۱- بررسی آیات ولایت وامامت در تفسیر التحریر والتنویر، زهرا آوریده، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه علوم ومعارف قرآن کریم(د انشکده علوم قرآنی قم)، سال ۱۳۸۸٫
۲- فلسفه خلقت انسان در قرآن از دیدگاه علامه طباطبایی (ره) و محمدطاهر بن عاشور ، محسن لطفی، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه معارف اسلامی قم، ۱۳۸۹
۳- بررسی تطبیقی آیات صفات خداوند در تفاسیر المیزان علامه طباطبایی والتحریر والتنویر، محمد دهقان چناری،پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه تربیت معلم تهران، سال ۱۳۹۰
۴- بررسی تطبیقی دیدگاه علامه طباطبایی(ره) و ابن عاشور درباره نسخ، عاطفه ستودیان، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه فردوسی مشهد، سال ۱۳۹۲٫
۵- .مقایسه روش ها و گرایش‌های تفسیری علامه طباطبایی و ابن عاشور، محمود خسروی، پایان نامه دکتری دانشگاه پیام نور، سال ۱۳۹۲٫٫
۶- پیوند اوصاف الهی مذکور در فواصل با مضامین آیات در سوره بقره ( با تکیه بر تفسیر التحریر والتنویر و المیزان)، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه فردوسی مشهد سال ۱۳۹۲٫
۷- بلاغه القرآن فی تفسیر ابن عاشور(الإیجاز والإطناب نموذجا)، بهنام پناهی غفار کندی، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه تربیت مدرس، سال ۱۳۹۲٫ تنها در این پایان نامه به گوشه ای از بلاغت قرآن (ایجاز و اطناب) در تفسیر التحریر و التنویر پرداخته شده است.
همچنان‌که در ابتدای پیشینه تحقیق آمد، در این پژوهش‌ها در زمینه اعجاز قرآن از دیدگاه ابن عاشور، صورت نگرفته و یا بسیار کوتاه به آن اشاره شده‌ است به این دلیل به تفصیل، معرفی نشدند.

 

۱-۱-۵٫ سؤالات تحقیق

 

الف) سؤال اصلی

۱-مسأله اعجاز قرآن کریم از نگاه ابن عاشور در تفسیر التحریر والتنویر چگونه ارزیابی می‌‌شود؟

 

ب) سؤالات فرعی

۲- ابن عاشور چه وجوهی را برای اعجاز قرآن برمی‌شمارد؟
۳- اعجاز علمی در تفسیر ابن عاشور چه جایگاهی دارد ؟

 

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت tinoz.ir مراجعه کنید.

۱-۱-۶ . فرضیات تحقیق

۱-ابن عاشور در باب اعجاز دیدگاه‌ها و بیانات خاصی دارد. ایشان درباب اعجاز بیانی وغیبی نکات بدیعی بیان می‌کند و نظریات وی در باب اعجاز علمی نیز گاه مخالف با نظر مشهور مفسران است.
۲-وجوه اعجاز در تفسیر ابن عاشور با تبعیت از آراء متقدمان اما با رویکرد های جدیدی ارائه می‌‌شود. (ایشان در اعجاز بیانی مواردی از بلاغت و فصاحت بی سابقه قرآن را با عنوان مبتکرات القرآن ذکر می‌‌کند و یکی از این ابتکارات را ذکر عباراتی می‌‌داند که از دو طرف آن به یک شکل خوانده می‌‌شوند و آن را مقلوب مستوی می‌‌نامد مانند عبارت {کل فی فلک}[۱۴] یا مثلاً ایشان در موارد بسیاری، به عباراتی از قرآن اشاره کرده و ذکر می‌‌کند این عبارات در قرآن کثیر الاستعمال بوده و از عادات قرآن است.)
۳-این مفسّر از طرفداران اعجاز علمى قرآن است و طرح نکات علمى مناسب با آیات را در تفسیرش بدون اشکال مى‏داند (وی به اعجاز علمی قرآن در آیات مرتبط ،در حد غیر افراطی و با احتیاط، اشاره می‌‌کند و قائل به تفصیل بوده و آن را با ذکر شروطی قابل تطبیق در عصرها و دوره های بعد می‌‌داند.)

 

۱-۱-۷٫ روش تحقیق

این پژوهش به صورت کتابخانه ای، تحلیلی و تبیینی صورت پذیرفته است. ابتدا با مطالعه تمام تفسیر التحریر والتنویر، نظریات ابن عاشور در باب اعجاز و نیز نمونه و مثال‌های فراوان که در آن‌ ها به اعجاز قرآن تصریح داشته بود، استخراج گشته و در مرحله بعد با بهره گرفتن از کتاب‌های دیگر که پیرامون اعجاز نگاشته شده بود و نیز با بهره گرفتن از عبارات خود ابن عاشور تلاش گردید در حد امکان به نقد آن‌ ها نیز پرداخته شود.

۱-۱-۸٫ معرفی ابن عاشور

محمّد طاهر بن محمد بن محمد طاهر بن عاشور، مشهور به «طاهر بن عاشور» در سال ۱۲۹۶ هجرى در «مرسى» منطقه‏اى از مناطق پایتخت تونس دیده به جهان گشود، و یکى از عالمان «آل عاشور» بود. در سال ۱۳۵۱ ق به عنوان رئیس دانشگاه زیتونیه برگزیده شده و همزمان، منصب شیخ الاسلامى مالکیان را برعهده گرفت. وى نخستین کسى بود که در یک زمان هر دو منصب را عهده‏دار شده بود. ایشان عالم زبان عربی وعضو مجمع لغت دانان قاهره و دمشق بود.”مقاصد الشریعه الاسلامیه” ، “اصول النظام الاجتماعی فی الإسلام” ، “الوقف وآثاره فی الإسلام” ، “اصول الإنشاء والخطابه” ، “موجز البلاغه” نیز تحقیق و انتشار دیوان شاعر عباسی، “بشار بن برد”، در چهار مجلد، از مشهورترین کتاب‏هایى است که از ایشان به چاپ رسیده است. در کنار این کتاب‌ها، مقاله‏هاى فراوانى هم از او، در روزنامه‌ها و مجلات، برجاى مانده است. ابن عاشور در سال ۱۳۹۳ هجرى قمرى درگذشت و در مقبره «زلاج» شهر تونس به خاک سپرده شد.[۱۵]
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی

 

۱-۱-۹٫ معرفی تفسیر التحریر و التنویر

نام کامل این تفسیر، آن گونه که خود ابن عاشور تصریح می‌کند «تحریر المعنی السدید و تنویر العقل الجدید من تفسیر الکتاب المجید» است که آن را به اختصار، «التحریر والتنویر من التفسیر» نامیده است.[۱۶] در کتاب تفسیر و مفسران آیت الله معرفت، پیرامون این تفسیر آمده است: «التحریر والتنویر نوشته شیخ محمد طاهر، معروف به ابن عاشور(متوفای ۱۳۹۳ه.ق) از فقهای بزرگ معاصر است که منصب فتوای مالکیان را در تونس بر عهده داشت. وی از داعیان اصلاح اجتماعی-دینی در آن دیار به شمار می‌رود و در این زمینه نوشته‌های فراوانی دارد که بیشتر به صورت مقاله هایی در معتبرترین مجلات تونس ومصر به چاپ رسیده است. او تفسیر خود را با همین دید، در سی جزء نگاشت که به زودی شهرت یافت. این تفسیر از بهترین تفاسیر عصری و روز‌آمد به شمار می‌رود که بیشتر به مسائل اجتماعی، تربیتی، اخلاقی وسیاسی پرداخته و با توجه به نیاز روز و مسائل مطرح شده در میان نسل جدید، به تبیین و تفسیر آیات وارائه راه حل مشکلات حاضر در سایه رهنمود‌های قرآن پرداخته واز ذکر نکات بلاغی وادبی وبیان تناسب آیات و اهداف مترتب بر هر یک از سوره ها غفلت نورزیده و از مباحث بی‌فایده و روایات اسرائیلی و جزء آن نیز دوری جسته است. از این رو این تفسیر، به عقل، بیش از نقل نظر دارد و شدیدا به منقولات واهی، به ویژه منقولات کعب الاحبار، تاخته است و با اینکه ایشان اشعری مسلک است،گرایش عقلی متناسب با نهضت علمی عصر را برگزیده و از هرگونه سطحی نگری اجتناب کرده است.»[۱۷] ایشان مانند بسیارى از تفاسیر دیگر، روش‏ها و گرایش‏هاى تفسیرى گوناگونى را در آن به کار گرفته تا هر چه بهتر و آشکارتر از معانى والاى قرآن پرده بردارد. این تفسیر به روش جامع، عقلی واجتهادی در سی مجلد و با مقدمه ای مفصل حاوی ده بخش تالیف یافته است. ایشان در این ده موضوع به بیان اصول و مبانی مى‏پردازد که در تفسیر آیات قرآن، بر اساس آن ها عمل کرده است. عناوین این مقدمات عبارتند از: تفسیر و تأویل – علوم مورد نیاز مفسّر – تفسیر به رأى و درستی تفسیرغیر مأثور – اغراض مفسّر – اسباب نزول – قراءات – قصه‏هاى قرآن – نام سوره‏ها و آیه‏ها ومعانى جمله‏هاى قرآنى و در نهایت مبحث اعجاز قرآن.[۱۸]

 

۱-۲٫ مفاهیم

 

۱-۲-۱٫ واژگان دال بر اعجاز در قرآن

واژه اعجاز در قرآن کریم به معنای اصطلاحی خویش، استعمال نشده است و به جای آن، از واژه‏های دیگری همچون آیه، بینه، حجّت، برهان، سلطان به کار رفته است. تفاوت معجزه با آیه و بینه در آن است که معجزه به معنی ناتوان ساختن و از پای درآوردن است، امّا آیه و بینه به معنی نشانه و دلیل است و هدف از ارائه آن‏ها «از پای درآوردن» نیست، بلکه مقصود، عرضه شاهد، ارائه گواهی بر صدق دعوی نبوت، دلالت افراد به ذوالآیه، و هدایت آنها به عبادت حق تعالی است. آنان که از قلبی پاک و حق‏پذیر برخوردارند، هرگز به مبارزه با راستی برنمی‏خیزند تا پیامبران در برابرشان به اعجاز متوسل شوند و منکوبشان سازند.[۱۹]

 

الف) «آیه» و «آیات»

معناى اصلى و حقیقى آیه، همان علامت و نشانه است.[۲۰] برخی لغویان گفته‌اند:«آیه چیزی است که مورد توجه و قصد به سوی مقصود واقع می‌شود و وسیله‌ای برای رسیدن به مقصود است.»[۲۱]
ابن عاشور ذیل آیه{ فی تسع آیات الی فرعون}[۲۲] می‌گوید: «آیه در لغت به معنای نشانه راه یا منزل می‌باشد سپس به هرچیزی که حجت واقع شود، اطلاق گشت زیرا حجت، نشانه بر حق بودن است. و به این خاطر معجزات رسل هم آیه نامیده شده زیرا حجت ونشانه برحق هستند.» هر جمله کامل قرآن را آیه می‌گویند زیرا جمله های قرآن حجتی بر صدق دعوی پیامبر اکرم (|) است زیرا از حیث بلاغت معجزه می‌باشند.[۲۳]
«آیات» در آیه {وَ إِذَا تُلِیَتْ عَلَیهِْمْ ءَایَاتُهُ زَادَتهُْمْ إِیمَانًا}[۲۴] و هنگامى که آیات او بر آنها خوانده مى‏شود، ایمانشان فزون تر مى‏گردد، یعنی دلائل عظمت خداوند که بر شانیت و مقام حضرت رسول اکرم (|) می‌افزاید آیات قران از حیث اینکه وحى الهى بر پیامبر اکرم (ص) بوده و عامه وخواص از آوردن مثل آن عاجز ماندند؛ دلالتى مبنى بر صدق آورنده آن دارد لذا «آیات» نامیده شده از سوى دیگر ازکل قرآن هم به «آیه» تعبیر مى شود زیرا تمام آن، دلالت بر صدق حضرت محمد(|) دارد.[۲۵]
در آیه { هُوَ الَّذِى جَعَلَ لَکُمُ الَّیْلَ لِتَسْکُنُواْ فِیهِ وَ النَّهَارَ مُبْصِرًا إِنَّ فىِ ذَالِکَ لاََیَاتٍ لِّقَوْمٍ یَسْمَعُون}[۲۶] او کسى است که شب را براى شما آفرید، تا در آن آرامش بیابید و روز را روشنى بخش (تا به تلاش زندگى پردازید) در اینها نشانه‏هایى است براى کسانى که گوش شنوا دارند. آیات عبارت است از دلایلی که دلالت بر وحدانیت خداوند دارد زیرا نظام پدید آورنده شب وروز در بردارنده ظرافت های فراوانی از علم وحکمت و قدرت واتقان صنع دارد.[۲۷]
قرآن کریم واژه آیه را در مورد معجزات انبیا نیز به کار برده است؛ مثلادر آیه {یأَهْلَ الْکِتَابِ لِمَ تَکْفُرُونَ بِایاتِ اللَّهِ وَ أَنتُمْ تَشْهَدُون}[۲۸] ای اهل کتاب! چرا به آیات خدا کافر مى‏شوید، در حالى که (به درستى آن) گواهى مى‏دهید، واژه «آیات» به معنی معجزات به کار رفته است.[۲۹]
در واقع آیه عبارت از دلیل و نشانه ای است که با دلالت بر وحدانیت، عظمت و فضل خدا بر مردم،گواه صدق آوردنده آن بوده و همراه موعظه و عبرت باشد.

 

ب) «بینه» و «بینات»

«بینه» در لغت به معنای «دلیل واضح» آمده است چه عقلی باشد چه محسوس.[۳۰] گاهی خداوند ، آیات قرآن را به خاطر آشکاری دلایل و عصمت از وقوع اختلاف در فهم مخاطبان، همراه بینات توصیف کرده است. مانند: { فِیهِ ءَایَاتُ بَیِّنَات}[۳۱] و در مواردی نیز از معجزات انبیا به بینه تعبیر کرده است: در آیه { قَالَ یَاقَوْمِ أَرَءَیْتُمْ إِن کُنتُ عَلىَ‏ بَیِّنَهٍ مِّن رَّبى‏}[۳۲] بینه به حجت آشکار و نیز معجزه اطلاق می‌شود یعنی نشانه واضحی که قادر به انکار آن نباشند چرا که آن نشانه محسوس بوده وقابل انکار نیست فرستادیم.[۳۳] ذیل آیه {لقد ارسلنا رسلنا بالبینات}[۳۴] بینات عبارت است از حجت هایی که دلالت داشته باشد ،آنچه مردم بدان فراخوانده می‌شوند مراد الهی است و معجزات داخل در بینات قرار می‌گیرد.[۳۵]
از این عبارات می‌توان چنین دریافت که از نظر ابن عاشور بین بینه و معجزه رابطه عموم وخصوص من وجه برقرار است به عبارت دیگر بینه به معنی دلایل آشکار که اعم از دلیل عقلی و یا معجزه است، می باشد.

 

ج)«سلطان»

سلطان از نظر لغوی به معنای تسلط قهری است و به معنای برهان وحجت است زیرا کسی که با آن امور و دلایل، استدلال می‌آورد بر مخالف ومجادل خویش سلطه می‌یابد.[۳۶] برخی آیات تعبیر سلطان را در مورد معجزه به کار برده است . مثلا آیه { قَالَتْ لَهُمْ رُسُلُهُمْ إِن نحَّْنُ إِلَّا بَشَرٌ مِّثْلُکُمْ وَ لَاکِنَّ اللَّهَ یَمُنُّ عَلىَ‏ مَن یَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ وَ مَا کاَنَ لَنَا أَن نَّأْتِیَکُم بِسُلْطَنٍ إِلَّا بِإِذْنِ الله‏}[۳۷] پیامبرانشان به آنها گفتند: «درست است که ما بشرى همانند شما هستیم، ولى خداوند بر هر کس از بندگانش بخواهد (و شایسته بداند)، نعمت مى‏بخشد (و مقام رسالت عطا مى‏کند)! و ما هرگز نمى‏توانیم معجزه‏اى جز بفرمان خدا بیاوریم.

 

د)«برهان»

«برهان» در لغت به معنای بیان ،حجت و وضوح آن می‌آید.[۳۸] برخی لغویان برآنند که اصل کلمه برهان مصدر «بره» به معنی «أبیض» است و به هرکلام روشنی که ابهام ندارد و امر واضحی که خفا ندارد گویند. [۳۹] قرآن کریم در برخی موارد واژه برهان را در مورد معجزات انبیا به کار برده است؛ مثلا در سوره قصص پس از مطرح کردن عصای موسی(ع) و ید بیضا می‌فرماید: { فَذانِکَ بُرْهانانِ مِنْ رَبِّکَ إِلى‏ فِرْعَوْنَ وَ مَلاَئِهِ إِنَّهُمْ کانُوا قَوْماً فاسِقینَ}[۴۰] این دو [معجزه عصا و ید بیضا] برهان روشن از پروردگارت بسوى فرعون و اطرافیان اوست.

 

ه) «معجزه»

در تفسیر ابن عاشور ذیل آیه ۲۰ سوره قمر آمده است واژه اعجاز از ریشه عجز می‌باشد و آن به معنای انتها و پایین یک شیء است. دراین آیه اعجاز نخل به معنی ریشه های درخت خرما است زیرا ریشه در انتهای درخت واقع دارد. در این آیه مردمی که بر زمین واژگون شده اند به درختان خرمایی که ریشه هایش از خاک بیرون افتاده تشبیه شده اند.[۴۱] و ذیل آیه،{ وَ أَنَّا ظَنَنَّا أَن لَّن نُّعْجِزَ اللَّهَ فىِ الْأَرْضِ وَ لَن نُّعْجِزَهُ هَرَبًا}[۴۲] بیان می‌کند: اعجاز یعنی آوردن امری که دیگران از انجام آن عاجز وناتوان مانند.
برخی گفته‌اند: در تعریف اصطلاحی معجزه در حالت کلی سه حیثیت و جهت وجود دارد که باید به آنها توجه شود: اول جهت معجزه‏گر، (که باید مدعى منصب الهى و تحدّى کننده و … باشد و هدف او هم اثبات امر محالى نباشد).دومین جهت خود معجزه است. (که باید خارق عادت بوده و گواه صدق ادعا باشد و از امور شرّ هم نباشد.)سومین جهت مردمى هستند که براى آنها معجزه صورت مى‏گیرد (که باید از آوردن مثل آن معجزه ناتوان باشند.) [۴۳]
در سومین جهت از جهات معجزه به ناتوانی مردم از همآوردی با آن اشاره‌ شد. قرآن کریم در چندین آیه مردم را به حقانیت قرآن فرا خوانده ومی‌فرماید اگر در الهی بودن این کتاب مقدس شک و تردید دارید همانند آن را بیاورید(اگر راست می‌گویید).

 

۱-۲-۲٫ تحدی قرآن کریم

هم چنانکه گذشت یکی از شروط اعجاز این است که کسی نتواند مانند آن را بیاورد . قرآن کریم بارها مردم را به مبارزه طلبیده است تا اگر کسی می‌تواند مثل آن را بیاورد. لذا مناسب دیدیم در این بخش از فصل کلیات، به تحدی قرآن کریم پرداخته و استقرای کاملی از آرای ابن عاشور، پیرامون این مبحث، ذکر گردد.
قرآن کتاب مبارکی است، به چیزی که خیر زیادی داشته باشد مبارک می‌گویند. قرآن از همه نظر خیر است چه از نظر بلاغت الفاظ و حسن بیان و سرعت حفظ و سهولت تلاوت آن، چه از نظر زیبایی‌های معنایی کلام و حکمت و شریعت. به گونه‌ای که در هر یک از این موارد، آیه و نشانه ای است بر صدق آورنده آن، هنگامی که پیامبر اکرم (|) معاندان را به هماوردی با این کتاب آسمانی فراخواند، آنان به نهایت ناتوانی خویش پی بردند و نتوانستند حتی یک آیه، هم ردیف با آیات قرآن بیاورند.[۴۴] با این وجودکفار و مشرکان مکه، بعد از مشاهده عجز خود از هماوردی با قرآن، بهتان های عجیبی به رسول اکرم(|) زده و ناتوانی خویش را این گونه توجیه کردند که آنچه در قرآن است چیزی جز افسانه های پیشینیان نبوده و البته قادر هستند اگر بخواهند همانند آن را بیاورند. { و إذا تتلی علیهم آیاتنا قالوا قد سمعنا لو نشاء لقلنا مثل هذا إن هذا إلا أساطیر الأولین }[۴۵]. چنین نقل شده است که گوینده این سخن، نضر بن حارث، از قبیله عبدالدار بوده است که به حیره و دیگر سرزمین های فارس، سفرهای فراوانی کرده و به تجارت مشغول بود و در حین سفر، افسانه هایی که در آنجا می‌شنید حفظ و هنگام بازگشت، برای قوم خویش نقل می‌کرد.[۴۶]

 

۱-۲-۲-۱٫ مراحل وآیات مربوط به تحدی

در بین علما، درباره اینکه این آیات پنجگانه مربوط به تحدی سیر نزولی منطقی دارند یا نه اختلاف نظر وجود دارد؛ مفسرانی مثل طبرسی، با پذیرش نبود ترتیب منطقی بین آیات تحدی، در حقیقت به هدف اساسی آیات تحدی، اشاره کرده‌ ‌است. ایشان ذیل آیه ۱۳ سوره هود می‌نویسد:« اگر گفته شود چرا تحدی، زمانی به ده سوره و گاهی به یک سوره و گاهی نیز به حدیث مثله، صورت گرفته است؟! در جواب می گوییم: تحدی به مقداری صورت گرفته است که در آن اعجاز قرآن کریم نسبت به کلمات منظوم عرب روشن شود. پس اشکالی ندارد که تحدی گاه به یک سوره باشد گاه به ده سوره.»[۴۷] نویسنده تفسیر” فی ظلال القرآن” نیز، نبود ترتیب منطقی را پذیرفته و سر اختلاف در متعلق تحدی را شرایط زمانی مختلف و درخواست ها، یا طعنه های ستیزه‌گران می‌داند. وی می‌نویسد: « به گمان من (وخدا داناتر است) مسأله آسان تر از این حرف ها است. در تحدی حالت نسبت دهندگان افتراء به پیامبر(ص) و زمان گفتار، در نظر گرفته شده است چرا که قرآن با مخالفت های بسیار ستیزه گران روبه رو می‌شد. از این روی گاهی می‌فرمود مانند قرآن را بیاورید، گاهی از آنان درخواست ده سوره ویا یک سوره را می‌کرد بدون این که ترتیب زمانی خاصی را در نظر داشته باشد چرا که تحدی نسبت به نوع قرآن صورت گرفته است نه مقدار آن وعجز نیز نسبت به نوع قرآن است نه مقدار آن.[۴۸] در این میان مفسران دیگر چون ابن عاشور نظر دیگری را اختیار نموده اند. از نگاه ابن عاشور، تحدی، ابتدا به آوردن کتابی همانند قرآن، صورت پذیرفت. { قُل لَّئنِ‏ِ اجْتَمَعَتِ الْإنسُ وَ الْجِنُّ عَلىَ أَن یأْتُواْ بِمِثْلِ هَذَا الْقُرْآنِ لَا یأْتُونَ بِمِثْلِهِ وَ لَوْ کاَنَ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ ظَهِیرًاًٌَُِِِّ }[۴۹]. بگو اگر انسان‌ها و پریان(انس وجن) اتفاق کنند که همانند این قرآن را بیاورند، همانند آن را نخواهند آورد هرچند یکدیگر را (در این‌کار) کمک کنند. اما زمانی که مشرکان از انجام آن عاجز ماندند، خداوند تخفیف قائل شده و آنان را به آوردن ده سوره، همانند سوره های قرآن، فرمان داد. {أَمْ یقُولُونَ افْتَراهُ قُلْ فَأْتُوا بِعَشْرِ سُوَرٍ مِثْلِهِ مُفْتَرَیاتٍ وَ ادْعُوا مَنِ اسْتَطَعْتُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ إِنْ کُنْتُمْ صادِقین‏ }[۵۰] آنها مى‏گویند: او به دروغ این قرآن را به خدا نسبت داده و ساختگى است! بگو: اگر راست مى‏گویید، شما هم ده سوره ساختگى همانند این قرآن بیاورید و تمام کسانى را که مى‏توانید- غیر از خدا- براى این کار دعوت کنید! وقتی دوباره درمانده شدند، این بار از آنان خواست که باز، در صورت تردید در الهی بودن این کتاب، به آوردن یک سوره به مثل آن، اکتفا کنند. {وَ إِنْ کُنْتُمْ فی‏ رَیبٍ مِمَّا نَزَّلْنا عَلى‏ عَبْدِنا فَأْتُوا بِسُورَهٍ مِنْ مِثْلِهِ وَ ادْعُوا شُهَداءَکُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ إِنْ کُنْتُمْ صادِقین }[۵۱]و اگر در باره آنچه بر بنده خود [پیامبر] نازل کرده‏ایم شک و تردید دارید، (دست کم) یک سوره همانند آن بیاورید و گواهان خود را- غیر خدا- براى این کار، فرا خوانید اگر راست مى‏گویید. نیز فرمود: {أَمْ یقُولُونَ افْتَراهُ قُلْ فَأْتُوا بِسُورَهٍ مِثْلِهِ وَ ادْعُوا مَنِ اسْتَطَعْتُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ إِنْ کُنْتُمْ صادِقینَ} آیا آنها مى‏گویند: او قرآن را بدروغ به خدا نسبت داده است؟! بگو: اگر راست مى گویید، یک سوره همانند آن بیاورید و غیر از خدا، هر کس را مى‏توانید (به یارى) طلبید![۵۲][۵۳] پس تحدی از منظر ابن عاشور از کل به جزء بوده است یعنی خداوند مخالفان را ابتدا به آوردن کل قرآن بعد به ده سوره و در نهایت به یک سوره، فراخوانده است.
ابن عاشور در تفسیر التحریر والتنویر، ذیل آیه { أَمْ یَقُولُونَ افْترََاهُ قُلْ فَأْتُواْ بِعَشْرِ سُوَرٍ مِّثْلِهِ مُفْترََیَاتٍ}[۵۴] بیان‌ می‌کند با اینکه به ترتیب نزول سوره یونس قبل از سوره هود، علم دارد اما باز نظریه سیر نزولی آیات تحدی را برمی گزیند. و با نقل روایتی از ابن عباس وجمهور مفسران، می‌گوید: «تحدی ابتدا به آوردن ده سوره مثل سوره های قرآن انجام پذیرفت(آیه۱۳ سوره هود) اما سپس این حکم با آیه ۲۳ سوره بقره، نیز آیه ۳۸ سوره یونس، نسخ شده و به آوردن یک سوره تقلیل یافت .اما در واقع سوره یونس قبل از سوره هود نازل شده و با وجودی که این اصحاب، در نزول سوره هود قبل از سوره یونس، غفلت کرده و به خطا رفته اند، اما این نظر از حجیت و اعتماد برخوردار است.»[۵۵] ابن عاشور در ادامه، از قول “مبرد”[۵۶] نظر دیگری را مطرح کرده اما آن را چندان صحیح نمی‌شمارد. در این نظر آمده است: تحدی ابتدا به یک سوره، سپس به ده سوره (آیه موجود در سوره هود)، صورت پذیرفته است از آنجایی که این ده سوره می تواند ساخته و بربافته بوده ونیازی به رعایت کمال معنایی آن ها نیست، لذا تعداد سوره ها از یک به ده افزایش یافته و نسخ شده است اما این نظر قوی نیست.[۵۷]
برخی هر کدام از دو آیه {أَمْ یَقُولُونَ افْتَراهُ قُلْ فَأْتُوا بِسُورَهٍ مِثْلِه}‏[۵۸] و { وَ إِنْ کُنْتُمْ فی‏ رَیْبٍ مِمَّا نَزَّلْنا عَلى‏ عَبْدِنا فَأْتُوا بِسُورَهٍ مِنْ مِثْلِهِ}[۵۹] را مربوط به یک مرحله جداگانه از تحدی دانسته و گفته‌اند تحدی در مرحله اول بدون اینکه مقدار معینی از آیات، به مثل قرآن صورت پذیرفت. وقتی از آن عاجز ماندند این بار رخصت و تخفیف بیشتری داد و فرمود حد اقل ده سوره مانند این قرآن بیاورید. اما این بار هم عاجز ماندند و بار دیگر به ایشان آسان گرفت و به آوردن تنها یک سوره اکتفا کرد.{أَمْ یَقُولُونَ افْتَراهُ قُلْ فَأْتُوا بِسُورَهٍ مِثْلِه} با این حال باز نتوانستند از عهده آن برآمده و قدم از قدم بردارند. در مرحله آخر از آنان خواست که سوره‌ای که حد اقل در یکی از وجوه اعجاز مشابه قرآن باشد بیاورند.{ وَ إِنْ کُنْتُمْ فی‏ رَیْبٍ مِمَّا نَزَّلْنا عَلى‏ عَبْدِنا فَأْتُوا بِسُورَهٍ مِنْ مِثْلِهِ} اما با این حال کسی تاکنون قادر به این کار نشده است. در مراحل سه گانه اول حرف «من» که دلالت بر بعض می‌کند وجود ندارد و مخاطب آن‌ مراحل، عرب عصر نزول بودند زیرا تنها بضاعت ایشان در بیان وبلاغت بود. اما در مرحله چهارم، با بهره گرفتن از حرف«من» دریافت می‌شود عموم مردم(چه عرب، چه عجم) مخاطب هستند و ایشان اگر بتوانند در بعضی از وجوه اعجاز مشابه قرآن بیاورند مورد قبول است.[۶۰]

 

۱-۲-۲-۲ تحدی در حروف مقطعه

در ابتدای برخی از سوره های قرآن حروفی وجود دارد که از آنها تعبیر به حروف مقطعه می‌شود و آراء مختلفی پیرامون مراد از این حروف، مطرح است. ابن عاشور، ذیل آیه اول سوره بقره «الم» ۲۱ دیدگاه علما را طرح نموده اما در نهایت تنها ۳ قول را به صحت نزدیک تر می‌داند :
الف) آوردن این حروف به منظور اثبات عجز افراد از آوردن مثل قرآن است.
ب) اسم سوری است که این حروف در ابتدای آنها قرار گرفته است.
ج) قسم هایی است که خداوند در جهت بیان شرافت این قرآن به آنها یاد کرده است.
از بین این سه نظر هم وجه اول را صحیح تر دانسته و نسبت به دو نظر دیگر ارجحیت می‌دهد. یعنی ای مشرکان وکافران به قرآن، این کتاب، از همان حروفی است که با آن تکلم کرده و در بینتان جاری است اما اگر می‌توانید با آن حروف، کتابی مثل قرآن، بیاورید![۶۱] عائشه بنت الشاطیء می‌نویسد: «بعد از استقرای کاملی که در حروف مقطعه، با توجه به این که در چه سوره‌ای آمده و در چه سیاقی قرار گرفته است به نکاتی دست یافتم»[۶۲] ایشان در نکته سوم نتایج خویش آورده است: «اکثر سوره‌هایی که با حروف مقطعه، آغاز می‌شود زمانی نازل شده‌اند که سرکشی مشرکان در برابر آن به آخرین حد خود رسیده بود و با گشاده زبانی وحی را افترا و سحر و شعر و کهانت قلمداد می‌کردند و به همین سبب قرآن، آنان را مخاطب تحدی وهماورد‌طلبی خویش قرار داد و همه آنان را همراه با جنیانی که پشتیبانیشان می‌کردند، با اتصاف به این ناتوانی، به این مبارزه فرا‌خواند که اکنون که مدعی‌اند محمد(|) آیات قرآن را از خود ساخته و به خدا نسبت داده است، سوره‌ای همانند آن یا ده سوره خود ساخته همانند آن یا گفتاری همانند آن را بیاورند. اما آنان لال شدند و نتوانستند به رغم همکاری، سوره‌ای همانند سوره‌های آن بیاورند که آن کتاب عربی صریحی است؛ الفاظش از زبان آن‌ ها و حروفش همان حروف الفبای آنان است. همان حروفی که چون جدا جدا،خواه به صورت یک حرفی و خواه به صورت چند حرفی، خوانده می‌شود هیچ مفهومی را بیان نمی‌کند، اما چون در جایگاه خاص خود در قرآن قرار می‌گیرد، راز بلاغت اعجاز گونه آن آشکار می‌گردد.[۶۳] سوالی اینجا مطرح است که اگر حروف مقطعه به منظور تحدی به کار رفته است تنوع در این حروف به چه مناسبت است؟! اگر پاسخ تفنن وملال آور نبودن آن ها باشد باز سوال دیگری مطرح می‌شود و آن اینکه پس تکرار برخی از آنها مثل «الم» در آغاز برخی سور، چه دلیلی می‌تواند داشته باشد؟!
در واقع باید ذکر کرد آنچه ابن عاشور درباره علت ذکر این حروف در ابتدای سور بیان کرده است تنها می‌تواند به عنوان یک احتمال، درکنار سایر احتمالات بیان شده، قرار داد، نه اینکه به حتم ویقین صحیح ترین آن ها باشد. ایشان درتمام تفسیر خویش، هرگاه به حروف مقطعه می‌رسد به معانی غیر مختار این حروف که توسط سایر مفسران بیان شده اشاره گذرایی داشته و در نهایت اعلام می‌دارد در این باره هیچ حدیث معتمدی وجود نداشته و قول مختار درباره این حروف، همان است که در آیه اول سوره بقره بدان پرداخته است.[۶۴]

 

۱-۲-۲-۳٫ گستره تحدی (شمول افرادی- شمول زمانی- شمول احوالی)

برخی چنین گمان برده‌اند که تحدی قرآن مخصوص صدر اسلام است. به اعتقاد این گروه ، قرآن همیشه معجزه بوده اما مقرون به تحدی نیست و دیگر همآورد نمی‌طلبد، از جمله دکتر عایشه بنت الشاطیء ( نویسنده و قرآن پژوه معاصر مصری) بر این باور است که «ما امروزه به اعجاز قرآن استدلال می‌کنیم ولی تحدی قائم نیست» وی عقیده دارد که قرآن به گونه‌ای نیست که حتی در این دوران نیز کسی نتواند مانند آن را ارائه دهد بلکه ممکن است مقاله‌ای در حد بالای فصاحت و بلاغت باشد و با قرآن همآوردی کند![۶۵]
خداوند، درآیه {أفلا یتدبرون القرآن ولو کان من عند غیر اله لوجدوا فیه اختلافا کثیرا }[۶۶] آیا درباره قرآن نمى‏اندیشند؟! اگر از سوى غیر خدا بود، اختلاف فراوانى در آن مى‏یافتند. به معانی قرآن هم تحدی نموده است آنچنان که بر الفاظ آن از حیث بلاغت، تحدی جسته بود.[۶۷] در آیه {قل فأتوا بکتاب من عندالله هو أهدی منهما أتبعه إن کنتم صادقین}[۶۸] بگو: اگر راست مى‏گویید (که تورات و قرآن از سوى خدا نیست)، کتابى هدایت‏بخش‏تر از این دو از نزد خدا بیاورید، تا من از آن پیروى کنم! مشرکان، به بعد هدایتی نظم و بلاغت قرآن وعلوم و حقایقی که در بردارد دعوت به تحدی شده‌اند.[۶۹]در آیه {الر تِلْکَ آیاتُ الْکِتابِ الْحَکِیم}[۷۰] شروع آیه همراه با تحدی نسبت به مشرکان بوده وکنایه وتعریضی است مبنی بر اینکه این قرآن از همین حروفی است که در کلام روزمره خود از آن استفاده می کنید پس اگر می توانید الفاظی همانند الفاظ قرآن بیاورید. در ادامه آیه، انتخاب و ذکر وصف”حکیم” از بین دیگر اوصاف کمالیه قرآن کریم خود تحدی دیگری برای مشرکان درپی دارد یعنی با ذکر حروف مقطعه، اعجاز لفظی قرآن ، و با ذکر حکیم بودن قرآن، اعجاز محتوایی آن را به رخ دشمنان و مخالفان کشیده است. در آیه {قل لئن اجتمعت الإنس والجن علی أن یأتوا بمثل هذا القرآن لا یأتون بمثله ولو کان بعضهم لبعض ظهیرا }[۷۱] بگو اگر انسان‌ها و پریان(انس وجن) اتفاق کنند که همانند این قرآن را بیاورند، همانند آن را نخواهند آورد هرچند یکدیگر را (در این‌کار) کمک کنند، اشاره‌ای به شرف قرآن دارد که منتی است بر اهل ایمان، به دلیل اینکه مایه شفا و رحمت و تحدی است که عجز مخالفان را از آوردن مثل این کتاب، آشکار می‌سازد و جایز است مرجع ضمیر قرآن (مانزّلنا) باشد یعنی: پس سوره‌ای از جنس (از مثل) قرآن بیاورید. نیز می تواند، مرجع ضمیر به عبد (پیامبر (|)) بر‌گردد،‌ یعنی : پس سوره‌ای از مثل پیامبر (|) ( که امی است) بیاورید. یعنی صدور یک سوره مثل سوره‌های قرآن از فردی درس نخوانده مثل پیامبر (|) ممکن نیست.[۷۲]
مراد از مماثلت با قرآن، باید مماثلت در مجموع وجوه فصاحت وبلاغت، معانی و آداب و شرائع باشد و این وجوه همان اعجاز لفظی و علمی قرآن است.[۷۳] با مطالعه وبررسی دقیق تر در تفسیر آیات دیگر، مشخص شد در تحدی، مماثلت، شامل وجه غیبی، نیز بوده و ابن عاشور قائل به تحدی قرآن نسبت به علم غیب و اخبار مربوط به انبیای گذشته، نیز می‌باشد.[۷۴]
ابن عاشور با بهره گرفتن از تناسب این حروف با آیه بعد آن، در سوره آل عمران، با اشاره به شأن نزول آیه، بیان می‌کند این حروف در مقام تحدی با نصارای نجران و در قضیه مجادله، نازل شده است. درواقع، بعد از مشرکان، نصارای نجران بزرگترین دشمن قرآن و تکذیب کننده رسول بر حق خدا(|) بوده اند. سوال دیگری که اینجا مطرح می‌شود این است که آیا تحدی قرآن، مربوط به قوم وقشر و زمان خاص است ؟! با کمک تفسیر آیه { هو الذی أرسل رسوله بالهدی و دین الحق }[۷۵] از تفسیر التحریر و التنویر، می‌توان بیان کرد قرآن، اسلام را دین حق، هدایت و اشرف ادیان معرفی می‌کند و نشانه صدق وراستی آن را معجزه قرآن می‌داند. این معجزه با عقل درک می‌شود و مردم تمام عصر‌ها در فهم اعجاز آن، برابر هستند.[۷۶] نیز قرآن از خود با وصف” مبین” یاد کرده است.[۷۷] و این معنا را افاده می‌کند که دریافت هدایت و فهم شواهد صدق و اعجاز این کتاب مقدس، برای هرکسی که در آن نگریسته وتأمل کند، میسر است.[۷۸] با این گفتار، دانسته می‌شود که اعجاز قرآن همیشه و در تمام نسل‌ها وجود داشته و مسأله‌ای نیست که منحصر بر قوم یا گروه خاصی باشدو بالطبع تحدی قرآن نیز همیشگی و شامل تمام دوران‌ها وتمام ملت ‌ها خواهد بود. { قُلْ لَئِنِ اجْتَمَعَتِ الْإِنْسُ وَ الْجِنُّ عَلى‏ أَنْ یأْتُوا بِمِثْلِ هذَا الْقُرْآنِ لا یأْتُونَ بِمِثْلِهِ وَ لَوْ کانَ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ ظَهیراً }[۷۹] با این توضیحات، روشن می‌شود قرآن دارای سه شمول است : ۱-شمول افرادی: قرآن می‌فرماید: { لئن اجتمعت الجن و الانس علی ان یأتوا بمثل هذاالقرآن لایأتون بمثله }[۸۰] یعنی اگر همه افراد انسانها و حتی جن‌ها جمع شوند نمی‌توانند مثل قرآن را بیاورند و به اصطلاح، عام افرادی است. بطوری که شامل همه افراد موجود انسانها و حتی افرادی که در آینده می‌آیند می‌شود.۲- شمول زمانی: یعنی این دعوت و تحدی قرآن از زمان صدر اسلام شروع شده و همیشه ادامه دارد و لذا می‌فرماید: {فان لم تفعلوا و لن تفعلوا }[۸۱] اگر در گذشته نتوانستید مثل قرآن را بیاورید و هرگز هم نخواهید توانست .۳- شمول احوالی: در هیچ حالی نمی‌توانید مثل قرآن را بیاورید یعنی اگر عرب و یاعجم، ‌ادیب(متخصص عرب) و یا متخصص در هر زمینه دیگر باشد نمی‌توانید مثل قرآن را بیاورید. و از این شمول و عموم و اطلاق آیه می‌توان استفاده کرد که آن جهت و رمز اعجاز قرآن باید چیزی دیگر باشد. که شامل همه زمانها و همه احوال باشد. و این در حالی است که برخی مثل شاطبی می‌گویند: اعجاز قرآن مخصوص زمان صدر اسلام است. و همین که ادیبان آن دوره نتوانستند مثل قرآن را بیاورند دلیل معجزه بودن قرآن است و در اعصار بعدی فقط به همین مطلب احتجاج می‌شود.[۸۲]

 

۱-۲-۲-۴٫ کمترین حد آیات در تحدی

ابن عاشور نیز همانند دیگر علما کوچکترین حد معجز قرآن را یک سوره می‌داند و چون کوچکترین سوره موجود در قرآن از سه آیه تشکیل یافته است پس کمترین مقدار قرآن، که انس و اجن، دعوت به تحدی شده‌اند، سه آیه می‌باشد. ایشان ذیل آیه { أو لم یکفهم أنا أنزلنا علیک الکتاب یتلی علیهم }[۸۳] آیا براى آنان کافى نیست که این کتاب را بر تو نازل کردیم که پیوسته بر آنها تلاوت مى‏شود؟! می‌گوید: قرآن حدودا دارای ۶۰۰۰ آیه است و چون کوچکترین سوره ی قرآن دارای سه آیه است، بدین ترتیب، در قرآن، حدود ۲۰۰۰ معجزه حاصل می‌شود. این مقدار معجزه، تاکنون بر هیچ پیامبری داده نشده است.[۸۴]
البته می توان با بهره گرفتن از الفاظ خود ابن عاشور به نظر دیگری هم اشاره کرد ؛ ایشان ذیل آیه {فَلْیَأْتُوا بِحَدیثٍ مِثْلِهِ إِنْ کانُوا صادِقین}[۸۵] بیان می‌کند: «حدیث در اصل به معنای خبر دادن از حوادث است و مجازا بر معنای مطلق کلام نیز اطلاق می شود، نیز جایز است به معنای خبر از گذشتگان باشد مانند قصه های قرآن»[۸۶] این یعنی اگر معارضان، در الهی بودن این کتاب شک دارند، از اخبار غیبی گذشتگان، اگرچه یک خبرهمانند قرآن بیاورند، توانسته‌اند با قرآن به مبارزه برخاسته و سد مقاوم تحدی قرآن را بشکنند.

 

۱-۲-۳٫ امی بودن پیامبر، مکملی بر اعجاز قرآن

یک شخصیت تأثیرگذار در حوزه بهداشت روان بدون شک دوروتا دیکس[۳۳] است که یک معلم مدرسه بود و کل زندگیش را صرف کمک به افراد مبتلا به بیماری های روانی و یافتن روش های بهبودی از این بیماری ها کرد. این دوره تحت عنوان جنبش بهداشت روان لقب گرفت. قبل از این جنبش، افراد مبتلا به بیماری های روانی به میزان زیادی مورد بی اعتنایی دیگران قرار می گرفتند و تنها می ماندند. تلاش های دیکس آنقدر زیاد بود که تعداد متقاضیان مراجعه به مراکز مراقبت روانی زیاد شده بود که با کمبود امکانات مواجه شدند در ابتدای قرن بیستم، کلیفورد بیرس[۳۴] کمیته ملّی بهداشت روان[۳۵] را بنیان نهاد و اولین کلینیک سلامت روان سرپایی را در آمریکا باز کرد جنبش بهداشت روان که همچنین تحت عنوان جنبش بهداشت اجتماعی نیز شناخته می شود گاهی اوقات مربوط به افرادی دانسته می شد که اصلاح نژاد و سترون سازی افراد با کمبودهای ذهنی را حمایت می کردند تا به کار پربازده و زندگی خانوادگی پرمحتوا کمک کنند(لورا و اورسا،۲۰۱۲).
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی

 

اهمیت سلامت روان

شواهد و مدارک حاصل از سازمان بهداشت جهانی پیشنهاد می کنند که تقریبا نیمی از جمعیت جهان تحت تأثیر بیماری های روانی با تأثیر بر روی عزت نفس، روابط و توانایی عملکرد مناسب در طول زندگی خود هستند. سلامت روانی یک فرد همچنین می تواند بر روی سلامت فیزیکی او نیز تأثیر بگذارد و سلامت روانی ضعیف منجر به بروز سوء مصرف مواد می شود (لورا و اورسا، ۲۰۱۲).
نتیجه تصویری درباره سلامت روانی
اهمیت حفظ سلامت روان خوب برای داشتن یک زندگی طولانی وسالم بسیار حیاتی می باشد. سلامت روانی خوب می تواند زندگی فرد را ارتقا دهد، در حالی که سلامت روانی بد می تواند از داشتن زندگی نرمال برای فرد ممانعت نماید. بر اساس ریچاردز، کمپانیا و میوسبرک[۳۶]: «شواهد فزاینده ای هستند که نشان می دهند که توانایی های عاطفی در ارتباط با رفتارهای اجتماعی مطلوب[۳۷] مثل مدیریت استرس و سلامت فیزیکی هستند». آنها این گونه از تحقیق خود نتیجه گیری کردند که افرادی که فاقد جلوه هیجانی[۳۸] هستند رفتارهای نامناسبی را بروز می دهند. این رفتارها یک بازتاب مستقیمی از سلامت روانی آنها می باشد. عمل های خودتخریب گر[۳۹] ممکن است برای متوقف کردن احساسات رخ دهند. برخی از این عمل ها شامل سوء مصرف الکل و مواد مخدر، جنگ های فیزیکی و بزهکاری می باشد(لورا و اورسا، ۲۰۱۲).

 

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت 40y.ir مراجعه نمایید.

جنبه های مختلف سلامت روان

 

 

بهزیستی روانی

سلامت روان را می توان به عنوان یک سلسله ناپایدار در نظر گرفت که در آن، سلامت روانی یک فرد ممکن است نمرات مختلفی داشته باشد. سلامت روان معمولا به عنوان یک مؤلفه مثبت دیه می شود طوری که فرد می تواند با سطوح بالایی از سلامت روانی برسد حتّی اگر فرد هیچ گونه وضعیت روانی تشخیص داده شده ای نداشته باشد. این جنبه از سلامت روان بر روی بهزیستی عاطفی، ظرفیت داشتن یک زندگی خلاقانه و انعطاف پذیری برای مواجهه با چالش های اجتناب ناپذیر زندگی تأکید می کند. بسیاری از سیستم های درمانی و کتاب های خودکمکی، روش هایی را ارائه می دهند که از استراتژی ها و تکنیک های مؤثّر برای بهبود بیشتر سلامت روان حمایت می کنند. روان شناسی مثبت به طور فزاینده ای در سلامت روان دیده می شود (هافمن[۴۰]، ۲۰۰۳).
یک مدل کل گرا از سلامت روان معمولا دربرگیرنده مفاهیم مبتنی بر جنبه های انسان شناختی، آموزشی، روان شناختی، مذهبی و جامعه شناختی و همچنین جنبه های تئوریکی از سلامت شخصیت، اجتماعی، بالینی، سلامتی و روان شناسی نمو می باشد یک مثال از یک مدل سلامت شامل مدل ارائه شده توسط میرس، سوینی و ویتمر[۴۱] می باشد. این مدل دربرگیرنده پنج وظیفه مربوط به زندگی است که شامل موارد زیر می باشد:

 

 

جوهره یا معنویت[۴۲]

کار و تفریح

دوستی

عشق

خودفرمانی[۴۳]

همچنین دارای دوازده زیروظیفه می باشد که به شرح زیر می باشند:

 

 

حس ارزش

حس کنترل

اعتقادات واقع گرایانه

هوشیاری عاطفی و مواجهه

حل مشکل و خلاقیت

حس شوخ طبعی

تغذیه

ورزش

مراقبت از خویشتن

مدیریت استرس

هویت جنسی

هویت فرهنگی

این وظایف به عنوان مشخصات عملکرد سالم و به عنوان بخش مهمی از سلامت و بهزیستی تلقی می شوند. این اجزا وسیله ای را برای واکنش دهی به روندهای زندگی به یک شیوه ای فراهم می آورند که عملکرد سالم را ارتقا می دهد (لورا و اورسا، ۲۰۱۲) .

 

 

فقدان یک اختلال روانی

سلامت روان را همچنین می توان به عنوان عدم حضور یک وضعیت و اختلال عمده سلامت روان بیان کرد. با این حال، مدارک و شواهد اخیر از روان شناسی مثبت پیشنهاد می کنند که سلامت روان چیزی بیشتر از صرفا عدم حضور یک اختلال یا بیماری روانی است. کاملا به طور ساده، سلامت روان به سلامت ذهن فرد برمی گردد. بنابراین، اثر فرهنگ، جامعه، وضعیت جسمی و آموزش همگی می توانند بر روی سلامت روان فرد تأثیر بگذارند (ریچموند، ۲۰۱۱).

 

 

ملاحظات فرهنگی و مذهبی

سلامت روان یک مفهوم با پایه و اساس اجتماعی می باشد؛ این بدین معناست که جوامع، گروه ها، فرهنگ ها، مؤسسات و حرفه های مختلف روش های بسایر متفاوتی برای متصور شدن ذات و عوامل آن دارند که تعیین می کند که چه چیزی از لحاظ روانی سالم است و تصمیم می گیرد که چه روش های درمانی مفید هستند. بنابراین، متخصصین مختلف ممکن است سوابق فرهنگی، طبقاتی، سیاسی و مذهبی متفاوتی داشته باشند که بر روی روش مورد استفاده طی درمان تأثیر می گذارد (ریچموند، ۲۰۱۱).

 

مولفه های مثبت در سلامت روانی

از دیرباز سلامت روانی به عنوان یک هیجان یا عاطفه مثبت مثل احساس شادی و نشاط و همراه با صفات شخصیتی مثبتی چون منابع و توانمندیهای روانشناختی عزت نفس، قدرت تسلط و چیرگی بر محیط و شرایط ، تاب آوری ( توانایی شکیبایی و سالم بیرون آمدن از سختی ها و شداید) تلقی شده است. روانشناسان شش مقوله را به عنوان جنبه های مثبت سلامت روانی برشمرده اند: نگرش نسبت به خود(شناخت خویشتن)، تلاش برای خودشکوفایی، خودجوشی و استقلال ، درک صحیح واقعیت، یکپارچگی کارکردهای روانشناختی و تسلط بر محیط (جاهودا،۱۹۵۸).

 

سلامت روان از دیدگاه روان شناسان

فروید [۴۴]
فروید سلامت روانی را از یک طرف نتیجه تعادل بین سه عنصر نهاد ، من و من برتر و از طرفی دیگر نتیجه تعادل بین سطوح خودآگاه و ناخودآگاه می داند ( حسینی ، ۱۳۶۰) به نظر فروید ویژگی خاصی که برای سلامت روان شناختی ضروری است ، خودآگاهی می باشد . یعنی هر آنچه که ممکن است در ناخودآگاه موجب مشکل شود ، بایستی خودآگاه شود. شخص سالم از مکانیزم
فروید معتقد است انسان متعارف و سالم کسی است که مراحل رشد روانی- جنسی را با موفقیت پشت سر گذاشته باشد. و در هیچ یک از مراحل بیش از حد تثبیت نشده باشد. وی همچنین معتقد است که رشد طبیعی و سالم به گونه ای است که ابتدا نهاد ، بعد من برتر و آنگاه من نقش تعیین کننده رفتار را ایفا می کنند. تکانه های نهاد ، بایستی با نظارت خردمندانه من و مواظبت و حراست من برتر به صورت قابل قبول فرهنگی و تحت شرایط مورد قبول جامعه ارضا شود. همچنین به عقیده وی شخص سالم کسی است که نیازهای تثبیت شده نداشته باشد نیازهای درونی یا نهفته

 

 

بین من برتر و من آرمانی فرد فاصله زیادی وجود ندارد.

من دارای قدرتمندی و کارآمدی بسیار است.

از ساختار روانی خودش آگاهی لازم را دارد.

هدف نهایی او رشد خلاقیت و تحقق خویشتن است.

فروید هسته مرکزی بیماری روانی را ” اضطراب ” می داند و افراد نامتعارف را به دو گروه روان نژند[۴۵] و روان پریش[۴۶] تقسیم نموده است( کورسینی ، ۱۹۷۳).
آلفرد آدلر [۴۷]
اکثر روان شناسان معتقدند که آدلر ، اولین روانکاوی است که بر ماهیت اجتماعی انسان تأکید نموده است و رفتار انسان را تا حدودی زائیده نگرشها و تفکراتش می داند و به اصالت وجود معتقد است و نسبت به انسان دیدگاهی کل نگر دارد ، به طوری که مازلو از این حیث ، تحت تأثیر او قرار گرفته است. به عقیده آدلر زندگی ” بودن ” نمی باشد بلکه ” شدن ” است ، یعنی وی به انتخاب مسئولیت و معنی داری مفاهیم و اهداف در شیوه زندگی ، اعتقاد داشته است و شیوه زندگی افراد را متفاوت می دانسته و محرک اصلی رفتار بشر را هدف ها و انتظاراتش از آینده میداند. آدلر انسان را مرکز خلاقیت زندگی و جهان و بوجود آورنده خویش می داند. به نظر او ، اگر انسان نتواند به طریق مناسب و صحیح نیازهایش را ارضا کند و به هدف احساس تعلق و ارتباط با همنوعان خود دست یابد به حالت های غیر عادی توسل خواهد جست (کورسینی ۱۹۷۳).
به اعتقاد آدلر اصول زندگی روانی غیر قابل تغییر و در سر تا سر زندگی ثابت است ، و زندگی روانی مجموعه ای از فعالیتهای تهاجمی و امنیت جویانه است که هدف نهایی اش تداوم و بقای ارگانیزم است. آدلر انسان را ذاتاً موجودی اجتماعی ، خلاق و هدف دار می داند که احساسی از حقارت زیر بنای رشد روانی اوست و همواره او را در جهت تفوق و برتری سوق می دهد.
به نظر آدلر افراد غیر عادی مریض نیستند ، بلکه انسان های مأیوسی هستند که نیاز به امید و شهامت دارند. از دیدگاه آدلر ، فرد دارای سلامت روان ، دارای ویژگیهای زیر می باشند:
توان و شهامت یا جرأت عمل کردن را برای نیل به اهدافش دارد. چنین فردی جذاب ، با نشاط و شاداب است ، روابط اجتماعی سازنده و مثبتی با دیگران دارد. از مفاهیم و اهداف زندگی خودش آگاهی دارد ، عملکرد او مبتنی بر نیرنگ و بهانه نمی باشد ، مطمئن و خوشبین است ، ضمن پذیرش اشکالات خود در حد توان اقدام به رفع آنها می نماید. روابط خانوادگی صمیمی ، پایدار و مطلوبی دارد ، در زندگی هدفمند و غایت مدار است ، و اعمال او مبتنی بر تعقیب این اهداف است ، خالق عواطف خودش است ، نه قربانی آنها. توقع بی مورد از زندگی ندارد ، دارای علایق اجتماعی و میل به مشارکت اجتماعی است ، سعی در کاستن هر چه بیشتر عقده حقارت خود دارد. و به دنبال غلبه و چیرگی بر بی جرأتی خود می باشد. بر عواطف و احساسات خود مسلط است و در پی دستیابی به کمال و تحقق خویشتن می باشد و در نهایت چنین فردی موفق می شود که انگیزه های نامطلوب خود را دگرگون سازد (کورسینی ، ۱۹۷۳).
اریک اریکسون [۴۸]
اریک اریکسون معتقد بود که شخصیت افراد طی مراحل مختلف رشد کامل می شود. به نظر او کودک باید در هر مرحله از رشد خود بحران ها و تعارض هایی را بطور موفقیت آمیزی حل کند تا برای مرحله ی بعدی آمادگی کافی داشته باشد. حل این بحران ها و تعارض ها این امکان را برای وی فراهم می کند تا با مسائل بزرگتری که جنبه ی روان شناختی دارند ، رو به رو شود و سلامت روانی خود را تأمین کند ، در غیر اینصورت سلامت روانی او به خطر می افتد( آقاجانی ، ۱۳۸۱).
اریکسون سلامت روانی را نتیجه عملکرد قوی و نیرومندی ” من ” می داند ، زیرا ” من ” تنظیم کننده درونی روان است که تجارب فرد را سازماندهی می کند و در نتیجه از انسان در مقابل فشارهای ” نهاد ” و ” من برتر ” حمایت می کند به نظر اریکسون ناهمخوانی سازمان های اجتماعی ، حل مسئله ” بحران هویت ” افراد را در جامعه ، مشکل تر می سازد و همین امر سبب می شود که تعارض هویت ، به صورت نوعی ” روان نژدی فلسفی ” در بین جوانان جوامع پیشرفته بروز کند( کورسینی،۱۹۷۳).
اریکسون احساس هویت را نشانه سلامت فکر و روان می داند که خود از مراحل حس اعتماد خودمختاری ، ابتکار و اشتغال به کارهای سودمند می گذارد و سرانجام به احساس هویت خود منجر می گردد. این احساس سرمایه داخلی است که بعد از طی موفقیت آمیز تمام مراحل ایجاد میگردد و یا همانندسازی موفقیت آمیزی که به تنظیم محرکها و غرایز اصلی فرد با توجه به فرصتها و امکانات او منجر می شود ارتباط می دهد( آقاجانی،۱۳۸۱).
هنری مورای [۴۹]
بطور خلاصه ، ویژگیهای افراد سالم ، از نظر مورای( ۱۹۳۸) ، به شرح زیر می باشد :

 

 

نهاد انسان ، هم شامل تکانه های خوب و هم تکانه های بد می باشد و شدت این تکانه ها در افراد مختلف متفاوت است.

من شخص برخوردار از سلامت روانی ، دارای قدرتمندی و کارآمدی بسیاری است که موجب سازماندهی و یکپارچگی رفتار می شود.

در انسان سالم ، بین من برتر و من آرمانی (تصویر آرمانی هر فرد از خودش) فاصله زیادی وجود ندارد.

انسان سالم ، از ساختار روانی خودش آگاهی لازم را دارد و ” عقده روانی ” ندارد و یا عقده های او در حدی بسیار پایین تر از افراد روان نژند می باشد.

برنامه ها و تصمیم گیری های انسان سالم ، دارای نوعی جهت مندی است .

خلاقیت و تخیل ، قوی ترین ویژگی انسان سالم می باشد و اصولاً هدف نهایی رشد شخصیت انسان ، خلاقیت و تحقق خویشتن می باشد ( کورسینی ، ۱۹۷۳).

کارن هورنای [۵۰]
هورنای ( ۱۹۴۵) از کسانی است که در روانکاوی کلاسیک تغییراتی را بوجود آورد و به نقش محیط و فرهنگ در رشد شخصیت و سلامتی یا بیماری انسان تأکید زیادی نمود. و معتقد بود که انسان نیازهای مختلفی دارد که اگر به حد افراط مورد استفاده قرار گیرند ، به صورت نیازهای روان
به طور خلاصه انسان برخوردار از سلامت روانی را دارای ویژگیهایی به شرح زیر میداند:

 

تغییرات ماهوی شرکت­های تعاونی به شرح زیر است:
مبحث یکم: نصاب سهام
تصویر درباره بازار سهام (بورس اوراق بهادار)
در شرکت­های تعاونی متعارف با توجه به اینکه سهام­ها از لحاظ رأی مساوی هستند هیچ نصابی نداریم. مطابق ماده 12 قانون سیاست­های کلی اصل44 در شرکت­های تعاونی سهامی عام نصاب مالکیت داریم:
ماده12:” وزارت تعاون موظف است تمهیدات لازم را به منظور تشکیل و توسعه تعاونی­های سهامی عام با رعایت شرایط زیر معمول داشته و بر حسن اجرای آن نظارت نماید:1. حداکثر سهم هر شخص حقیقی، مستقیم و غیرمستقیم در زمان تأسیس و طول فعالیت نباید از نیم درصد سرمایه­ شرکت تجاوز کند…”
نکته مهم آن­که در تعریف شرکت تعاونی سهامی عام گفتیم:”نوعی شرکت سهامی عامی است که…” حال آن­که در شرکت سهامی نصاب نداشتیم، اما این­جا نصاب گذاشته­اند.
ماده12 بند2:” اشخاص حقوقی سهام­دار شرکت تعاونی سهامی عام، هرگاه خود شرکت تعاونی فراگیر ملی یا تعاونی سهامی عام باشند حداکثر حق مالکیت 10 درصد سهام را دارند. سایر اشخاص حقوقی متناسب با تعداد سهامداران مستقیم و غیرمستقیم خود، حداکثر حق مالکیت 5درصد از سهام را دارند.”
هدف بند فوق این است که اگر شخص حقوقی سهام­دار تعاونی فراگیرملی یا سهام­دار تعاونی سهامی عام است بخواهد سهام­دار یک شرکت تعاونی سهامی عام شود، نباید بیش از این نصاب شود. سایر اشخاص حقوقی هم (مثلاً شرکت تضامنی یا نسبی یا سهامی عام) در صورتی که بخواهند سهام­دار شوند نباید با تعداد سهام­داران خود مستقیم و غیر مستقیم (یعنی چه خود شرکت و چه سهام­داران این شرکت­ها) از این نصاب بیشتر سهم داشته باشند.
گذاشتن سقف مالکیت به این دلیل است که می ­خواهیم نفع به همه­ی اعضاء برسد و از انحصار اداره شرکت توسط یک فرد جلوگیری شود. موارد فوق از جمله تأثیرات قانون اصل44 بر قانون تجارت است.
مبحث دوم: اعمال حق رأی
بر اساس ماده10 قانون اصل44، کلیه­ شرکت­ها و اتحادیه­های تعاونی می ­توانند در بدو تأسیس یا هنگام افزایش سرمایه تا سقف 49درصد، سهام خود را با امکان اعمال رأی حداکثر تا 35درصد کل آرا و تصدی­ کرسی­های هیأت­مدیره به همین نسبت به شرط عدم نقض حاکمیت اعضا و رعایت سقف معین برای سهم و رأی هر سهام­دار غیرعضو که در اساسنامه معین خواهد شد به اشخاص حقیقی یا حقوقی غیرعضو واگذار نمایند…”
در این سازوکار جدید سهم برای شخص عضو است اما اعمال حق رأی با شرط 35درصد برای شخص غیر عضو. در این سازوکارها که نوعی بلوک­بندی است، سهام­داران خرد جمع می ­شوند و آراء را واگذار می­ کنند. تفاوت دیگر آن­که معمولاً موقع افزایش سرمایه می­گوییم حق تقدم با سهام­داران است. البته حق تقدم­ها معمولاً در اساسنامه­ها پیش ­بینی می ­شود اما در بند4 ماده12 قانون اصل44، قانونگذار حق­تقدم را برای تعاونی­های سهامی عام پذیرفته است.
” در زمان افزایش سرمایه، در صورتی­که تمام یا برخی سهام­داران از حق تقدم خود استفاده نکردند کارکنان غیرسهام­دار شرکت در خرید این سهام حق تقدم دارند.”
بنابراین در زمان افزایش سرمایه حق­تقدم سهام­داران را پذیرفته اما مقرر کرده اگر سهام­داران از حق خود استفاده نکردند، کارکنان غیر سهام­دار شرکت، حق تقدم دارند. در حالی­که در بقیه­ی شرکت­ها هرکس زودتر اقدام کند، حق تقدم دارد.

نتیجه ­گیری و پیشنهادات
الف) نتیجه ­گیری
با توجه به اهمیتی که بخش تعاون و شرکت های تعاونی در رشد و توسعه کشور دارد و جایگاهی که براساس اصل44ق.ا به بخش تعاون داده شده است، توجه بیشتر به شرکت­های تعاونی را می طلبد. این توجه بیشتر زمانی محقق می­ شود که قانونگذاری در بخش تعاون به نحو صحیح و قابل قبولی صورت گیرد.
همانطور که در بحث­های مطرح­شده در این پایان نامه مشاهده می­ شود، مقررات حاکم بر شرکت­های تعاونی نه تنها جامع و منسجم نمی ­باشد بلکه بسیار پراکنده در قالب قوانین، آئین­نامه­ها، دستورالعمل­ها و همچنین اساسنامه­های ارائه شده توسط وزارت تعاون مورد اشاره قرار گرفته و همین مسئله باعث مشقت­بار نمودن و زمان­بر نمودن یافتن مقررات حاکم بر این شرکت­ها شده است. اشاره به این نکته ضروری است که حتی در برخی موارد تعارضاتی میان این قوانین و آئین­نامه­ها دیده می ­شود که این اختلافات شناخت مقرره­ی صحیح را دشوار کرده است. همچنین در مواردی موضوعات مهمی مسکوت مانده است. چنین نواقص فاحشی به هیچ عنوان با اصول قانونگذاری منطبق نمی ­باشد.
با نگاهی اجمالی به قانون سال 50 و سال70 واصلاحات بعدی آن، علی رغم اینکه انتظار می ­رود قانونگذار با تأمل و دقت بیشتری قوانین بخش تعاونی را تدوین و تصویب کرده باشد، اما متأسفانه چنین عمل نکرده و در بسیاری از موضوعات مهم مرتبط با فعالیت شرکت­های تعاونی که در قوانین قبلی به آن­ها اشاره شده،در تنظیم این قانون نادیده گرفته شده است. بنابراین باید علاوه بر یکپارچه ساختن قوانین حاکم بر شرکت­های تعاونی، از تصویب آئین­نامه­ها، دستورالعمل­ها، برای جبران کمبودهای قانون مادر جلوگیری به عمل آید.
درمورد رابطه­ دولت با شرکت­های تعاونی می ­توان چنین جمع­بندی کرد که شرکت­های تعاونی، وقتی واقعی و کارساز خواهند بود که با همت اعضا و عضویت داوطلبانه آنها همراه با آگاهی و دانش تشکیل یابند. از آنجا که شیوه اقتصاد تعاونی یک شیوه اقتصادی مبتنی بر اخلاق پسندیده و قائم به ایثار و معاضدت و همکاری و همفکری و سازندگی است و حاکمیت انسان بر سرمایه همراه با تس
عکس مرتبط با اقتصاد

جهت دانلود متن کامل پایان نامه به سایت azarim.ir مراجعه نمایید.
اوی حقوق و تساوی آرا در آن امری اجتناب ناپذیر است. در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران از تعاونی­ها حمایت اصولی به عمل آمده و اصل­های 43 و 44 قانون اساسی، خطوط کلی این حمایت را ترسیم کرده است. لذا چنانچه خواستار موفقیت یک تعاونی باشیم، اولاً تأسیس و راه اندازی آن حتی­الامکان باید به صورت خودجوش و از پایین به بالا صورت گیرد و چنانچه در این حالت، یعنی در ابتدای تأسیس تعاونی مذکور از حمایت­های دولتی بهره­مند شود، قوام و قوت بیشتری پیدا می نماید. اما چنانچه این کمک­ها و حمایت­ها در دراز مدت کاسته نشده و نهایتاً قطع نشود، موجبات وابستگی بیشتر تعاونی به دولت و عدم درک فلسفه و مفهوم تعاون و تعاونی را در اعضا ایجاد خواهد کرد که نهایتاً به عدم موفقیت تعاونی می انجامد.
در کشور ما نیز، در سال­های بعد از انقلاب اسلامی، به ویژه در دو دهه­ اخیر، تعاونی­ها رشد و گسترش بیشتری پیدا کرده ­اند ولی به دلیل نوپا بودن این نوع تشکل­ها و محدود بودن آگاهی مردم از مزایای شرکت­های تعاونی، موفقیت­های چشم­گیری در عملکرد این بخش حاصل نشده است. این امر لزوم توجه و حمایت دولتمردان را از این تشکل­های نوپا به منظور ادامه­­­ی حیات آن­ها موردتأکید قرار می­دهد. در این بین باید توجه داشت که نظارت و حمایت دولت از شرکت­های تعاونی، باید بر اساس یک استراتژی برنامه ­ریزی شده و با در نظرگرفتن ملاحظات اقتصادی و حرکت در قالب چارچوب­ها و مبانی نظری حمایت و سیاست­های حمایت­گری صورت پذیرد. چرا که حمایت­های بیش از اندازه و بدون برنامه دولت، باعث پیدایش مشکلاتی همچون وابستگی شرکت­های تعاونی به دولت می ­گردد.
همانطور که در بحث شرکت­های تعاونی سهامی عام اشاره کردیم، شرکت­های اخیرالذکر نه شرکت سهامی هستند و نه شرکت تعاونی، به بیان تصویب­کنندگان قانون نحوه اجرای سیاست­های اصل44، شرکت­های سهامی عام به دلیل مشکلات شرکت­های تعاونی و سهامی ­عام و ناتوانی آن­ها در ایجاد عدالت اقتصادی، تأسیس شده ­اند و در واقع در عرض شرکت­های تعاونی و سهامی می باشند و جعل نام “شرکت­های تعاونی­سهامی ­عام” نباید سبب شود که آن را نوعی شرکت­تعاونی یا سهامی بدانیم. لذا به نظر می ­رسد این نام برای این شرکت­ها مناسب نیست و شاید انتخاب عنوان دیگری مناسب­تر بود ولی در هر حال این ماهیت حقوقی جدید باید مورد توجه و شناسایی قرار گیرد. چنین شناسایی مستلزم تهیه­ خلاصه­ی مشخصات و دستورالعمل­ تشکیل و تدوین اساسنامه این نوع تعاونی­ها می ­باشد تا امکان فعالیت آن­ها به نحو گسترده­تری فراهم شود، چرا که از دیدگاه برخی صاحب­نظران این ساختار برای رفع مشکلات تعاونی­های متعارف از ساختار مستحکم­تری برخوردار است.
در نهایت برای استحکام و تقویت هرچه بیشتر شرکت­های تعاونی، در راستای اجرایی شدن سیاست­های اصل 44 و ابلاغیه مقام معظم رهبری مبنی بر حمایت همه­جانبه از بخش­تعاون، بهتر است کلیه­ امورمربوط به این دسته از شرکت­ها به خودآن­ها و اتحادیه­های تعاونی واگذار شده و در زمینه­ نظارت دولت بر آن­ها شفاف­سازی لازم صورت بگیرد. همچنین هرگونه مداخله در بخش تعاون حذف و از صدور احکام متناقض در مورد شرکت­های تعاونی که به دنبال ضعف قانونگذاری در مورد شرکت­های اخیرالذکر رخ می ­دهد جلوگیری به عمل آید. که این امر همانطور که بارها در این تحقیق به کرار به آن اشاره شد مستلزم تدوین قانون جامعی است که کمبودهای قانونگذاری را جبران کند. لذا توصیه می ­شود برای رسیدن به این مهم، تجربیات کشورهای موفق در این زمینه و توصیه­ها و استانداردهای بین ­المللی لحاظ شود.
ب) پیشنهادات

تنظیم و تدوین قانونی جامع در بخش تعاون به صورتی­که دیگر نیاز به جبران کمبودهای آن با آیین­نامه­ ها و دستورالعمل­های مختلف نباشد. بهتر است برای رسیدن به این هدف،قانونگذار توصیه­ها و استانداردهای بین ­المللی را در نظر بگیرد.
پس از انجام اصلاحات قانونی و اصلاح اساسی ساختار حقوقی تعاونی­ها، نحوه­ تعامل و ارتباط دولت با بخش تعاونی هم باید مشخص شود. تعاونی یکی از بخش­های پذیرفته شده در قانون اساسی است. از این رو، همانند بخش خصوصی باید از جایگاه مناسبی برخوردار باشد. پس از شناخت و تقویت قابلیت­ها و مزیت­های بخش تعاونی، دولت می ­تواند با ابزارهای حاکمیتی خود سهم و جایگاه این بخش را در اقتصاد حفظ کند و ارتقا دهد.
مدیریت شرکت­های تعاونی، به لحاظ عدم آشنایی با فنون برنامه ­ریزی و عدم اطلاع از نقش و آثار تدوین اجرا و ارزیابی استراتژی­ های کسب و کار و اجرای مدیریت سنتی بر اساس تجربیات و آزمایش و خطا، توانایی مقابله با تحولات اقتصادی و اجتماعی را دارا نمی ­باشند. عدم آگاهی مدیران از قوانین حقوقی و مالی، پایین بودن میزان تحصیلات آنان، عدم ارائه آموزش­های مناسب و کاربردی از سوی وزارت تعاون، همگی شرایطی را فراهم آورده­اند که دیگر نمی ­توان­ انتظار داشت که شرکت­های مذکور با مؤسسات مشابه خود به رقابت بپردازد. از سوی دیگر بی­توجهی به نهادینه شدن فرهنگ تعاون و عدم شناخت تعاون توسط افراد جامعه، اهمیت این­گونه مؤسسات برای بسیاری از اعضاء شرکت­ها روشن و مشخص نیست و در نتیجه عدم مشارکت اعضاء در فرایند تصمیم ­گیری رو به افزایش است لذا پیشنهاد می ­گردد آموزشهای کاربردی ویژه مدیران در زمینه­ها و موضوعات ذیل صورت گیرد:
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی

شناخت فرهنگ تعاون و تغییر نگرش مدیران به سوی اهداف تعاون
<br
/></br

آشنا نمودن مدیران با مفاهیم و کاربرد مدیریت استراتژیک و سیاست­های بازرگانی
آموزش­های کاربردی مدیریت ریسک
آشنایی با فنون و تکنیک­های بازاریابی
اهمیت و نقش اطلاعات در تصمیم­ گیری­ ها
با توجه به جزئیات سند توسعه­ بخش­تعاون و چشم­انداز بخش تعاون در افق 1394 مبنی بر افزایش سهم تعاونی­ها به 25درصد در اقتصاد ملی، باید تسهیلات لازم و برنامه ­ریزی مناسب و عملی جهت افزایش سهم شرکت­های تعاونی اندیشیده شده و در این راستا، برنامه­ای مناسب تدوین گردد. مثلاً دولت به تعاونی­های تازه­بنیاد که سهام کمی دارند تسهیلات مالی و اعتباری بیشتری بدهد تا کمبود سرمایه­ اولیه آنان را با زیان و ورشکستگی رو به رو نسازد.
بر اساس بند ب ماده9 قانون اجرای اصل44، در کلیه­ مواردی که دولت برای حمایت از بخش غیر دولتی مشوق­هایی را به جز مالیات­ها ارائه می­ کند، این حمایت برای تعاونی­ها 20% بیش از بخش غیرتعاونی خواهد بود. برای دست­یابی به این مزیت، لحاظ این حمایت در کلیه­ آیین­نامه­ های هیأت دولت و دستورالعمل­های کلیه دستگاه های دولتی خصوصاً در بخش صادرات، تسهیلات بانکی، واگذاری زمین و امکانات و.. جهت اجرا شدن و عینیت بخشی به آن ضروری می ­باشد.
برای محقق شدن هدف بند (و) ماده9 که تأسیس بانک توسعه تعاون به عنوان بانک تخصصی تعاونی­ها و تمرکز و ساماندهی کمک­های دولتی به تعاونی­ها در یک مرجع می ­باشد؛ می توان دو راهکار پیشنهادکرد:1- اولویت در سپرده پذیری وخرید سهام این بانک توسط تعاونی­ها واتحادیه های تعاونی تا سقف 49درصد سهام آن از جمله مواردی است که در همکاری بخش تعاون با این بانک در دراز مدت حائز اهمیت خواهد بود.
2- تشکیل بانک مزبور به صورت تعاونی سهامی عام می تواند الگویی برای گسترش این نوع از تعاونی­ها باشد.

برای تغییر در مناسبات بخش تعاونی، تنوع در شیوه های افزایش سرمایه، توزیع سهام و هم­چنین افزایش انگیزه­های سرمایه ­گذاری در این بخش، باید تغییر اساسی در شکل مالکیت سنتی تعاونی­ها صورت گیرد. تغییر در قوانین و کارکردهای شرکت­­های تعاونی باید به گونه­ ای صورت گیرد که اثرگذاری در مدیریت شرکت­ها تنها محدود به حاکمیت اعضاء نباشد و سرمایه نیز نقش داشته باشد. می­توان نفوذ سرمایه در تعاونی­ها را نیز تا یک میزان مشخص محدود کرد که منجر به تکاثر قدرت و انحصار نقش سرمایه ­گذاران خاص در شرکت نشود.
ایجاد نوآوری در مالکیت تعاونی­ها، زمینه ­های لازم برای واگذاری بنگاه­های دولتی به شرکت­های تعاونی را فراهم می ­کند و می ­تواند یکی از راه­های مناسب رسیدن به سهم 25 درصدی بخش تعاون تا آخر برنامه­ی پنجم توسعه­ اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران باشد.
یکی از موانع توسعه­ شرکت­های تعاونی در کشورهای توسعه­ نیافته از جمله ایران، فقدان آموزش صحیح تعاونی است و تا زمانی­که مسئله­ آموزش در این جوامع حل و فصل نشود، تعاونی واقعی شکل نخواهدگرفت. لذا باید به آموزش تعاون توجه بیشتری شود. برای مثال می­توان با اعزام مدیران تعاونی­ها به کشورهای توسعه یافته جهت آموزش و تعلیمات تعاونی در مدارس تعاونی­های این کشورها اقدام نماییم.
فهرست منابع
الف)کتب

احمدپورداریانی، محمود، مبانی کارآفرینی، انتشارات فراندیش، چاپ سیزدهم، 1391
اسکینی، ربیعا، شرکت­های تجاری، جلد دوم، تهران: انتشارات سمت، 1389
پاسبان، محمدرضا، حقوق شرکت­های تجاری، تهران: انتشارات سمت، 1391
پاکدامن، رضا، آشنایی با مقررات شرکت­های تجاری، ناشر: مؤلف، 1385
ثابت­سعیدی، ارسلان، حقوق تعاون، تهران: دانشگاه پیام­نور، 1380
جعفری­لنگرودی، محمدجعفر، ترمینولوژی حقوق، تهران: گنج دانش، 1367
حسنی، حسن، حقوق تعاونی­ها، تهران: انتشارات سمت، 1381
خزاعی، حسین، شرکت­های تجارتی، جلداول، تهران: نشرقانون، 1385
ستوده­تهرانی، حسن، حقوق تجارت، جلد دوم، نشر دادگستر، 1390
سلیم، غلامرضا، سیرتحول تعاون در ایران و جهان، تهران: مرکز انتشارات پیام­نور،1391
شکیبامقدم، محمد، مدیریت تعاونی­ها، نشر میر، 1392
شیروانی، علیرضا، اقتصادو تعاون، انتشارات سازمان مرکزی تعاون، فروردین 1368
صفایی، سیدحسین؛ قاسم­زاده، سیدمرتضی، اشخاص و محجورین، تهران: سمت، 1385
طالب، مهدی، اصول و اندیشه­ های تعاونی، تهران: دانشگاه تهران، 1386
فتحی، کوروش، آشنایی با آموزش ضمن خدمت کارکنان،تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد، 1373
فروحی، حمید، حقوق تجارت، جلدسوم، شرکت­های تعاونی، تهران: روزبهان،1374
کاتوزیان، ناصر، عقودمعین، جلد1، گنج دانش، 1391
کاتوزیان، ناصر، عقودمعین، جلد2؛ مشارکت­ها و صلح، گنج دانش، 1391
ب) مقالات

 

به طور کلی عملکرد سازمانی به عنوان توانایی سازمان در استفاده مؤثر از منابع و تولید ستاده های پایدار با در نظر گرفتن اهداف مربوط به ذینفعان، تعبیر می شود.[۲۲]
۳-۱-۲-ارزیابی عملکرد : عملکرد به چگونگی انجام وظایف و فعالیت ها و نتایج حاصله از انجام آنها اطلاق می شود و ارزیابی، فرایندی است که به سنجش و اندازه گیری، ارزش گذاری و قضاوت درخصوص عملکرد طی دوره ای معین می پردازد (انواری رستمی وهمکاران،۱۳۹۱ :۱۴۰).
ارزیابی عملکرد به مجموعۀ اقدامات و اطلاعاتی اطلاق می گردد که به منظور افزایش سطح استفاده بهینه از امکانات و منابع جهت دستیابی به اهداف به شیوه ای اقتصادی توأم با کارایی و اثربخشی صورت می گیرد، به طوری که ارزیابی عملکرد در «بعد سازمانی» معمولاً اثربخشی فعالیت ها می باشد. منظور از اثربخشی، میزان دستیابی به اهداف و برنامه ها با ویژگی کارا بودن فعالیت ها و عملیات است (بروآدبنت[۲۳]، ۲۰۰۷: ۹۲). در بحث از یک سیستم ارزیابی عملکرد جامع، ۷ بعد را مورد توجه قرار داده‌اند. این ابعاد در جدول۱-۲ قابل مشاهده‌اند:
عکس مرتبط با اقتصاد
جدول ۱-۲ ابعاد بررسی یک سیستم ارزیابی عملکرد

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

بعد ارزیابی عملکرد توضیح
هدف از ارزیابی ارزیابی سرپرست(رشددهنده)، مقایسه افراد(ارزیابی کننده)، ارزیابی عملکرد سیستم، ارزیابی سازمان
واحد تجزیه و تحلیل فرد، تیم، واحد سازمانی یا سازمان
منبع اطلاعات عملکرد سرپرستان، همکاران، ارزیابی‌شونده، مشتریان، فرایندها و…
مقیاس اندازه‌گیری اهداف تعیین شده توسط خود افراد، اهداف تعیین شده توسط هیئت مدیره و….
آنچه ارزیابی می‌شود روندها، خروجی عملکرد یا نتایج یا…
آموزش سرپرستان ارزیابی‌کننده بعد رشد دهندگی با ارائه بازخورد، موضوع جدا کردن مسایل سیستمی و فردی
آموزش کارکنان

محققانی نظیر تونی[۲۴]و تونکیا[۲۵] (۲۰۰۱) توسعه سیستم اندازه‌گیری عملکرد را به چهار مرحله تقسیم کرده‌اند. مرحله اول همان طراحی سیستم‌هاست. سه مرحله دیگر پیاده‌سازی، بکارگیری و بروز رسانی منظم هستند.
برخی تعاریف دیگر در مورد ارزیابی عملکرد به شرح زیر است:

 

 

ارزیابی عملکرد کنترل و گزارش گیری مداوم از نیل به برنامه ها، به خصوص نیل به اهداف از پیش تعیین شده است که برخی اوقات خروجی خوانده می شود.

ارزیابی عملکرد مقایسۀ بین نتایج واقعی و الگوهای از پیش تعیین شده می باشد.

ارزیابی عملکرد جمع آوری مستمر داده ها جهت تشخیص میزان پیاده سازی برنامه و دستیابی به اهداف است.

اندازه گیری عملکرد فرایندی است جهت کمّی کردن کارایی و اثربخشی فعالیت ها.

شاخص عملکرد ابزاری است برای کمّی کردن کارایی و یا اثربخشی فعالیت ها.
جهت دانلود متن کامل این پایان نامه به سایت abisho.ir مراجعه نمایید.

 

سسیتم اندازه گیری عملکرد مجموعه ای است از شاخص ها برای کمّی کردن کارایی و اثربخشی فعالیت ها (بروآدبنت، گالوپ، لگلین[۲۶]، ۲۰۰۸ :۱۷۰).

لازم به ذکر است با توجه به تشابه نسبی تعریف ارزیابی، ابتدا مفهوم ارزیابی در بعد کارکنان، سپس در بعد استفاده از منابع و امکانات و نهایتاً در قالب سازمانی، تعریف می گردد. با توجه به این که مقصود ما ارزیابی سازمانی است، تعریف سوم مورد مداقه قرار می گیرد.

وردر و دیویس معتقدند: ارزیابی عملکرد فرایندی است که عملکرد شاغل با آن اندازه گیری می شود و هنگامیکه درست انجام شود کارکنان، سرپرستان، مدیران و نهایتاً سازمان از آن بهره مند خواهد شد.

کاسیو ارزیابی عملکرد را توصیف نظام دار قوت و ضعف عملکرد فرد یا گروه در رابطه با اجرای وظایف محوله تعریف می کند.

ارزیابی عملکرد فرایندی است که به وسیله آن کارِ کارکنان در فواصل معین و به طور رسمی در سازمان مورد بررسی و سنجش قرار می گیرد.

ارزیابی عملکرد فرایندی است که کارکنان را از بازخورد نتایج مثبت و یا منفی عملکرد شخصی خودآگاه می کند.

ارزیابی عملکرددر بُعدنحوه استفاده ازمنابع، اساساً در قالب شاخص های کارایی بیان می شود.

ارزیابی عملکرد در بعد سازمانی معمولاً مترادف با اثر بخشی فعالیتها است .منظور از اثر بخشی، میزان دستیابی به اهداف و برنامه ها با ویژگی کارآ بودن فعالیتها و عملیات است.

به فرایند سنجش و اندازه گیری عملکرد دستگاه ها در دوره های مشخص به گونه ای که انتظارات و شاخصهای مورد قضاوت برای دستگاه ارزیابی شونده شفاف و از قبل به آن ابلاغ شده، ارزیابی عملکرد اطلاق می گردد (طبرسا، ۱۳۷۸: ۴ ).

صاحب نظران مدیریت اندازه گیری عملکرد در بخشهای دولتی را چنین تعریف کرده اند:

اندازه گیری عملکرد تلاشی است سیستماتیک برای دانستن اینکه خدمات دولتی تا چه حد جوابگوی نیازهای مردم بوده و توانایی دولت در برآورده نمودن آن تا چه اندازه است.

اندازه گیری عملکرد ابزاری ضروری برای پاسخگویی به سوالاتی در مورد بهره وری در قالب عباراتی نظیر کارایی، اثر بخشی و قابلیت پاسخگویی می باشد.

اندازه گیری عملکرد دولتی روشی است جهت اینکه آیا خدمات با کیفیت و هزینه مناسب به جامعه ارائه می شود یا خیر.

ارزیابی عملکرد عبارت است ازفرایند سنجش واندازه گیری عملکرد دردستگاه های اجرایی درچارچوب اصول ومفاهیم علمی مدیریت برای تحقق اهداف ووظایف درقالب برنامه های اجرایی.

ارزیابی عملکرد به مجموعه اقدامات و اطلاعاتی اطلاق می گردد که به منظور افزایش سطح استفاده بهینه از امکانات و منابع در جهت دستیابی به هدف ها، به شیوه اقتصادی توأم با کارایی و اثر بخشی صورت می گیرد (کاپلان و نورتون، ۲۰۰۴: ۶۲).

ارزیابی عملکرد عبارت است ازبکار گیری ابزار مدیریت برای به حداکثر رساندن موفقیت برنامه ها.

اداره حسابرسی امریکا ارزیابی عملکرد را، دیده بانی و گزارش گیری مداوم از اجرای برنامه ها و رشد ویژه برای استقرار اهداف می داند (روبرت و جانسون، ۲۰۱۰: ۷۵).

به طور کلی نظام ارزیابی عملکرد را می توان فرایند سنجش و اندازه گیری و مقایسه میزان و نحوه دستیابی به وضعیت مطلوب دانست.

هدف از ارزیابی عملکرد عبارت است از سنجش، ارزش گذاری و قضاوت در خصوص عملکرد دستگاه های اجرایی کشور بر اساس قوانین و مقررات مصوب، رویکرد معیارهای اثر بخش، کارایی، اقتصادی و اخلاقی به منظور ارتقاء کیفیت خدمات دولتی.

باتوجه به تعاریف فوق واهداف ما از ارزیابی عملکرد می توان تعریفی به شرح زیر ارائه نمود:

فرایند سنجش جامع عملکرد دستگاه های اجرایی در قالب عباراتی نظیر کارایی، اثر بخشی، توانمندسازی و قابلیت پاسخگویی در چارچوب اصول و مفاهیم علمی مدیریت برای تحقق اهداف ووظایف سازمانی و درقالب برنامه های اجرایی(خداداد حسینی، انواری رستمی، آذر، ۱۳۸۰: ۴۵).

۲-۲- مفاهیم ارزیابی عملکرد:
با گذشت زمان و تکامل زندگی بشر و شکل گیری و تکامل اجتماعات بشری، شاهد پیدایش حکومت های مختلف بوده ایم . پیشرفت های بشر در ابعاد متفاوت از قبیل پیشرفت در بعد زندگی، بعد فناوری و… بوده و همزمان با رشد فکری و به تبع آن تکامل سبک زندگی اجتماعی به ارمغان آمده است .به طوری که در نهایت منجر به تکامل حکومت ها و پیدایش دولت ها در قالب دموکراسی و انتخاب آنها از میان مردم شده است. مجموعه دولت که بزرگترین سازمان در جامعه می باشد در قبال جامعه ای که او را بر گزیده است. نقش ها، مأموریت ها و وظایف متعدد و گوناگونی را بر عهده دارد. این نقش ها، ماموریت ها و وظایف در طول زمان ثابت نبوده و دائما در حال تغییر می باشد. از طرفی دیگر در عصر کنونی، پیوسته شاهد گسترده تر شدن انتظارات جامعه از دولت و به تبع آن از سازمان ها و دستگاه های اجرایی آن در جامعه می باشیم .
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
دولت ها جهت آنکه بتوانند به مأموریت های خود در قبال جامعه، جامه عمل بپوشانند، ضروری است تا این مجموعه ها نقش های کلان خود را به نقش هایی در ابعاد جزئی تر و در قالب بخش های مختلف تقسیم نمایند و برای ایفای هر یک از آنها، سازمان ها و دستگاه های متعدد را مأمور رسیدگی به آن کنند . شاید هم بتوان اهم بخش های مورد نیاز کنونی در زیر مجموعه دولت ها را شامل: بخش آب، کشاورزی، صنعت و معدن، انرژی، پست و مخابرات، حمل و نقل، عمران شهری و امور دفاعی و امنیتی و… دانست .
در عصر کنونی تحولات شگرف دانش مدیریت وجود نظام ارزیابی را اجتناب ناپذیر نموده است به گونه ای که فقدان نظام ارزیابی در استفاده از منابع و امکانات، کارکنان، اهداف و استراتژ ی ها را به عنوان یکی از علائم بیماری سازمان قلمداد می نماید.
هر سازمان به منظور آگاهی از میزان مطلوبیت و مرغوبیت فعالیت های خود بالاخص در محیط های پیچیده و پویا نیاز مبرم به نظام ارزیابی دارد از سوی دیگر فقدان وجود نظام ارزیابی و کنترل در یک سیستم به معنای عدم برقراری ارتباط با محیط درون و برون سازمان تلقی می گردد که پیامدهای آن کهولت و نهایتاً مرگ سازمان است. ممکن است بروز پدیده مرگ سازمانی به علت عدم وقوع یکباره آن از سوی مدیران عالی سازمان ها احساس نشود. لکن مطالعات نشان می دهد فقدان نظام کسب بازخورد امکان انجام اصلاحات لازم برای رشد، توسعه و بهبود فعالیت های سازمان را غیرممکن می نماید، سرانجام این پدیده مرگ سازمانی است (فضلی، ۱۳۸۱ :۲۵).
از نگاه دیگر با ملاحظه نظام آفرینش می توان دریافت که ارزیابی در بطن آن قرار دارد. وجود نظم بسیار موزون در جهان خلقت حکایت از حلقه باز خورد کاملاً حساب شده دارد. نظام ارزیابی به عنوان یکی از عناصر این حلقه مطرح است. هر چند ممکن است بشر به علت نقص دانش و اطلاعات قادر به تبیین آن نباشد زیرا اساساً قوام و دوام یک سیستم منوط به وجود نظام ارزیابی و کنترل می باشد. می توان چنین نتیجه گرفت که به دلیل رابطه مستقیم ارزیابی و کنترل با بقاء و حیات یک سیستم لازم است ارزیابی عملکرد هم در بعد سازمانی، فردی و بصورت جدی دنبال شود (طبرسا، ۱۳٧۸ :۲ ).

 

صرف حضور مشتری در شعبه برای بانک هزینه آور است . توسعه خدمات الکترونیک مبتنی بر بانکداری جامع امکان کنترل لحظه ای سود و زیان و روند جذب منابع و اعطای تسهیلات فراهم
می آورد.بنا براین فراهم آوردن امکانات بانکداری متمرکز الکترونیک در دراز مدت سبب کاهش چشم گیر هزینه ها خواهد بود.
جهت پیاده سازی بانکداری الکترونیک در کشور هم اکنون بانکها دچار مشکلات و چالشهایی
می باشند که در حال حاضر برخی مشکلات موجود بر سر راه توسعه بانکداری متمرکز الکترونیک (core banking) عبارت اند از:
۱ – دشواری دسترسی و خرید نرم افزارها و تجهیزات سخت افزاری خارجی.
۲ – دشواری انطباق نرم افزارهای خارجی با عملیات بانکی داخلی.
۳- عدم طراحی و تهیه نرم افزار core banking بانک های دولتی داخل، و عدم تطابق با استانداردهای جهانی core banking بانکهای دولتی که اقدام به طراحی و تهیه آن را بعمل
آورده اند.
۴ – دشواری جذب و نگهداری نیروهای متخصص در این زمینه.
۵ – دشواریهای ناشی از عدم شناخت مدیران ،دستگاه های ناظر و بازرس و تمامی مشتریان.
۶ – محدودیتهای ناشی از آیین نامه های معاملاتی و ارائه سیاستها و الزامات متعدد سازمان های ناظر که اعمال تغییرات مداوم باعث از بین رفتن یکپارچگی سیستم می گردد.
از سوی دیگر عدم پوشش مخابراتی در همه نقاط کشور، کندی توسعه شبکه زیرساخت، ارائه نشدن خدمات پشتیبانی به صورت شبانه روزی، ارائه نشدن خدمات مخابراتی متناسب با کیفیت مورد نیاز عملیات بانکی و بالابودن میانگین زمان تعمیرخرابی با توجه به حساسیت سامانه های بانکی، رعایت نشدن دقیق SLA از سوی شرکت مخابرات و پایین بودن قابلیت اطمینان ارتباطات شبکهای موجود (اختصاصی نبودن شبکه) از جمله موانع و چالشهای شبکه ارتباطی بانکها ذکر شده است.
(هاشمی، ۱۳۹۲)

 

۲-۱-۱۹) عملیات بانکداری الکترونیک درسیستم بانکی کشور

در سالهای ۷۲ و ۷۳ جرقه های ایجاد سوئیچ ملی جهت بانکداری الکترونیک زمانی زده شد که شبکه ارتباطی بین بانک ملی و فروشگاه‌های شهروند ایجاد شد و افرادی که کارت بانک ملی را داشتند
می توانستند از خدمات فروشگاه‌های شهروند استفاده کنند. در بیست خرداد ۱۳۸۱ مجموعه ای از مقررات حاکم بر مرکز شبکه تبادل اطلاعات بین بانکی موسوم به شتاب تصویب شد که فعالیت خود را از اول تیرماه ۱۳۸۱ با هدف فراهم کردن زیرساخت بانکداری الکترونیک آغاز کرد، کلیه سخت افزارها و نرم افزارها در ۱۳ مرداد ماه ۸۱ در اختیار اداره شتاب مرکزی قرار گرفت و از شرکت خدمات انفورماتیک و شرکت ملی انفورماتیک سلب مسئولیت شد. طرح شتاب که جهت هماهنگی و همکاری بین بانکها و سازماندهی سیستم پولی کشور از سوی مرحوم دکتر نوربخش در شورای عالی بانکها به تصویب رسید، کلیه بانکها را ملزم به پیوستن به این شبکه ساخت. آزمایش های اولیه این شبکه با سه بانک دولتی آغاز شد. دو بانک تخصصی (کشاورزی و توسعه صادرات) و یک بانک تجاری (صادرات ایران) در پایلوت اولیه این طرح حضور داشتند.
شتاب که با ایجاد ارتباط بین دستگاه های خودپرداز ATM در این سه بانک متولد شد، در دو مرحله طراحی شد. در مرحله اول شبکه شتاب به ایجاد ارتباط کارتی Debit و Credit برای ارائه خدمات یکسان کارتهای الکترونیک پرداخت و در مرحله دوم کلیه ارتباطات بین بانکی و انتقال پولی بین بانکها را پوشش می‌دهد. آزمایش‌های اولیه شتاب با ایجاد اتصال بین دستگاه های خودپرداز ATM و پایانه های فروش (POS –POINT OF SALE) سه بانک اولیه عضو شتاب و بانک سامان به عنوان بانک خصوصی که در سال ۸۲ به عضویت شبکه شتاب درآمداجراء گردید. در اواخر سال ۸۲ بانک ملی ایران به عنوان دارنده بیشترین شعب و بزرگترین بانک تجاری کشور به طرح شتاب پیوست و از پنجم اردیبهشت ۸۳ فعالیت خود را در این حوزه آغاز نمود.
اکنون بانکهای ملی، صادرات، کشاورزی، توسعه صادرات، صنعت معدن، سامان، پارسیان و اقتصاد نوین از جمله بانکهای دولتی و خصوصی هستند که عضو طرح شتاب هستند. در حال حاضر حدود هشت میلیون و دویست هزار کارت الکترونیک در سراسر کشور منتشر گردیده که از شانزده هزار دستگاه خودپرداز متصل این شبکه استفاده می‌کنند.
عکس مرتبط با اقتصاد

 

۲-۱-۲۰) درگاه ها و محصولات بانکداری الکترونیک :

خدمات بانکداری الکترونیک:
کلیه عملیاتهای بانکی که توسط یکی از درگاه ها یا محصولات بانکداری الکترونیک انجام می شود را خدمات بانکداری الکترونیک می نامند.
درگاه های بانکداری الکترورنیک:
جایگاهی به به منظور ارائه خدمات بانکداری الکترونیک است.جایگاه هایی که مختص بانکداری الکترونیک تعریف شده و خدمات دیگری برروی آنها تعریف نشده را درگاه های تک کاره که نمونه آن Kiosk Bank ، POS ، ATM می باشد. و ارائه خدمات بانکی بدون محدودیت در جایگاه خاص را درگاه های چند کاره که نمونه آن اینترنت بانک، موبایل بانک و تلفن بانک می باشد.
محصولات بانکداری الکترونیک:
وسیله یا سرویس هایی که برای بکارگیری در درگاه های بانکداری الکترونیک در اختیار مشتری قرار می گیرد را می نامند که می توان به انواع کارت بانکی اشاره نمود.
تراکنش:
در سیستم بانکی تراکنش به این معنی می باشد که عملیاتی براساس درخواست کاربر یا سیستم منجر به ارسال درخواست تغییر در حساب یا بانک اطلاعات گردد. تمام عملیات موجود در یک تراکنش
می باید به طور کامل انجام پذیرند و یا هیچکدام انجام نشوند و نتیجه اجرای تراکنش موفقیت یا شکست است و نمی تواند در حالت میانی قرار بگیرد. که به این وضعیت های تراکنشهای موفق و ناموفق نامیده می شود.

 

۲-۱-۲۰-۱) ترمینالها و تجهیزات بانکداری الکترونیک

۲-۱-۲۰-۱-۱ )دستگاه خودپرداز ATM (Automatic machin teller) :
دستگاهی می باشد که با بکارگیری قطعات الکترونیکی و مکانیکی شرایط لازم را برای دریافت خدمات بانکی بدون حضوری مشتری در شعبه و در یک مکان خاص که بانک آنرا فراهم نموده را ارائه می دهد. کاربرد اصلی آن که امکان ارائه آن در سایر ترمینالها و سامانه های بانکداری مجازی مقدور نمی باشد برداشت وجه تا سقف مشخص در طی روز می باشد.
۲-۱-۲۰-۱-۲ دستگاه کیوسک بانکی ( Kiosk Bank): دستگاهی می باشد که پس از شناسایی مشتری از طریق کارت بانکی تمامی خدمات خودپرداز به غیر برداشت وجه را به مشتری ارائه
می دهدکه علاوه بر آن امکان ارائه خدمات انتقال وجه بین بانکی ساتنا و پایا، اطلاع رسانی خدمات و محصولات بانک و نرخ ارز، نظر سنجی، خرید بلیط اتوبوس،قطار و هواپیما اتصال امن به بستر اینترنت بانک را نیز می توان از این دستگاه ارائه نمود.
۲-۱-۲۰-۱-۳)دستگاه صدور آنی کارت Card Printer)) :
دستگاهی که با بهره گرفتن از آن می توان در شعب بانک پس از دریافت درخواست مشتری و ثبت در نرم افزار بانکی، به صورت آنی اقدام شخصی سازی و چاپ اطلاعات مشتری برروی کارت بانکی را بعمل آورد.
۲-۱-۲۰-۱-۴)دستگاه کارتخوان شعبه (Pin Pad) :
دستگاهی که در شعب بانک امکان ارائه برخی از خدمات بانکی مبنتی بر کارت را برای مشتری فراهم می نماید.قطعات اصلی این دستگاه شامل هد، کی برد و صفحه نمایش می باشد که به برد اصلی متصل شده و از طریق پورتهای LAN یا USB به کامپیوتر تبادل اطلاعات می نماید.

 

جهت دانلود متن کامل این پایان نامه به سایت jemo.ir مراجعه نمایید.