۲-۱۰-۲-۴-شرکت نوکیا (NOKIA)
– بررسی نتایج حاصل از اجرای EFQM
شاید عجیب به نظر رسد که شرکتی با سابقه ۱۴۰ سال فعالیت، که بیشترین آن در تولید کاغذ و چکمه‌های لاستیکی پشت سر گذاشته شده است، در دو دهه اخیر با کنار گذاشتن کسب وکارهای سنتی به مدرنترین حوزه فناوری اطلاعات (IT) یعنی ارتباطات راه دور روی آورد و از سال ۱۹۹۸ به بزرگترین تولیدکننده تلفن همراه در جهان تبدیل شود. این معجزه اما با تلاش مدیران آینده نگر و کارکنان خلاق «نوکیا» (NOKIA) رخ داده و هم اینک فراروی ماست. فروش ۴۰ میلیون گوشی تلفن همراه توسط نوکیا در آن سال، اکنون به ۲۵۰ میلیون دستگاه رسیده است به گونه ای که از هر ۳ تلفن همراه دنیا، یک دستگاه آن را این شرکت تولید کرده است.)
نتیجه تصویری درباره فناوری اطلاعات
شرکت نوکیا تولید کننده پیشرو در زمینه تلفن‌های همراه و عرضه کننده برتر شبکه‌های سیار و ثابت و سرویس‌های مربوط به آن ها و همچنین پایانه‌های چند زسانه ای میباشد دفتر مرکزی شرکت در کشور فنلاند واقع شده است این شرکت یک شرکت سهامی عام است که بازارهای بورس هلسینکی، استکلهم، لندن، فرانکفورت، پاریس و نیویورک پذیرفته شده است. تولیدات نوکیا در بیش از ۱۳۰ کشور به فروش رسیده و در سزتاسز جهان حدود ۶۰۰۰۰ پرسنل استخدام کرده است.
تصویر درباره بازار سهام (بورس اوراق بهادار)
درآمد شرکت نوکیا در سال ۲۰۰۵، ۴/۳۶ میلیارد دلار بود که در فهرست جهانی ۵۰۰FORTUN در رتبه ۱۳۰ جای گرفته است. فروش خالص شرکت در سال ۲۰۰۴، ۴/۲۹ میلیارد یورو بوده که ازطریق فعالیت ۵۵ هزار نیروی انسانی و ۱۵ کارخانه تولیدی مستقر در ۹ کشور به دست آمده است. درحالی که فروش خالص به اروپا در دهه ۸۰ و ۹۰، حدود دو میلیارد دلار بود، اکنون به بیش از ۳۰ میلیارد دلار رسیده است. سهم فروش در بازار آمریکا ۴/۳ میلیارد، چین ۶/۲، انگلستان ۲/۲، آلمان ۷/۱، هند ۳/۱ و برزیل یک میلیارد یورو در سال ۲۰۰۴ بوده است. در این سال، سود عملیاتی ۳/۴ میلیارد یورو، سود قبل از عملیات ۷/۴ میلیارد یورو وسودخالص ۲/۳ میلیارد یورو بوده است که ۷۷ درصد آن به حوزه تلفن همراه، ۲۱ درصد به حوزه شبکه‌ها و ۲ درصد به سایر حوزه‌های فعالیت برمی‌گردد.
فروش خالص : از زمان تشکیل مناطق ادر سال ۱۹۹۶ گروه NMP به طور مستمر عملکردهای مالی خود را در خصوص فروش خالص اصلاح کرده و همیشه فراتر از پیش بینی‌ها بوده است.
ارزش نشان تجاری : طبق مطالعاتی که توسط Inter-Brand در جولای ۲۰۰۰ از ۶۰ مارک برتر جهانی به عمل آمد مارک نوکیا به عنوان پنجمین مارک ارزشمند جهان شناخته شده است..
همچنین طبق بررسی‌های بعمل آمده ارزشمندترین مارک غیر آمریکائی و مقتدرترین مارک تجاری در صنعت مخابرات شناخته شده است.
۲-۱۱- ارزیابی عملکرد شرکت‌ها
در تمامی شرکت‌ها برای ارزیابی علاوه بر معیارهای مالی از معیارهای غیر مالی نیز استفاده می شود. سود سالانه برای ارزیابی عملکرد دارای مشکلات زیادی است وسایر معیارها مانند نوآوری محصولات، مدیریت تولید، رضایت کارکنان، مهارت های کارکنان و مشتری مداری نسبت به سود سالانه ، منابع آتی بهتری دارند وباعث ایجاد انگیزه در مدیران و کارکنان می شوند. از طرفی، سود سالانه نمی تواند کلیه فعالیت های اقتصادی شرکت را اندازه‌گیری کند.( نورتون کاپلان، ۱۹۹۲) به اعتقاد آن ها معیارهای ارزیابی چندگانه راهی برای دست‌یابی به موفقیت های آینده است. به کار گیری سیستم ارزیابی عملکرد چندگانه ، محرک فعالیت ها و کارهای مهم سازمان است. بنابراین، معیارهای ارزیابی عملکرد چندگانه باعث ایجاد رضایت شغلی می شوند وپیامدهای رفتاری مثبت در سازمان‌ها خواهند داشت. (هوکو وهمکاران، ۱۹۹۸) اگر مدیران وصاحبان صنایع وظایف خود را در قبال کارکنان به صورت مطلوب ومنصفانه انجام دهند وبر اساس عملکردشان آن ها را تشویق کنند ، آنگاه کارکنان نظر مثبتی به مطلوبیت رویه های ارزیابی عملکرد خواهند داشت که این موضوع باعث رضایت شغلی ، تعهد سازمانی ومسئولیت پذیری آنان و نیز در کلان مسئله باعث افزایش سود سازمانی خواهد شد. (تانگ وسارفید، ۲۰۰۱) براساس این بحث ع معیارهای غیر مالی ارزیابی عملکرد، به واسطه ی مطلوبیت رویه های ارزیابی واعتماد کارکنان به صداقت روسا منجر به رضایت شغلی می شوند. ولی برخی از پژوهشگران استدلال می‌کنند که این بدان معنی نیست که معیارهای مالی دارای نتایج معکوس خواهد بود بلکه ممکن است معیارهای مالی دارای نتایج سود مند باشند، زیرا نسبت به معیارهای غیر مالی عینیت واتکای بیشتری دارند.(هاپود، ۱۹۹۷) و(راس، ۲۰۰۱) به نظر راس معیارهای حسابداری ممکن است موجب حتی نتایج رفتاری مطلوب تری شوند زیرا ماهیت معیارهای استفاده شده در سبک ارزیابی عملکرد غیر مالی به گونه ای است که امکان دارد متاثر از تبعیض ها وویژگی ا ی ذهنی وشخصی مدیران باشد ، در صورتی که اطلاعات حسابداری دارای قابلیت اثبات وعینیت هستند وهمواره ممکن است مدیران نسبت به معیارهای ذهنی ارزیابی عملکرد شک وتردید داشته باشند(راس، ۲۰۰۱) معیارهای مالی جزو ابزارهای مهم ومتداول حسابداری مدیریتهستند وتمرکز این معیارها بر عواملی است که بیشترین تاثیر را بر سودشرکت دارند.(کاپلان واتکینسون، ۲۰۰۰) آن ها استفاده از معیارهای مالی را به دو صورت حمایت می‌کنند :
حسابداری
۱ – معیارهای مالی در ارتباط با اهداف سازمان هستند(مانند سود شرکت‌ها).
۲ – معیارهای مالی بر اساس فعالیت های سودآوری، نقدینگی وعملیاتی طبه بندی می شوند و هر معیار ، فعالیت بخش خاصی از سازمان را ارزیابی می‌کند.
دوینی معتقد است عملکردسازمانی بخشی از مفهوم اثر بخشی سازمان است که مبنای آن اهداف بیرونی سازمان یعنی اهداف گروه های ذی نفع میباشد. وی عملکرد سازمانی را بدین صورت تعریف می‌کند که : عبارت است از معیارهای بیرونی اثربخشی]یک سازمان[ که سه حوزه دارد ۱) عملکرد مالی( سود، بازده دارایی و بازده سرمایه گذاری و…)، ۲) عملکرد بازار(فروش، سهم بازار و…) و۳( بازده صاحبان سهام(بازده کل صاحبان سهام، ارزش افزوده اقتصادی و…). ( دوینی، ۱۳۸۴)
عکس مرتبط با اقتصاد
با توجه به این که در این تحقیق به دنبال رابطه بین تعالی سازمانی ودستاوردهای مالی سازمان هستیم بنابر این :
دستاوردهای مالی که برای هر سازمان وجود دارد به صورت های زیر تعریف می شود:
سودآوری : سودآوری میزان موفقیت واحد انتفاعی را در تحصیل بازده خالص نسبت به درآمد یا نسبت به سرمایه گذاری اندازه گیری می کند
فــروش : درآمدها نمایانگر شاخصی هستند که انتظارات سود شرکت و پتانسیل آن برای رشد و افزایش سرمایه را نشان می‌دهند.
حاشیه سود ناخالص: حاشیه سود ناویژه، سوددهی شرکت را با در نظر گرفتن هزینه‌های فروش یا بعبارتی بهای تمام شده کالای فروش رفته بیان می‌کند. به عبارتی بیان می‌کند که کارآیی مدیریت در بکارگیری منابع و نیروی کار در چه سطح است.
حاشیه سود خالص:رابطه بین سود خالص و فروش را بیان می‌کند و برابر است با سود خالص تقسیم بر مبلغ فروش.
بازده حقوق صاحبان سهام(ROE[39]): با بهره گرفتن از این نسبت رابطه بین سود و ارزش ویژه شرکت مشخص می شود. این نسبت نشان می دهد که به ازاء هر ریال از حقوق صاحبان سهام چقدر سود نصیب شرکت می شود
بازده داراییها([۴۰]ROA): تصویری قابل اتکا از توانایی مدیران در تبدیل دارایی ها به سود در اختیار سرمایه گذارها قرار می دهد. این شاخص همچنین دیدگاهی مناسب از حاشیه سود و گردش دارایی ها معرفی می‌کند.
سود هر سهم(EPS[41]) :سود سهام معرف آن بخش از منافع و درآمدهای واحد تجاری است که پس از کسر هزینه‌ها اعم از عملیاتی و غیرعملیاتی و بنابر پیشنهاد هیئت مدیره و تصویب مجمع عمومی به صاحبان سهام تعلق میگیرد و بنابر تعریف به سود خالص (پس از کسرمالیات) هر سهم گفته میشود و از حاصل تقسیم سود خالص بر تعداد سهام منتشر شده شرکت که در دست سرمایه‌گذاران است، به صورت زیر به دست می‌آید.
فصل سوم
روش تحقیق
۳-۱- مقدمه:
بی تردید یکی از مهمترین فصول هر تحقیق روش شناسی آن میباشد. دست‌یابی به هدفهای تحقیق و شناخت علمی آن میسر نخواهد بود. مگر زمانی که با روش درست صورت پذیرد. به عبارت دیگر تحقیق از حیث روش است که اعتبار مییابد، نه موضوع تحقیق. روش‌های تحقیق به عنوان هدایتگر جستجوهای علمی در جهت دست‌یابی به حقیقت میباشند(خاکی،۱۳۸۴). فرایند روش تحقیق علمی به مجموعهی مراحل منظم و پیوستهای گفته میشود که امر تحقیق را از آغاز تا پایان امکان پذیر مینماید. فرایند روش تحقیق علمی شامل مراحل کلی است که هر مرحله خود نیز دارای خرده فرایندی شامل مراحل ریزتر است که عملیات و اقدامات متناسب به آن انجام میگیرد. اصل اساسی در روش تحقیق، رعایت ترتیب و نظم فرایند کلی و خرده فرایندهای هر مرحله است تا تحقیق علمی را در کوتاهترین زمان ممکن و با کمترین آسیبها در زمینهی کشف مجهول و کشف راه حل مسأله علمی میسازد(حافظ نیا،۱۳۸۴).
این فصل به موضوعاتی از قبیل الگوی مفهومی تحقیق، روش تحقیق مورد استفاده در این تحقیق، جامعه آماری، حجم نمونه، شیوه نمونه گیری، ابزار گردآوری داده ها و نحوه ساخت و اجرای آن همچنین فرایند جمعآوری اطلاعات، تعریف نظری و عملیاتی متغیرهای اصلی و فرعی تأثیر گذار، سطح سنجش آن ها، سطح و واحد تحلیل، روش تجزیه و تحلیل دادها و… پرداخته خواهد شد
۳-۲- الگوی مفهومی تحقیق
الگوی این تحقیق چگونگی حرکت به سوی تعالی با بهره گرفتن از مدلEFQM و همچنین رابطه آن با سودآوری شرکت را مورد بررسی قرار داده، در این الگو حرکت به سوی تعالی و سرآمدی به عنوان متغیر مستقل و سودآوری شرکت به عنوان متغیر وابسته در نظر گرفته شده است. با توجه به این الگو یک فرضیه اصلی و نه فرضیه فرعی مطرح گردید که در این تحقیق مورد آزمایش قرار میگیرند:
۳-۳- فرضیات تحقیق
۳-۳-۱- فرضیه اصلی :
بین تعالی سازمانی و سرآمدی بر اساس مدل EFQM و سودآوری شرکت‌های پذیرفته شده دربورس اوراق بهادار تهران رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد.
۳-۳-۲- فرضیه‌های فرعی:
فرضیه فرعی ۱ : بین تعالی سازمانی و سرآمدی در حوزه رهبری[۴۲] و سودآوری شرکت‌ها رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد.
فرضیه فرعی ۲ : بین تعالی سازمانی و سرآمدی در حوزه خط مشی و استراتژی[۴۳] و سودآوری شرکت‌ها رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد.
فرضیه فرعی ۳ : بین تعالی سازمانی و سرآمدی در حوزه منابع انسانی[۴۴] و سودآوری شرکت‌ها رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد.
فرضیه فرعی ۴ : بین تعالی سازمانی و سرآمدی در حوزه شرکا و منابع[۴۵] و سودآوری شرکت‌ها رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد.
فرضیه فرعی ۵ : بین تعالی سازمانی و سرآمدی در حوزه فرایندها[۴۶] و سودآوری شرکت‌ها رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد.
فرضیه فرعی ۶ : بین تعالی سازمانی و سرآمدی در حوزه نتایج مشتریان[۴۷] و سودآوری شرکت‌ها رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد.
فرضیه فرعی ۷ : بین تعالی سازمانی و سرآمدی در حوزه نتایج کارکنان[۴۸] و سودآوری شرکت‌ها رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد.
فرضیه فرعی ۸ : بین تعالی سازمانی و سرآمدی در حوزه نتایج جامعه[۴۹] و سودآوری شرکت‌ها رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد.
فرضیه فرعی ۹ : بین تعالی سازمانی و سرآمدی در حوزه نتایج کلیدی عملکرد[۵۰] و سودآوری شرکت‌ها رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد.
۳-۴- روش تحقیق
روش تحقیق مجموعهای از قواعد، ابزار و راه‌های معتبر(قابل اطمینان). نظام یافته برای بررسی واقعیتها، کشف مجهولات و دست‌یابی به راه حل مشکلات است (خاکی, ۱۳۷۸). به طور کلی روش‌های تحقیق را می توان با توجه به دو ملاک هدف تحقیق و نحوه گردآوری داده ها تقسیم کرد (بازرگان و همکاران, ۱۳۸۸).
الف: دسته بندی تحقیقات بر حسب هدف
تحقیقات علمی بر اساس هدف تحقیق به سه دسته تقسیم میشوند: بنیادی، کاربری، تحقیق و توسعه.
۱) تحقیق بنیادی: هدف اساسی این نوع تحقیقها آزمون نظریه ها، تبیین روابط میان پدیده ها و افزودن به مجموعه دانش موجود در یک زمینه خاص است (بازرگان و همکاران, ۱۳۸۸).
۲) تحقیق کاربردی: هدف این تحقیقات، توسعه دانش کاربردی در یک زمینه خاص است. این تحقیقات به سمت کاربرد عملی دانش هدایت میشود (بازرگان و همکاران, ۱۳۸۸).
۳) تحقیق و توسعه: هدف اساسی این نوع تحقیقات تدوین یا تهیّه برنامه، طرحها و امثال آن است، به طوری که ابتدا موقعیت نامعین خاص مشخص شده و بر اساس یافته‌های تحقیق، طرح یا برنامه ویژه آن تدوین و تولید میشود (بازرگان و همکاران, ۱۳۸۸).
ب: دسته بندی تحقیقات بر حسب نحوه گردآوری داده ها( طرح تحقیق):
تحقیقات علمی را بر اساس چگونگی بدست آوردن داده ها مورد نیاز(طرح تحقیق) میتوان به دسته های زیر تقسیم کرد:
۱) تحقیق توصیفی (غیر آزمایشی)
۲) تحقیق آزمایشی
این تحقیق از نظر هدف تحقیق از نوع تحقیق کاربردی میباشد چرا که به ارائه درک روشنی از نقش تعالی سازمانی و سرآمدی و ارتباط آن با سودآوری شرکت‌ها می پردازد. طرح تحقیق در این پژوهش، تحقیق توصیفی از نوع همبستگی میباشد. توصیفی از این جهت که اثر یکسری متغیر را مانند معیارهای مدل EFQM بدون دخل و تصرف در بهبود و ایجاد سودآوری بررسی می نماید..
در موارد ارتباط میان متغیر‌ها نیز براساس هدف تحقیق، این تحقیق صورت می گیرد زیرا محقق به دنبال وجود رابطه معنی دار فی مابین متغیرهای مستقل و وابسته ذکر شده میباشد که البته با آزمونهای آماری این امر انجام میشود.
در خصوص استفاده از ویرایش ۲۰۰۳ در این تحقیق باید به این نکته توجه کرد که علیرغم این که ویرایش جدید بسیار فراگیرتر از قبلی میباشد چون قلمرو زمانی تحقیق در طی سال های ۸۳ تا ۸۸ میباشد. وطی این سالها تمامی اظهار نامه های تعالی سازمانی شرکت‌ها ونیز نتایج خود ارزیابی بر اساس ویرایش سال ۲۰۰۳ بوده است بنابراین در روش تحقیق از این ویرایش استفاده شده است
۳-۵- جامعه آماری
در هر بررسی آماری، جامعه آماری شامل عناصری است که میخواهیم درباره آن استنباطی به عمل آوریم. تعریف جامعه باید به صورت توصیف دقیق عنصرهای باشد که به جامعه تعلق دارند و آنرا می سازند (عمیدی, ۱۳۷۸). تعریف جامعه آماری باید جامع و مانع باشد؛ یعنی این تعریف باید چنان بیان شود که از نظر زمانی و مکانی همه واحدهای مورد مطالعه را در برگیرد و در ضمن، با توجه به آن، از شمول واحدهایی که نباید به مطالعه آن ها پرداخته شود جلوگیری به عمل آید (بازرگان و همکاران, ۱۳۸۸)
با توجه به موضوع تحقیق که تعالی سازمانی و سرآمدی و تاثیر آن بر سود شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران میباشد، لذا جهت انتخاب جامعه آماری، لیست شرکت‌هایی که به دنبال جایزه ملی کیفیت و تعالی سازمانی (با بهره گرفتن از مدل تعالی EFQM) بوده از طریق شرکت نوسازی صنایع ایران اخذ و به روش نمونه گیری قضاوتی شرکت‌های مشمول مدل فوق که دست‌یابی به اطلاعات آن ها از طریق بورس اوراق بهادار تهران یا سایر سازمان‌ها امکان پذیر بوده است به عنوان نمونه‌های جامعه آماری مورد بررسی انتخاب گردیدند.
از آنجائیکه اطلاعات هر یک از شرکت‌ها در خصوص امتیازات کسب شده در معیارهای مختلف مدل خودارزیابی بیان کننده وضعیت شرکت‌ها از نظر عملکردی میباشد و این اطلاعات از انجمن مدیریت کیفیت ایران اخذ شده است برابر درخواست انجمن مدیریت کیفیت، انتشار اطلاعات از سوی شرکت‌ها ممنوع بوده لذا در بررسی‌های انجام شده در این تحقیق با توجه به این که داده‌های مورد بررسی واقعی میباشند بجای نام شرکت‌ها از کد فرضی استفاده شده است.
۳-۶- روش نمونه گیری
در هر تحقیقی بسته به نوع تحقیق باید از روش نمونه گیری مناسبی استفاده کرد. محقق به دو شکل ممکن است نمونه را انتخاب کند: ۱) روش انتخاب احتمالی یا اتفاقی که از آن به روش تصادفی نیز تعبیر میشود؛ ۲) روش وضعی و غیر احتمالی که محقق نظریات خود را دخالت میدهد و به افراد خاصی در جامعه چشم میدوزد. این گونه نمونه ها را نمونه های تورشدار نیز میگویند (حافظ نیا, ۱۳۸۹).
برای نمونهگیری در این تحقیق از روش نمونهگیری وضعی و غیر احتمالی وبه صورت قضاوتی استفاده شده است.
به این منظور شرکت‌هایی که در طی شش دوره مورد بررسی حداقل سه دوره در جایزه ملی کیفیت شرکت کرده اند به عنوان نمونه‌های آماری انتخاب شده اند
۳-۷- ابزار جمع آوری تحقیق :
مرحله گردآوری داده‌ها و اطلاعات آغاز فرایندی است که طی آن در این تحقیق سعی میشود یافته‌های بدست آمده به روش استقرایی، طبقه بندی و تجزیه و تحلیل شوند و فرضیه‌های از پیش تدوین شده مورد ارزیابی قرار گیرند.
در این تحقیق اطلاعات به روش‌های زیر جمع آوری شده اند :
بررسی (مراجعه به ) مدارک و اسناد
آمارهای بدست آمده از انجمن مدیریت کیفیت ایران
آمارهای بدست آمده از شرکت نوسازی صنایع ایران
اطلاعات جمع آوری شده از بورس اوراق بهادار تهران
تحقیقات مشابه صورت گرفته در این زمینه ازشرکت‌هایی که در جایزه ملی بهره وری شرکت کرده اند
