صادقی در این تعریف به ذکر کلمه، جزء، اکتفا کرده و از به کار بردن واژه هایی چون پایه یا ریشه به جای جزء پرهیز نموده است.
در زبان فارسی گروهی از کلمات مرکب هستند که یک جزء آنها مشتق فعلی است. در این نوع واژه های مرکب جزء اول طبق تعریف صادقی مستقل است اما جزء دوم آن به تنهایی در زبان کاربرد ندارد مانند: پلوپز، بنابراین در تعریف واژه های مرکب فعلی که یک جزء یا هر دو جزء کلمه از فعل مشتق شده اند نمی توان جزء مستقل را ذکر نمود.
ناتل خانلری(۱۳۶۶، ص ۵۳)ترکیب را اینگونه تعریف نموده است :
“مراد از ترکیب به هم پیوستن دو یا چند کلمه ی مستقل است که هر یک معنی خاصی دارد و از پیوند آنها کلمه ی تازه ای حاصل می شود که گرچه متضمن معنی اجزاء نیز هست، مفهوم مستقل و تازه ای را بیان می کند.” و باز در جایی دیگر می نویسد: “کلمات مرکب یا از دو اسم ساخته می شوند یا از یک اسم و یک صفت و یا از یک کلمه ی مستقل با یک جزء پیوند که در اول یا آخر آن قرار می گیرد. ” (ناتل خانلری ۱۳۵۹، ص ۱۷۲)تعریفی که خانلری از ترکیب ارائه داده است بخشی از آن دیدگاه صوری ساختمان ترکیب یعنی بهم پیوستن دو یا چند کلمه مستقل و بخشی دیگر ازدیدگاه معنایی ترکیب می باشد. اما تعریف دوم که احتمالاَ الگوی ساختاری ترکیب را بیان می کند ابهامی در جزء پیوند، آن وجود دارد که آیا این جزء پیوند مستقل است یا وابسته. در اینجا برای تشخیص کلمات مرکب از مشتق ابهام ایجاد می گردد و نمی توان کلمه مرکب را تشخیص داد. “جزء پیوند” می تواند یک جزء اشتقاقی نیز باشد. مانند کلمات “سردی” و “بینا” از یک تکواژ مستقل و یک جزء پسوند ساخته شده اند. اما هیچ کدام کلمه مرکب محسوب نمی گردند.
سیدجلیل ساغروانیان (۱۳۶۹)ترکیب را از دو جهت تعریف کرده است. اول از جهت نقشی که در جمله دارد : “واژه مرکب واژه ای است که از دو یا چند واژه ساخته شده باشد و به صورت کلمه ای واحد در آمده باشد، به طوری که اجزای ترکیب دیگر نتوانند نقشی جداگانه در جمله بازی کنند. “
دوم از دیدگاه معنایی: “واژه مرکب، آن واژه ای است که از دو یا چند کلمه ساخته شده باشد به طوری که مجموعه به دست آمده، معنایی غیر از معنای یک یک اجزای آن داشته باشد”(ص ۵۱۱)
در تعریف مذکور اکثر کلمات مرکب می گنجد، اما برای تمام کلمات مرکب صدق نمی کند. مثلاَ در ترکیب “پدر زن” معنای اجزا حفظ شده و معنای تازه ای هم ندارد. این نوع “ترکیبات همجواری” یا عطفی نامیده می شوند. در ترکیب عطفی هر کدام از اجزاء شکل و معنی خود را حفظ می کنند و ارتباط میان آن ها ممکن است با “واو عطف”، “کسره اضافه” یا”حروف اضافه” به صورت بالفعل یا بالقوه باشد.
گاهی نیز معنی کلمه ی مرکب ارتباطی با معنی اجزایش ندارد. مانند واژه ای مرکب “شترمرغ” پس می توان گفت معنی کلمه مرکب می تواند مجموع اجزاء آن باشد یا نباشد.
آزیتا افراشی (۱۳۸۶) در کتاب “ساخت زبان فارسی” فرایندهای اصلی واژه سازی در زبان فارسی را اشتقاق و ترکیب معرفی می کند (ص ۸۵).
وی واژه مشتق را واژه ای می داند که در ساختمان آن یک تکواژ قاموسی و یک یا چند وند اشتقاقی به کار رفته باشد. (همان صفحه) و فرایند ترکیب را در نتیجه ی همنشینی تکواژهای قاموسی می داند. البته واژه ی مشتق- مرکب را نیز به عنوان واژه ای که در نتیجه عملکرد هر دو فرایند اشتقاق و ترکیب به دست می آید، معرفی می کند، مانند دارو سازی.
افراشی همچنین به معرفی ترکیب های نحوی واژگانی می پردازد که فصل تعامل نحو و صرف نامیده می شوند. ترکیب های نحوی واژگانی، واژه های مرکب یا مشتق – مرکبی هستند که میان اجزاء داخلی شان ارتباطی نحوی برقرار می باشد (۹۵).
کلباسی (۱۳۸۰)واژه های اشتقاقی را به دو طبقه مرکب و مشتق تقسیم بندی نموده و هر کدام را دارای دو گروه فعلی و غیر فعلی می داند. وی فهرست متنوعی از واژه های مرکب غیر فعلی ارائه می دهد:
اضافه ای-اضافه مقلوبی- حرف ربط دار- حرف ندا دار- مکرر- اتباع. (ص۱۵۵) بدین ترتیب وی ترکیب های نحوی واژگانی را در دل واژگان مرکب غیر فعلی قرار می دهند.
وی اسم بسیط را معادل تکواژی می داند که فاقد ساختار درونی است مانند “دست”، در صورتی که واژه مرکب از نظر وی متشکل از دو یا چند تکواژ آزد می باشد. (ص، ۳۵)
واحدی لنگرودی و جعفری(۱۳۸۳، ص۳۷۳)واژه های مرکب را متمایز از گروه های نحوی می دانند. گروه های نحوی مجموعه ای از واژه ها هستند که با هم نقش یک واژه را در جمله ایفا می کنند اما هرکدام از آنها استقلال خود را نیز حفظ می کنند، مانند گروه اسمی”روز روشن”
خسرو فرشید ورد (۱۳۵۱) ترکیب را از جهت “نقش نحوی” آن در جمله، چنین تعریف کرده است:
“کلمه مرکب کلمه ای است که از ترکیب دو تکواژی که قبلاَ هر کدام نقشی مستقل و متفاوت در جمله داشته اند و اکنون نقش آنها واحد شده بوجود آمده است”. (ص ۱۷۱)
به عنوان مثال”جوان” و ” مرد” می توانند هر کدام در جملاتی متفاوت، نقش های نحوی مجزایی داشته باشند در حالی که صفت مرکب ” جوانمرد” بدون اینکه اجزایش به تنهایی در جمله نقش ایفا کنند، نقش واحدی داشته باشد : او جوانمرد است.
خباز (۱۳۸۵) می نویسد اسمی که فقط از یک تکواژ ساخته شده باشد، بسیط نامیده می شود. چون تکواژهای وابسته نمی توانند به تنهایی به کار روند، بنابراین تکواژ اسم بسیط، تکواژ آزاد خواهد بود. واژه ای که از بیش از یک تکواژ ساخته شده باشد غیر بسیط نام دارد مانند “کتابخانه”. واژه غیر بسیطی که فقط از یک تکواژ آزاد و یک یا چند تکواژ وابسته ساخته شده باشد، مشتق نام دارد. واژه مرکب واژه ای است که ازدو یا چند واژه تشکیل شده باشد، به طوری که هر کدام از این واژه ها به تنهایی دارای معنی باشند. این واژه ها می توانند بسیط یا غیر بسیط باشند مانند “کتابخانه” که مرکب از دو کلمه بسیط است، در صورتی که “آب معدنی” مرکب از یک کلمه بسیط و یک کلمه غیر بسیط است. (ص ۸۷-۹۰)
مصطفی مقربی (۱۳۷۲) هم در کتاب خود با عنوان ترکیب در زبان فارسی، ترکیب را از پیوستن واژه های زبان به یکدیگرباافزودن پیشوندها وپسوندهابه آن ها برای بیان معانی ومفاهیم تازه تعریف می کند. بدین گونه سراسر کتاب، وندها طبقه بندی و از طریق آن ها واژگان مرکب معرفی می شوند.
فرشید ورد (۱۳۸۲) کلمه مرکب را چنین تعریف می کند. کلمه مرکب آن است که از کلمه ها یا نیمه کلمه ها یا از ترکیب آن دو ساخته شده باشد به طوری که اجزاء ترکیب خاصیت صرفی یا نحوی یا آوایی یا معنایی خود را از دست داده باشد مانند، گلاب، (ص ۱۱۷) وی کلمات مرکب را از نظر ژرف ساختشان به انواع مستقیم، مقلوب(درهم ریخته) و بین بین تقسیم می کند. (همانجا).
کلمه مرکب مستقیم آن است که با تغییر اندکی از گروه، جمله یا جمله واره حاصل شده باشد مانند تخم مرغ، که از تخمِ مرغ و با تغییر اندک در ساختار آوایی و معنایی ساخته شده باشد (ص ۱۷۱)
کلمه مرکب مقلوب آن است که از درهم ریختن ساختمان گروه و جمله به دست آمده باشد مانند مهمان خانه که از خانه ی مهمان حاصل شده است. (همانجا)
کلمات مرکب بین بین آن است که هم می توان آن را از ترکیبات وابستگی در نظر گرفت و هم از عناصر همسانی یا تقویتی مانند گرداگرد (ص ۱۷۰-۱۷۱)
وی در (ص ۱۷۰) کلمات مرکب را به کلمات مرکب وابستگی (دارای هسته و وابسته) مانند پسر عمه و کلمات مرکب همسانی (یعنی دارای اجزاء همسان) مانند زد و خورد تقسیم می کند.
هم چنین وی کلمات مرکب را از جنبه های دیگر به مرکب فعلی، مرکب غیر فعلی، مرکب شبه ضمیمه ای، مرکب مضاعف، مرکب یچیده، مرکب لغوی، مرکب دستوری و مرکب سست پیوند تقسیم می کند (ص۱۷۲)
کلمه مرکب فعلی آن است که از فعل گرفته شده باشد مانند دانشجو (همانجا).
کلمه مرکب شبه ضمیمه ای آن است که با شبه ضمیمه ها (شبه پسوندها و شبه پیشوندها) ساخته شده باشد. مانند، دانشسرا، …
منظور از شبه ضمیمه کلمه پر استعمالی است که کلمه ی مرکب فراوان می سازد و نقش ضمیمه (پسوند یا پیشوند) را ایفا می کندمانند، صفت در کلمه”پروانه صفت”که نقش پسوند را ایفا می کند (ص ۱۷۳)
کلمه مرکب مضاعف آن است که دو بار یا بیشتر ترکیب شده باشد مانند، گلابگیر، (ص ۱۷۲)
کلمه مرکب پیچیده آن است که هم مرکب باشد، هم مشتق مانند، دانشجویی، (همانجا)
کلمه مرکب لغوی یعنی حاصل فرایند ترکیب، کلمه ای جدید باشد مانند، ایران زمین، .
چنانچه حاصل ترکیب، کلمه جدیدی نباشد بلکه از آن صورت دستوری دیگری حاصل شود کلمه مرکب دستوری خواهدبود، مانند افعال مرکب (ص ۱۷۳)
کلمه مرکب سست پیوند کلمه ای است که از نظر اندازه طولانی شده و جنبه ترکیبی خود را تا حدی از دست داده باشد مانند سر بر آستان کسی فرود آوردن. (همانجا)
علاءالدین طباطبایی (۱۳۸۲) اسم و صفت مرکب را چنین تعریف می کند:
اسم و صفت مرکب از رهگذر فرایندی ساخته می شوند که به آن ترکیب می گویند. در ترکیب، دو یا چند واژه به هم می پیوندند و یک کلمه جدید تشکیل می دهند مانند کتابخانه. (ص ۱)
وی استدلال می کند که چون گروه های نحوی نیز از دو یا چند واژه ساخته می شوند مانند کتاب تاریخ، باید ملاک هایی در اختیار داشت که واژه مرکب را از گروه نحوی متمایز کند، و سه ملاک آوایی، صرفی و نحوی را معرفی می نماید (همانجا).
ملاک آوایی را در مورد واژگان مرکب اینگونه معرفی می کند که آخرین هجای واژه مرکب، تکیه دار است در حالیکه در گروه نحوی هر واژه تکیه مستقل دارد. ملاک صرفی بدین گونه است که در پایان واژه های مرکب وندهای تصریفی (مانند-ها و-ان) قرار می گیرند نه در میان واژه های سازنده آن ها. مثلاً، گلخانه، را به صورت گلخانه ها جمع می بندیم نه، گل ها خانه، (ص ۲۷)
و ملاک نحوی را بدین گونه توضیح می دهدکه در بین واژه های سازنده گروه های نحوی می توان واژه یا عبارت دیگری گنجاند بی آنکه عبارتی غیر دستوری پدید آید. مثلاًعبارت، کتاب تاریخ، را می توان به صورت، کتاب بزرگ تاریخ، گسترش داد در حالیکه در مورد کلمه مرکب میسر نیست. (همانجا)
طباطبایی اسم و فعل مرکب را متشکل از معمولاً دو پایه می داند و بیان می کند که هر پایه به مقوله های اسم- صفت- فعل- قید ضمیر مشترک یا فعل تعلق دارد. (ص ۲۷).
وی پایه و ریشه را اینگونه تعریف میکند : “ریشه آن صورتی از کلمه است که هیچ وندی، خواه تصریفی و یا اشتقاقی، به آن افزوده نشده باشد مثلاً در نامردمیها، مردم ریشه است و پایه عنصری است که وندها، به آن پیوسته باشند. یعنی در مردها، مرد پایه است.” (ص ۸)
طباطبایی استدلال می کند که فرق ریشه و پایه در این است که ریشه باید تجزیه ناپذیر باشد اما پایه می تواند چند تکواژ داشته باشد یعنی همه ریشه ها پایه اند، اما همه پایه ها ریشه نیستند. (همانجا)
کامبوزیا کرد زعفرانلو (۱۳۷۳) در بررسی اسم و صفت مرکب در زبان فارسی معاصر به طبقه بندی اسم ها و صفات مرکب پرداخته و برای آن ها پانزده الگو برشمرده است مانند اسم و اسم، اسم و صفت، اسم و عدد، اسم و قید، اسم و ضمیر مشترک، اسم و حرف اضافه و غیره، نویسنده در طبقه بندی واژه های مرکب دقت نظر نشان داده اما کمتر اشاره ای به روابط نحوی و معنایی میان اجزاء سازنده ی کلمات مرکب می کند. (ص ۴۵-۴۷)
پژوهش های اخیر صورت گرفته درباره ی واژه سازی را علاءالدین طباطبایی به سه دسته تقسیم کرده است، “پژوهش های سنتی” “پژوهش های نوین غیر تحلیلی” و “پژوهش های نوین تحلیلی”
از خصوصیات پژوهش های سنتی آن است که نظریه ای عمومی در مورد زبان را مطرح نمی کنند. از مفاهیم و دست آوردهای زبان شناسی نوین بی بهرا اند و در طبقه بندیهای خود فقط از معنا سود می برند، و بیشتر شواهد خود را از متون ادبی کهن ارائه می دهند و به تحلیل و تبین آنچنان که در زبان شناسی نوین مطرح است نمی پردازند. شاید “دستور زبان پنج استاد(عبدالظیم قریب و دیگران ” و نیز “دستور زبان فارسی”(پرویز ناتل خانلری) از مشهورترین پژوهش های سنتی باشند، “دستور زبان فارسی”(عبدالرسول خیامپور) و دستور جامع زبان فارسی “(عبدالرحیم همایون فرخ) از دیگر آثار در این زمینه است.
این دستورها علیرغم ضعفهایشان نکات مفید و راهگشایی هم دارند. یکی از تفاوت های مهم در مورد صرف میان دستور نویسان سنتی و زبان شناسان مربوط به تعاریفی است که از اشتقاق و ترکیب بدست می دهند. کتاب”ترکیب در زبان فارسی”(مصطفی مقربی ،۱۳۷۲) از جمله دیگر پژوهش های سنتی است که به همه واژه های غیر بسیط اعم از مشتق و مرکب می پردازد.
دومین گروه پژوهش های صرفی “نوین غیر تحلیلی” تاُیید شده اند که تفاوت آنها با پژوهش های سنتی در این است که این پژوهش ها در طبقه بندی های خود از دست آوردهای زبان شناسی سود نمی برند و در نتیجه انسجام بیشتری دارند و بیشتر از زبان روزمره و زنده استفاده می کنند. اگرچه از یک نظریه خاص صرفی پیروی نمی کنند. سه اثر “ساختمان واژه زبان فارسی امروز”(علاءالدین بهشتی، ۱۳۵۵)”، ساخت اشتقاقی واژه در زبان فارسی امروز”(کلباسی، ۱۳۷۱)، “بررسی اسم و صفت مرکب در زبان فارسی معاصر”(کامبوزیا کرد زعفرانلو، ۱۳۷۳) نمونه هایی از این آثارند.
بهشتی در آغاز کتاب خود آورده است:”منظور از نوشتن این کتاب تهیه فهرست کاملی از مشتقات و ترکیبات زبان فارسی امروز است…. به طوری که بتواند برای برنامه ریزی ماشین های حسابگر فرهنگستان به کار برده شود. “بهشتی واژه های فارسی را به چهار مقوله اسم و فعل و صفت وقید تقسیم کرده است و برای شناسایی هر مقوله معیارهایی به دست داده است. (مثلاً نک. بهشتی، ص ۵۰-۵۵). اشکالی که بر این کتاب وارد است، ذره نگری فراوان و کم توجهی به تعمیم است. مثلاً برای اسم مرکب نود الگو بر شمرده شده که در آنها بین اسم ذات، معنی واسم عربی تفاوت وتمایز قائل شده است که توجیه ناپذیراست. (طباطبایی، ۱۳۸۲، ص۴۰)
ایران کلباسی در کتاب “ساخت اشتقاقی واژه در فارسی امروز” بر اساس مفاهیمی که در زبان شناسی مطرح است به تشخیص الگوهای کلمات مرکب پرداخته است (ص ۳۵-۸۰). این اثر از یک نظریه منسجم صرفی پیروی نمی کند و در نتیجه گاهی دچار اشتباهاتی شده است و گاهی میان واژه هایی که بر اساس الگوهای زایای صرفی ساخته شده و واژه هایی که به اصطلاح واژگانی شده اند ومعنایی پیش بینی ناپذیر دارند، تمایز قائل نشده است. (طباطبایی، ۱۳۸۲، ص ۴۱)
کرد زعفرانلوکامبوزیا در ” بررسی اسم و صفت مرکب در زبان فارسی معاصر” بر اساس مفاهیمی که در صرف مطرح است به طبقه بندی اسم ها و صفت های مرکب پرداخته و برای آنها پانزده الگو برشمرده است. او در طبقه بندی واژه های مرکب دقت نظر نشان داده اما کمتر به روابط نحوی و معنایی میان اجزای سازنده ی کلمات مرکب پرداخته است.
سومین نوع پژوهش را طباطبایی تحت عنوان “نوین تحلیلی” نام برده است و به سه نمونه شاهد اکتفا کرده است.
ترکیب در زبان انگلیسی
چامسکی روی جنبه زایشی زبان انسان به عنوان برجسته ترین ویژگی آن انگشت می گذارد و توجه زبان شناسان و روان شناسان را به اهمیت آن جلب می کند : چگونه است که یک نفر می تواند صدها هزار بلکه میلیون ها جملۀ تازه در زبان خود بگوید و درک کند بدون اینکه قبلاًآن را عیناً از کسی یاد گرفته باشد؟ در ظاهر این مطلب پیش پا افتاده ای به نظر می رسد که احتیاج به توجیه ندارد، ولی این پیش پا افتادگی نه به آن علت است که این خصوصیت زبان واقعاً چیزی است بی اهمیت و توجیه آن اشکالی را در برنامه ندارد، بلکه به آن علت است که این امر آنچنان برای ما عادی است که به فکر توجیه آن نمی افتیم و اهمیت امر هم باعث شده بود که تا این اواخر توجه کنجکاو محققی به این پدیده جلب نشود. برجسته ترین کشف چامسکی در زبان شناسی انگشت گذاشتن روی این واقعیت بسیار عادی زبان و اثبات “پیش پا افتاده” نبودن آن است و هم در این رزمگاه است که وی زبان شناسی ساخت گرا و روانشناسی رفتارگرا به چالش می طلبد. توجه به جنبۀ زایشی زبان و کوششی برای توجیه آن تصویری را که ساخت گرایان از زبان به دست داده بودند باز هم بی اعتبارتر می کنند.
اکمیجان و دیگران (۱۹۹۵) با مطالعه ساخت واژه زبان انگلیسی “ترکیب” را اینگونه تعریف می کنند :
در زبان انگلیسی (مانند اکثر زبان های دیگر) واژه های جدید را می توان طی فرایند ترکیب و با بهره گرفتن از واژه های مستقل در زبان شناخت. مثلاً اسمape می تواند با اسم man ترکیب شود و واژه مرکب ape – man را بسازد.
همچنان که در واژه های مرکب دیده می شود، می توان در ساخت آنها از چندین واژه استفاده کرد. واژه های مرکب معمولاً به صورت واژه های واحد نوشته می شوند و یا گاهی بین دو جزءِ ترکیب خط فاصله قرار می گیرد. این واژه ها اغلب الگوی تکیه ای دارند و در اسم های مرکبی که از دو واژه ساخته می شوند تکیه بر روی اولین عنصر یعنی عنصر سمت چپ قرار می گیرد : مانند high chair (ص ۴۵)
آنها معتقدند (ص ۴۶) مقوله دستوری واژه مرکب را عنصرسمت راست تعیین می کند، یعنی مقولۀ واژه مرکب همان مقوله عنصر سمت راست – که هسته واژه مرکب محسوب می شود – می باشد. بدین ترتیب در معنای واژه مرکب هسته نقش تعیین کننده دارد. مثلاً در واژه مرکب high chair، هسته به مقوله اسم تعلق دارد – بنابراین کل واژه مرکب، اسم است.
اکمیجان و دیگران (۱۹۹۵، ص ۴۵) ترکیب را به دو نوع ” ترکیب اولیه” و ” ترکیب فعلی یا نحوی” تقسیم می کنند. در نوع اول عناصر سازنده واژه مرکب از نظر ساخت واژه ای ساده هستند و گویشوران یک زبان این نوع واژه های مرکب را نسبتاً راحت می سازند. این نوع ترکیب بسیار زایاست. در نوع دوم، جزء دوم ترکیب مشتقی از فعل است.
بائر (۱۹۸۳) در کتاب “ساخت واژه زبان انگلیسی” به تعریف ترکیب و بررسی انواع آن می پردازد. به نظر وی ” ترکیب عبارت است از ساخت واژه های قاموسی جدید با بهره گرفتن از دو یا چند واژه قاموسی، و واژه قاموسی واحد انتزاعی واژگان است که به صورت های واژگانی تحقق می یابد”. (ص ۲۶)
به عبارت دیگر او معتقد است هنگامی که دو یا چند عنصر که به طور بالقوه می تواند به عنوان ستاک به کار روند با یکدیگر ترکیب شده و ستاک دیگری بسازند، صورت بدست آمده “مرکب” نامیده می شود و ستاک قسمتی از واژه است که قبل از وند تصریفی قرار می گیرد.
وند تصریفی، وندی است که صورت یک واژه را طوری تغییر می دهد که بتواند در یک جایگاه نحوی معین قرار گیرد، بی آنکه در معنای ارجاعی یا شناختی واژه تغییری ایجاد شود( کاتامبا ۱۹۹۳، ص ۵۱). وند تصریفی از طریق عملکرد قواعد تصریفی به ستاک ها افزوده می شود و مشخصه های تصریفی را در آنها متبلور می کند. وندهای تصریفی معمولاً به هر پایه دارای مقوله مناسب افزوده می شوند، بی آنکه در مقولۀ آن تغییری ایجاد کنند.
بنابراین در تعریف بائر، یک واژه قاموسی مرکب را می توان واژه قاموسی دانست که دو یا چند ستاک بالقوه را در خود دارد و از آن جایی که هر ستاک بالقوه ای حداقل یک ریشه دارد بنابراین یک ترکیب حداقل باید دارای دو ریشه باشد و اگر یکی از این ستاک های بالقوه سازنده ی ترکیب، خود نیز مرکب باشد، صورت حاصل شده در بر گیرندۀ پیش از دو ریشه خواهد بود مانند waste paper basket، اما این تعریف نمی تواند کاملاً قانع کننده باشد چون ممکن است بر صورت هایی که پیش از یک ریشه دارند فرایند های اشتقاقی نیز اعمال شود (. (school – matter̦ishدرچنین مواردی پایه فرایند اشتقاقی یک “مرکب” است، اما خود واژه قاموسی مرکب نیست. برای رفع این اشکال، بائر (۱۹۸۳، ص ۲۰-۲۸) مرکب را اینگونه تعریف می کند:” مرکب” یک واژه قاموسی است که از دو یا چند ستاک بالقوه تشکیل شده اما فرایند اشتقاق بر آن اعمال نشده است.
وی بر اساس معیار معنایی، واژه های مرکب را به چهار گروه تقسیم می کند.
۱- کلمات مرکب درون مرکز : کلماتی هستند که کل واژه مرکب مصداق عنصر هسته است.
۲- کلمات مرکب برون مرکز : این نوع کلمات کاملاً بر عنصر هسته دلالت دارند بلکه مشخصه ای از پدیده ای را که کل ترکیب بر آن دلالت دارد مشخص می کند.
۳- واژه های مرکب پیوندی یا ربطی : در این ترکیب، هسته دستوری مشخص نمی باشد و به آن ترکیب ربطی نیز گفته می شود.
۴- واژه های مرکب عطف بیانی : مثلاً واژه مرکب maid servantمصداق هر دو عنصر سازنده آن می باشد.
کوئرک (۱۹۸۷) واژه ساده را واژه ای که از یک پایه و واژه مرکب را واژه ای که از دو یا چند پایه تشکیل شده باشد تعریف می کند. در نظر وی پایه به واحدی گفته می شود که کلیه وندها اعم از تصریفی یا اشتقاقی به آن می چسبند به عبارت دیگر همه ریشه ها، پایه هستند ولی پایه ها زمانی ستاک محسوب می شوند که وند تصریفی به آنها متصل می شوند. پایه معمولاً واژک آزاد است ولی بعضی از پایه ها به طور مستقل به کار نمی روند. (ص ۵۶۷)

 

 

جدیدترین اطلاعات آماری ایران درمورد طلاق بیانگرافزایش آمار آن می‌باشد. درسال‌های اخیر میزان طلاق درایران افزایش بیشتری داشته است،به طوری که درسال ۱۳۸۸ نسبت به سال ۱۳۸۷ از رشدی معادل ۸/۱۳ درصد برخوردار بوده است (سازمان ثبت احوال،۱۳۸۹) ، حال آن‌که در سال ۱۳۸۷ ایران از نظر آمار طلاق در رتبه چهارم دنیا قرار داشته است (فروتن،۱۳۸۷). در سال ۱۳۸۸ در ازای هر ۴ ازدواج در تهران یک طلاق به وقوع پیوسته است. استان‌های مازندران، کردستان، قم و خراسان رضوی نیز در ازای هر ۶ ازدواج یک طلاق داشته اند. با نگاهی به آمار ازدواج و طلاق در سال‌های اخیر در کشور ایران، رشد طلاق را می‌توان مشاهده نمود (سازمان ثبت احوال،۱۳۸۹). از آنجا که هر روز بر خیل مراجعان به مرجع قضایی، برای ارائه دادخواست (به ویژه از سوی زنان) مبنی بر خواسته طلاق و اختلاف خانوادگی افزوده می‌شود، شناسایی عواملی که در روند طبیعی خانواده اخلال ایجاد می کند و منجر به از هم پاشیدگی کانون عاطفی خانواده می‌شود و ارائه راهبردهایی برای مداخله در این امر، از اهمیت به سزایی برخوردار است.
یافته های تحقیق حاضر از جنبه نظری می تواند باعث افزایش دانش موجود در حوزه کیفیت زندگی زناشویی گردد و از جنبه کاربردی برای بهبود روابط زناشویی زوجین متعارض و زوجینی که قصد جدایی دارند ، قابلیت کاربرد دارد. متخصصینی که با زوجینی کار می کنند که مشکلات زناشویی دارند، با بهره گرفتن از یافته های این پژوهش می توانند از مهارت های هیجانی و امنیت عاطفی برای بهبود رابطه زوجین استفاده کنند.
۱-۳٫ اهداف پژوهش
۱- بررسی پیش‌بینی‌پذیری کیفیت زندگی زناشویی زوجین شهر رودان از روی مهارت‌های هیجانی و امنیت عاطفی آن‌ ها.
۲- بررسی رابطه مهارت‌های هیجانی و کیفیت زندگی زناشویی زوجین شهر رودان.
۳- بررسی رابطه امنیت عاطفی و کیفیت زندگی زناشویی زوجین شهر رودان.
۱-۴٫ سوالات پژوهش
۱- آیا کیفیت زندگی زناشویی زوجین شهر رودان را می توان از روی مهارت‌های هیجانی و امنیت عاطفی آن‌ ها پیش بینی نمود؟
۲- آیا بین “مهارت‌های هیجانی” و” کیفیت زندگی زناشویی زوجین شهر رودان” رابطه وجود دارد.
۳- آیا بین “امنیت عاطفی” و”کیفیت زندگی زناشویی زوجین شهر رودان” رابطه وجود دارد.
۱-۵٫ فرضیه‌های‌ پژوهش

 

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت tinoz.ir مراجعه کنید.

 

مهارت‌های هیجانی و امنیت عاطفی پیش‌بینی‌کننده کیفیت زندگی زناشویی زوجین شهر رودان می‌باشد.

بین مهارت‌های هیجانی و کیفیت زندگی زناشویی زوجین شهر رودان رابطه وجود دارد.

بین امنیت عاطفی و کیفیت زندگی زناشویی زوجین شهر رودان رابطه وجود دارد.

۱-۶٫ تعاریف مفهومی متغیرها
کیفیت زندگی زناشویی:
کُل و اسپانیر (۱۹۹۸) کیفیت زندگی زناشویی را به عنوان موفقیت و عملکرد یک ازدواج توصیف کردهاند. لارسون و هولمان (۲۰۰۱) بیان کردند کیفیت زندگی زناشویی یک مفهوم پویا است زیرا ماهیت و کیفیت روابط میان افراد در خلال زمان تغییر مییابد که این مطلب امکان شناسایی عوامل تأثیر گذار برکیفیت یک رابطه را فراهم مینماید. هرچند ممکن است که این قبیل روابط پیچیده بوده وحاوی تعاملات میان متغیرهای بسیار باشند (نقل از غلامعلیان و احمدی، ۱۳۸۷).
مهارت‌های هیجانی:
مهارت‌های هیجانی شامل طبقه وسیعی از مهارت‌ها می‌باشند از قبیل: توانایی در شناسایی هیجانات، ابراز هیجانات، همدلی کردن و مدیریت هیجانات چالش‌برانگیز. به عبارت دیگر مهارت‌های هیجانی شامل روش‌های اکتسابی هر فرد برای شناسایی کردن، سازمان‌دهی کردن و ابراز هیجاناتش و همچنین نحوه پاسخ‌گویی او به هیجانات دیگران می‌باشد (کردوا، جی و وارن،۲۰۰۵).
امنیت عاطفی:
طبق تعریف کردوا و اسکات (۲۰۰۱) امنیت عاطفی، احساس امنیت و آسودگی نسبت به آسیب پذیر بودن در بافت یک رابطه معین می‌باشد.
۱-۷٫ تعاریف عملیاتی متغیرها
کیفیت زندگی زناشویی: در تحقیق حاضر منظور از کیفیت زندگی زناشویی نمره‌ای است که آزمودنی‌ها در آزمون انریچ به دست می‌آورند. طیف نمرات آزمودنی‌ها در این آزمون از ۴۷ تا ۲۳۵ می‌باشد.
مهارت‌های هیجانی: در تحقیق حاضر منظور از مهارت‌های هیجانی نمره‌ای است که آزمودنی‌ها در آزمون آگاهی از هیجانات تورنتو (TAS-20) به دست می‌آورند. طیف نمرات آزمودنی‌ها در این آزمون از ۲۰ تا ۱۰۰ می‌باشد.
امنیت عاطفی: در تحقیق حاضر منظور از امنیت عاطفی نمره‌ای است که آزمودنی‌ها در آزمون امنیت عاطفی تجدید نظر شده (ISQ-R) به دست می‌آورند. طیف نمرات آزمودنی‌ها در این آزمون از ۰ تا ۱۱۲ می‌باشد.
فصل دوم
مروری بر تحقیقات انجام شده
مقدمه
در این فصل به بررسی ادبیات پژوهش یعنی نظریات روانشناسان مختلف پیرامون متغیرهای تحقیق و تحقیقات انجام شده در مورد این متغیرها پرداخته می شود. نخست به بررسی ادبیات نظری و پژوهشی پیرامون کیفیت زندگی زناشویی پرداخته می شود. سپس متغیر مهارتهای هیجانی مورد توجه قرار می گیرد و در انتها به بررسی پیشینه نظری و پژوهشی متغیر امنیت عاطفی پرداخته می شود.
۲-۱٫ موضع‌گیری نظری درخصوص کیفیت زندگی زناشویی
۲-۱-۱٫ تاریخچه کیفیت زندگی زناشویی
آن‌گونه که از قدیمی ترین قانون مدوّن و ساخته دست بشر یعنی «قانون حمورابی» استنباط می شود خانواده اساسی اجتماعی بوده و روابط بین زن و شوهر مورد توجه قرار گرفته است. روابط زن و شوهر در گذر سده ها و بر اساس فرهنگ‌های زمان‌های مختلف، دگرگون شده است. در جامعه گذشته که دارای قواعد خشک و مستبدانه بود روابط مردم در قالب مافوق و زیردست برقرار بود، پدر خانه قدرت برتر به حساب می آمد و مادر مطیع او و فرزندان مطیع هر دو بودند. جامعه خوب و سازمان یافته بود و هر کس به نقش خود در جامعه واقف بود. اگر جامعه همان ساختار را حفظ می کرد بسیاری از مشکلات عمده ی امروزی به وجود نیامده بود. اما جامعه ایستا نیست و تغییرات وسیع آن منجر به طرح سوالات اساسی در زمینه پایه ساختار جامعه شده است (گی زیبر[۱۱] ۲۰۰۵، به نقل از یاوری کرمانی، ۱۳۸۷).
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
چیزی که در همه اعصار مورد پذیرش همگان بوده است اینست که بدون شک ازدواج، از مهمترین و تاثیرگذارترین وقابع زندگی هر فرد محسوب می‌شود. خصوصاً در فرهنگ عاطفی و اعتقادی ما ایرانی‌ها ازدواج مرحله‌ای حساستر و تعیین‌کننده‌تر به حساب می‌آید، زیرا در قاموس فرهنگ جمعی ما، این انتخاب و تصمیم به سادگی فرهنگهای دیگر قابل جبران و تکرار نیست. کیفیت زندگی زناشویی موضوعی محوری و کلیدیست که هر زوج پس از سالهای تثبیت ازدواج ناگزیر با آن مواجه می‌شوند. این سوال کلیدی و تعیین کننده از آن جهت دغدغه جدی و ناگزیر همگانی است که تعادل زندگی انسان را نشانه می‌رود. پس از آن تصمیم بزرگ وسرنوشت‌ساز، با آن همه سرمایه‌گذاری و تعهد مادی و معنوی و تغییر در سبک زندگی، به ناچار باید پاسخ دهیم، آیا واقعاً ارزشش را داشته است؟ آیا این معامله‌ای منصفانه بوده؟ آیا چنین تغییر بزرگ و همه جانبه‌ای به بهترین شکل و به مناسبترین مقصد صورت پذیرفته است؟ آیا آنچه باید می‌شد، شده است (جدیدی و جان بزرگی، ۱۳۸۸).
شاید تصور شود همه زوجها واقعاً با چنین پرسشهای سهمگینی رو در رو نمی‌شوند. نکته حائز اهمیت اینکه مکانیزم‌های دفاعی ما آدم‌ها که وظیفه حراست از تعادل روحی و روانی ما را بر عهده دارند، اغلب به گونه‌ای عمل می‌کنند تا ما به طور مستقیم و کاملا هوشیار در معرض پاسخگویی به سوالات تهدید‌کننده قرار نگیریم. این مکانیزم‌های ناخودآگاه، به گونه‌ای در سیستم ما عمل می‌نمایند تا سوالات سخت و وحشتناک در لباسی ملایم‌تر و کمتر تهدیدکننده با ما ملاقات کنند. به دلیل عملکرد همین مکانیزم‌های دفاعی حیات بخش است که بحران عمومی پس از ازدواج همواره تهدیدکننده و ویرانگر ظاهر نمی‌شود، گرچه کاملاً واقعیت دارد. پاسخ این سوال از آنجا مهم و تعیین کننده است که می‌توان ریشه بسیاری از معضلات و معماهای پیچیده در روابط زن و شوهرها را در آن جستجو کرد. درکی که‌آگاهانه یا ناخودآگاه زن و مرد از عشق موجود میان خود و شریک یگانه و همیشگی زندگیشان دارند، می‌تواند تاثیری عمیق بر سایر شئون زندگی در روابط متقابل داشته باشد(جدیدی و جان بزرگی، ۱۳۸۸).
بنابراین با توجه به تاثیر عمیقی که کیفیت زندگی زناشویی بر جنبه های مختلف انسانی دارد این موضوع از دیرباز مورد توجه دانشمندان علوم انسانی و علمای دین قرار گرفته است. از نظریه پردازانی که در دهه های اخیر به بررسی موضوع ارتباط بین زوجین و کیفیت زندگی زناشویی پرداخته اند می توان به اندیشمندانی همچون الیس(۲۰۰۴، ۱۹۸۹)[۱۲]، وارینگ[۱۳] (۱۹۸۰، ۱۹۸۳)، مک مستر[۱۴]، فارمن[۱۵]، برادبوری[۱۶]، جانسون و ویفن[۱۷] (۲۰۰۳)، تسنگ[۱۸] و مک درموت[۱۹]، جسلسن[۲۰]، بیورز[۲۱]، باگاروزی (۲۰۰۱) و السون[۲۲] اشاره کرد.
۲-۱-۲٫ تعاریف کیفیت زندگی زناشویی
برای روشن شدن مفهوم کیفیت زندگی زناشویی بهتر است ابتدا به توصیفی از مفهوم کیفیت زندگی بپردازیم. معمولاً کیفیت زندگی به شکل آشکار یا ضمنی در نقطه مقابل کمیت قرار میگیرد که منظور از آن سالهای عمر میباشد که ممکن است عالی، رضایت آمیز یا لذت بخش بوده یا نباشد (کینگ و هیندز[۲۳]، ۲۰۰۳). کیفیت زندگی میتواند با زمان تغییر یابد، و در شرایط خاصی به طور قابل توجهی نوسان داشته باشد. کیفیت زندگی مستلزم سعی در کم کردن فاصله بین انتظارات و آرزوها و آن چیزی است که واقعاً اتفاق میافتد، یک زندگی کیفی و خوب، معمولاً به صورت خشنودی، رضایت، شادی، خرسندی و توانایی فایق آمدن بر مشکلات بروز میکند. در واقع کیفیت زندگی به وسیله فرد ارزیابی و توصیف میشود (لی[۲۴]، ۲۰۰۶).
سازمان بهداشت جهانی کیفیت زندگی را “درک فرد از موقعیت خویش در زندگی، در متن فرهنگی و سیستمهای ارزشی که فرد در آن زندگی میکند، در رابطه با هدفها، انتظارات، استانداردها و علایق خود تعریف میکند”. و این تعریف ابعاد فیزیکی، روانشناختی، سطح استقلال، ارتباطات اجتماعی، ارتباط با محیط و معنویت را شامل میشود (نوحی، عبدالکریمی، و رضاییان، ۱۳۸۹).
کیفیت زندگی از مهمترین مؤلفه های مفهوم کلی بهداشت محسوب می گردد (پارک[۲۵]،۱۹۹۵)، به گونه ای که به عقیده هنکلیفت[۲۶] و همکاران (۱۹۹۳) برای تعیین نیازهای حیطه سلامت و ارتقای سطح سلامتی افراد، کیفیت زندگی آن ها را مورد بررسی قرار می دهند. در واقع اهداف، انتظارات، معیارها و خواسته های فرد به میزان وسیعی بر وضعیت جسمانی، روانی، میزان استقلال، روابط اجتماعی و اعتقادات او تأثیر گذار می‌باشد. بنابراین بر اساس این تعریف جامع، کیفیت زندگی ارتباط نزدیکی با وضعیت جسمی، روانی، اعتقادات شخصی، میزان خودکفایی، ارتباطات اجتماعی و محیط زیست دارد. به علاوه سلا[۲۷] (۱۹۹۴)، سینسیا[۲۸] (۱۹۹۸) و اِیزنک[۲۹] (۱۹۹۸) نیز کیفیت زندگی را به صورت رضایت فرد از مجموع جنبه های زندگی از جمله جنبه های روانی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، معنوی و جنسی تعریف کرده اند.
عکس مرتبط با اقتصاد
تمامی پژوهشگران بر سه اصل در ارتباط با کیفیت زندگی اتفاق نظر دارند:
۱ـ کیفیت زندگی یک ارزشیابی ذهنی است و به، قضاوت افراد راجع به کیفیت زندگی بستگی دارد.
۲ـ کیفیت زندگی یک ماهیت پویا و دینامیک است، بدین معنا که کیفیت زندگی فرایندی وابسته به زمان بوده و تغییرات درونی و بیرونی در آن دخالت دارد.
۳ـ کیفیت زندگی یک مفهوم چند بعدی است و باید از زوایا و ابعاد مختلف سنجیده شود. این ابعاد، اجزاء اصلی تحقیقات مربوط به کیفیت زندگی را تشکیل میدهند.
هورنکویست[۳۰] (۲۰۰۳) کیفیت زندگی را بر اساس مطالعات خود و یافته های سایرین به عنوان نیاز بیان شده و رضایت عملی در یک تعداد از ابعاد اصلی زندگی با تمرکز خاص بر احساس خوب بودن تعریف مینماید (غلامعلیان و احمدی، ۱۳۸۷).
یکی از حیطه های بزرگ کیفیت زندگی، کیفیت زندگی زناشویی است. از مفاهیم بسیاری از قبیل سازگاری، رضایت، شادمانی، یکپارچگی و تعهد برای کیفیت زندگی زناشویی استفاده شده است (الیس، ۲۰۰۴). در مورد معنای هر یک از این مفاهیم توافق وجود ندارد. علت آن به نبود یک نظریه واحد در مورد چیستی کیفیت زناشویی باز میگردد (گلن[۳۱]، ۱۹۹۰، به نقل از الیس، ۲۰۰۴).
کُل[۳۲] و اسپانیر (۱۹۷۶)، کیفیت زندگی زناشویی را به عنوان موفقیت و عملکرد یک ازدواج توصیف کردهاند. لارسون[۳۳] و هولمان[۳۴] (۱۹۹۴)، بیان کردند کیفیت زندگی زناشویی یک مفهوم پویا است زیرا ماهیت و کیفیت روابط میان افراد در خلال زمان تغییر مییابد که این مطلب امکان شناسایی عوامل تأثیر گذار بر کیفیت یک رابطه را فراهم مینماید. هر چند ممکن است که این قبیل روابط پیچیده بوده و حاوی تعاملات میان متغیرهای بسیار باشند (غلامعلیان و احمدی، ۱۳۸۷).
کیفیت زندگی زناشویی به احساس عینی از خشنودی، رضایت و لذت تجربه شده توسط زن و یا مرد برمی‌گردد، وقتی که همه جنبه‌های مشترک زندگی‌شان را در نظر بگیرند (الیس،۲۰۰۴). کیفیت زندگی زناشویی را بیشتر به صورت نگرش‌ها یا احساسات کلی فرد درباره همسر و رابطه‌اش تعریف می‌کنند. یعنی کیفیت زندگی زناشویی یک پدیده درون‌فردی و یک برداشت فردی از همسر و رابطه است. چنین تعریفی از کیفیت زندگی زناشویی، نشانگر آن است که کیفیت زندگی زناشویی یک مفهوم تک‌بعدی و بیانگر ارزیابی کلی فرد درباره همسر و رابطه‌اش است. کیفیت زندگی زناشویی پیامد توافق زناشویی است و به صورت درونی احساس می‌شود. اصطلاح توافق زناشویی، رابطه مناسب زن و شوهر را توصیف می‌کند. در رابطه با توافق بالا، هر دو زوج، به گونه‌ای رفتار، تصور و ادارک می‌کنند که گویا نیازها و انتظار‌هایشان برآورده شده و چیزی وجود ندارد که در روابطشان خلل ایجاد کند. در ازدواج بدون توافق زناشویی، مشکلات موجود میان زوجین به حدی زیاد است که آن‌ ها را از احساس برآورده شدن نیازها و انتظارات باز می‌دارد. اغلب زوج‌ها، جایی بین این دو انتها قرار دارند و زمینه‌هایی از توافق و نبود توافق را تجربه می‌‌کنند (مرادی، ۱۳۷۹).
کیفیت زندگی زناشویی متاثر از سازش بین انتظارات فرد از زندگی زناشویی و آنچه که به طور واقعی در زندگی‌اش تجربه می کند، می‌باشد. این سازش همواره با احساس خشنودی و لذت همراه است (گی زیبر[۳۵] ۲۰۰۵، به نقل از یاوری کرمانی، ۱۳۸۷). بنابراین کیفیت زندگی زناشویی یک متغیر نگرشی است و بنابراین از خصوصیات فردی زن و شوهر محسوب می‌شود. طبق تعریف فوق، کیفیت زندگی زناشویی در واقع نگرش مثبت و لذت‌بخشی است که زن و شوهر از جنبه‌های مختلف روابط زناشویی دارند (یاوری کرمانی،۱۳۸۷). کیفیت زندگی زناشویی، یک مفهوم کلی است که در وضعیت مطلوب روابط زناشویی احساس می‌شود. از طرفی کیفیت زندگی زناشویی مطلوب زمانی اتفاق می‌افتد که روابط زن و شوهر در تمامی حیطه‌ها بهنجار گزارش شود. کیفیت زندگی زناشویی مطلوب حالتی است که زن و شوهر از زندگی در کنار یکدیگر و از با هم بودن احساس شادمانی و رضایت می کنند، این احساس در دوره های مختلف زندگی متفاوت است. کیفیت زندگی زناشویی را نمی‌توان صرفاً بر اساس فشارهای روانی بیرونی تبیین کرد؛ زیرا تمامی ازدواج‌ها دست کم با چند فشار روانی مواجه هستند. در بسیاری از خانواده‌ها، فقر، تعدّد فرزندان و بیماری وجود داشته، اما در عین حال، ‌موفق هستند و بسیاری از ازدواج‌هایی که هیچ کدام از این موارد در آن‌ ها وجود نداشته، به شکست منتهی شده‌ است. تفاوت ازدواج‌های شادکام و ناشاد را حداقل تا حدودی می‌بایست در پرتو شیوه‌ای تبیین کرد که طرفین به فشار روانی پاسخ می‌دهند و یا با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند (مرادی، ۱۳۷۹).
کیفیت زندگی زناشویی مطلوب وضعیتی است که در آن زن و شوهر از ازدواج با یکدیگر و با هم بودن، احساس شادمانی و رضایت دارند (احمدی و همکاران، ۱۳۸۴). هلت ، کیفیت زندگی زناشویی را متاثر از توافق زناشویی دانسته که رابطه مناسب بین زن و شوهر را توصیف میکند. هنگامی که زن و شوهر به میزان قابل توجهی از برآورده شدن نیازها و انتظاراتشان در رابطه زناشویی رضایت داشته باشند، کیفیت زندگی زناشویی مطلوب را گزارش خواهند کرد (بنر[۳۶] و هیل[۳۷]، ۲۰۰۶). طبق نظر آلوجا[۳۸]، باریو[۳۹] و گارسیا[۴۰] (۲۰۰۵) ، کیفیت زندگی زناشویی عبارت است از برونداد ناشی از مجموعه ای از عوامل، نظیر حل تعارض موفقیت آمیز، یا موفقیت در فعالیت های مرتبط با شادکامی در فرایند ازدواج. در واقع، کیفیت زندگی زناشویی، یک ارزیابی کلی از وضع فعلی ارتباط ارائه می دهد (غلامعلیان و احمدی،۱۳۸۷).
همچنین کیفیت زندگی زناشویی یکی از گستردهترین مفاهیم برای تعیین و نشان دادن میزان شادی و میزان پایداری رابطه است. کیفیت زندگی زناشویی متغیری است که در طول زندگی زوجین بوجود می آید و لازمه مناسب بودن آن انطباق سلیقه ها، شناخت ویژگیهای شخصیتی، ایجاد قواعد رفتاری و شکل گیری الگوهای مراوده ای است. بدین ترتیب می توان گفت: زوجین دارای کیفیت زندگی زناشویی مناسب، در حیطه های گوناگون زندگی با همدیگر توافق دارند. این چنین زن و شوهر هایی از نوع و سطح روابط کلامی و غیرکلامی شان راضی اند، روابط جنسی شان را لذت بخش و ارضا کننده می دانند، پای بندی های مذهبی مشترکی دارند، وقت و مسایل مالی خودشان را به خوبی برنامه ریزی و مدیریت می کنند، در مسائلی که اختلاف نظر دارند، مصلحت زندگی و خانواده را بر مصلحت خود ترجیع داده از انعطاف پذیری بالایی برخوردارند، از نوع و کیفیت گذران اوقات فراغت و رفت و آمد با اقوام و دوستان رضایت دارند و در نهایت در تعداد نوع تربیت فرزندان با هم اشتراک نظر دارند (احمدی و همکاران، ۱۳۸۴).
در رویکرد منطقی الیس (۲۰۰۴)، کیفیت زندگی زناشویی برایند مبادله رفتارهای پاداش بخش است. الیس (۲۰۰۴) می‌گوید طرق مختلفی برای تعریف کیفیت زندگی زناشویی وجود دارد که یکی از بهترین تعریفها توسط هاکنیز[۴۱] (۱۹۶۸) ارائه شده است. وی کیفیت زندگی زناشویی را به احساسات عینی از خوشنودی و رضایت لذت تجربه شده توسط زن و شوهر زمانی که همه جنبه های ازدواجشان را در نظر می گیرند، مربوط می‌داند. کیفیت زندگی زناشویی حتی بیشتر از وجود بچه‌ها و مسائل مربوط به آن‌ ها در پیش بینی طلاق نقش ایفا می‌کند (دوین و فورهند، به نقل از نصیری جامی، ۱۳۷۸). اهمیت کیفیت زندگی زناشویی، در تاثیر آن بر سلامت روانی و جسمانی پدیدار میشود. مطالعات نشان داده است که کیفیت زندگی زناشویی، بر بسیاری از ابعاد زندگی فردی و اجتماعی تاثیر میگذارد (جدیدی و جان بزرگی، ۱۳۸۸).
نتیجه تصویری درباره سلامت روانی
۲-۱-۳٫ اجزای تشکیل دهنده کیفیت زندگی زناشویی
محققان برای آسانی در سنجش، همچنین عملیاتی کردن مفهوم کیفیت زندگی زناشویی، آن را به چهار بٌعد اساسی تقسیم کرده‌اند که عبارتند از:
الف) جاذبه: عبارت است از جنبه‌ای از یک شئ، یک فعالیت یا یک شخص، که بر‌انگیزاننده پاسخ‌های نزدیکی‌ در دیگران باشد؛ تمایلی برای نزدیک شدن به یک شی، فعالیت یا شخص. در کیفیت زندگی زناشویی جاذبه‌های بدنی و جنسی انسان مد نظر قرار گرفته است.
ب) تفاهم: ارتباطی مبتنی بر پذیرش دوسویه، راحت و بدون تنش و دغدغه خاطر که بین دو نفر برقرار می‌شود.
ج) نگرش: نوعی سوگیری عاطفی درونی که عمل یک فرد را تبیین می‌کند. در اصل، این تعریف در برگیرنده قصد و نیت فرد ‌است.
د) سرمایه‌ گذاری: منظور از این عبارت آن است که هر یک از زوج‌ها برای بهتر ساختن رابطه و نیز خوشایندی طرف مقابل، کارهایی را انجام می‌دهند و یا از انجام آن خود‌داری می‌کنند. به بیان دیگر، مقابله به مثل کردن، هنگامی که رفتار طرف مقابل پاداش‌دهنده است و خودداری از انجام عمل متقابل، هنگامی که رفتار وی پاداش‌دهنده نیست (مرادی، ۱۳۷۹).
در تقسیم بندی دیگری اجزای تشکیل دهنده کیفیت زندگی زناشویی را اینگونه نام برده اند: عشق، همدلی، محبت، صمیمیت، تعهد، احساس مسئولیت، وفاداری و جانب داری و اعتقاد و اعتماد. در ادامه به بررسی تفصیلی هریک از این مولفه ها پرداخته می شود.
۲-۱-۳-۱٫ عشق
ستیر (۱۹۹۸) معتقد است که عشق بین دو جنس مخالف مهمترین پاداش و بهترین احساسی است که هر آدمی میتواند تجربه کند. بدون عشق و علاقه و همچنین بدون برخورداری از علاقه دیگران جسم و روح انسانی پژمرده می‌شود و میمیرد. در درون عشق و عاشقی گرایش طبیعی و عشق موجود در میان دو دلداده، بسیاری از گرفتاریها را حل میکند. زن و شوهر انگار که یک روح در دو بدن هستند. اشعه پر نفوذ عشق با ذوب تفاوت‌های اخلاقی به خواسته و هدفهای متفاوت به ایجاد احساس همدردی و مهر و نوع دوستی کمک می‌کند (ستیر،۱۹۹۸؛ نقل از باگاروزی،۱۳۸۷).
عشق مجموعهای از احساسات مثبت نسبت به طرف مقابل است، از نظر ماهیت این احساسات شامل توجه، مراقبت، صمیمیت و نزدیکی انگیختگی و روابط حسنه است. دوست داشتن و مورد توجه قرار گرفتن مطمئناً از جمله غنیترین تجربه های مردم هستند و به این کیفیت سایر امتیازات زندگی مشترک یعنی صمیمیت، با هم بودن، رسیدگی به یکدیگر، امنیت عاطفی و خیلی جنبههای دیگر بیفزایید تا بر شدت تحیر شما اضافه شود و میبینید که کسی هست که روح خستهتان را آرام بخشد، با یأسها و دلتنگیهایتان در میستیزد و با شما در هیجان زندگی و اتفاقات خوشایند آن سهیم میگردد. احساس عشق، البته یکی از زیباترین و لطیفترین احساساتی است که داریم و به ندرت کسانی پیدا میشوند که بتوانند از اشتیاق لذت و هیجان و نشاط ناشی از عشق یا وجود رویه آن که نرسیدن به وصال و یأس و ناامیدی است چشم بپوشد (بک، ۱۳۷۸).
۲-۱-۳-۲٫ همدلی
داشتن یک مونس و غمخوار و همدم که در تمام مسایل زندگی اعم از غم و شادی و اندوه رویارو و همراه باشد، یقیناً از نظر روانی امری مهم محسوب میشود. ازدواج میتواند این خلاء روحی و عاطفی را پر کند و سپس داشتن یک رفیق، یک همنشین در کنار شخص امری بسیار ضروری و مهم تلقی میشود. همدلی یک نوع عشق خیرخواهانه و نوع پرستانه است (برنشتاین و برنشتاین،۱۳۸۰). احساس مشترک داشتن با دیگری، همان رسیدگی و توجه به اوست. برای دریافت عشق و محبت بیشتر در زندگی به کسانی نیاز داریم که بتوانیم به راحتی همه حرفها و احساسات خود را با آن‌ ها مطرح کنیم، بدون این که مورد سرزنش و انتقاد و طردشدگی قرار بگیریم (باگاروزی،۱۳۸۷).
۲-۱-۳-۳٫ محبت

 

 

 

 

مقدمه

در میان مسائل مربوط به انسان شناسی، غایت حیات انسان از مهم ترین و پردغدغه ترین مسائلی است که تفکر بشر را از زمانی که پا به عرصه ی هستی گذاشت، به خود مشغول کرده است.
انسان نیازمند آن است که در زندگی خود هدفی داشته باشد و برای رسیدن به آن هدف تلاش کند؛ زیرا بدون این مهم هرگز نمی تواند زندگی کند و برای این که در زندگی خود هدف داشته باشد، نیازمند آن است که هدف آفرینش خویش را دریابد و از این رو می بایست به جست و جوی فلسفه ی زندگی خود بپردازد؛ چون اگر انسان به هدف آفرینش خود دست نیابد به ناچار هدفی در زندگی تعیین خواهد کرد که ممکن است مطابق با فلسفه ی آفرینش نباشد.
اهمیت این مسأله تا جایی است که می توان گفت بدون در نظر داشتن هدف و غایت در زندگی، انسان ممکن است به پوچ گرایی برسد و زندگی برایش هیچ ارزش و معنایی نداشته باشد و چنین انسانی مانند فرد کشتی شکسته ای می ماند که در لابلای امواج دریا دست و پا می زند و امیدی به نجات خویش ندارد.
بنابراین، جا دارد که به این مسأله پرداخته شود، کما این که فیلسوفان زیادی به این مسأله پرداخته اند.
هدف نگارنده از انجام این پژوهش و انتخاب فارابی و علامه طباطبایی به عنوان هسته ی اصلی آن و بررسی تطبیقی آراء این دو فیلسوف، غنی و پر بار بودن تفکر فلسفی آن ها و جایگاه خاصی است که در تاریخ فلسفه ی اسلامی به خود اختصاص داده اند و در واقع با انتخاب این دو فیلسوف هم نظر فلاسفه ی قدیم و هم فلاسفه ی جدید، مورد بررسی قرار می گیرد.
روشی که این جانب در این پژوهش به کار برده ام، روش توصیفی-تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات و مطالعات آن، کتابخانه ای است و چهارچوب نظری آن، بیشتر کتب فیلسوفان و اندیشمندان با تأکید اصلی بر منابع ارزشمند دو فیلسوف مسلمان، فارابی و علامه طباطبایی است و برای رسیدن به اهداف خود در این پژوهش و پاسخ به سؤالات اساسی آن، مطالب را در چهار فصل گنجانده ام که به شرح ذیل می باشد:
فصل اول: بیان کلیات تحقیق که شامل مقدمه، طرح تفصیلی تحقیق، تاریخچه، زندگی نامه و معنا شناسی کلمات کلیدی تحقیق می باشد، که در بحث تاریخچه مروری خواهد شد بر نظریات فیلسوفان در ادیان باستان، یونان باستان، قرون وسطی، دوران مدرن و در نهایت نظریات فیلسوفان مسلمان در مورد غایت حیات انسان و این که آن ها غایت حیات انسان را در چه چیز می دانستند.
در ادامه پرداخته می شود به زندگی نامه دو فیلسوف بزرگوار، فارابی و علامه طباطبایی و در آخر کلمات کلیدی مثل غایت، حیات و انسان از نظر مفهومی و اصطلاحی مورد بررسی قرار می گیرد.
فصل دوم: تحت عنوان انسان شناسی قرار گرفته که در این فصل دیدگاه هر دو فیلسوف در زمینه ی چیستی و حقیقت انسان، نفس و قوای آن و حالات انسان مورد بررسی قرار گرفته و در پایان فصل نیز مقایسه ای می شود بین نظرات این دو فیلسوف و وجوه اشتراک و امتیاز آن بیان می شود.
فصل سوم: در این فصل دیدگاه هر دو فیلسوف در زمینه ی غایت شناسی بیان شده که در ابتدا نظر فارابی در زمینه ی هدف آفرینش انسان، غایت تعقلات و فعالیت های ارادی انسان، غایت عقل فعال، غایت حیات در مدینه های مورد نظر فارابی و غایت حقیقی حیات انسان، مورد بحث قرار گرفته و بعد هم نظر علامه طباطبایی در مورد هدف آفرینش انسان، غایت حیات در جوامع متمدن و جوامع غیر دینی، هدف حیات انسان از نظر قرآن و اسلام و همچنین غایت حقیقی حیات انسان بررسی شده و در نهایت مقایسه ای بین نظریات این دو فیلسوف صورت گرفته است.
فصل چهارم: با توجه به این که در نهایت هر دو فیلسوف در این مسأله اتفاق نظر دارند که غایت حقیقی حیات انسان، سعادت است، به این مسأله در این فصل پرداخته شده و نظریات هر دو فیلسوف در زمینه ی تعریف سعادت و ویژگی های آن، عوامل مؤثر در رسیدن به سعادت، راه های کسب آن و همچنین موانع رسیدن به سعادت بیان شده و در پایان نظریات هر دو فیلسوف با هم مقایسه شده و وجوه اشتراک و امتیاز آن بیان می شود.

 

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت zusa.ir مراجعه نمایید.

 

۱٫ طرح تفصیلی تحقیق

 

۱-۱٫ بیان مسأله

انسان موجودی است متفکر و سؤال هایی نسبت به چیزهای مختلف از جمله حیات خود دارد. یکی از مهم ترین سؤالاتی که از دیر باز ذهن انسان را به خود مشغول کرده، این است که معنای زندگی چیست؟ و انسان چه جایگاهی در عالم هستی دارد؟ و این که چه هدفی در زندگی باید داشته باشد؟ که هر انسانی در هر عصر و دوره باید به این سؤال اساسی پاسخ بدهد.
پاسخ به این سؤالات با توجه به دین مبین اسلام و هم چنین اندیشمندان بزرگ عالم اسلام دارای اهمیت است.
مسأله ی ما در این تحقیق، بررسی غایت حیات انسان از دیدگاه دو اندیشمند بزرگ، فارابی و علامه طباطبایی می باشد که در این نوشتار به آن می پردازیم.

 

۱-۲٫ پرسش های تحقیق

مهم ترین و اساسی ترین سؤالات مطرح شده در رسیدن به اهداف این پژوهش عبارتند از:
سؤال اصلی: غایت حیات انسان از دیدگاه فارابی و علامه طباطبایی، در یک بررسی تطبیقی چیست؟
سؤالات فرعی: ۱٫ غایت حیات انسان از دیدگاه فارابی چیست؟
۲٫ غایت حیات انسان از دیدگاه علامه طباطبایی چیست؟
۳٫ راه رسیدن به سعادت از دیدگاه فارابی و علامه چیست؟
۴٫ موانع رسیدن به سعادت از دیدگاه فارابی و علامه چیست؟

 

۱-۳٫ فرضیه های تحقیق

فرضیه های مربوط به این پژوهش عبارتند از:
۱٫ از دیدگاه فارابی و علامه طباطبایی، غایت حیات انسان سعادت است.
۲٫ راه رسیدن به سعادت از دیدگاه فارابی و علامه متعدد است که برخی از آن ها عبارتند از: اجتماع و تعاون، مداومت بر انجام کارهای سعادت آفرین، ایمان و عمل صالح و از بین بردن شرور.
۳٫ موانع کسب سعادت از نظر فارابی و علامه عبارتند از: کندی ورزیدن در تکمیل نفس ناطقه، افعال ناپسند و ضلالت و گمراهی.

 

۱-۴٫ پیشینه ی تحقیق

پس از جستجوهای نگارنده ی این تحقیق روشن شد که در باره ی موضوع مورد تحقیق، پژوهش های فراوانی به صورت مقاله یا رساله صورت گرفته است که موضوع را از دیدگاه متکلمان یا فیلسوفان مورد بحث قرار داده اند. اما مقاله یا رساله ای که مستقیما به ارزیابی دیدگاه هر دو فیلسوف یا یکی از این دو، پرداخته باشد یافت نشد.
برخی از رساله ها و مقاله های مرتبط با موضوع پژوهش این پایان نامه عبارتند از:
۱٫ مقاله ی آقای سید حمید هاشمی با عنوان “هدف زندگی در قرآن” نشریه ی گلستان قرآن، شماره ی ۱۶۷، دی ماه ۱۳۸۲٫
۲٫ مقاله ی آقای امیر دیوانی و آقای علی رضا دهقان پور با عنوان “معنا و هدف زندگی از دیدگاه صدرالدین شیرازی” نشریه ی پژوهش های اخلاقی، شماره ی ۵، پاییز۱۳۹۰٫
۳٫ مقاله ی آقای عین الله خادمی با عنوان “راه های کسب سعادت از دیدگاه فارابی” چاپ شده در نشریه ی پژوهش های اخلاقی، شماره ی اول، پاییز۱۳۸۹٫
۴٫ مقاله ی آقای ابراهیم یعقوبی با عنوان “سعادت از دیدگاه ملاصدرا و علامه طباطبایی” چاپ شده در فصلنامه ی پژوهش های فلسفی- کلامی، شماره ی ۳۷، پاییز ۱۳۸۷٫
۵٫ پایان نامه ی خانم فاطمه نقوی با عنوان “بررسی مقایسه ای کمال و غایت نفس” تاریخ دفاع: ۱۳۹۲٫

 

۲٫ تاریخچه ی بحث

بحث از معنا و هدف زندگی بحث تازه ای نیست و از زمان پیدایش بشر تا کنون همواره این سؤال مطرح بوده که انسان در زندگی چه هدفی باید داشته باشد و اصلا انسان از کجا آمده؟ برای چه آمده؟ و به کجا خواهد رفت؟
این ها سؤالاتی است که همواره مطرح بوده و هر کس بنا بر جهان بینی خود، پاسخی به این سؤالات داده و عده ای هم چون نتوانسته اند پاسخ مناسبی برای این سؤالات پیدا کنند، به پوچ گرایی رسیده اند.
در این این جا به دنبال این هستیم که بدانیم سیر تاریخی بحث معنا و هدف زندگی چگونه است و افراد و گروه های مختلف چه موضع گیری هایی در این زمینه داشته اند؟

 

۲-۱٫ هدف و معنای زندگی در ادیان باستان

 

۲-۱-۱٫ آیین بودا

این آیین در قرن پنجم قبل از میلاد به وسیله ی بودا تأسیس شد. بر اساس اعتقادات این آیین، زندگی سراسر رنج و درد است. پدیده های جهان نه تنها دست خوش رنج هستند، از نشانه ی دیگری نیز به نام ناپایندگی و بی ثباتی برخوردارند؛ بدین معنا که ثبات و سکونی در جهان نیست، همه ی پدیده ها در حال تغییر و تحول هستند و سرانجام آن ها مرگ و نیستی است.
بودا منشأ رنج را در آرزوی نفس و میل به وجود تمناها و خواست زندگی می داند و معتقد است که هر کس بتواند بر این تمنیات چیره شود، از رنج ها و آلام دور می ماند.
جهان بینی بودا موجبات بدبینی او را نسبت به زندگی فراهم آورده بود، اما اینطور نبود که مثل بسیاری از پوچ گرایان به این نتیجه برسد که آدمی باید نفی خود کند، بلکه می کوشید که وجود خود را که به رنج و اندوه آلوده بود، به سر منزل مقصود و کمال مطلق که بر طبق اعتقادات این آیین، نیروانا می باشد، برساند.[۱]
از نظر این آیین، انسان باید امیال را رها کند و با روی گرداندن از کالبد، از احساس و ادراک و از حالات جان آزاد شود.این جاست که می توان اورا رهروی دانست که آزاد شده و به نیروانا رسیده است.[۲]
بنابراین، آیین بودا بر خلاف فلسفه ی پوچی که معتقد بود هیچ غایت و هدفی در زندگی برای انسان وجود ندارد، به غایت و هدف معتقد بود و غایت را در این می دانست که شخص از وجود و هستی خود و از امیال و علائق دنیوی، خود را رها کند تا به نیروانا برسد و سعادت را در همین می دانست.

 

۲-۱-۲٫ آیین مانی

وی در سال ۲۱۶ میلادی به دنیا آمد. او معتقد بود که جهان از روز نخست دارای دو منطقه ی مجزای از یکدیگر بوده است: منطقه ی تاریکی و منطقه ی روشنایی. منطقه ی تاریکی منطقه ی بدی ها و زشتی ها و شرور بود و منطقه ی روشنایی منطقه ی خوبی ها و زیبایی ها و خیرات بود. در آن ایام، ساکنان منطقه ی تاریکی، منطقه ی روشنایی را دیده و به ارزش آن پی برده بودند، ولی امیدی به دسترسی به آن نداشتند. از قضا روزی اتفاقی رخ داد و بر اثر آن خدای بدی ها توانست بخشی از روشنایی را به دست آورد، و در نتیجه ی این واقعه نیکی با بدی و زشتی با زیبایی و تاریکی با روشنایی درآمیخت و جهان موجود، نتیجه ی این آمیختگی است.
از نظر مانی سازنده ی جهان موجود، خدای تاریکی است؛ زیرا خدایی که سراسر نیکی و راستی است، نمی توانسته این جهان پر از رنج و درد را بسازد.
مانی جهان را تیره و تار می دانست و چهره ی حیات را چهره ای مأیوس و نومید کننده می پنداشت. زندگی را آکنده از رنج و درد، مصیبت و بدبختی به حساب می آورد و معتقد بود که تلاش آدمی در این حیات چند روزه، بی فایده است؛ زیرا به عقیده ی او جهان را خدای زشتی ها و شرور آفریده و او انسان را به گونه ای آفریده که بداندیش باشد و بهره ای جز رنج و اندوه نداشته باشد.[۳]
بنابراین، بر طبق این آیین، حیات آدمی چند روز بیشتر نیست و در این مدت آدمی باید تا جایی که می تواند شرور و بدبختی ها را از بین ببرد، و هدفش در زندگی همین باشد نه اینکه در بیشتر شدن بدبختی ها کمک کند.

 

۲-۱-۳٫ اپیکوریان

اپیکوروس بنیان گذار حوزه ی اپیکوری در قرن سوم قبل از میلاد، لذت را هدف زندگی قلمداد می کرد و خوش بختی را در لذت می دانست و معتقد بود که ما بر آن هستیم که لذت مبدأ و غایت زندگی سعادت مندانه است و ما این را به عنوان نخستین خیر می شناسیم، که منظورش از لذت، لذت شکم؛ یعنی لذت جسمانی است. مبنا و ریشه ی تمام لذات شکم است و همه ی لذایذ حتی خیر معنوی و روحی و ارزش های عالی تر به آن ختم می شود.
بنابراین، کسب لذت هدف طبیعی انسان ها است. تأمین آرامش و سکون ضمنی، از اهداف اصلی فلسفه ی اوست و بهترین راه وصول به این آرامش، انتخاب یک راه ساده برای زندگی است که در آن فقط امیال طبیعی و ضروری ارضا می شوند. خود وی معتقد است که از لذت جسمانی با خوردن یک تکه نان و قدری آب سیراب و سرشار می شود.[۴]

 

۲-۲٫ هدف و معنای زندگی در یونان باستان

 

۲-۲-۱٫ سقراط

سقراط بر این اعتقاد بود که انسان در پی خوشی و سعادت است و فضیلت، تنها سعادت و نیک بختی است. او لذت را غایت زندگی نمی دانست، اما معتقد بود که سعادت و نیک بختی عاملی برای فضیلت مندانه عمل کردن است. از دیدگاه وی خوشی و سعادت با فراهم کردن کامل لذات و شهوات به دست نمی آید، بلکه جلوگیری از خواهش های نفسانی، راه مهمی برای کسب سعادت و خوشی است.
سقراط توجه خود را به یک زندگی خوب و سعادت مندانه معطوف داشته بود و راه آن را درکشف حقیقت می دانست؛ یعنی هر کس برای این که بتواند اعمال خوب و نیک را انجام دهد، باید بداند که زندگی خوب چیست؟
در این راستا سعی و تلاش سقراط بر این بود که انسان ها را به سمت توجه به خود و مراقبت نفس، سوق دهد تا با درک حقیقت، ارزش های راستین زندگی آن ها محقق شود. بنابراین نیکوکاری منوط به تشخیص خوب و بد است؛ یعنی دانش و حکمت و معرفت، و این برای هدایت صحیح زندگی لازم است.[۵]
بنابراین، سقراط بر خلاف پوچ گرایان، برای زندگی ارزش قائل است و معتقد است که انسان باید ابتدا معنای زندگی خوب را بداند و در راستای رسیدن به آن تلاش کند و زندگی خوب یعنی رسیدن به سعادت، و برای رسیدن به این هدف باید از خواهش های نفسانی خود دست بکشد.

 

۲-۲-۲٫ ارسطو

ارسطو معتقد بود که غایت زندگی همان سعادت و نیک بختی است. وی سعادت را در کسب لذت و شهرت و امثال آن نمی دید، هر چند که این امور هر کدام یکی از اجزای زندگی خوب است، ولی زندگی خوب را با زندگی که مبتنی بر این امور باشد یکی نمی دانست. چون معتقد بود که این امور ماندگار نیست، چون با تغییر شرایط زندگی این ها هم ممکن است تغییر کنند و به علاوه کسی ممکن است این امور را خوشبختی بداند و دیگری آن ها را عین ضلالت بداند، اما خوبی به آسانی از بین نمی رود.
ارسطو در فصل دوم اخلاق نیکو ماخس بیان می دارد که تمامی افعال ما به دلیل غایتی است و هر چیز دیگری به دلیل آن غایت مطلوب است. اگر افعال و غایات آن ها نهایتی نداشته باشد و به صورت زنجیره ای بی انتها در نظر گرفته شوند، بدون شک آن چه را که انسان می خواهد بیهوده و عبث خواهد بود؛ زیرا مطلوبی وجود نخواهد داشت. بنابراین مطلوب آدمی در صورتی انجام می پذیرد که غایت آن تحقق پیدا کند. وی انگیزه ی همه ی غایات متوسط را غایت قصوی می داند. وی تردید نکرده در این که سعادت غایت قصوی برای همه ی افعال انسان است.[۶]

 

۲-۳٫ هدف و معنای زندگی در قرون وسطی

 

آگوستین قدیس

آگوستین یک فیلسوف مسیحی است. او نیز مانند سایر اندیشمندان یونانی، غایت افعال انسان را سعادت می داند؛ چنان که در سخنان خود می گوید: «خدایا تو را به چه طریق می جویم؟ جست و جوی تو همانا جست و جوی سعادت پر فیض و برکت است. تو را طلب می کنم تا روحم زنده بماند؛ زیرا این روح من است که به بدنم حیات می بخشد و همین روح، حیات خویش را از تو می گیرد. حال این حیات خجسته را از چه طریق باید جست و جو کرد؟ تنها زمانی می توانم خود را مالک به حق آن بدانم که به راستی بانگ برآورم مطلوب خود را به تمامی یافتم. سعادت همین جاست و همگی ما بدون استثنا در تمنای سعادتیم. سعادت حقیقی آن است که در حقیقت به وجد آییم و سرمستی از حقیقت، همانا سروری است که در تو می یابم.»[۷]

 

۲-۴٫ هدف و معنای زندگی در دوران مدرن

 

نیچه

نیچه از جمله متفکرانی است که قبل از هر چیز با اعلام «مرگ خدا»، ریشه ی ماوراء الطبیعه را قطع کرد و تمام آموزه هایش، حول محور همین اندیشه ی ماوراء الطبیعی رقم خورد و به همین دلیل است که با داشتن این دیدگاه خاص، ماده باورانه اعلام می دارد: «روزگاری انکار خدا بدترین انکار و گناه بود، اما خدا مرد و در پی آن منکران حیز فنا شدند و اینک انکار زمین، گناهی بس عظیم است.»[۸]
او بهترین نوع زندگی را فقط در رویارویی کامل با خدا و نابودی مطلق آن می داند. وقتی می گوید: «آیا هنوز صدای گورکنانی که قبر خدا را می کنند، نمی شنویم؟ آیا نمی توانیم بوی پوسیدگی تقدس را استشمام کنیم؟ مقدس ترین و قدرت مند ترین چیز در دنیا زیر چاقوهای ما به خون غلطید. آیا هرگز در تاریخ چنین کار بزرگی انجام گرفته است؟»[۹]
بنابراین، در فلسفه ی نیچه، زندگی محوریت دارد. او زندگی را برترین ارزش می داند و از نابود شدن در راه عشق به زندگی نمی هراسد: «من برای زندگی ، هیچ هدفی بالاتر از نابود شدن نمی بینم، نابود شدنی که بعد از صرف تمام نیروهای ذهنی پیش آمده باشد و با کوششی در جهت احراز عظمت.»[۱۰]

 

۲-۵٫ هدف و معنای زندگی در عالم اسلام

 

۲-۵-۱٫ کندی

 

۱- ضعف طراح سیستم (از نظر دانش و تجربه و سابقه کار)
۲- نامناسب بودن «زمان پاسخگویی»[۳]سیستم به کاربر (کند بودن سیستم)
۳- عدم آموزش مناسب کاربران و راهبران سیستم
۴- ناتوانی و ضعف راهبران و کاربران سیستم (از نظر دانش و تجربه و سابقه کار)
۵- ناتوانی برخی از حواس پنجگانه راهبران یا کاربران سیستم به ویژه حواس شنوایی، بینایی و لامسه
۶- توانایی ادراکی و شناختی افراد: مثل توانایی در تصمیم گیری، حل مساله، جستجو و حافظه
۷- تفاوت شخصیتی افراد
در خصوص مراوده بین کاربر و سیستم ملاحظاتی که در این رابطه باید رعایت گردند از سوی اشنایدرمن[۴] پیشنهادهایی ارائه شده که بین سیستم‏ و کاربر آن ارتباط دوستانه برقرار شود. وی در مورد اینکه گزارشهای خروجی سیستم دارای چه ویژگی‏هایی باشد و آنچه بر روی صفحه کامپیوتر ظاهر می‏شود چگونه سازماندهی و ارائه شود تا کاربر از دیدن آن خشنود شود و میل به کار بیشتر با سیستم داشته باشد، به نکات جالبی اشاره کرده است. اما آنچه مهم است این است که سیستم باید بگونه‏ای طراحی شود که با کاربر آن به سبک دوستانه ارتباط برقرار نماید. مسائل دیگری همچون «ورود داده‏ها به سیستم»[۵] نحوه کنترل خطاها و روش کردن آن برای کاربر سیستم «آزمایش پذیرش سیستم»[۶] و نحوه « نمایش دادها »[۷] را نیز به عنوان مسائل مهم در این رابطه معرفی کرده‏اند (schneiderman, j. 1987, 454, 459).
خانم و آقای ”لاودن“ از چهار موضوع اساسی برای شکست سیستم‏های اطلاعاتی نام می‏برند. (Laudon, k. & Loudon, j. 1991, 26, 764)
۱- طراحی

 

دانلود متن کامل پایان نامه در سایت fumi.ir

 

هزینه

عملیات

داده ها

اگر طراحی به نحو مناسبی انجام نپذیرد، اگر هزینه نگهداری و عملیاتی کردن سیستم بسیار زیاد باشد، اگر سیستم خوب هدایت و عملیاتی نشود، و اگر داده‏های صحیح و دقیق و مناسب به سیستم تغذیه وارد نگردد، به طور حتم سیستم در محل دچار مشکل گردیده و با شکست مواجه خواهد شد.
ایشان برای تعیین درجه موفقیت یا شکست سیستم‏های اطلاعاتی، پنج معیار را معرفی نموده‏اند. (Laudon, k. & Loudon, j. 1991, 6, 788)
۱- سطح بالای استفاده
۲- رضایت کاربر از سیستم
۳- طرز تلقی‏های مساعد درباره نقش سیستم
۴- اهداف تامین شده سیستم
۵- آثار و نتایج مالی
از سوی ”زاس“[۸] نیز همین معیارها برای تعیین درجه موفقیت سیستم‏های اطلاعاتی معرفی گردیده است (zwass, V. 1992, 54, 746)
خانم و آقای ”لاودن“ عوامل موثر در موفقیت و شکست سیستم‏های اطلاعاتی را به سه دسته تقسیم می‏ نمایند.
۱- عوامل فنی
۲- عوامل مدیریتی
۳- عوامل سازمانی
عوامل فنی مسائل نقص فنی در طراحی، عدم توانایی در تشخیص نیازهای کاربران و کابوس نگهداری و بهبود و به طور کلی مسائل مربوط به نرم افزار و تهیه و طراحی آن را شامل می‏گردد.
عوامل مدیریتی و سازمان هم به طور عمده به مسائل انسانی و تشکیلاتی سازمان های بکارگیرنده سیستم‏های اطلاعاتی و مواردی همچون مساله تغییر و مقاومت در برابر آن، نفوذ و احاطه کاربران، فاصله ارتباطی کاربر و راهبر با طرح سیستم، حمایت مدیریت و سطح پیچیدگی و مخاطره در اجرای سیستم باز می‏گردد (Landon, k. & Landon, j, 1991, 25, 318- 319).
”زاس“ عوامل موثر در موفقیت سیستم‏های اطلاعاتی را به هفت عامل دسته بندی و تقسیم می‏نماید. (Zwass, v. 1992, 748)
۱- حمایت مدیران
۲- تعامل مناسب و کافی بین طراح و کاربر (راهبر) سیستم
۳- تطبیق اهداف سیستم با اهداف سازمانی
۴- مدیریت تغییر
۵- مدیریت صحیح و مناسب بر پروژه توسعه سیستم
۶- کاربران و راهبران دارای انگیزه و آموزش دیده
۷- کیفیت برتر سیستم.
”موریک و مانیسون“ محدودیتهایی را که برای طراحی (MIS) در سازمانها وجود دارند به دو دسته تقسیم نموده‏اند. (Murdick, R. G & Munson, j. G, 1986, 34, 517)
۱- محدودیتهای داخلی
۲- محدودیتهای خارجی
همانگونه که در نمودار شماره (۱-۱) نشان داده شده است محدودیتهای داخلی یا درون سازمانی شامل شش عامل حمایت مدیریت بالاتر، سیاستهای سازمان،‏کارکنان ، مالی و سایر منابع ، پذیرش و اعمال نفوذهای فردی می‏باشد.
محدودیتهای خارجی یا برون سازمانی هم شامل مواردی است که از سوی دولت، مشتریان و سایرین (مثل عرضه کنندگان مواد و خدمات مورد نیاز سازمان و …) به سازمان تحمیل می‏گردد.
نمودار شماره (۱-۱) محدودیتهای درون و برون‌سازمانی در طراحی سیستم
”مک لوید“[۹] معتقد است که مسایل رفتاری و انسانی در هنگام طراحی سیستم بسیار مهم و حیاتی است وی از آن به عنوان مهمترین عامل موفقیت یا شکست سیستم‏های اطلاعاتی یاد می‏کند. بیم و هراسی که کارکنان در اثر ورود سیستم جدید به محیط کار آنان پیدا می‏کنند. باعث مقاومت زیاد آنها در مقابل آن می‏گردد. چرا که وقتی آنها از سیستم جدید ترسیدند، راه های مختلفی را برای نشان دادن واکنش خود انتخاب می‏ نمایند. اغلب مواقع کارکنان ترس خود را از سیستم جدید پنهان نموده ولی بعد صورت پنهانی اقدام به خرابکاری در سیستم می‏ نمایند. آنها در هنگام طراحی سیستم با طراح سیستم همکاری و هماهنگی لازم را به عمل نمی‏آورند و موانع مختلفی بر سر راه وی ایجاد می‏کنند. (McLeod Raymanod , 1994, 332)
«مدیسون و دارنتون»[۱۰] معتقدند که عواملی همچون شخصیت افراد، آموزش، مهارتها، الگوهای رفتاری و فرهنگ به عنوان «عوامل انسانی» و اندازه، نوع و ماهیت سازمان، نوع محصول و خدمات تولیدی به عنوان «عوامل سازمانی» قوانین، فشارهای محیطی و نوع نحوه دسترسی به منابع به عنوان «عوامل محیطی» در موفقیت یا شکست سیستم‏های اطلاعاتی موثر می‏باشند. البته آنها معتقدند که عوامل انسانی، بسیار مهم‏تر و موثر تر از عوامل فنی هستند .
ایشان همچنین «فرضیه سه جانبه» را در ارتباط با توسعه و بکارگیری سیستم‏های اطلاعاتی مطرح نموده‏اند. آنها اظهار داشته‏اند که در امر طراحی و بکارگیری سیستم‏های اطلاعاتی سه عامل «فرایند»، «داده» و «رفتار» به همه فعالیتها مرتبط می‏گردند. در بحث رفتار اینگونه مطرح می‏کنند که وقتی فرایند طراحی و استقرار و بکارگیری سیستم جریان می‏یابد. باید به این سوالات پاسخ داد که چه واقعه‏ای،تحت چه شرایطی می‏تواند شروع یاخاتمه یابد و افراد در این فرایند چه نقش یا تاثیری داشته یا خواهد داشت. (Richard Modison & Geoffery Darnton, 1996,198-9)
اگر همه عوامل موثر در بروز موفقیت یا شکست سیستم‏های اطلاعاتی به ویژه (MIS) را دسته بندی نمائیم موانع مهم‏تر و موثر‏تر عبارتند از:
۱- موانع انسانی
۲- موانع سازمانی و ساختاری
۳- موانع فنی و تکنولوژیکی
۴- موانع ناشی از طراحی نامناسب
۵- موانع ارتباطی
۶- موانع محیطی
اگر فرایند طراحی و پیاده سازی سیستم‌های اطلاعاتی مدیریت در سازمانها را به سه دسته «طراحان، کاربران (مدیران) و کارشناسان پشتیبانی تقسیم کنیم. برای شناسایی همه عوامل مرتبط با موانع سازمانی لازم است که نقش و وظیفه هر یک از سه دسته مزبور را در فرایند توسعه و استقرار MIS تعریف و تعیین نموده و سپس بر اساس آن، موانع سازمانی را که ممکن است در هر مرحله بروز نماید تعیین و مشخص نمایئم. لذا اگر قرار باشد با یک نگرش سیستمی همه موانع سازمانی شناسایی گردند. لازم است با توجه به تقسیم بندی فرایند به سه دسته فوق، به عامل دیگری هم توجه داشت و آن مراحل و گامهای مختلفی است که در فرایند ایجاد سیستم‌های اطلاعاتی مدیریت در سازمانها طی می‏شود.
به این ترتیب شناسایی و روشن کردن همه عوامل موثر در ارتباط با هر یک از عوامل سه گانه فوق‏الذکر، روشن کننده کلیه موانع سازمانی خواهد بود که بر سر راه سازمانها در فرایند ایجاد و بکارگیری MIS وجود داشته یا خواهند داشت.برای بیان روشن و مناسب این عوامل از الگوهایی که هر سه جنبه مزبور در آن دیده شده باشند باید بهره گیری نمود. در این تحقیق تلاش می‏گردد بر اساس یافته‏های تحقیق الگوی مناسبی برای این منظور پیشنهاد نمود.

 

۱-۷- متغیرهای پژوهش

الف) متغیر مستقل[۱۱]: یک ویژگی از محیط فیزیکی یا اجتماعی است که بعد از انتخاب، دخالت یا دستگاری شدن توسط محقق مقادیری را می‏پذیرد تا تاثیرش بر روی متغیر دیگر (متغیر وابسته) مشاهده شود (بازرگان و دیگران، ۱۳۸۱، ۴۳).
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
در این تحقیق، متغیرهای مستقل، عوامل موثر بر عدم استقرار سیستم‏های اطلاعاتی مدیریت شامل: ( **) می‏باشد.
ب) متغیر وابسته[۱۲]: متغیری است که تغییرات آن تحت تاثیر متغیرهای مستقل قرار می‏گیرد، انتخاب یک متغیر به عنوان وابسته (تابع) به هدف پژوهش بستگی دارد (بازرگان و دیگران، ۱۳۸۱، ۴۳). با توجه به هدف تحقیق استقرار موفق سیستم‌های اطلاعاتی مدیریت به عنوان متغیر وابسته می‏باشد.
ج) متغیرهای میانجی: همه متغیرهای موجود در یک شرایط پژوهشی را نمی‏توان همزمان مورد مطالعه قرار داد. گاهی اوقات متغیرهایی که تاثیر برخی از آنها در تعیین رابطه بین متغیرهای مستقل و وابسته، باید خنثی یا ثابت نگه داشته شود (بازرگان و دیگران، ۱۳۷۶: ۴۴). در این تحقیق نیز از عوامل تاثیر‏گذار بر استقرار سیستم‏های اطلاعاتی مدیریتی که شامل عوامل محیطی، شغلی، فردی، (انسانی) می‏باشد ثابت در نظر گرفته می‏شود و به عنوان متغیرهای میانجی، کنترل یا مداخله گر قلمداد می‏شوند. و بیشتر به عوامل سازمانی پرداخته می‏شود.

 

۱-۸- فرضیه ‏های پژوهش

فرضیه های اصلی :

 

 

فقدان دانش درکاربران موجب عدم استقرار مناسب MISدرمخابرات استان خراسان می شود .

فقدان زیر ساختهای لازم موجب عدم استقرارصحیح MIS در شرکت مخابرات استان خراسان می شود.

ناآگاهی مدیران از اصول سیستمهای اطلاعات مدیریتی موجب عدم استقرار صحیح MIS در مخابرات استان خراسان می شود.

Blacher 9- Michael

Feldman 10- Douglas

۳-۱ اهمیت و ضرورت پژوهش
اختلالات دوران کودکی و نوجوانی می توانند تحول اجتماعی کودکان را به تاخیر اندازند و یا حتی مانع از پیشرفت آن شوند. بدیهی است تحول اجتماعی کودکان تحت تأثیر عوامل مختلف مانند وراثت، محیط، فرهنگ، بازخورد و رفتارهای والدین، روابط با هم نژادها و همسالان، رفتار معلمان و برنامه های آموزشی قرار می گیرد (سایلان،۲۰۱۰).
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
تحقیقات نشان داده است که تیک ها می توانند بر کیفیت زندگی سالم در سراسر عمر اثر بگذارند (حسن۱ و کاوانا ،۲۰۱۲) و نیازمند مداخله درمانی فعال هستند (ادی۲، رایزو۳ و گلیسانو۴ ،۲۰۱۱).
از سوی دیگر همایندی اختلالات فوق با اختلالهایی از قبیل نقص توجه-بیش فعالی۵ و وسواس فکری – عملی۶(خلیفا۷ و ون نورینگ۸ ،۲۰۰۳و۲۰۰۶؛ فرااو۹ ،د الوارنجا۱۰، هونی۱۱، د ماتیز۱۲، د روساریو۱۳ و همکاران،۲۰۱۳ ؛ روتنبرگر۱۴ و روسنر۱۵ ،۲۰۱۳) بر اهمیت داشتن درمان آنها می افزاید.
تظاهرات تیک به طور عمده در حوزه رفتار کودک و نوجوان آشکار می شوند. والدین در رویارویی اولیه با این رفتارها، به شکل های مختلف برخورد می کنند. برای مثال ممکن است چشمک زدن کودک را به بازیهای رایانه ای یا تلویزیون ربط دهند یا کودک را نزد چشم پزشک ببرند یا کودک را به علت حرکات بینی، سرفه یا صاف کردن گلو نزد پزشک متخصص حساسیت ببرند. تعداد والدینی که کودکان را به دلیل حرکات نامناسب و صداهای نابهجار مورد تنبیه قرار می دهند کم نیست. والدین زمانی که اطرافیان به فرزندشان خیره می شوند یا در خصوص این رفتارها با تعجب، تمسخر و یا تحقیر برخورد می کنند، فشار زیادی را متحمل می شوند، به خصوص زمانی که تیک ها شدت و ضعف پیدا می کنند و یا در مواقعی ناپدید می شوند، این تصور غلط که کودک قادر به کنترل آنهاست تقویت می شود و باعث بکار بردن روش های تنبیهی بیش تر از سوی آنان می شود(کوشا، ۱۳۸۸).

 

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت tinoz.ir مراجعه کنید.

 

Hassan 6- Obsessive–compulsive disorder 11- Hounie

Eddy 7- Khalifa 12- De Mathis

Rizzo 8- Von knorring 13- De Rosario

Gulisano 9- Ferrao 14- Rothenberger

۵-Attention Deficit Hyperactivity Disorder 10-De alvarenga 15-Roessner
بر این اساس، اختلالات تیک به یک مشکل خانوادگی تبدیل می شود و تمام اعضای خانواده را تحت تاثیر قرار می دهد. احساس گناه، خجالت، نا امیدی، خشم، حقارت و طرد در کودکان و نوجوانان مبتلا و خانواده های آنها بسیار شایع می باشد. به این ترتیب اهمیت اختلالات تیک دارای جنبه های مختلفی است. اول اینکه در برخی از انواع اختلالات تیک بیماری سیر مزمن دارد و مانند هر بیماری مزمن دیگری تاثیرات زیادی بر زندگی فرد مبتلا و خانواده وی می گذارد. دوم اینکه، به دلیل عدم شناخت کافی نسبت به اختلال در جامعه، در اغلب نمونه ها روند تشخیص طول می کشد و باعث بروز انواع احساسات ناتوان کننده در فرد مبتلا و خانواده وی می شود. بر اساس تحقیقات موجود، چگونگی وضعیت اجتماعی و اقتصادی بر میزان شیوع اختلالات تیک تاثیری ندارد، اما برخی تحقیقات موید شایع تر بودن این اختلالات در نژادهای سفید و آسیایی هستند. از آنجا که ایران در قاره آسیا قرار دارد و ازدواج های فامیلی در بسیاری از مناطق آن رایج است، و با توجه به این نکته که مهم ترین علت اختلالات تیک عوامل وراثتی و ژنتیکی می باشد، شیوع این اختلالات در ایران به طور نسبی زیاد است ولی آمار معتبری که میزان دقیق آن را مشخص کند در دسترس نیست (همان منبع).
عکس مرتبط با اقتصاد
کودکان مبتلا به این اختلالات اگر مورد بی توجهی قرار گیرند، در ادامه زندگی ممکن است در رشد هیجانی ،تعاملات اجتماعی و روند تحصیلی دچار مشکل شوند. کودکان مبتلا به تیک ، احتمالا مشکلات توجه ، تمرکز و یادگیری داشته و رفتارهای تکانشی ، وسواسی و اجباری نیز در آنها مشاهده می شود. گاهی ممکن است کودکان مبتلا به اختلال تورت ، کلمات رکیکی را به کار برده و به دیگران توهین کنند و یا حرکات و شکلهای زننده ای از خود نشان دهند ، لذا انجام اقدامات درمانی مناسب می تواند به این کودکان کمک کند تا تعامل مناسبی با محیط خود داشته باشند. از میان مداخلات رفتاری که برای تیک ها به کار می روند فنون وارونه سازی عادت کاربرد بیشتری دارند. لذا طرح یک مداخله درمانی که بتواند باعث بهبود این اختلالات شود بیش از پیش اهمیت خود را نشان می دهد. با توجه به تعداد محدود پژوهش های انجام شده در این زمینه در مطالعات داخلی و نیز نتایج متناقض برخی تحقیقات خارجی مبنی بر موثر بودن و یا نبودن درمانهای موجود برای این گروه از اختلالات (کارینا، جان، اینار و ناوجوت، ۲۰۱۱)، امید است پژوهش حاضر بتواند تا حدی به این نتایج جهت داده و میزان اثربخشی این نوع از مداخلات را مشخص کند .
به دلیل به کارگیری همزمان این فنون درمانی برای دو نوع از اختلات تیک که شامل سندرم تورت و تیک های حرکتی می باشد و بدیع بودن آن ، علاوه بر افزایش دانش موجود درباره اختلالات تیک و کمک به تعمیم دهی نتایج مشابه ، می توان نتایج کاربردی آن را در مراکز آموزشی چون مدارس و نیز در محیط خانوادگی به کار برد تا کودکان و اطرافیان آنها بتوانند از نتایج این مداخلات درمانی بهره مند شوند. اگر چه بر روی روش های درمانی تیک پژوهش هایی صورت گرفته است، اما تا کنون پژوهشی مبنی بر اثربخشی وارونه سازی عادت بر روی سه متغیر شدت، پیچیدگی و تداخل سندرم تورت و تیک های حرکتی انجام نشده است. لذا بدیع و تازه بودن این پژوهش به خوبی اهمیت و ضرورت آن را توجیه می کند.
۴-۱ اهداف پژوهش
هدف کلی :
تعیین اثر بخشی آموزش فنون وارونه سازی عادت در کودکان مبتلا به سندرم تورت و تیک های حرکتی .
اهداف اختصاصی :
۱٫تعیین اثربخشی فنون وارونه سازی عادت بر کاهش شدت سندرم تورت.
۲٫تعیین اثربخشی فنون وارونه سازی عادت بر کاهش فراوانی سندرم تورت.
۳٫تعیین اثربخشی فنون وارونه سازی عادت بر کاهش پیچیدگی سندرم تورت.
۴٫تعیین اثربخشی فنون وارونه سازی عادت بر کاهش تداخل سندرم تورت.
۵٫تعیین اثربخشی فنون وارونه سازی عادت بر کاهش شدت تیک حرکتی سر و صورت.
۶٫تعیین اثربخشی فنون وارونه سازی عادت بر کاهش فراوانی تیک حرکتی سر و صورت.
۷٫تعیین اثربخشی فنون وارونه سازی عادت بر کاهش پیچیدگی تیک حرکتی سر و صورت.
۸٫تعیین اثربخشی فنون وارونه سازی عادت بر کاهش تداخل تیک حرکتی سر و صورت.
۵-۱ فرضیه ها و سوالات پژوهش
فرضیه نخست : آموزش فنون وارونه سازی عادت باعث کاهش فراوانی سندرم تورت می شود.
فرضیه دوم: آموزش فنون وارونه سازی عادت باعث کاهش فراوانی تیک حرکتی سر و صورت می شود.
سوال نخست: آیا آموزش فنون وارونه سازی عادت باعث کاهش شدت سندرم تورت می شود ؟
سوال دوم: آیا آموزش فنون وارونه سازی عادت باعث کاهش شدت تیک حرکتی سر و صورت می شود؟
سوال سوم: آیا آموزش فنون وارونه سازی عادت باعث کاهش پیچیدگی سندرم تورت می شود؟
سوال چهارم: آیا آموزش فنون وارونه سازی عادت باعث کاهش پیچیدگی تیک حرکتی سر و صورت می شود؟
سوال پنجم: آیا آموزش فنون وارونه سازی عادت باعث کاهش تداخل سندرم تورت می شود؟
سوال ششم: آیا آموزش فنون وارونه سازی عادت باعث کاهش تداخل تیک حرکتی سر و صورت می شود؟
۶-۱متغیر های پژوهش
۱-۶-۱ متغیر مستقل
۱-۱-۶-۱ فنون وارونه سازی عادت
۲-۶-۱ متغیر های وابسته
۱-۲-۶-۱ فراوانی سندرم تورت و تیک حرکتی سر و صورت
۲-۲-۶-۱ شدت سندرم تورت و تیک حرکتی سر و صورت
۳-۲-۶-۱ پیچیدگی سندرم تورت و تیک حرکتی سر و صورت
۴-۲-۶-۱ تداخل سندرم تورت و تیک حرکتی سر و صورت
۷-۱ تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرها
۱-۷-۱ تعاریف مفهومی متغیرها
۱-۱-۷-۱ فنون وارونه سازی عادت
فنون وارونه سازی عادت یک روش درمانی مبتنی بر مدل رفتاری در درمان تیک ها است که توسط آزرین و نان(۱۹۷۳) مطرح شد. این روش یک مداخله چند مرحله ای است و شامل پنج مرحله آموزش آگاهی ، آموزش تن آرامی ،آموزش یادگیری پاسخ متضاد ،آموزش ایجاد انگیزه و آموزش تعمیم دهی می شود (ماتهوو ، مایکل و داگلاس ،۲۰۱۴).
در آموزش آگاهی ،افراد از سوی درمانگر راجع به جزئیات رفتارهایی که هدف درمان هستند اطلاعات بیشتری کسب می کنند . مرحله تن آرامی به معنای ایجاد تغییر در تمامی عضلات بدن شامل انقباض و انبساط، به منظورکاهش تنش است. در مرحله یادگیری پاسخ متضاد ،افراد مبتلا به اختلال، رفتارهایی را یاد می گیرند که مخالف با رفتار هدف در درمان است . بخش اصلی آموزش انگیزه که حمایت اجتماعی را شامل می شود ، به معنای همکاری اعضای خانواده ،دوستان و سایر افرادی می شود که می توانند حامیان و مشوق های خوبی برای افراد تحت درمان باشند و آموزش تعمیم دهی به این معناست که فرد بعد از شناخت ماهیت تیک ها خود را قادر به کنترل آنها بداند و در موقعیت های مختلف آن را به کار گیرد (کارینا،جان،اینار و ناوجت ،۲۰۱۱).
۲-۱-۷-۱ شدت۱
منظور از شدت تیک قدرت بروز رفتارهای دال بر تیک می باشد. در پایین ترین سطح تیک ها قابل دیدن و شنیدن نیستند و قدرت کمتری از اعمال ارادی دارند اما در سطح خفیف و متوسط قوی تر از اعمال ارادی هستند اما فقط گاهی توجه افراد به آن جلب می شود .
۱- Intensity
در سطح برجسته و شدید تیک ها خصوصیات اغراق آمیزی دارند و توجه افراد به راحتی به آنها جلب می شود(استورچ ، مورفی،جفکن۱،ساجید۲ ، آلن۳ و همکاران، ۲۰۰۵).
۳-۱-۷-۱ فراوانی۴
فراوانی به معنای تعداد هر نوع رفتاری که دال بر تیک داشته باشد است. به این معنا که یا هیچ رفتاری وجود ندارد و یا به ندرت اتفاق می افتد. این نوع رفتارها گاهی به صورت ورزانه و گاهی به طور مکرر اتفاق می افتند. همچنین این رفتارها می توانند همیشه در تمام اوقات روز وجود داشته باشند (استورچ و همکاران، ۲۰۰۵).
۴-۱-۷-۱ پیچیدگی۵
در مراحل ابتدایی تیک ها خصوصیات ساده ای دارند مانند ناگهانی و کوتاه بودن . در مراحل میانی هدفمند تر و ادامه دار می شوند و در بالاترین سطح تیک ها به صورت هماهنگ رخ داده و مخفی نگه داشتن آنها دشوار است و به صورت آشکاری غیر معمول تشخیص داده می شود (استورچ و همکاران، ۲۰۰۵).
۵-۱-۷-۱ تداخل۶
منظور از تداخل میزان مداخله رفتارهای دال بر تیک در جریان گفتار و رفتار فرد می باشد. در سطوح ابتدایی تیک ها جریان گفتار و رفتار را قطع نمی کنند اما در سطح متوسط به صورت مکرر این قطعی جریان گفتار و رفتار اتفاق می افتد . همچنین در سطوح نهایی تیک ها علاوه بر قطعی مکرر گفتار و رفتار ، اعمال مورد انتظار یا برقراری ارتباط را نیز قطع می کنند (استورچ و همکاران، ۲۰۰۵).

 

 

Geffken 6- Interference

Sajid

Allen

frequency

Complexity

۶-۱-۷-۱ سندرم تورت