مزایای بانکداری الکترونیک را می‌توان از دوجنبه مشتریان و موسسات مالی مورد توجه قرار داد. از دید مشتریان می‌توان به صرفه‌جویی در هزینه ها، صرفه جویی در زمان و دسترسی به کانالهای متعدد برای انجام عملیات بانکی نام برد. از دید موسسات مالی می‌توان به ویژگیهایی چون ایجاد و افزایش شهرت بانکها در ارائه نوآوری، حفظ مشتریان علی‌رغم تغییرات مکانی بانکها، ایجاد فرصت برای جست‌جوی مشتریان جدید در بازارهای هدف، گسترش محدوده جغرافیایی فعالیت و برقراری شرایط رقابت کامل را نام برد. بر اساس تحقیقات مؤسسه Data Monitor مهمترین مزایای بانکداری الکترونیک آنها عبارتند از: تمرکز بر کانالهای توزیع جدید، ارائه خدمات اصلاح شده به مشتریان و استفاده از راهبردهای تجارت الکترونیک. البته مزایای بانکداری الکترونیک از دیدگاه های کوتاه‌مدت، میان مدت و بلندمدت نیز قابل بررسی است. رقابت یکسان، نگهداری و جذب مشتری از جمله مزایای بانکداری الکترونیک در کوتاه‌مدت (کمتر از یکسال) هستند. در میان‌مدت (کمتر از ۱۸ ماه) مزایای بانکداری الکترونیک عبارتند از: یکپارچه‌سازی کانالهای مختلف، مدیریت اطلاعات، گستردگی طیف مشتریان، هدایت مشتریان به سوی کانالهای مناسب با ویژگیهای مطلوب و کاهش هزینه‌ها. کاهش هزینه پردازش معاملات، ارائه خدمات به مشتریان بازار هدف و ایجاد درآمد نیز از جمله مزایای بلندمدت بانکداری الکترونیک هستند.» (کهزادی، نخستین همایش تجارت الکترونیک،۱۳۸۲)

۲-۱-۱۴ )یک فرصت ، یک تهدید

همانگونه که اشاره شده تجارت و بانکداری الکترونیک از تبعات گسترش و نفوذ اینترنت و دسترسی همگانی به آن ناشی شده است. توسعه دسترسی به شبکه های گسترده جهانی انقلابی را در زمینه ارتباطات یک به یک و یک به چند در اطراف جهان ایجاد کرده است. به جرئت می‌توان گفت که جهان هیچگاه شاهد چنین شتابی برای استفاده از یک پدیده علمی نبوده است.
براساس گزارش سال ۲۰۰۴ انکتاد تعداد استفاده‌ کنندگان از اینترنت در سال ۲۰۰۳ در جهان بالغ بر ۶۷۶ میلیون نفر بوده یا به‌عبارتی ۸/۱۱ درصد از کل جمعیت جهان به اینترنت دسترسی داشته‌اند . که در مقایسه با سال ۲۰۰۲، ۸/۷ درصد افزایش یافته است. کاربران کشورهای در حال توسعه بیش از ۳۶ درصد کاربران اینترنتی را تشکیل می‌دهند. تعداد میزبانان اینترنتی با ۸/۳۵ درصد رشد بین ژانویه ۲۰۰۳ تا ژانویه ۲۰۰۴ به ۲۳۳ میلیون رسیده است. در حال حاضر حدود ۵۲ میلیون وب سایت در جهان وجود دارد که در مقایسه با سال قبل ۱۳/۲۶ درصد رشد داشته است.
اینترنت همچنان شدیدترین آهنگ رشد را در زمینه بانکداری الکترونیک در اروپا دارد. طبق برآورد موسسه Data Monitor ، ۷۵ میلیون نفر از مردم اروپا در سال ۲۰۰۵ از سیستم بانکداری الکترونیک استفاده خواهند کرد. موسسه فارستر این رقم را ۱۱۰ میلیون نفر برآورد کرده است. برخی متخصصان پیش بینی می‌کنند در سال ۲۰۱۱ در انگلستان ۸۰ درصد از مردم برای انجام عملیات بانکی خود از طریق اینترنت به بانکها متصل خواهند شد. گسترش این روند برای بانکها هم یک تهدید است و هم یک فرصت. بانکهایی که در ارائه همگانی این گونه خدمات با شکست مواجه شوند در معرض خطر از دست دادن تعداد زیادی از مشتریان خود قرار خواهند گرفت و بانکهایی که با سرعت به‌سوی ارائه و ارتقا خدمات برخط (Online) می‌روند فرصت آن را خواهند داشت که مشتریان بیشتری جذب کنند، مناطق جغرافیایی وسیع تری را تحت پوشش قرار دهند و اعتبار خود را در رابطه با مشتریان افزایش دهند.
روش های سنتی موجود در بانکهای کشور و نارسایی در ارائه خدمات جدید، کشور را ناگزیر به تحول سریع از بانکداری سنتی به الکترونیک می کند.

۲-۱-۱۵ )در ایران

برای توسعه تجارت الکترونیک در کشور، ورود به بازارهای جهانی و عضویت در سازمان هایی نظیر سازمان تجارت جهانی، داشتن نظام بانکی کارآمد از الزامات اساسی به‌‌‌شمار می‌آید. بنابراین، استفاده از فناوری ارتباطات و اطلاعات در جهت ایجاد و توسعه بانکداری الکترونیک در نظام بانکی کشور حائز اهمیت است. اگرچه طی سالها برخی از روش های ارائه خدمات بانکداری الکترونیک نظیر: ماشین‌های خودپرداز و کارتهای بدهی، در نظام بانکی کشور مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما تا رسیدن به سطح کشورهای پیشرفته در زمینه بانکداری الکترونیک راهی طولانی در پیش است.
در هرحال ایجاد و توسعه بانکداری الکترونیک مستلزم برخورداری از برخی زیرساختهای مناسب اقتصادی و اجتماعی است. اهم این ‌زیرساختها عبارتند از: شبکه‌های ارتباطی و مخابراتی مناسب، امنیت تبادل اطلاعات، زیرساختهای حقوقی و قانونی مناسب، آمادگی فرهنگی جامعه و بنگاه های اقتصادی برای پذیرش و استفاده از خدمات بانکداری الکترونیک.
عکس مرتبط با اقتصاد
بنابراین برای توسعه و گسترش مناسب بانکداری الکترونیک و تجارت الکترونیک در کشور باید نسبت به ایجاد زیر‌ساخت‌های مناسب مخابراتی، امنیت در تبادل اطلاعات، تدوین قوانین و مقررات حقوقی مناسب، بسترسازی فرهنگی و آشنا نمودن مردم و بنگاه های اقتصادی با مزایای تجارت الکترونیکی و پرداخت الکترونیک، تسریع در شکل‌گیری دولت الکترونیک و ارتباط با سیستم (BOLERO2)، به طور جدی اهتمام ورزید. شایان ذکر است برای ایجاد ارتباط با سیستم BOLERO هماهنگی سازمان های مختلف مرتبط با تجارت اعم از: بانکها، گمرک، شرکت‌های بیمه، شرکت‌های حمل و نقل، و …، ضروری است و تلاش نظام بانکی به تنهایی کافی نیست.» (کهزادی، نخستین همایش تجارت الکترونیک،۱۳۸۲)

۲-۱-۱۶) تعریف بانکداری الکترونیک:

تعریف بانکداری الکترونیک در دیدگاه صاحبنظران و متخصص سیستم بانکی به شرح ذیل می باشد:
بانکداری الکترونیکی عبارت از فراهم آوردن امکاناتی برای کارکنان در جهت افزایش سرعت و کارایی آنها در ارائه خدمات بانکی در محل شعبه و همچنین فرایندهای بین شعبهای و بین بانکی در سراسر دنیا و ارائه امکانات سختافزاری و نرمافزاری به مشتریان که با بهره گرفتن از آنها بتوانند بدون نیاز به حضور فیزیکی در بانک، در هر ساعت از شبانهروز از طریق کانالهای ارتباطی ایمن و با اطمینان، عملیات بانکی دلخواه خود را انجام دهند.
بانکداری الکترونیکی استفاده از فناوریهای پیشرفته نرمافزاری و سختافزاری مبتنی بر شبکه و مخابرات برای تبادل منابع و اطلاعات مالی به صورت الکترونیکی است و نیازی به حضور فیزیکی مشتری در شعبه نیست.
بکارگیری فناوری اطلاعات و بسترهای ارتباطی (مخابرات) در ارائه خدمات و محصولات بانکی به مشتریان به صورتی که نیازی به حضور مشتری به شعبه نباشد و در ۷ روز هفته و ۲۴ ساعت امکان ارائه آن فراهم باشد.
نتیجه تصویری درباره فناوری اطلاعات
بکارگیری از سیستم های متمرکز بانکی Core Banking و سامانه های نرم افزاری و سخت افزاری در ارائه خدمات بانکی در هر زمان و مکان به مشتری. (بانکداری الکترونیک،هاشمی۱۳۹۲)

۲-۱-۱۷)برخی از عوامل تاثیر گذار در توسعه بانکداری الکترونیک:

۱- استفاده ی کارآمد بانکها از فناوری جدید تاثیر مثبت بر گسترش ارائه خدمات بانکی از طریق سامانه های بانکداری الکترونیک را دارد.
۲- حمایت های قانونی دولت (وزارت امور اقتصاد و دارایی و بانک مرکزی ) تاثیرمثبت بر گسترش و ایجاد خدمات جدید در بانکداری الکترونیک دارد.
۳- آموزش مستمر مباحث بانکداری الکترونیک به کارکنان بانک و بهبود فرایندهای سنتی ارائه خدمات بانکی، تاثیرمثبت بر گسترش بانکداری الکترونیک دارد .
۴- عوامل جمعیت شناختی (گروه بندی مشتریان به لحاظ بکارگیری از محصولات و خدمات بانکداری الکترونیک) تاثیرمثبت بر گسترش بانکداری الکترونیک دارد.
۵- آموزش، اعتماد سازی و ایجاد فرهنگ بکارگیری از بانکداری الکترونیک در مردم نقش مهمی در توسعه آن را دارد.
۶- بکارگیری نیروی انسانی متخصص و استفاده از تجهیزات ، نرم افزار و بستر ارتباطی مناسب و به روز که دارای حداقل خطا و مشکل می باشند ، تاثیر مهمی در ارائه خدمات ۲۴× ۷ دارد
۷- معرفی و اطلاع رسانی خدمات و محصولات بانکداری الکترونیک به مردم، نقش موثری در بکارگیری از خدمات و محصولات بانکداری الکترونیک را دارد.

۲-۱-۱۸ )ضرورت بکارگیری فناوری اطلاعات در ارائه خدمات بانکی:

یکی از مهمترین پدیده های ناشی از انقلاب اطلاعات، تحول در شیوه های سنتی تجارت و جایگزینی آن با تجارت الکترونیک است. از این رو به واسطه نقش پول و بانکداری در تجارت، بانکداری الکترونیک اصلی ترین زیربنای تجارت الکترونیک محسوب میشود. طبیعتاً در این میان، نقش بانکها و موسسات اقتصادی در نقل و انتقال پول بسیار حیاتی است . هنگامی که در سال ۱۹۹۴ اینترنت قابلیت‌های تجاری خود را علاوه برجنبههای علمی و تحقیقاتی به نمایش گذاشت، موسسات تجاری و بانکها در کشورهای پیشرفته اولین نهادهایی بودند که تلاش جدی خود را برای استفاده هر چه بیشتر از این جریان بکار انداختند. محصول تلاش آنها نیز همان بانکداری الکترونیک امروزی است . سپس به سرعت مشخص شد که اینترنت بستر بسیار مناسبی برای انواع فعالیتهای بانکداری و اقتصادی به شمار میرود. بانکداری الکترونیک هم اکنون در جهان به عنوان یک بحث بسیار تخصصی و در عین حال، بسیار پیچیده تبدیل شده است وتطبیق آن باسیاستهای تجاری و اقتصادی کشورهای مختلف نیاز به تحقیق و برنامه ریزی دقیق دارد. بانکها به عنوان بنگاه های اقتصادی که وظیفه ارائه خدمات پولی و مالی را دارند با بهره گیری از فناوری اطلاعات از سویی میتوانند هزینه های خود را کاهش داده و موجب سود دهی خود و ذینفعانشان را فراهم کنند و از سوی دیگر موجب رضایتمندی مشتریان خود شوند. در این خصوص با وجود پیشرفتهای خدمات پول الکترونیکی و ابزارهای پرداخت در کشور، در استفاده از سامانههای یکپارچه اطلاعاتی برای الکترونیکی کردن تعاملات درون بانکی و بین بانکی و اتصال بر خط مشتریان به بانک در آغاز راه هستیم .به همین دلیل فناوری اطلاعات نتوانسته باعث کاهش هزینه ها و ارزانتر شدن خدمات بانکی و نیز حذف رویه های سنتی نظیر توسعه شعب فیزیکی بانکها و اسکناس شود.
در بانکداری الکترونیک نیاز به یک دولت الکترونیک است. دولت الکترونیک یکی از ضرورتهای جهان امروز است که بسیاری از کشورها به دنبال ایجاد آن در کشور خود هستند. دولت الکترونیکی عبارت از استفاده سازمان های دولتی از فناوریهای جدید اطلاعاتی و ارتباطی جهت ارائه و توزیع خدمات و اطلاعات به صورت به هنگام و شبانهروزی در کمترین زمان، با کمترین هزینه و بالاترین کیفیت به شهروندان، بخشهای تجاری و تولیدی و سایر مشتریان دولت میباشد به گونهای که آنها از طریق سیستمهای کامپیوتری بتوانند با دولت ارتباط برقرار کنند و مشارکت بیشتری در اداره امور دولتی و فرایندها و نهادهای مردمسالار داشته باشند. با تکیه بر فلسفه بازاریابی، مهمترین مزیت بانکداری الکترونیک افزایش سطح رضایتمندی مشتریان بانکها است، نتیجه این رضایتمندی ارتقا سطح وفاداری و ایجاد رابطهای اثربخش و بلندمدت میان بانک و مشتری است البته باید توجه داشت اگر بانکها بخواهند سطح رضایتمندی استفادهکنندگان از خدمات الکترونیک خود را افزایش دهند باید به ادراکات آنان در مورد ستانده که همان کیفیت خدمات الکترونیکی است و ثبات آن در طول زمان توجه نمایند.
مهمترین ویژگیهای بانکداری الکترونیک این است که در رابطه بین بانک و مشتری، موقعیت فیزیکی بانک یا مشتری نقشی ندارد و وابستگی نداشتن به موقعیت فیزیکی، علاوه بر این که زمینه رقابت بین بانکها را تغییر داده و نقش فاصله مکانی از بانک را در هزینه نهایی ارائه خدمات بانکی به مشتری از بین میبرد دو پیامد عمده دارد اول این که امکان مبادله خدمات مالی در بازارهای خرد کشورهای مختلف را فراهم میسازد، دوم این که بانکهای مجازی میتوانند موقعیت فیزیکی خودشان را بدون این که تغییری در ارتباط خود با مشتریانشان ایجاد کنند، تغییر دهند بنابراین بانکهای مجازی در مقایسه با بانکهای سنتی انعطاف پذیرترند و نسبت به تغییر شرایط اقتصادی یا مقررات قانونی، به سرعت واکنش نشان میدهند و میتوانند از کشوری به کشور دیگر نقل مکان کنند
امروزه تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات بازوی اقتصادی و اجتماعی و پیش رفت فرهنگی در کشورهای مختلف به شمار میرود. استفاده از این تکنولوژی در جهت حل معضلات پیشروی کشورها و شهرها در همه سطوح دیده میشود.دانشمندان و پژوهشگران به طور خستگیناپذیری در حال تلاش برای ارتقای سطح تکنولوژی اطلاعات، استفادهها و فواید آن در زندگی روزمره انسانها میباشند.
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
یکی از دستاوردهای مهم فنآوری اطلاعات و ارتباطات یا ICT ( Information and Communication Technology) معرفی بانکداری الکترونیک میباشد. بانکداری الکترونیک برگرفته از ICT در زمینه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و حتی سیاست و مذهب کاربردهای فراوان دارد. درخشیدن اینترنت در جهان تبلیغات در دهه های اخیر نه تنها روش های قدیمی تجارت را تحت تاثیر قرار داده و آن را عوض نموده است، بلکه به مقرون بصرفه بودن از نوع بهترین وجه آن ، دستیابی پیدا کرده است. امروزه در نیازهای مصرف کنندگان تغییر و تحولاتی شگرف بوجود آمده است و بخش گستردهای از این تغییرات در گرو تحولات تکنولوژیکی و فناوری اطلاعات میباشد. البته سازمانها و نهادها نیز از این تغییرات گسترده در امان نبوده و کم و بیش از تغییرات بنیادین الکترونیکی بهرهمند شدهاند.امروزه کمتر شخصی را میتوان یافت که با موضوع بانکداری الکترونیک آشنایی نداشته باشد. رشد روزافزون فنآوری بخصوص فناوری اطلاعات در جهان، موانع و مشکلات زمانی و مکانی مرتبط به امور تجاری را کاهش داده و دستیابی عمومی مردم به اینترنت سبب شده امکان تجارت و کسب و کار از طریق اینترنت و یا به عبارتی بانکداری الکترونیک و کسب و کار الکترونیکی از جایگاه ویژهای در کشورهای توسعه یافته برخوردار شود.
بانکداری الکترونیک به دلیل سرعت، کارآیی، کاهش هزینه ها و بهره برداری از فرصتهای زودگذر عرصه جدیدی را در رقابت گشوده است. بروز پدیده نوین مبادله الکترونیکی اطلاعات از طریق شبکه های مختلف خصوصا شبکه اینترنت از یک سو و طرح دهکده جهانی از سوی دیگر، عملا تحول گسترده ای در قلمرو بانکداری ایجاد نموده است. بازتاب این دگرگونی در تجارت بین المللی باعث گردیده دسترسی آسان و مطمئن به اطلاعات و برقراری ارتباط سریع به بازارها از اهمیت ویژه و حساسیت خاصی برخوردار گردد. بهرهمندی از امکانات و فنون جدید تبادل اطلاعات تاثیر مستقیم و موثر در روان سازی و تسهیل امر بانکداری داشته است. از جمله مزایا و سودمندی های بانکداری الکترونیکی را میتوان در تصمیم گیری ها و برنامه ریزی های مناسب و دقیق، حذف مقررات محدود کننده ،آسان سازی ارتباط میان عوامل داد و ستد، بکارگیری سیستم های اطلاع رسانی و آگاه کننده ، فراهم آوردن فضای رقابت برای تمامی استعدادها، جلوگیری از اتلاف وقت شهروندان، پیشگیری از تهدید شدن و به خطر افتادن سلامت جسمانی و روانی شهروندان ناشی از تصادفات درون شهری و بین شهری، کمک به تلطیف هوا و کاهش آلودگی هوا، پاسخگویی سریع با قدرت بالا، امکان رفع اشتباه و جبران خسارتهای مختلف، بخشی از سودمندیهای کاربست بانکداری الکترونیک به شمار می روند . روش بانکداری الکترونیک معروف به بانکداری بدون کاغذ، صرفهجویی در زمان، هزینه ها و نیروی انسانی را به دنبال داشته است و شاخصهای بهره وری را توانسته است افزایش دهد، اما این شیوه هنوز در کشور ما جایگاه واقعی و مطلوب خود را بدست نیاورده است. این موضوع در شهرهای بزرگتر کمتر به چشم میخورد و تقریباً برخی امور زندگی در ابعاد مختلف توسط اینترنت و تکنولوژی های مدرن انجام میگیرد. اما در شهرهای کوچکتر و محروم از امکانات، کاربست بانکداری الکترونیکی با موانع و چالشهای بیشتری همراه میباشد. در سالیان اخیر فروشگاه ها و مراکز خرید، ادارات، سازمانها، دانشگاه ها و مدارس، کتابخانهها و پژوهشکدهها و بسیاری دیگر از اماکن سعی کرده اند که کالاها و خدمات مورد نیاز شهروندان را در قالب بانکداری الکترونیک ارائه نمایند، اگرچه همواره در این مسیر با چالشها و فراز و نشیب های متعددی مواجه گشته اند. براساس برآوردی که از هزینه های ارائه خدمات و محصولات بانکی به مشتریان توسط چند بانک خارجی و داخلی بعمل آمده است(جدول ذیل) هزینه بانکداری سنتی به مراتب بیشتر از بانکداری الکترونیک می باشد که در سامانه های بانکداری الکترونیک نیز هزینه های بانکداری مجازی یا مدرن (اینترنت بانک، تلفن بانک، موبایل بانک ) به نسبت سامانه های دیگر کمتر می باشد.