیط فیزیکی یا جامعه انجام می‌گیرد.نمی‌توان آنها را به سهولت آسیب‌های جسمانی مورد مطالعه قرار داد(میلانی فر، ۱۳۷۰).کاپلان و بارون[۲۵](۱۹۵۲) می‌گویندبهداشت روانی حالت خاصی از روان است که سبب بهبود، رشد و کمال شخصیت انسان می‌گردد و به فرد کمک می‌کند که با خود ودیگران سازگاری داشته باشد (میلانی فر،۱۳۷۳).کاپلان و بارون، علاوه بر موضوع سازگاری، به جنبه کیفی رشد و کمال شخصیت و به تعادل رسیدن آن توجه می‌کنند.مزلو بهداشت روانی را حاصل تأمین نیازها و شکوفا شدن استعدادهای ذاتی انسانها می‌داند. اریک‌فروم سلامت فکر را نیل به بلوغ بر اساس خصوصیات و قوانین طبعیت آدمی می داند .بهداشت روان بخشی جدائی ناپذیر از بهداشت عمومی است که فرد را از عناصر شناختی، عاطفی و همچنین از توانایی های خود در ایجاد رابطه با دیگران آگاه می گرداند. انسان با داشتن تعادل روانی، بهتر می تواند بر استرس های زندگی فائق آید، کارهای روزانه را پربارتر و سودمندتر گرداند و فرد مفیدی برای جامعه باشد.پاردایم غالب قرن گذشته برای میزان وقوع و سیر مشکلات جسمی از منظره زیست پزشکی بوده است. این دیدگاه اثر مهمی بر پیشگیری و مهار مشکلات جسمی داشته است . در واقع در نیمه اول قرن بیستم نتایج موفقیت آمیز زیادی در کاهش بیماری های مختلف مرگ و میر به دست آمده است. با این حال عوامل اصلی به وجود آورنده مرگ و معلولیت در آغاز قرن ۲۰ متفاوت از گذشته است(ولاندر[۲۶]،۲۰۰۰).تمایز بین روان شناختی و جسمی پزشکی را با گسترش مرزهای دانش امری بیهوده می دانند و معتقدند تحولات جدید در حوزه ایمنی شناسی عصبی روانی یا در حوزه رابطه بین عوامل ژنتیکی و رفتاری تنها بخشی از حقیقت برای روانشناسان است و استفاده از این اصول برای بیماران با ا ختلال های جسمانی مختلف الهام بخش بوده است (کپتین و وینمن ،۲۰۰۴).امروز سلامت روان توجه روزافزون محققان شاخه های علوم را به خود جلب کرده و به تبع آن شمار قابل توجهی از پژوهش ها را به خود اختصاص داده است . از این روست که می توان در ادبیات سلامت از تعاریف متعدد با روی آوردهایی متکثر سراغ گرفت(چاهن ،۲۰۰۰).شفیع آبادی سلامت روانی را داشتن هدفی انسانی در زندگی، سعی در حل عاقلانه مشکلات، سازش با محیط اجتماعی بر اساس موازین علمی و اخلاقی و سرانجام ایمان کار ی و مسئولیت پیروی از اصل نیکوکاری و خیرخواهی می داند(شفیع آبادی وناصری ۱۳۶۵).
مفهوم سلامت روان یا سلامت روان شناختی، جنبه ای از مفهوم کلی سلامت جسمی، روانی و اجتماعی است، سلامت روانی علاوه بر بدن سالم، به محیط و شرایط زندگی سالم نیاز دارد. (خدا رحیمی،۱۳۷۴). هدف اصلی سلامت روانی کمک به همۀ افراد در رسیدن به زندگی کامل تر، شادتر،هماهنگ تر، شناخت وسیع و پیشگیری از بروز اختلالات خلقی، عاطفی و رفتاری است . مقابله بابیماریهای روانی برای ایجاد جامعه سالم از وظایف اصلی دو لت ها و افراد جامعه است و هر اجتماع که خواستار بهزیستی و شادکامی افراد خود است ، باید مردم سازگار و هماهنگ پرورش دهد(میلانی فر،۱۳۷۸). به عقیدۀ آدلر( ۱۹۷۳ )، سلامت روان یعنی داشتن اهداف مشخص، روابط خانو ادگی و اجتماعی مطلوب، کمک به همنوعان و کنترل عواطف و احساسات خود است. الگوی ر اجرز از شخصیت سالم و سلامت روان ، انسانی است، بسیار کارآمد و با کنش و کارکردکامل که از تمام تواناییها و استعدادهایش بهره می گیرد و دارای ویژگیهایی همچون آمادگی برای کسب تجربه، احساس آزادی و خلاقیت و آفرینندگی است (وردی، ۱۳۸۰). اﻣﺮوزه ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺗﺤﺼﻴﻠﻲ داﻧﺶآﻣﻮزان ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﺷﺎﺧﺺ ﻣﻬﻢ ﺑﺮای ارزﻳﺎﺑﻲ ﻧﻈﺎمﻫﺎی آﻣﻮزﺷﻲ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ. ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻦ، ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺗﺤﺼﻴﻠﻲ ﻫﻤﻮاره ﺑﺮای ﻣﻌﻠﻤﺎن، داﻧﺶآﻣﻮزان، واﻟﺪﻳﻦ، ﻧﻈﺮﻳﻪﭘﺮدازان، و ﻣﺤﻘﻘﺎن ﺗﺮﺑﻴﺘﻲ ﻧﻴﺰ ﺣﺎﺋﺰ اﻫﻤﻴﺖ ﺑﻮده اﺳﺖ. نوجوانی یکی از دوره های حساس زندگی هر شخص می باشد،سلامت روان افراد در این سن بسیار حساس است زیرا تاثیر به سزای در سلامتی او در سنین بزرگسالی دارد.اهمیت دادن به پیشرفت تحصیلی نوجوانان از اهمیت موضوع های مورد توجه هر جامعه است زیرا نوجوانان نیرو های کارآمد وفعال جامعه در آینده هستند.بنابر این توجه به نوجوانان در محیط خانواده امری ضروری وحتمی است واز آنجا که امروزه به دلایل مختلف مادران جذب کار وفعالیت خارج از منزل هستند ووقت کمتری را با فرزند خود سپری می کنند.بنا بر این ضرورت ایجاب می کند که به کیفیت رابط خود با فرزندان بیشتر اهمیت دهند.
۲-۲بحث نظری:
۲-۲-۱-مفهوم سلامت روان از دیدگاه مکتب های مختلف:

۲-۳-۵ گفتار پنجم: ویژگیهای علامت تجاری……………………………………………………………………………………..۳۹
۲-۳-۵-۱ وجه تمایز………………………………………………………………………………………………………………………..۳۷
۲-۳-۵-۲ جدید بودن علامت……………………………………………………………………………………………………………۳۸
۲-۳-۵-۳ عدم مخالفت علامت با نظم عمومی یا اخلاق حسنه……………………………………………………………..۳۸
۲-۳-۵-۴ عدم اختصاص علامت مورد استفاده کشور، موسسات عمومی و سازمان های بین المللی………………۳۹
۲-۳-۶ گفتار ششم: اهداف و کاربردهای علامت تجاری……………………………………………………………………….۴۰
۲-۳-۶-۱ تمایز کردن کالاها و منشاء آن …………………………………………………………………………………………….۴۰
۲-۳-۶-۲ کاربرد صنعتی علامت تجاری……………………………………………………………………………………………..۴۱
۲-۳-۶-۳ بیان کیفیت خاص کالاها یا خدمات…………………………………………………………………………………….۴۱
۲-۳-۶-۴ افزایش بازاریابی……………………………………………………………………………………………………………….۴۲
۲-۳-۷ گفتار هفتم: انواع علامت تجاری……………………………………………………………………………………………..۴۳
۲-۳-۷-۱ علائم ازحیث موضوع حمایت……………………………………………………………………………………………..۴۳
الف: علامت صنعتی و تولیدی…………………………………………………………………………………………………………….۴۴
ب: علائم تجار و بازرگانان و توزیعی………………………………………………………………………………………………….۴۴
ج: علائم خدماتی……………………………………………………………………………………………………………………………..۴۴
۲-۳-۷-۲ علائم قابل ثبت…………………………………………………………………………………………………………………۴۵
الف: کلمه یا کلمات و علائم بیانی……………………………………………………………………………………………………..۴۵
ب: اعداد، حروف و حروف اختصاری……………………………………………………………………………………………….۴۶
ج: علائم رنگی……………………………………………………………………………………………………………………………….۴۶
د: علائم جنبشی و متحرک……………………………………………………………………………………………………………….۴۷
۲-۳-۷-۳ علائم نامرئی- غیرمادی……………………………………………………………………………………………………۴۸
الف: بند اول: علائم صوتی………………………………………………………………………………………………………………۴۸
ب: بند دوم: علائم بویایی………………………………………………………………………………………………………………..۴۹
ج: بند سوم: سایر علائم نامرئی………………………………………………………………………………………………………..۴۹
۲-۳-۷-۴ علائم جمعی و تایید کننده……………………………………………………………………………………………….۵۰
الف: بند اول: تعریف علامت جمعی…………………………………………………………………………………………………۵۰
ب: بند دوم: تعریف علامت تایید کننده…………………………………………………………………………………………….۵۰
ج: بند سوم: حمایت کنوانسیون پاریس از علائم جمعی………………………………………………………………………۵۰
۲-۳-۷-۵ علائم مشهور و دامنه اینترنتی……………………………………………………………………………………………۵۱
الف: بند اول: تعریف علائم مشهور…………………………………………………………………………………………………..۵۱
ب: بند دوم: مفهوم دامنه اینترنتی………………………………………………………………………………………………………۵۱
ج: بند سوم: تفاوت علائم تجاری با دامنه اینترنتی………………………………………………………………………………….۵۲
۲-۳-۷-۶ برند………………………………………………………………………………………………………………………………….۵۲
الف: بند اول: تعریف برند………………………………………………………………………………………………………………….۵۲
ب: بند دوم: تفاوت برند و علائم تجاری……………………………………………………………………………………………..۵۳
۲-۳-۷-۷ اسم و نام تجاری………………………………………………………………………………………………………………۵۳
الف: بند اول: مفهوم اسم تجاری…………………………………………………………………………………………………………۵۳
ب: بند دوم : تفاوت علامت تجاری با اسم تجاری……………………………………………………………………………….۵۳
مرجع ثبت ……………………………………………………………………………………………………………………………………..۵۳
مدت اعتبار……………………………………………………………………………………………………………………………………..۵۴
تعدد اختیار علامت یا نام تجاری……………………………………………………………………………………………………….۵۵
ثبت بین‌المللی…………………………………………………………………………………………………………………………………۵۵
انتقال حقوق……………………………………………………………………………………………………………………………………۵۵
الزامی یا اختیاری بودن ثبت………………………………………………………………………………………………………………۵۶
جواز استفاده از کلمات و اعداد…………………………………………………………………………………………………………۵۶
طبقه بندی کالاها و خدمات……………………………………………………………………………………………………………..۵۶
نشان جغرافیایی………………………………………………………………………………………………………………………………۵۶
الف: بند اول: مفهوم نشان جغرافیایی…………………………………………………………………………………………………۵۶
ب: بند دوم: تفاوت علامت تجاری با نشان جغرافیایی…………………………………………………………………………۵۷
۲-۳-۷-۸ علائم غیر قابل ثبت…………………………………………………………………………………………………………۵۷
الف: مستثنیات از ثبت بدلیل فقدان وجه تمایز…………………………………………………………………………………….۵۷
ب: واژه های عام یا غیر اختصاصی……………………………………………………………………………………………………..۵۸
ج: نشانه های توصیفی ……………………………………………………………………………………………………………………..۵۸
د: مغایر بودن علامت تجاری با نظم عمومی و اخلاق حسنه…………………………………………………………………..۵۸
ه: علامت های تجاری فریبنده…………………………………………………………………………………………………………….۵۸
۲-۳-۸ گفتار هشتم: زیبایی شناسی وعناصر تشکیل دهنده علامت تجاری………………………………………………..۵۹
۲-۴ مبحث چهارم: وضع مقررات داخلی و بین المللی برای علامت تجاری……………………………………………. ۶۰
۲-۴-۱ وضع مقررات در ایران…………………………………………………………………………………………………………….۶۰
۲-۴-۲وضع مقررات در ایالات متحده امریکا………………………………………………………………………………………..۶۱
۲-۴-۳وضع مقررات در کنوانسیون های بین المللی……………………………………………………………………………….۶۲
۲-۴-۳-۱ کنوانسیون پاریس (برای حمایت از مالکیت صنعتی)……………………………………………………………….۶۲
۲-۴-۳-۲ کنوانسیون سازمان جهانی مالکیت فکری (وایپو)…………………………………………………………………….۶۳
۲-۴-۳-۳ موافقت نامه مادرید (راجع به ثبت بین المللی علائم تجاری) ………………………………………………….۶۴
۲-۴-۳-۴ موافقت نامه جنبه های تجاری حقوق مالکیت فکری (تریپس)…………………………………………………۶۵
فصل سوم: بررسی شرایط شکلی و ماهوی علامت تجاری در قوانین ایران و آمریکا و کنوانسی.ونهای بین المللی
۳-۱ مبحث اول: بررسی شرایط شکلی……………………………………………………………………………………………….. ۶۷
۳-۱-۱ گفتار اول: نظام شکلی ثبت علائم تجاری………………………………………………………………………………….۶۷