بند 10) محرومیت از حقوق اجتماعی 123
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
بند 11) مجازات شفاهی 123
مبحث سوم: راهکارهای بین المللی جهت کاهش اثرات زندان 125
فصل دوم: راه های ممکن در رفع اثر زندان در تکرار جرم 128
بند 1) توسل به عفو، کیفرزدایی و قضازدایی 128
بند 2) وضع قوانین ساده و صریح 130
بند 3) کدبندی قوانین 131
بند 4) تخصیص اعتبارات و امکانات مادی لازم 131
بند 5) توجه به اشتغال زندانیان 132
بند 6) بکارگیری زندانیان برحسب تخصص و مهارت آنان 132
بند 7) آشنا ساختن خانواده زندانی با شرایط جدید وی 133
بند 8) بالابردن سطح فرهنگ جامعه 134
بند 9) بکارگیری کارمندان و مدیران باتجربه و کارآمد در زندان 135
بند 10) مراقبت و حمایت همهجانبه از زندانیان پس از آزادی 135
بند 11) تسریع روند رسیدگی و جلوگیری از اطاله دادرسی 136
بند 12) استفاده وسیعتر از قرار کفالت 137
بند 13) نگهداری از متهمان در محیطهای غیر از زندان 137
بند 14) مشارکت بیشتر قوای سهگانه 138
بند 15) تفکیک زندانیان 138
بند 16) آشنا نمودن زندانیان با ارزشهای مذهبی 138
بند 17) تغییر محیط فرهنگی زندان 139
نتیجه 141
فهرست منابع 145
چکیده
«مجازات زندان» از جمله اصلیترین مجازاتهایی است که در حال حاضر در تمام سیستمهای قضایی کشورهای جهان اعمال میشود. این مجازات نیز همانند دیگر نهادهای کیفری در طول تاریخ دستخوش دگرگونیهایی شده و با انجام اصلاحات فراوانی تکامل یافته تا به شکل امروزی آن درآمده است. با وجود این، سیستم زندان آنگونه که باید در جهت احقاق اهداف خود – که همانا «تبییه»، «ارعاب» و «بازپروری» مجرمین است پیش نرفته و خود دارای اثرات سوء و آسیبهای جدی برای جامعه است از جمله، تأثیری که زندان در خصوص تکرار جرم دارد که موضوع پایان نامه حاضر بوده و در طی مباحث آینده به آن پرداخته شده است.

پایان نامه رشته حقوق

توجه جدی به مسایل و مشکلات ناشی از زندان خصوصا قضیه مانحن فیه، مسئلهای بسیار مهم و اساسی است که همکاری و همیاری همهجانبه قوای سهگانه و نیز مردم جامعه و چه بسا خود زندانیان را میطلبد و به هیچوجه قضیهای یکسویه و دامنگیر خود جامعه زندان نیست بلکه قربانی اصلی آن جامعه است که تکرار جرم در آن، موجب برهمخوردن نظم و امنیت و آرامش آن میشود. لذا هدف تمامی نظامهای کیفری در سالهای اخیر کاهش توسل به این مجازات و از بین بردن آثار مخرب آن بوده و هست و تصویب قوانین و لوایح و آییننامههای متعدد، و نیز برگزاری همایشها و کارگاه های آموزشی متعدد در سطح ملی و بین المللی و وضع قواعد و ارائه راهکارهای مختلف درخصوص رسیدن به این منظور، گویای این امر است. در این میان راهکارهای قابل اجرا در سیستم کیفری ایران نیز شناسایی و تبیین شده و در پایان نامه حاضر ارائه گردیده است.
واژگان کلیدی: مجازات- زندان – حبس- تکرار جرم- آثار زندان.
مقدمه
هرگاه صحبت از مجازات به میان میآید بیشک مجازات «زندان» یکی از مهمترین موارد آن به شمار میرود. میتوان گفت که جرم عمری به قدمت عمر بشر دارد و تا زمانی که بشر در پهنه هستی پای میفرساید جرم نیز وجود خواهد داشت و از آنجایی که مجازات عقوبتی است که در سزای جرم بکار میرود بنابراین با وجود جرم در جامعه، مجازات و ازجمله زندان نیز وجود خواهد داشت. باتوجه به اینکه آزادیهایی ازقبیل آزادی رفت و آمد، اقامت و پرداختن به حرفه دلخواه، در زمره آزادیهای مهم و حقوق اساسی انسان بشمار میرود لذا مجازات زندان از همان ابتدای پیدایش بعنوان رایجترین روش مقابله با مجرمین مورد توجه بوده است.
در دهه های اخیر با توجه به افزایش آمار ارتکاب جرم در جوامع مختلف، برای مقابله با مجرمان و به منظور تأمین امنیت جامعه، سیستمهای قضایی توجه بیشتری به مجازات زندان معطوف نمودهاند و این مجازات در اغلب جرایم به عنوان مجازات اصلی اعمال میشود. همین مسئله سبب توسعه سیستم زندانها گردیده است. به همین دلیل تغییرات و اصلاحاتی نیز در ساختار زندانها بوجود آمده تا بهتر بتواند اهداف نظام کیفری که همان تنبیه و بازپروری و ارعاب مجرمین است را تأمین نماید.
از زندان تحت عنوان «مجازات سالب آزادی» یاد میشود و از آنجای که آزادی یکی از نعمتهایی است که سلب آن موجب رنج و مشقت فراوان برای انسان است، فلذا بنظر میرسد مجازات زندان تأثیر بسزایی در حفظ جامعه در برابر جرایم داشته باشد. و اما زندان مانند هر پدیده نوظهور دیگری از زمان پیدایش آن در معرض حمایتها و مخالفتهای فراوان قرار داشته که در پایان نامه به بیان عموم نظرات موافقان و مخالفان پرداخته شده است.
این کیفر در زمان های مختلف یکی از واکنشهای بسیار مهم دربرابر جرایم بحساب آمده و از بدو پیدایش تا ظهور آن در قوانین موضوعه رسالتهای گوناگونی را برعهده داشته و آن را برحسب زمان و مکان ایفا نموده است. آخرین رسالتی که برای آن تعیین شده اصلاح و بازگشت مجدد مجرمین به صحنه اجتماع با روحیهای پاک و سالم میباشد. ناگفته پیداست که این هدف باید با انسانی کردن بیش از پیش حقوق کیفری همراه باشد بطوری که از تمام استعدادهای نفسانی مجرم بهره گیرد و نه تنها اعتماد به نفس بلکه احساس مسئولیت و ارزشهای بشری را در نهاد او احیا کند.
ماده 9 منشور حقوق بشر که اشعار میدارد «هیچکس را نباید خودسرانه توقیف، حبس یا تبعید کرد.» در اصل‏ سی و دوم قانون اساسی ایران تبلور یافته است و بموجب آن «هیچكس‏ را نمی‏توان‏ دستگیر كرد مگر به‏ حكم‏ و ترتیبی‏ كه‏ قانون‏ معین‏ می‏كند. در صورت

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت 40y.ir مراجعه نمایید.
‏ بازداشت‏، موضوع‏ اتهام‏ باید با ذكر دلایل‏ بلافاصله‏ كتبا به‏ متهم‏ ابلاغ‏ و تفهیم‏ شود و حداكثر ظرف‏ مدت‏ بیست‏ و چهار ساعت‏ پرونده‏ مقدماتی‏ به‏ مراجع صالحه‏ قضایی‏ ارسال‏ و مقدمات‏ محاكمه‏، در اسرع‏ وقت‏ فراهم‏ گردد. متخلف‏ از این‏ اصل‏ طبق‏ قانون‏ مجازات‏ می‏شود.» درکنار اینها اصل 156 قانون اساسی نیز یکی از وظایف قوه قضاییه را صرفنظر از کشف جرم و تعقیب و مجازات مجرمین، اقدام‏ مناسب‏ برای‏ پیشگیری‏ از وقوع‏ جرم‏ و اصلاح‏ مجرمین‏ دانسته است. لذا به منظور دستیابی به این اهداف، بررسی علمی و دقیق وضعیت زندانهای کشور، شناخت مشکلات زندانها و تلاش جدی جهت رفع آنها و ارتقاء کارآیی زندانها ضروری است. زیرا رسیدن به هدف مذکور بدون داشتن زندانهای مطلوب امکان پذیر نیست و بیشک ایجاد زندانهای مطلوب بدون فهم کامل مشکلات زندانهای موجود و شناسایی علمی آنها غیرممکن است.
سابقه تحقیق:
تحقیقات متعددی پیرامون مجازات سالب آزادی صورت گرفته و کتب و مقالاتی نیز به رشته تحریر درآمده است که از برخی از آنها در نگارش پایان نامه استفاده گردیده است لکن به تأثیر این مجازات درخصوص تکرار جرم به این شکل و بطور جزئی پرداخته نشده و به آثار مثبت و منفی آن اشاره نشده است و بنظر میرسد نگارش حاضر نخستین تلاش حقوقی دراین زمینه باشد.
ضرورت تحقیق:
پرداختن به مجازات زندان، علاوه بر اینکه زوایای تاریک آن را آشکار میکند با تقویت جنبههای مثبت آن و اصلاح جنبههای منفی این مجازات، موجب پیشرفت و بهبود آن از نظر کیفی میشود و باتوجه به کثرت استفاده از آن در قوانین جزایی و تلقی زندان بعنوان یکی از مجازاتهای مهم در قانون مجازات اسلامی، ضرورت پرداختن هرچه بیشتر به این مجازات از زوایای مختلف بیش از پیش احساس میگردد.
اهداف تحقیق:
بطور کلی اهداف تحقیق شامل سه مورد است:
1- شناسایی اثرات منفی و مخرب زندان بر روی زندانیان.
2- بررسی تأثیرات زندان در زمینه تکرار جرم.
3- تبیین راهکارهای عملی درخصوص کاهش این اثر.
فرضیه های تحقیق:
برای نیل به این اهداف، سؤالات متعددی فرضیه های تحقیق را تشکیل میدهند از جمله اینکه: اثرات منفی زندان بر روی زندانیان چیست؟ در حال حاضر چه راهکارهایی درخصوص کاهش اثرات منفی زندان در زمینه تکرار جرم وجود دارد؟ و روش‌های نوین و تأثیرگذار در زمینه کاهش اثر زندان بر روی تکرار جرم کدامند؟ اما آنچه که پرسش اصلی تحقیق را تشکیل می‌دهد آنست که زندان چه تأثیری بر تکرار جرم توسط مجرمان خواهد داشت؟
سؤالهای تحقیق:

اثر منفی زندان بر روی زندانیان چیست؟
زندان چه اثری در خصوص تکرار جرم توسط زندانیان دارد؟
در حال حاضر چه راهکارهایی در خصوص کاهش اثرات منفی زندان در خصوص تکرار جرم وجود دارد؟
روش های نوین و تأثیرگذار در زمینه کاهش اثر زندان بر روی تکرار جرم چیست؟
روش تحقیق:
در نگارش پایان نامه از روش کتابخانهای استفاده شده و بالغ بر صد کتاب و مقاله و پایان نامه مطالعه و بنا به ضرورت مطالبی از برخی از آنان استخراج و در متن پایان نامه درج گردیده است. لکن متأسفانه برخی منابع کتابخانهای قابل دسترس، بسیار قدیمی بوده و در طی سالیان اخیر تجدید چاپ نشده بودند لذا بناچار به استفاده از منابع موجود اکتفا گردید. ازطرفی بعلت عدم امکان دسترسی به آمار و اطلاعات دقیق، امکان بررسی میدانی فراهم نشده که این مسئله نیز از موانع و دشواریهای انجام پایان نامه بشمار میرود.
ساماندهی تحقیق:
پایان نامه حاضر طی سه بخش به بررسی پیرامون مسائل بالا پرداخته است در بخش اول تحت عنوان کلیات، طی دو فصل به معرفی زندان و آثار آن پرداخته شده و در فصل اول به بحث تعریف و تاریخچه مجازات زندان در چهار مبحث پرداخته و در فصل دوم بحث مفهوم جرم و تکرار جرم را بیان نمودهایم. بخش دوم پایان نامه به آثار زندان اختصاص داشته و طی سه فصل، آثار مثبت و منفی مجازات زندان و اثر آن در تکرار جرم بررسی شده است. و نهایتا در بخش سوم راه های از بین بردن اثر زندان در تکرار جرم را بررسی و راه های موجود و نیز راهکارهای عملی ممکن درخصوص کاهش یا ازبین بردن این اثرات را برشمردهایم.
بخش اول:
کلیات
زندان بعنوان یک مجازات مهم و پرکاربرد، همواره نقشی اساسی را در سیستم کیفری کشورها خصوصا نظام جزایی ایران ایفا نموده است و آثار مختلفی را اعم از منفی و مثبت برجای نهاده است که در جای خود قابل تأمل و بررسی فراوان میباشند که ازجمله آنها، تأثیر زندان نسبت به تکرار جرم است. لذا برای شناخت هرچه بیشتر و بهتر این مجازات سالب آزادی، نیازمند بررسی و تبیین تعریف و نیز تاریخچه این مقوله کیفری هستیم. همچنین لزوم بیان تکرار جرم و مفهوم آن در جهت شناسایی تاثیر زندان نسبت به تکرار جرم، احساس میشود.
فصل اول: تعریف و تاریخچه مجازات زندان
برای آگاهی از تأثیر زندان نسبت به تکرار جرم، نخست باید به شناختی هرچند اجمالی از خود مقوله زندان دست یافت چراکه بدون آشنایی با معنا و مفهوم این مقوله، امکان تبیین تأثیر آن درخصوص تکرار جرم امکان پذیر نخواهد بود. لذا در فصل نخست، طی دو مبحث به بیان تعریف و تاریخچه مجازات زندان بطور مختصر و کوتاه میپردازیم.
مبحث اول: تعریف زندان
از نظر لغوی آنچه که از واژه «زندان» به ذهن متبادر میشود در در
جه اول مکانی است که افراد مجرم در آنجا نگهداری میشوند اما لفظ زندان در مقام ترادف با واژه «حبس» بعنوان کیفر نیز بکار میرود هرچند که در اکثریت قریب به اتفاق مواد قانونی واژه حبس درخصوص این مجازات سالب آزادی بکار میرود لکن از آنجا که در عرف این دو لغت مترادف با یکدیگر کاربرد دارند لذا استعمال هردو ممکن و صحیح است.
بطور کلی در فرهنگهای مختلف فارسی حبس به معنای زندانی کردن، بازداشت کردن، بازداشتن (ابد، تأدیبی، با اعمال شاقه)[1]، بند کردن، قید کردن، بستن، توقیف، زندان، بند، مقابل اطلاق و وقف[2] آمده است و از واژه زندان نیز به محبس، حبسگاه جایی که متهمان و محکومان را در آن نگاه دارند، بندیخانه، قیدخانه[3] و سجن[4]تعبیر شده است. «در این مفهوم اصطلاحا زندان یکی از مجازاتهای کیفری میباشد که حسب آن براساس تصمیم مراجع قضایی مطابق قوانین و مقررات موضوعه آزادی فرد برای مدت محدود یا نامعین سلب میگردد به همین دلیل زندان را به عنوان مجازات سالب آزادی تعبیر نمودهاند البته منظور از سلب آزادی همان محرومیت است و محرومیت از آزادی عبارت است از محرومیت از پرداختن به حرفه، ممنوعیت از سکونت در محل اقامت خود، دوری از خانواده و ممنوعیتهای دیگر که مهمترین آن رفت و آمد است.»[5]
و اما در کتاب ارزشمند ترمینولوژی حقوقی واژه حبس در حقوق جزا چنین تعریف شده است: «سلب آزادی و اختیار نفس در مدت معین یا نامحدود بطوریکه در زمان آن، حالت انتظار ترخیص وجود نداشته باشد و اگر حالت انتظار وجود داشته باشد آنرا توقیف گویند نه حبس (ماده 108-114 قانون ثبت و ماده 59 قانون تسریع محاکمات)»[6] و در آیین دادرسی مدنی حبس عبارت است از «سلب آزادی تن محکوم‌علیه که در مدت‌های قانونی پس از ابلاغ حکم (یا ابلاغ اجراییه ثبتی) طوعا آنرا اجرا ننموده و در موعد قانونی عرضحال اعسار به دادگاه صلاحیتدار تقدیم ننموده است. این نوع حبس در قانون اسلام هم وجود دارد: لی الواجد یحل عقوبته و عرضه (حدیث)»[7]
«در حقوق اسلامی مفهوم زندان در لغت با الفاظ متعدد ازقبیل حبس، وقف، اثبات وسایر کلماتی که حاوی ممنوعیت هستند بیان شده است»[8] البته متداولترین آنها واژه های حبس و سجن است که در قرآن مجید مکررا آمده است که «هردو دارای یک معنی کلی است و آن ممانعت از دخل و تصرف آزاد و جلوگیری از انجام اعمال آزادانه است.»[9]
در ماده 3 آییننامه «سازمان زندانهای ایران»[10] نیز زندان چنین تعریف شده است: «زندان محلی است که در آن محکومانی که حکم آنان قطعی شده است با معرفی مقامات صلاحیتدار قضایی و قانونی برای مدت معین یا بطور دایم به منظور تحمل کیفر، با هدف حرفهآموزی، بازپروری و بازسازگاری نگهداری میشوند.» که البته این تعریف کاملا منطبق با ماده 27 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 است که بموجب آن «مدت حبس از روزی آغاز میشود که محکوم به موجب حکم قطعی لازمالاجرا حبس میگردد.»
در ماده 3 آییننامه، چهار هدف تحمل کیفر، حرفهآموزی، بازپروری و بازسازگاری را درنظرگرفته ولی بنظر میرسد درحال حاضر و در زندانهای امروزی صرفا بحث تحمل کیفر ملاک است و به بازپروی و بازسازگاری نه تنها توجهی نمیشود بلکه زندان اثر معکوس داشته و موجب تکرار جرم اعم از جرم قبلی یا جرایم جدیدتر با شدت و ضعف متفاوت نسبت به قبل میشود که بحث پایان نامه حاضر را تشکیل میدهد و در ادامه بطور مفصل به آن پرداخته میشود.
همچنین در ماده 4 آییننامه درکنار تعریف زندان، به تعریف بازداشتگاه پرداخته شده است که بموجب آن «بازداشتگاه محل نگهداری متهمانی است که با قرار کتبی مقامهای صلاحیتدار قضایی تا اتخاذ تصمیم نهایی به آنجا معرفی میشوند.» بنابراین بنظر میرسد بموجب آییننامه مزبور، تفکیکی بین محل نگهداری مجرمین و متهمین بازداشت به قرار وثیقه صورت گرفته است که همانگونه که در ادامه خواهیم دید از نکات مهم درخصوص تأثیر زندان در تکرار جرم است.