– امتیاز انحصاری؛ حق استفاده انحصاری از یک فنآوری و یا امتیاز انحصاری تولید کالا یا کالاهای معین مسبب این علل هستند.
– اقدام برای کسب تسلط بر منابع استراتژیک و اساسی؛ کنترل بر مواد اولیه از این مورد است.
– عرضه کالا به بازار با بستهبندی و طرحهای مختلف (خداداد کاشی و نهاوندیان، ۱۳۷۹: ۷۲-۶۷).
در تعریف منشا و علل بروز موانع ورود اختلاف نظر بین دانشمندان وجود دارد. در ادامه به دو نوع دستهبندی در این مورد اشاره میشود.
۳-۵-۱-۳٫ موانع ورود ساختاری
موانع ساختاری ورود به بازار عمدتأ به شرایط اصلی صنعت از قبیل هزینه و تقاضا مربوط می‌گردد. این موانع از اقدامات بنگاه های حاضر در صنعت حاصل نمیشود؛ بلکه از ویژگیهای ذاتی صنعت است. در مقابل، موانع ورود استراتژیک به موانعی هستند که حاصل اقدامات آگاهانه بنگاه های حاضر در صنعت جهت دشوار نمودن ورود بنگاه های جدید به بازار میباشد. موانع ورود ساختاری بیشتر از مزیت هزینهای بنگاه های موجود در صنعت بر بنگاه های داوطلب برای ورود نشات میگیرد (لیپکزنسکی، ویلسن و گادارد ، ۲۰۰۵: ۲۸۶-۲۷۹).
برخی از موانع ورود ساختاری عبارتند از:
– صرفههای مقیاس: این صرفه اشاره به کاهش هزینه متوسط تولید دارد که در نتیجه افزایش مقیاس تولید بنگاه حاصل میگردد. با کاهش در هزینه، بنگاه میتواند محصول خود را با قیمت پایینتری بفروشد. وجود صرفههای مقیاس وسیع یا ایجاد مزیت هزینهای برای بنگاه‌های داوطلب ورود به عنوان نوعی مانع ورود تلقی میگردد. برای اندازه گیری شدت این مانع ورود میتوان از نسبت عدم مزیت هزینهای[۷۲] (CDR) استفاده نمود. این نسبت در ادامه بحث معرفی میشود.
– صرفههای یادگیری: صرفه با کاهش هزینه متوسط تولید و ایجاد مزیت هزینهای برای بنگاه های حاضر در مقابل بنگاه های داوطلب، یک مانع ورود تلقی میشود.
– هزینه های غیر قابل بازگشت[۷۳]: هزینه های غیر قابل بازگشت هزینه هایی هستند که پس از ورود، چنانچه بنگاه قصد خروج از بازار را داشته باشد، نمیتواند آنها را به طور کامل باز پس گیرد. از جمله هزینه هایی که ماهیت غیر قابل بازگشت دارند هزینه های تبلیغات و هزینه های مربوط به خرید تجهیزات تخصصی میباشد که بنگاه نمیتواند در صورت خروج مبالغ صرف شده بابت این هزینه ها را باز پس گیرد. بنابراین چون هزینه‌های غیر قابل بازگشت، خروج بنگاه های داوطلب ورود به بازار را بسیار پرهزینه می‌کند به عنوان مانعی برای ورود این بنگاه ها محسوب میگردد.
– کنترل نهاده کلیدی: گاهی بعضی بنگاه های حاضر در صنعت مالکیت و یا کنترل برخی نهاده های کلیدی در تولید محصول را در اختیار دارند. این بنگاه ها میتوانند مانع دسترسی بنگاه های جدید به این نهاده های کلیدی گردند و مانع ورود ایجاد کنند.
– قوانین و مقررات دولت: مانع ورود ساختاری دیگر مربوط است به قوانین و مقررات ناظر بر امکان حضور رقبای داخلی و خارجی در بازار. این مقررات برای رقبای داخلی معمولأ به صورت مقررات ناظر بر کسب مجوزهای مختلف صنعتی و بهداشتی برای ورود به بازار است. برای رقبای خارجی این مقررات معمولأ به صورت مقررات ناظر بر واردات کالاها است که مهم‌ترین عامل در این زمینه تعرفههای گمرکی است. یکی از روش های محاسبه میزان این نوع از موانع ورود استفاده از معیارهای نشان دهنده حجم نسبی واردات به صنعت است. به عنوان مثال شاخص نفوذ واردات[۷۴] نشان دهنده میزان باز بودن بازار بر روی رقبای خارجی است. این شاخص نشان دهنده نسبت واردات به مصرف داخلی (کل فروش بنگاه های داخلی منهای صادرات به علاوه واردات) است. هر چه میزان شاخص نفوذ واردات بزرگتر باشد، نشان دهنده آن است که موانع ورود برای رقبای خارجی در این بازار کمتر است.
۳-۵-۱-۴٫ موانع ورود استراتژیک[۷۵]
موانع ورود استراتژیک به موانعی اطلاق میگردد که در نتیجه اقدامات آگاهانه بنگاه های حاضر در بازار جهت منصرف ساختن بنگاه های داوطلب ورود به بازار ایجاد میگردد. منشا این موانع، اقدامات بنگاه های حاضر جهت دشوار نمودن ورود به بازار است. قیمتگذاری حدی[۷۶] (تعیین قیمت کمتر از هزینه متوسط بنگاه های داوطلب ورود با هدف انصراف ورود به صنعت) و قیمت‌گذاری غارتگرانه[۷۷] (با هدف ورشکست نمودن برخی از رقبا و خروج آنها از صنعت) از اقدامات استراتژیکی بنگاه های حاضر در صنعت میباشد (لیپکزنسکی، ویلسن و گادارد ، ۲۰۰۵: ۲۹۱-۲۸۶).
انتظار بر این است که ورود به بازار در صنایع رشد کننده و خروج از بازار در صنایع رو به زوال انجام پذیرد. هر چند بسیاری از صنایع با ورود و خروج همزمان مشخص شدهاند. دو ویژگی صنایع با ورود و خروج همزمان را به وجود میآورد؛ اول، بنگاه ها ناهمگن یا غیریکنواخت هستند؛ و دوم، آیندهنگریشان (مصرفکنندگان بالقوه) در طول زمان تغییر میکند (بلفلام و پیتز، ۲۰۱۰: ۹۷).
۳-۶٫ تفاوت محصول
تفاوت محصول از دیگر عوامل موثر بر ساختار بازار است. در ساختار رقابت کامل تفاوت محصول وجود ندارد؛ اما در سایر ساختارها معمولاً تفاوت محصول وجود دارد. تفاوت محصول به موقعیتی اشاره دارد که چند کالا یا محصول از دید مصرفکنندگان جانشین بسیار نزدیک برای یکدیگر باشند، اما جانشین کامل یکدیگر نیستند. در این شرایط مصرف‌کنندگان به دلیل وجود تنوع محصولات دارای قدرت انتخاب هستند. تفاوت از دیدگاه مصرفکننده ممکن است به دلیل کیفیت متفاوت محصولات باشد و یا به دلیل طرح و شکل ظاهری متفاوت آنها باشد. خدمات پس از فروش نیز میتواند محصولات یک بنگاه را از محصولات رقبا متمایز کند. تفاوت محصول یکی از زمینه های رقابت غیر قیمتی میان بنگاه ها در یک بازار میباشد. بنگاه ها جهت ارتقای قدرت بازاری خود و در نهایت افزایش سودآوری سعی در متمایز نمودن محصولات خود از محصولات رقبا مینمایند.
در این بخش به بررسی عامل تبلیغات میپردازیم؛ زیرا در بازارهایی که تفاوت محصول وجود دارد، بخش مهمی از هزینه های فروش بنگاه را هزینه تبلیغات تشکیل می‌دهد. از جمله روش های متداولی که بنگاه ها جهت متمایز نمودن محصولات خود از رقبا از آن استفاده می‌کنند، تبلیغات است. اکثر محققین جهت اندازه گیری درجه تفاوت محصول در صنایع مختلف از شدت تبلیغات[۷۸] استفاده میکنند؛ زیرا سایر روش های ایجاد تفاوت محصول مانند کیفیت را به سختی میتوان کمی نمود. اغلب برای اندازه گیری میزان تفاوت محصول در صنایع مختلف از نسبت هزینه های تبلیغاتی به فروش (شدت تبلیغات) استفاده میشود.
۳-۶-۱٫ تبلیغات
تبلیغات یکی از متغیرهای مهم رفتاری بازار میباشد که میتواند بر ساختار و عملکرد بازار تاثیر داشته باشد. به طوریکه تبلیغات میتواند بر سود اقتصادی (جنبه عملکردی) بنگاه تبلیغ کننده اثرگذار باشد و همچنین میتواند با افزایش تمرکز (جنبه ساختاری) به انحصارات دامن زده یا با کاهش تمرکز، رقابت را افزایش دهد.
عکس مرتبط با اقتصاد
برخی اقتصاددانان تبلیغات را برای اقتصاد کشور مفید و لازم و برخی دیگر آن را صرفاً اتلاف منابع اقتصادی کشور میدانند. اگر مصرفکنندگان به تبلیغات واکنش نشان ندهند، بنگاه ها از آن استفاده نخواهند کرد. بنابراین علت واکنش مصرفکنندگان به تبلیغات را میتوان در سه دیدگاه زیر یافت. از جمله دیدگاه های مطرح در این زمینه، دیدگاه اطلاعاتی[۷۹]، ترغیبی[۸۰] و تکمیلی[۸۱] نام دارد.
بر اساس دیدگاه اطلاعاتی مادامی که تبلیغات منبعی برای کسب اطلاعات باشد، مفید و لازم است؛ اما چنانچه تبلیغات صرفاً وسیلهای برای ترغیب مصرفکنندگان به مصرف نوع خاصی از کالا باشد، تبلیغات فقط اتلاف منابع اقتصادی کشور تلقی می گردد. لذا برخی تبلیغات را موجب ارتقای سطح اطلاعات مصرفکنندگان درباره محصولات میدانند، که این باعث افزایش میزان رقابت در بازار میشود. رقابت بیشتر اگر موجب افزایش اطلاعات گردد، موجب افزایش رفاه مصرفکنندگان و در نهایت جامعه خواهد شد. بنابراین برخی تبلیغات را امری سودمند برای کل اقتصاد کشور میدانند.
دیدگاه اطلاعاتی اشاره میکند بر اینکه تبلیغات به مصرفکنندگان اجازه میدهد که تصمیم آگاهانه بهتری اتخاذ کنند. اگر مصرفکنندگان از ماهیت یک محصول آگاه شوند، تابع تقاضا به کشش بیشتر متمایل میشود که این پدیده باعث افزایش رقابت و رفاه اجتماعی میشود (بلفلام و پیتز، ۲۰۱۰: ۱۳۶).
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
برخی دیگر معتقدند تبلیغات فقط موجب ترغیب مصرفکنندگان برای مصرف نوع خاصی از محصولات و یا به طور کلی مصرف بیشتر میگردد. و لذا تبلیغات تنها موجب اتلاف منابع اقتصادی کشور میشود. طرفداران این دیدگاه اعتقاد دارند تبلیغات از طریق افزایش درجه تفاوت محصول ساختار بازارها را به سمت انحصار بیشتر سوق میدهد و این امر به معنای دور شدن از وضعیت کارای اقتصادی (رقابت کامل) میباشد. بر این اساس برخی معتقدند تبلیغات موجب کاهش رفاه مصرفکنندگان و در نهایت کاهش رفاه اجتماعی میگردد. این دیدگاه اشاره میکند بر اینکه تبلیغات، تقاضا را کم کشش میکند؛ به طوری که مصرفکنندگان به محصول وفادارتر میشوند و بنابراین قیمت محصول بالاتر میرود و ممکن است ورود به صنعت را مشکل سازد (بلفلام و پیتز، ۲۰۱۰: ۱۳۶).
در نهایت در دیدگاه سوم عقیده بر این استوار است که تبلیغات برای محصول تبلیغ شده، تکمیلکننده (مکملی) است. در این دیدگاه تبلیغات اولویتهای مصرفکننده را تغییر نمیدهد و اهمیتی به جنبه اطلاعاتی تبلیغات نمیدهد که آیا باعث انتقال اطلاعات میشود یا نه. چیزی که اینجا اهمیت دارد این است که تبلیغات به عنوان یک نشانه و دلیل در تابع مطلوبیت مصرفکننده وارد شده است.
این دیدگاه جایی در وسط دو دیدگاه بالا دارد؛ به گونهای که تبلیغات به طور عمده غیر آگاهی دهنده به نظر میرسد، اما با این وجود ممکن است برای مصرفکنندگان سودمند باشد و مفاهیم آن برای تخصیص بازار با دیدگاه ترغیبی مشابه است (بلفلام و پیتز، ۲۰۱۰: ۱۳۶).
۳-۶-۲٫ شدت تبلیغات و ساختار بازار
مطالعات تجربی نشان میدهد که شدت تبلیغات در بازارها یکسان نمیباشد. این موضوع مورد توجه بسیاری از اقتصاددانان قرار گرفته است و آنها تلاش نمودهاند تا علل وجود این پدیده را بیان کنند. برای مقایسه میزان شدت تبلیغات میان بازارها معمولاً از نسبت هزینه های تبلیغاتی به ارزش فروش استفاده میشود. برخی از اقتصاددانان تفاوت در شدت تبلیغات را ناشی از تفاوت در ساختار بازارها میدانند. این گروه از اقتصاددانان مدعی هستند که بر اساس یافته های تجربی شدت تبلیغات در ساختار انحصار چندجانبه در بالاترین حد خود قرار دارد. شدت تبلیغات در ساختار انحصاری کمتر و در ساختار رقابتی در حداقل خود قرار میگیرد.
ساتن (۱۹۷۴)، ارتباط بین تبلیغات، تمرکز صنعتی و رقابت را بررسی کرده است. وی در مطالعات خود نشان داد که در مجموعه صنایع کالاهای مصرفی، ارتباط بین شدت تبلیغات و تمرکز به شکل U معکوس میباشد. به طوریکه شدت تبلیغات با افزایش میزان تمرکز صنعتی افزایش مییابد و به حداکثر خود میرسد، سپس روند نزولی خود را شروع میکند به نحوی که در ساختار انحصار کامل معمولاً شاهد حجم قابل توجهی از تبلیغات نیستیم. لذا شدت تبلیغات در صنایع تقریباً متمرکز، بیشترین و در صنایع با تمرکز بالا، کمترین میباشد. نتایج مطالعات ساتن برای سیاستهای ارتقا رقابت مفید است.
دلایل زیر برای بالا بودن شدت تبلیغات در ساختار انحصار چندجانبه مطرح شده است.
– بنگاه ها معمولاً در ساختار انحصار چند جانبه از رقابت قیمتی اجتناب میکنند و لذا از تبلیغات برای رقابت با یکدیگر استفاده مینمایند.
– در ساختار انحصار چندجانبه نسبت به سایر ساختارها معمولاً کالاهای جدید بیشتری به بازار معرفی میگردد که نیاز بیشتر تبلیغات را جهت اطلاع رسانی به مصرفکنندگان ایجاد مینماید.
– سطوح بالای تمرکز در بازار معمولاً انگیزه بنگاه های مسلط را برای تبلیغات در جهت ایجاد مانع برای ورود بنگاه های جدید افزایش میدهد.
۳-۶-۳٫ تاثیر تبلیغات بر ساختار بازار
میتوان گفت که رابطه تبلیغات و ساختار بازار دو طرفه است و هر دو بر هم اثر متقابل دارند. تبلیغات عمدتاً از دو طریق بر ساختار بازار اثر میگذارد؛ یکی از طریق اثرگذاری بر میزان تمرکز و دیگری از طریق اثرگذاری بر موانع ورود. در بیان نحوه اثرگذاری تبلیغات بر تمرکز صنعتی میتوان گفت که تبلیغات به عنوان یکی از اقلام هزینهای بنگاه میتواند از صرفههای مقیاس بهرهمند گردد. در شرایطی که تبلیغات یکی از اجزای مهم هزینهای بنگاه باشد بهره‌گیری از صرفههای مقیاس در تبلیغات موجب میگردد تا مقیاس کارای بنگاه (MES)، در سطوح بالاتری از تولید قرار گیرد.
اثر دیگر تبلیغات بر افزایش تمرکز صنعتی این است که اغلب تبلیغات انجام شده از سوی بنگاه های بزرگ که حجم تولید و توزیع گستردهتری دارند، مؤثرتر از تبلیغات بنگاه‌های کوچک میباشد.
از طرفی دیگر چون انتظار میرود تبلیغات بنگاه های بزرگ اثر بخشتر باشد، تبلیغات باعث رشد بیشتر برای بنگاه های بزرگ میشود؛ لذا تمرکز افزایش مییابد. بنابراین انتظار میرود تبلیغات موجب افزایش تمرکز صنعتی گردد که این امر نهایتاً به معنای اثرگذاری تبلیغات بر ساختار بازار است. تبلیغات علاوه بر اثرگذاری بر تمرکز صنعتی با اثرگذاری بر موانع ورود به بازار نیز میتواند ساختار بازار را تحت تاثیر خود قرار دهد. تبلیغات به عنوان هزینهای که بنگاه‌های داوطلب ورود به بازار باید جهت ورود متحمل آن شوند، امر ورود را دشوارمیکند. از طرف دیگر هزینه های تبلیغات دارای ماهیت هزینه های غیر قابل بازگشت میباشد که این امر ریسک ورود به بازار را برای بنگاه های داوطلب ورود افزایش میدهد. لذا تبلیغات باعث افزایش تمرکز و موانع ورود بیشتر میشود.
۳-۶-۳-۱٫ تبلیغات و صرفههای مقیاس تولید
در کوتاهمدت تبلیغات موجب انتقال منحنی هزینه متوسط بنگاه به بالا میشود که این انتقال منحنی به بالا به اندازه هزینه تبلیغات برای هر واحد محصول خواهد بود. از طرف دیگر تبلیغات میتواند موجب افزایش فروش و تولید بنگاه گردد که این امر امکان بهرهگیری از صرفههای مقیاس تولید را برای بنگاه مهیا مینماید.
البته چنانچه اندازه مقیاس بنگاه بهینه باشد، یعنی میزان تولید بنگاه در نقطه حداقل منحنی هزینه متوسط بلندمدت قرار داشته باشد تبلیغات نمیتواند موجب فراهم نمودن شرایط برای بهرهگیری بیشتر از صرفههای مقیاس تولید گردد. بهرهگیری از صرفه‌های مقیاس تولید اگرچه میتواند به عنوان انگیزهای برای تبلیغات مطرح گردد اما لازم است بنگاه جهت اتخاذ تصمیم درست اطلاعات کافی از شکل منحنی هزینه متوسط بلندمدت و موقعیت جاری خود داشته باشد، در غیر این صورت ممکن است تبلیغات نتواند مزیت هزینهای بنگاه را بهبود بخشد (لیپکزنسکی، ویلسن و گادارد ، ۲۰۰۵: ۴۷۳).
۳-۶-۴٫ هزینه های ثابت و غیر قابل بازگشت[۸۲]
تابع هزینه عموماً به شکل مجموع هزینه های ثابت و هزینه های متغیر در نظر گرفته می‌شود. بنگاه ها در ابتدا و برای شروع کار خود و ورود به صنعت با هزینه های ثابت مواجه و متحمل پرداخت آن میشوند. در این باب میتوان هزینه های اولیه ورود (هزینه های تاسیسی)[۸۳] و حتی هزینه های غیر قابل بازگشت را جزء هزینه های ثابت دانست. این هزینه های ثابت بر سطح سود بنگاه اثر میگذارند؛ ولی از آن تاثیر نمیپذیرند.
در کنار هزینه های ثابت، بنگاه ها گاهگاهی متحمل هزینه های ابتدایی میشوند؛ مثل هزینه ورود به یک بازار جغرافیایی جدید، و یا وقتی صاحبان بنگاه تصمیم بگیرند خط تولیدشان را گسترش دهند. این هزینه ها یک بار خسارت به بار میآورند و اغلب به طور کامل برگردانده نمیشوند، وقتی که تصمیم صاحبان بنگاه با شکست مواجه شود. قسمتی از هزینه ها که نمی‌توانند دوباره به دست بیایند را هزینه غیر قابل بازگشت بنگاه مینامند. هزینه های غیر قابل بازگشت به دو صورت برونزا و درونزا میباشد. از نقطه نظر بنگاه اغلب حالت برونزای آن در نظر گرفته میشود. بعضی مواقع این هزینه ها توسط دولت تعیین و گمارده میشوند؛ مثلاً نیاز به داشتن مجوز یا پروانه برای یک موسسه بازرگانی معین که مجوز آن را دولت صادر میکند. در مواردی دیگر هزینه های غیر قابل بازگشت توسط تصمیمات بنگاه هایی که از قبل در بازار فعال بودهاند مشخص میشود. برای مثال بنگاه های جدید ممکن است ناچاراً برای به دست آوردن شهرت و معروفیت به تبلیغات و دیگر اقدامات بازاریابی مجبور شوند تا مصرفکنندگان را متقاعد به استفاده از محصولاتشان کنند. لذا هزینه های غیر قابل بازگشت برای توضیح دادن و روشن کردن شکل بازارهای رقابتی ناقص مهم هستند و بنگاه ها باید آن را دقیقاً مورد توجه قرار دهند (بلفلام و پیتز، ۲۰۱۰: ۱۵).
روشن شدن تفاوت میان هزینه های غیر قابل بازگشت برونزا و درونزای صنایع و تجزیه و تحلیل کردن اینکه چگونه اندازه بازار بر تمرکز بازار تاثیر میگذارد سوالی است که پس از تشریح آن به پاسخش میرسیم؛ لذا در ابتدا لازم است تعریف هزینه های غیر قابل بازگشت برونزا و درونزا[۸۴] آورده شود.
۳-۶-۴-۱٫ هزینه های غیر قابل بازگشت برونزا
همانطور که در بالا گفته شد هزینه های غیر قابل بازگشت در صنعت به دو صورت برونزا و درونزا تقسیمبندی شدهاند. بنگاه ها جهت وارد شدن به صنعت، مجبور به پرداخت هزینه ثابت اولیه ورود (هزینه تاسیسی) هستند که الزاماً نمیتوانند به هنگام خروج از بازار آنها را به دست بیاورند. این هزینه ثابت اولیه ورود ، هزینه غیر قابل بازگشت برونزا نامیده می‌شود. این هزینه از آن جهت برونزا نامیده میشود که تعیین مقدار آن در مدل تا حد زیادی تحت کنترل و تصمیم بنگاه نمیباشد. ماشینآلات تخصصی رو میتوان به عنوان مثالی از هزینه اولیه ورود برای بنگاه نام برد.
۳-۶-۴-۱-۱٫ هزینه های غیر قابل بازگشت برونزا و تمرکز صنعتی
هزینه ثابت اولیه ورود که همان هزینه غیر قابل بازگشت برونزا است با تعداد بنگاه های صنعت رابطه معکوسی دارد، به طوریکه کاهش هزینه ثابت اولیه ورود، باعث افزایش تعداد بنگاه ها میشود و افزایش تعداد بنگاه ها نیز افزایش اندازه بازار را در پی دارد و نهایتاً به کاهش تمرکز صنعتی منجر میگردد. در حالت حدی وقتی هزینه ثابت اولیه ورود (هزینه غیر قابل بازگشت برونزا)، به صفر میل میکند، تعداد بنگاه ها و اندازه بازار به سمت بینهایت متمایل میشود و تمرکز نیز به سمت صفر میل میکند. لذا در صنایعی با هزینه غیر قابل بازگشت برونزا، تمرکز صنعتی کاهش پیدا میکند و به صفر نزدیک میشود هنگامیکه اندازه بازار افزایش یابد. بنابراین میتوان رابطه مستقیمی بین تمرکز صنعتی و هزینه های غیر قابل بازگشت برونزا متصور بود (بلفلام و پیتز، ۲۰۱۰: ۹۱).
در خصوص نحوه ارتباط بین تمرکز، اندازه بازار و هزینه های اولیه ورود ساتن(۱۹۹۱) بیان میکند که صرفاً تا زمانیکه هزینه های ثابت اولیه ورود (تأسیسی) برای صنعت، مشخصاً برونزا هستند، یک ارتباط معکوس بین کران پایین تمرکز و اندازه بازار انتظار میرود (بهاتاچارا و بلوچ، ۲۰۰۰). اما در صورت درونزا در نظر گرفتن این هزینه ها، به طور قاطع نمیتوان راجب به فرم تابعی و ارتباط بین اندازه بازار و تمرکز نظر داد.
۳-۶-۴-۲٫ هزینه های غیر قابل بازگشت درونزا
پس از مشاهده تناقض بین تئوری اقتصادی هزینه غیر قابل بازگشت برونزا و مشاهدات عملی و تجربی، نیاز به ایجاد تئوری جدیدی در این خصوص مطرح شد که این تئوری جدید و مشاهدات تجربی مطابق و موافق هم باشند. تئوری جدید با عنوان هزینه های غیر قابل بازگشت درونزا شکل گرفت و فرض کرد که هزینه های ثابت اولیه ورود تا حدی درونزا هستند. ساتن (۱۹۹۱) در این باره پیشنهاد کرد که برای تمرکز حد (کران) پایینی در نظر گرفته شود که این حد عدد ثابتی مخالف صفر و مثبت است.
در هزینه های غیر قابل بازگشت درونزا بر خلاف هزینه های غیر قابل بازگشت برونزا، تعیین مقدار آن در مدل تا حد زیادی تحت تصمیم و کنترل بنگاه ها میباشد. تبلیغات، تحقیق و توسعه (R & D) و بهبود نوآوری و تکنولوژی از این نوع هزینه ها هستند (بلفلام و پیتز، ۲۰۱۰: ۹۲).
۳-۶-۴-۲-۱٫ هزینه های غیر قابل بازگشت درونزا و تمرکز صنعتی
در بازارهایی با هزینه های غیر قابل بازگشت درونزا، حتی هنگامیکه اندازه بازار بدون حد و مرز رشد پیدا میکند، یک کران مثبت اکید برای تعداد بنگاه ها وجود دارد که تعداد بنگاه ها از حد معینی افزایش پیدا نمیکند و همچنین وجود این کران باعث میشود که تمرکز صنعتی نیز از حد معینی کاهش نیابد. ساتن پس از تایید این تئوری، ادعا میکند که یک رابطه تابعی بین اندازه بازار و تمرکز وجود ندارد. بنابراین در صنایع با هزینه های غیر قابل بازگشت درونزا، یک کران پایین تمرکز وجود دارد که حتی با افزایش اندازه بازار و تعداد بنگاه ها، تمرکز به عدد ثابت مثبتی میل میکند (بلفلام و پیتز، ۲۰۱۰: ۹۵).
۳-۷٫ ضریب تعدیل
ضریب تعدیل و سرعت آن با توجه به نقشش در بررسی پویایی تمرکز صنعتی که تغییر و تحول تمرکز نسبت به گذر زمان را نشان میدهد، ضرورت و اهمیت ویژهای مییابد. تغییر کردن سرعت تعدیل یک جنبه مهم و تعیین کننده از عملکرد و کارایی اقتصادی است. در باب ضریب تعدیل در بحث حاضر، اقتصاددانان صنعتی عموماً این ضریب را به لحاظ عددی بین صفر و یک در نظر گرفتهاند که در حالت حدی صفر بودن ضریب، متغیر وابسته تحققیافته با متغیر وقفه‌ای خودش برابر میشود؛ و در حالت حدی یک، تعدیل کامل رخ داده و متغیر وابسته تحقق یافته با متغیر بلندمدت و یکنواخت برابر میشود. در صورت اختصاص ضریب بین صفر و یک، تعدیل ناقص ایجاد شده و بستگی به مقدار عددی ضریب، سرعت تعدیل به سمت وضعیت بلندمدت معین میشود. هر چه این عدد به یک نزدیکتر باشد، تعدیل وضعیت تحققیافته و بلندمدت با سرعت بیشتری همراه خواهد بود؛ این وضعیت نشان دهنده این است که اختلاف بین حالت بلندمدت و تحققیافته زیاد بوده و جهت نیل به حالت مطلوب نیاز به سرعت بیشتر است. این شرایط معمولاً در کشورهای کمتر توسعه یافته صنعتی مشاهده میشود. سرعت تعدیل آهسته و کند در برابر تکنولوژی جدید، ترکیبات جدید بنگاه ها و بازارهای نوین، میتواند تلفات وخسارات قابل توجهی در تولید بالقوه و رقابتی شدن بین المللی را نتیجه دهد. از این رو اهمیت محاسبه و معین کردن سرعت تعدیل جزیی روشن میگردد تا بتوان پاسخگوی وضعیتهای مختلف صنعت با توجه به اندازه سرعت تعدیل بود. در این مطالعه ضریب تعدیل به دو صورت ثابت و متغیر در نظر گرفته میشود؛ لذا در ادامه محاسبه و برآورد سرعت تعدیل جزیی در حالت ثابت و متغیر در کل صنایع و سپس در فرمهای زیر مجموعهای صنایع ارائه میشود.
۳-۷-۱٫ ضریب تعدیل ثابت و متغیر
اقتصاددانان دو نوع ضریب تعدیل ثابت و متغیر را برای مدلها در نظر گرفتهاند. ضریب تعدیل ثابت به این معناست که در تمامی صنایع مورد بررسی، این ضریب عددی ثابت فرض شده است. لذا ضریب تعدیل ثابت حائز ارزشی یکسان و ثابت برای تمام صنایع بوده و تابعی از متغیرهای دیگر نمیباشد. به دلیل کاستیهایی که در ثابت فرض کردن ضریب وجود داشت، ضرورت ضریب تعدیل متغیر در صنایع مختلف شکل گرفت. گروسکی و همکاران[۸۵] (۱۹۸۷) در مطالعه خود برای سرعت تعدیل جزیی در صنایع مختلف نرخهای مختلف و متغیری را در نظر گرفتند. ایشان استدلال کردندکه نرخی که تمرکز را به سطح تعادلش تعدیل میکند باید به مشخصات و ویژگیهای صنعت وابسته باشد. بهگونهای که سرعت تعدیل جزیی را به فرم تابعی از متغیرهای مرتبط با صنعت در نظر گرفته و به یک مدل غیرخطی تعدیل رسیدند. آنها از رگرسیون حداقل مربعات سه مرحلهای غیرخطی ( NL 3SLS r)[86]، برای توضیح دادن تغییر تمرکز در یک نمونه از صنایع کارخانهای ایالات متحده برای ۴ سال ۱۹۶۷-۱۹۶۳ به سرعت تعدیل جزیی متغیر صنایع ۱۲۳/۰ رسیدند که تغییر قابل توجهی نسبت به حالت ثابت سرعت تعدیل در کل صنایع که عدد ۰۵۴/۰ بود، داشت. آنها اظهار کردند که محدود کردن نرخ تعدیل به یک مقدار ثابت (λ)، موجب کم برآوردی آن میگردد. لذا مشکل کم برآوردی و تورش رو به پایین ضریب تعدیل ثابت، باعث شد تا محققان به بررسی و محاسبه سرعت تعدیل جزیی متغیر در مطالعات خود بپردازند. در این پژوهش هر دو نوع ضریب تعدیل برآورد میشود.

۳-۸٫ ساختار الگو
در مطالعه حاضر جهت بررسی پویایی تمرکز صنعتی که همان اختلاف بین حالت یکنواخت (بلندمدت) و حالت تحققیافته تمرکز میباشد و تعیین سرعت تعدیل جزیی در حالت ثابت و متغیر در صنایع مختلف، از تحقیق بهاتاچارا و بلوچ[۸۷] با عنوان«پویاییهای تمرکز صنعتی در صنایع کارخانهای استرالیا»، استفاده شده است. در اینجا بررسی و آزمون مدلها به دو صورت نمونه کلی صنایع با ۹۴ صنعت و نمونه زیر مجموعه صنایع با ۴۷ صنعت، صورت میگیرد. شایان ذکر است در نمونه زیر مجموعهای صنایع که شامل ۴۷ صنعت میباشد، تقسیمبندی به دو حالت تمرکز بالا و پایین و همچنین شدت تبلیغات بالا و پایین مدنظر است. برآورد و تخمین مدل تقسیمبندی صنایع در حالت تمرکز بالا و پایین صرفاً جهت مقایسه با حالت کلی صنایع و مشخص شدن سرعت تعدیل جزیی در فرم زیر مجموعهای میباشد؛ در حالیکه تخمین مدل تقسیمبندی صنایع در حالت شدت تبلیغات بالا و پایین در جهت بررسی نظریه‌های اقتصادی مربوط به هزینه های غیر قابل بازگشت (هزینه های اولیه ورود) برونزا و درونزا و به طور خاص نظریه ساتن در این زمینه را مورد توجه قرار میدهد. لذا نتایج مدل در حالت شدت تبلیغات بالا و پایین بااهمیتتر و مطابق با مطالعات عملی و تجربی گذشته است.
با آزمون پویایی تمرکز در صنایع ایران در مقایسه با کشورهای توسعهیافته و پیشرفته صنعتی، میتوانیم تجربه های رشد اقتصادی سریعتر، نوپاتر، کوچکتر یک الگوی متمایز را در صنایع ببینیم. در خاتمه به بررسی شدت تبلیغات جهت آزمون کردن اثر درونزایی و برونزایی هزینه های تأسیس بنگاه بر ارتباط بین اندازه بازار و تمرکز میپردازیم.
بعد از معرفی و آشنایی با تمامی متغیرها و نحوه محاسبه آنها در ادامه، به آزمون و برآورد مدلهای مختلف میپردازیم؛ اما قبل از آزمون پویایی تمرکز صنعتی، ابتدا یک مدل تمرکز بلندمدت مطرح میشود. لازم به ذکر است برای تعیین فرم تابعی مدل، آزمون باکس- کاکس[۸۸] انجام داده شد و فرم لگاریتمی مدل مورد تایید قرار گرفت. آزمون جهت انتخاب مدل مناسب، دو مدل خطی و خطی- لگاریتمی[۸۹] را با هم مقایسه کرده و با بهره گرفتن از نتایج حاصله، میتوان مدل مناسب را انتخاب نمود.[۹۰]
به منظور آشنایی با تخمین مدل رگرسیون خطی قبل از ارائه مدلها، توضیحات مبانی اقتصادسنجی ضروری به نظر میرسد. مدل رگرسیون خطی زیر را در نظر میگیریم:
Yt = a + b Xt + Ut
که Xt متغیر توضیحی (مستقل)، Yt متغیر وابسته، Ut جمله اختلال یا خطا، و a و b هم پارامترهای مدل هستند که مقدار آنها را باید تخمین زد. اگر تخمینهای a، b و Yt را به ترتیب با α، β و Ŷt نشان دهیم، تخمین مدل عبارت خواهد بود:
Ŷt = α + β Xt
اختلاف بین مشاهده (Yt) و تخمین (Ŷt) را اصطلاحاً پسماند یا انحراف یا خطای تخمین گفته و با et نشان دادهاند؛ به طوریکه:
Ût = et = Yt – Ŷt s.t. E(et) = 0
معادلات فوق را میتوان به شکل زیر خلاصه کرد:
Yt = Ŷt + Ût
با توجه به استفاده مدل خطی- لگاریتمی در مطالعه، مدل به این صورت نوشته میشود:
Ln Yt = a0 + b Ln Xt + Ut داریمa0 = Ln a با فرض
اگر جمله اختلال تمام فروض کلاسیک را دارا باشد، به راحتی میتوان پارامترهای معادله فوق را با روش حداقل مربعات معمولی تخمین زد. فقط جهت برآورد a0 باید از α۰ آنتی لگاریتم گرفته شود. تخمین معادله خطی- لگاریتمی به شکل زیر است:
Ln Ŷt = α۰ + β Ln Xt
حسن دیگر استفاده از مدل لگاریتمی، رابطه نزدیک بین مفاهیم کشش و لگاریتم میباشد.

جهت دانلود متن کامل این پایان نامه به سایت jemo.ir مراجعه نمایید.

ب) توانایی بیان آشکار عقاید و افکار خود (مثل توانایی بیان باورهای مخالف و اتخاذ موضعی مشخص حتی اگر به لحاظ عاطفی انجام آن دشوار و باعث از دست رفتن امتیازی شود).
ج) تواناییی ایستادگی برای احقاق حقوق خود (مانند اجازه ندادن به دیگران که شما را اذیت کنند یا از شما امتیاز بگیرند).
افراد قاطع، کمرو و خجالتی نیستند، آنها می توانند احساساتشان را (اغلب به طور مستقیم بدون پرخاشگری و فحاشی ابراز کنند (بار – ان، ۱۹۹۷).
حرمت ذاتی[۲۹] (SR) :
حرمت ذات توانایی احترام به خود و پذیرش خود به عنوان شخصی اساساً خوب است. احترام به خود اصولاً قبول و دوست داشتن خود آن گونه که هستیم می باشد. پذیرش خود، توانایی پذیرش جنبه های مثبت و منفی و محدودیتها و قابلیت های خود است. مولفه مفهومی هوش هیجانی با احساسات کلی اینست، نیروی درونی، اعتماد به نفس، خودباوری و احساس کفایت نسبت به خود همراه است. اعتماد به خود و عزت نفس با خود باوری و مفهوم نسبتاً خوب رشد یافته هویت مرتبط است. شخص صاحب حرمت ذات احساس عدم کفایت و حقارت می کند (بار – اُن، ۱۹۹۷).
تصویر توضیحی برای هوش هیجانی
خودشکوفایی[۳۰] (SA) :
خودشکوفایی به توانایی شناخت توانمندی های بالقوه خود اشاره دارد. این بعد از هوش هیجانی تبیین جستجو برای غنا و معنی بخشیدن به زندگی است. تلاش برای شکوفا کردن توانایی های بالقوه خود که در بردارنده انجام فعالیت‌های مفرح و معنادار است و می تواند به معنای تلاش در همه عمر و فعالیت پرشور برای رسیدن به اهداف بلندمدت تعبیر شود. خودشکوفایی فرایندی مستمر و پویا برای کسب حداکثر رشد تواناییها و قابلیت ها و استعدادهاست. این مقیاس به تلاش مصرانه برای داشتن بهترین عملکرد و تلاش برای بهتر ساختن خود مربوط است. خودشکوفایی به حساس و توجه به خود وابسته است. (بار – ان، ۱۹۹۷).
استقلال (IN) :
استقلال عبارت است از توانایی خود هدایتگری و خودکنترلی در تفکر و عمل و قدم وابستگی عاطفی می باشد. افراد مستقل افرادی خود اتکا در برنامه ریزی و تصمیم گیری های مهم می باشند. به هر حال این افراد قبل از تصمیم گیری در جستجوی دیدگاه دیگران بر می آیند و به آنها توجه می کنند. مشورت با دیگران لزوماً نشانه وابستگی نیست. استقلال اساساً توانایی رفتار خودمختار در مقابل نیاز حفاظت و حمایت است. اشخاص مستقل از اتکا به دیگران برای برآوردن نیازهای عاطفی‌شان پرهیز می کنند. مستقل بودن به میزان اعتماد به خود، نیروی درونی و به تمایل در برآوردن انتظارات و تعهدات بدون اینکه اسیر آنها شوند مبتنی است (بار – ان، ۱۹۹۷).
همدلی (EM) :
همدلی[۳۱] عبارت است از توانایی آگاهی، درک و پذیرش احساسات دیگران و حساس بودن به این که آنها چرا و چگونه و چه چیزی را احساس می کنند. همدل شدن کسب توانایی با شناخت هیجانات و عواطف دیگران است. افراد همدل به دیگران توجه دارند و به نگرانی در مورد علائق آنها توجه نشان می‌دهند.
روابط بین فردی[۳۲] (IR) :
مهارت ارتباط بین فردی شامل توانایی برقراری و حفظ ارتباطات متقابل است که صمیمیت و تعادل محبت از ویژگی های آن است. رضایت متقابل شامل تبادلات اجتماعی معنادار است که به طور بالقوه رضایت بخش و لذت بخش است. از ویژگی های ارتباط مثبت بین فردی، توانایی صمیمیت و محبت و انتقال دوستی به شخص دیگر است. این بعد هم با ضرورت کسب روابط دوستانه با دیگران هم با توانایی احساس راحتی و آرامش در چنین روابطی داشتن انتظارات مثبت از چنین روابط مثبت مرتبط است. این مهارت اجتماعی عموماً نیاز به داشتن حساسیت نسبت به دیگران، تمایل به برقراری ارتباطات و احساس رضایت از این روابط است (بار – ان ۱۹۹۷).
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
مسئولیت پذیری اجتماعی[۳۳] (SR) :
مسئولیت پذیری اجتماعی نشان دادن خود به عنوان یک عضو سازنده، شرکت کننده و همکاری کننده در یک گروه اجتماعی است. این توانایی شامل مسئول بودن است حتی اگر به صورت شخصی از این رابطه سود برده نشود. چنین افرادی دارای وجدان اجتماعی هستند و رفتارهای آنها به صورت پذیرش مسئولیت های اجتماعی جلوه گر می شود. این مولفه با توانایی انجام کاری برای دیگران یا با دیگران، پذیرش دیگران و عمل مطابق با وجدان، مرتبط است. این اشخاص دارای حساسیت بین فردی اند و می توانند دیگران را بپذیرند و استعدادهایشان را به نفع جمع و نه فقط به خاطر وجودشان به کار گیرند. کسانی که فاقد این توانایی اند ممکن است از نگرشهای ضد اجتماعی لذت ببرند، موجب آزار دیگران شوند و از دیگران سوء استفاده کنند (بار – ان ، ۱۹۹۷).
حل مسئله (PS) :
قابلیت حل مسأله[۳۴]، توانایی شناسایی و تعریف مشکلات، همچنین ایجاد و انجام راه حل های بالقوه موثر است. حل مسأله ماهیت چند مرحله ای دارد و شامل توانایی انجام این مراحل است:
الف) احساس وجود مشکل و احساس داشتن کفایت و انگیزه کافی برای مقابله موثر با آن
ب) تعریف و تدوین مشکل تا حد امکان (مثلاً روش مسأله گشایی گروهی)
د) تصمیم گیری و انجام یکی از راه حل ها (بررسی دلایل موافقت و مخالفت هر راه حل و انتخاب بهترین مسیر برای عمل).
حل مسأله با وظیفه شناسی، منظم بودن و نظام داری در دنبال کردن و رسیدن به مشکل مربوط است. این مهارت همچنین با تمایل به انجام حداکثر توان مقابله با مشکلات به جای اجتناب از آنها مرتبط است (بار – اُن ۱۹۹۷).
واقعیت سنجی (RT) :
واقعیت سنجی[۳۵] توانایی ارزیابی انطباق بین آنچه تجربه می شود و آن چه عیناً وجود دارد، می باشد و شامل تحقیق درباره شواهد عینی برای تأیید، توجیه و اثبات احساسات، ادراکات و اندیشه هاست. واقعیت سنجی شامل درک موقعیت کنونی، تلاش برای فهم امور به طور صحیح و تجربه رویدادها آن گونه که واقعاً هستند بدون خیالبافی و رویاپردازی بیش از اندازه است. در اینجا تأکید به عمل گرایی، عینیت و دقت ادراک شخص و اثبات افکار و اندیشه‌های شخصی است. یکی از جنبه های مهم این مقیاس میزانی از شواهد واضح ادراکی در تلاش برای ارزیابی و سازگاری با موقعیت هاست که شامل توانایی تمرکز و دقت در بررسی راه های سازگاری با موقعیت های پیش آمده است. واقعیت سنجی به سازگاری با موقعیت های جدید، عقب نشینی نکردن از جهان واقعی و وضوح و روشنی ادراک و فرایند تفکر مربوط است. به زبان ساده تر واقعیت سنجی توانایی درک صحیح موقعیت جدید است (بار – ان، ۱۹۹۷).
انعطاف پذیری (FL) :
انعطاف پذیری[۳۶] توانایی منطبق ساختن عواطف، افکار و رفتار با موقعیت ها و شرایط دائماً در حال تغییر است. این بعد از هوش هیجانی به توانایی کلی فرد در سازگاری با شرایط ناآشنا، غیرقابل پیش بینی و پویا بر می گردد. افراد انعطاف پذیر افرادی فعال، زرنگ و همیار هستند و در واکنش به شرایط تغییر بدون تعصب عمل می کنند. این افراد زمانی که مشخص شود اشتباه کرده اند قادرند ذهنیات خود را تغییر دهند. آنها نسبت به افکار، جهت گیریها، روشها و اعمال مختلف و متفاوت گشاده رو و صبورند (بار – ان، ۱۹۹۷).
تحمل فشار[۳۷] (ST) :
تحمل فشار عبارت است از توانایی مثبت مقاومت در برابر رویدادها و موقعیت های فشارزا بدون توقف از طریق سازگاری فعال و مثبت در برابر فشار، این توانایی به معنی پشت سر گذاشتن موقعیت های مشکل ساز بدون از پا در آمدن است. این توانایی مبتنی است بر:
الف) قابلیت انتخاب روش هایی برای سازگاری با فشار (یعنی چاره جویی و موثر بودن و توانایی یافتن روش های مناسب و آگاهی از نحوه انجام آنها)
ب) تمایل خوش بینانه به تجارب جدید و تغییرات جدید و تمایل به داشتن توانایی غلبه بر مشکل موجود (یعنی باور داشتن به توانایی خود در برخورد و مقابله با این موقعیت ها)
ج) این احساس که شخص می تواند موقعیت فشار را کنترل کند یا بر آن تأثیر بگذارد(یعنی حفظ آرامش و داشتن کنترل).
این بعد از هوش هیجانی به آنچه که «قدرت من» و «سازگاری مثبت» گفته می شود شبیه است. تحمل فشار با آرامش و خودداری و مواجه شدن با مشکلات بدون تحت تأثیر هیجانات شدید واقع شدن مرتبط است. کسانی که تحمل فشار را در حد بالایی دارا هستند بحران ها و مشکلات را بهتر پشت سر می گذارند و کمتر دچار احساس ناامیدی و بی یاوری می شوند و اضطراب اغلب زمانی حادث می شود که فرد در این بعد از هوش هیجانی درست عمل نکند. که این مسأله تأثیر بیمار گونه ای بر کل عملکرد فرد دارد مانند توجه ضعیف، شکل داشتن در تصمیم گیری و مشکلات جسمی مثل بدخوابی (بار – ان، ۱۹۹۷).
کنترل تکانه[۳۸] (IC) :
کنترل تکانه، توانایی مقاومت یا به تأخیر انداختن تکانه، سابق یا وسوسه انجام عملی است، این توانایی در پذیرش تکانه های پرخاشگرانه، خوددار بودن و کنترل خشم، پایین بودن تحمل ناکافی، ناتوانی در کنترل مشکلات، فقدان خودکنترلی، آزارگری و رفتارهای تند و غیر قابل پیش بینی تجلی می کند (بار-ان، ۱۹۹۷).
شادکامی[۳۹] (HA) :
شادکامی توانایی راضی بودن از زندگی خود، لذت بردن از خود و دیگران و شاد بودن است. این توانایی شامل رضایت از خود، خشنودی کلی و توانایی لذت بردن از زندگی است. این مولفه از هوش هیجانی شامل توانایی لذت بردن از جنبه های مختلف زندگی خود و به طور کلی زندگی است. افراد شادمان اغلب احساس خوبی و راحتی چه در محیط کار و چه در اوقات فراغت دارند.
شادکامی یا احساس کلی شادی و نشاط مرتبط است. شادکامی پیامد جانبی یا شاخص مهم درجه کلی هوش هیجانی و عملکرد هیجانی مشخص است. شخصی که در این مقیاس ضعیف است ممکن است نشانه های نوعی افسردگی از قبیل نگرانی، عدم اطمینان به آینده، کنارگیری اجتماعی، کمبود در برآورده شدن نیازها، احساس گناه، نارضایتی از زندگی و در موارد شدیدتر افکار و رفتار خودکشی را داشته باشد.
نتیجه تصویری برای موضوع افسردگی
خوشبینی[۴۰] (OP) :
خوشبینی توانایی نگاه کردن به طرف روشن تر زندگی و حفظ یک زندگی مثبت حتی در رویارویی با بداقبالی است. خوش بینی نشان دهنده امید به زندگی و رویکردی مثبت به زندگی روزمره است. خوش بینی برعکس بدبینی است که یکی از نشانه های رایج افسردگی می باشد (بار – ان، ۱۹۹۷).
فهرست اختصاصی ویژگی های تعریف کننده هوش هیجانی در هر یک از مدل های سه گانه در جدول شماره ۴-۲ ذکر شده است.

جهت دانلود متن کامل این پایان نامه به سایت abisho.ir مراجعه نمایید.

جدول شماره ۴-۲ : ویژگی های ساختاری هوش هیجانی (مایر، ۲۰۰۱؛ به نقل از دهقانی آرانی، ۱۳۸۴)

رویکرد توانایی رویکرد مختلط
مایر، کاروسو، سالووی (۱۹۹۰)
تجدید نظر شده توسط سالووی و مایر (۱۹۹۹) گلمن (۱۹۹۵)
تجدید نظر توسط گلمن (۱۹۹۸) بارسان (۱۹۹۷)
۱) توانایی آگاهی هیجانی برای درک صحیح هیجانها درک صحیح هیجان های متظاهر در چهره‌ها، موسیقی و طرح ها
۲) توانایی به کارگیری هیجانها برای تسهیل تفکر مرتبط ساختن صحیح هیجانها به سایر احساسات پایه (رنگها، بافتها) استفاده از هیجانها برای تغییر چشم اندازها
۳) توانایی فهم هیجانها و معانی آنها
توانایی تحلیل هیجانها به جزاء توانایی فهم احتمال انتقال و یک احساس به احساس دیگر توانایی فهم احساسات مرکب در داستان ها
۴) توانایی اداره هیجانها
توانایی اداره هیجان در خود
توانایی اداره هیجان در دیگران ۱) خودآگاهی آگاهی هیجانی خودارزیابی صحیح اطمینان به خود
۲) تنظیم خود کنترل خود قابلیت اعتماد با وجدان بودن سازش پذیری، بدعت
۳) انگیزش سائق پیشرفت، تعهد، ابتکار، خوشبینی
۴) همدلی
فهم دیگران، رشد دیگران، خدمتگذاری تفوق بر گوناگونی
آگاهی سیاسی
۵) مهارت های اجتماعی نفوذ، ارتباط، مدیریت تعارض رهبری، تسهیل کننده تغییر ایجاد پیوند همکاری و تعاون توانایی های گروهی ۱) هوش هیجانی درون فردی

حق انحصاری © 2021 مطالب علمی گلچین

۶۸/۰±۷۹/۱۷

۳۶/۰±۵۳/۱۸

۷۳/۰±۶۳/۱۷

۶۱/۰±۳۸/۱۸

۵۰/۰±۹۰/۱۷

** A: گروه شاهد؛ B: گروه تغذیه با نان حاوی جوش شیرین؛ C: گروه تغذیه با نان غنی شده با آهن دو برابر مورد نیاز؛ D: گروه تغذیه با نان غنی شده با آهن ۴ برابر مورد نیاز؛ E: گروه تغذیه با نان غنی شده با آهن ۴ برابر مورد نیاز و حاوی جوش شیرین؛ F: گروه تغذیه با نان غنی شده با آهن ۶ برابر مورد نیاز
تعداد موش­ها در هر گروه آزمایشی برابر با ۵ سر می باشد (۵=n).
فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری
۵-۱-بررسی میزان تغییرات وزن موش صحرایی
احمد و همکاران (۲۰۱۱) در تغذیه ی موشهای صحرایی ماده با نان غنی شده با کلسیم، آهن و روی به میزان سه برابر مورد نیاز و در یک دوره­ ۲۸ روزه مشاهده کردند در گروه های درمانی وزن بدن و سطح آهن و روی در پلاسما، کبد و استخوان ران به طور معناداری بالاتر بود.
در این مطالعه در مقایسه­ میانگین وزن اولیه بین گروه کنترل و دیگر گروه­ها اختلاف آماری معناداری مشاهده نگردید. در طول ۴ هفته بعد از استفاده از مقادیر مختلف آهن و جوش شیرین در گروه­های مختلف میانگین وزن تمام گروه­ها در هفته­های مختلف تا انتهای دوره افزایش داشت که اختلاف آماری معناداری را در مقایسه با ابتدای دوره در هر گروه نشان داد.
۵-۲- بررسی میزان تغییرات مقادیر اسید فیتیک و جوش­شیرین در نان
در آرد کامل گندم میزان برخی عوامل نامطلوب، که مهم‌ترین آنها اسید فیتیک است، بالا می‌باشد. اسید فیتیک توانایی زیادی برای اتصال به فلزات و املاح معدنی نظیر آهن، کلسیم، روی و غیره دارد. در نتیجه این عناصر را به صورت کمپلکس‌های غیر محلول در آورده، از دسترس بدن دور می‌سازد. در نان از مواد پوک کننده­ بیولوژیکی استفاده می­ شود. یکی از مواد پوک کننده­ نان، جوش­شیرین است که در دمای بالا،CO2 تولید می­ کند و باعث تخلخل خمیر می­ شود. مسئله­ای که این جا مطرح می­ شودpH جوش­شیرین است که قلیایی و معادل ۱۰ است. حال اگر از جوش شیرین در خمیر استفاده کنیم،pH مناسب خمیر را تغییر داده­ایم و میکروارگانیسم­ها در این محیط قادر نخواهند بود اسید فیتیک را تجزیه کنند؛ به همین دلیل جذب املاح مختل می­ شود. از سوی دیگر،pH خمیر و نان در اثر مصرف جوش­شیرین تغییر می­ کند، در حالی که برای هضم و جذب آسان، محیط باید اسیدی باشد.
در بررسی نالپا و همکاران (۲۰۱۲) مشخص گردید که در نانهای پروبیوتیک حاوی بیفیدوباکتریوم بیفیدوم میزان آهن و کلسیم آزاد شده از نان کاهش می یابد لذا چنین نانهای مفیدی بایستی از لحاظ مواد معدنی تنظیم گردند تا مصرف آنها منجر به کمبود مواد معدنی نشوند.
نتایج بررسی شیخ الاسلامی و جمالیان (۱۳۸۲) نشان داد که میزان اسید فیتیک در نمونه های آرد مورد استفاده در تهیه نان ها زیاد است (به طور میانگین ۳۷/۵۷۰ میلی گرم در ۱۰۰ گرم) و با توجه به روش های تهیه­ نان در اغلب نقاط کشور تخمیر و پخت نان نمی تواند کمک چندانی به کاهش اسیدفیتیک موجود در نان کند در نتیجه میزان اسید فیتیک در نان تولیدی نیز بالا است (به طور میانگین ۳۱/۳۴۷ میلی گرم در ۱۰۰ گرم). بالا بودن اسید فیتیک می تواند جذب آهن را در بدن مختل و منجر به کمبود این عنصر گردد. استفاده از جوش شیرین به عنوان خمیر مایه علیرغم اینکه توسط وزارت بهداشت به طور رسمی در فرایند تولید نان ممنوع اعلام شده ولی مطالعه­ کمانی و همکاران (۱۳۸۹) نشان داد که این ماده همچنان در فرایند تهیه نان مصرف می شود و مصرف جوش شیرین در نانوایی­های لواش رایج تر از نان بربری، تافتون و سنگگ می باشد. بقایای جوش شیرین موجود در نان موجب ناراحتی های گوارشی و مانع جذب کلسیم، آهن و سایر عناصر ضروری در دستگاه گوارش می شود.
در این مطالعه مقایسه­ میانگین مقادیر اسید فیتیک در بین گروه­های مختلف نان نشان داد که میزان اسید فیتیک نان در گروه­هایی که همراه جوش­شیرین بود افزایش آماری معناداری را نشان داد.
۵-۳- بررسی میزان تغییرات آهن سرم، مدفوع، کبد و استخوان ران
در مرحله‌ی ورود جذب، آهن احیا شده یا آهن فرو ترجیح داده می‌شود. فریتین یک ذخیره‌ی داخل سلولی و حاملی است که آهن باند شده را از حاشیه‌ی مسواکی به غشای قاعده‌ای جانبی سلول‌های جذبی منتقل می‌کند. به نظر می‌رسدکفایت جذب آهن غیرهم به وسیله ی مخاط روده کنترل می‌شود و مخاط روده اجازه می‌دهد تا مقدار خاصی از آهن برحسب نیاز بدن، از مخزن فریتین سیتوزول به خون وارد شود. در این مطالعه مقایسه­ میانگین مقادیر آهن بین گروه­های مختلف نشان داد که میزان آهن سرم در گروه­هایی که آهن ۲، ۴ و ۶ برابر مورد نیاز استفاده کرده بودند، نسبت به گروه کنترل افزایش معناداری داشت. احمد و همکاران (۲۰۱۱) در تغذیه­ی موشهای صحرایی ماده با نان غنی شده با کلسیم، آهن و روی به میزان سه برابر مورد نیاز و در یک دوره­ ۲۸ روزه مشاهده کردند که جذب هر سه ماده در مقایسه با گروه کنترل افزایش می یابد. محمود و همکاران (۲۰۱۱) در غنی سازی پنیر پروسس با آهن به میزان ۳ و ۵ برابر نیاز معمول موشهای صحرایی و تغذیه آنها به مدت یک ماه گزارش کردند که میزان آهن سرم در آنها افزایش یافته است. در این مطالعه میانگین مقادیر آهن در سرم گروه­های مختلف نشان داد میزان آهن سرم در گروهی که آهن مورد نیاز (۱ برابر) همراه جوش شیرین استفاده کرده بود، کاهش معناداری را نسبت به گروه کنترل نشان داد، ولی در گروهی که آهن ۴ برابر همراه جوش شیرین استفاده کرده بود اختلاف معنی­داری مشاهده نشد. باید به این نکته توجه داشت که مقادیر جوش­شیرین مانع از کفایت جذب آهن می­ شود. مطالعه­ کمانی و همکاران (۱۳۸۹) نشان داد که بقایای جوش شیرین موجود در نان موجب ناراحتی های گوارشی و مانع جذب کلسیم، آهن و سایر عناصر ضروری در دستگاه گوارش می شود. این در حالی است که استفاده از آهن ۴ برابر همراه جوش ­شیرین اختلاف آماری معناداری را نشان نداد و به این علت است که در استفاده از مقادیر بالای آهن جوش­شیرین نمی ­تواند باعث کاهش جذب همه­ی آهن از دستگاه گوارش شود. این نکته نیز حائز اهمیت است که استفاده از جوش­شیرین باعث افزایش pH می­ شود و این افزایش، آنزیم مربوط به تجزیه­ی فیتات­ها را غیر فعال می­ کند و از طرفی فیتات­ها مانع از جذب عناصر از جمله آهن می­شوند. نتایج بررسی شیخ الاسلامی و جمالیان (۱۳۸۲) نشان داد که میزان اسید فیتیک در نمونه های آرد مورد استفاده در تهیه نان ها زیاد است و بالا بودن اسید فیتیک می تواند جذب آهن را در بدن مختل و منجر به کمبود این عنصر گردد.
بررسی میانگین مقادیر آهن در استخوان ران بین گروه­های مختلف نشان داد میزان آهن در گروه­هایی که آهن ۲، ۴ و ۶ برابر مورد نیاز و همچنین آهن ۴ برابر همراه جوش­شیرین استفاده کرده بودند، نسبت به گروه کنترل افزایش معناداری را نشان داد که می ­تواند به علت نقش آهن در ساخت گلبول­های قرمز در مغز استخوان و همچنین افزایش اتصال آهن باند شده با ترانسفرین و فریتین و ارتباط آنها با مغز استخوان دانست. در بررسی مقایسه­ میانگین مقادیر آهن در کبد بین گروه­های مختلف نشان داد که میزان آهن در گروه­هایی که آهن ۴ و ۶ برابر مورد نیاز و همچنین آهن ۴ برابر همراه جوش­شیرین استفاده کرده بودند، نسبت به گروه کنترل افزایش معناداری را نشان داد و می­توان گفت که کبد، ابتدایی‌ترین منطقه تنظیم آهن و ذخیره آهن در بدن است. بررسی میانگین مقادیر آهن در استخوان ران و کبد بین گروه­های مختلف نشان داد میزان آهن در گروه­هایی که آهن همراه جوش­شیرین استفاده کرده بودند، نسبت به ابتدای دوره در همان گروه­ها کاهش داشت و اختلاف آماری معناداری را نشان داد که به علت استفاده از مقادیر جوش­شیرین می­باشد که مانع از کفایت جذب آهن می­ شود.
بیشتر آهنی که در مدفوع دفع می‌شود، آهن جذب نشده از غذا است و بقیه‌ی آن از صفرا و سلول‌های جدا شده از اپیتلیوم دستگاه گوارش می‌باشد. مقایسه­ میانگین مقادیر آهن در مدفوع بین گروه­های مختلف نشان داد که میزان آهن مدفوع در تمام گروه­ها نسبت به گروه کنترل افزایش معناداری را نشان داد. این در حالی است که مقادیر آهن مدفوع در گروه­هایی که جوش­شیرین و آهن استفاده شده بود نسبت به گروه­هایی که همان میزان آهن بدون جوش­شیرین استفاده شده بود افزایش بیشتری داشت که به علت استفاده از مقادیر جوش­شیرین می­باشد که مانع از کفایت جذب آهن می­ شود.
۵-۴- بررسی میزان تغییرات روی سرم، مدفوع، کبد و استخوان ران
روی برای عمل بیش از ۹۰ آنزیم ضروری می­باشد و در متابولیسم کربوهیدرات­ها، چربی­ها، پروتئینها و اسیدهای نوکلوئیک نقش دارد (تیتز[۱۱۴]، ۱۹۸۷).ضرورت تغذیه­ای روی توسط تود[۱۱۵]و همکاران در موش صحرایی نشان داده شد)تود و همکاران، ۱۹۳۴). روی پس از مرحله ورود به جذب از طریق سلول­های حاشیه مسواکی، به متالوتیونئین و پروتئین­های دیگر درون سیتوزول سلول متصل می­گردد. متالوتیونئین به روی جهت خروج از سلول متصل می­گردد. متالوتیونئین روی را جهت خروج از سلول جذبی به خون، به حاشیه قاعده­ای _ جانبی حمل می­ کند. بیشترین غلظت روی در کبد، پانکراس، استخوان­ها و عضلات یافت می­گرددو پس از جذب دستگاه گوارش ابتدا به آلبومین متصل و درصد کمی از آن نیز با اسیدهای آمینه، کمپلکس تشکیل می­دهند. روی متصل به آلبومین توسط کبد برداشت شده، سپس در بدن توزیع می­گردد (کانکو، ۱۹۸۹). جذب روی به عوامل مختلفی وابسته است و از طریق انتقال فعال و وابسته به انرژی می­باشد (بهاتاچاری[۱۱۶] و همکاران، ۱۹۹۶).راه عمدۀ دفع روی، مدفوع است، اگرچه ۲۵ درصد از کل روی دفع شده توسط ترشحات پانکراس است و نقش صفرا بسیار ناچیز است (کانکو، ۱۹۸۹).کمبود تغذیه­ای روی در خارج از آزمایشگاه به طور طبیعی در تعدادی از گونه­ ها از جمله انسان، گاو، سگ و گوسفند رخ می­دهد (کانکو، ۱۹۸۹). کمبود روی نیز در سال ۱۹۶۱ در میان مردم مصر و ایران گزارش شده است (بورتیس[۱۱۷] و اشوود [۱۱۸]، ۱۹۹۴). دریافت آهن چه به صورت مصرف مکمل و چه بصورت محلول، جذب روی را مهار می­ کند. دریافت سطوح بالای کلسیم باعث اختلال در جذب روی در حیوانات می­ شود (بخصوص در رژیم­های غنی از فیتات) ولی هنوز این مطلب درمورد انسان به نتیجه نرسیده است.فیتات موجود در غلات نیز در برخی از
جمعیت­ها که نان تخمیر نشده مصرف می­نمایند ممکن است سبب اختلال در جذب گردد.
در این مطالعه مقایسه­ میانگین مقادیر روی در سرم بین گروه­های مختلف نشان داد که میزان روی سرم در تمام گروه­ها نسبت به گروه کنترل کاهش معناداری را نشان داد. این در حالی است که مقادیر روی سرم در گروه­هایی که جوش­شیرین و آهن استفاده شده بود نسبت به گروه­هایی که همان میزان آهن بدون جوش­شیرین استفاده شده بود کاهش بیشتری داشت. مقایسه­ میانگین مقادیر روی در مدفوعبین گروه­های مختلف نشان داد میزان روی مدفوع در تمام گروه­ها نسبت به گروه کنترل افزایش داشت و اختلاف آماری معناداری را نشان داد. این در حالی است که مقادیر روی مدفوع در گروه­هایی که جوش­شیرین و آهن استفاده شده بود نسبت به گروه­هایی که همان میزان آهن بدون جوش­شیرین استفاده شده بود افزایش بیشتری داشت.در این مطالعه میزان روی در ارگان­های کبد و استخوان ران در تمام گروه­های تحت مطالعه در انتهای دوره اختلاف آماری معناداری را با یکدیگر نشان ندادند.

5- جهاد، یک روش قاطع تربیتی 118
6- پند و اندرز 119
7- تربیت از طریق ذكر مَثَل 120
8- دعا و نیایش 121
9- پاداش و تنبیه 121
شیوه‌های تربیت كودك از نظر پیامبر اسلام e 123
فصل سوم: اصول و شیوه‌های تربیت دینی كودك
اصول تربیت دینی كودك 126
اصل اول: توجه به توان و ظرفیت افراد 126
اصل دوم: مسامحه و تغافل 128
اصل سوم: آماده‌سازی روانی كودك 128
اصل چهارم: گفتار غیر مستقیم 129
اصل پنجم: تصویرپردازی و تجسم‌بخشی به مفاهیم دینی 129
اصل ششم: تنوع الگوها 130
اصل هفتم: احترام و محبت به مخاطب 131
جایگاه تنبیه در نظام تربیتی اسلام 132
اصل هشتم: تشویق به جای تنبیه 134
اصل نهم: تدریج و تمرین 135
اصل دهم: تأثیرپذیری از والدین 136
(و5)
عنوان صفحه
اصل یازدهم: مشاوره 137
اصل دوازدهم: عشق به زیبایی و جمال 137
اصل سیزدهم: همراهی با مخاطب 138
نتیجه‌گیری 139
پیشنهادات 141
خلاصه مطالب 142
فهرست منابع و مؤاخذ 163
كتاب‌شناسی 166
مجلات 167
مقاله 167
(و6)

مقدمه
انسانها ورای نیازهای مادی به تقویت بنیة معنوی و روحی نیازمندند و این حق مسلم و خواست فطری و ذاتی آنهاست كه دنیای جدید تلاش می‌كند این حق را از آنها بگیرد.
بشر با تكیه بر اندیشه و توانایی خود نتوانسته برای پرورش روح انسانها اقدامی نماید. بلكه برای این امر نیازمند به نیروی غیبی است كه بتوان به یاری بشر آمده و به شكوفا كردن استعداد انسانها كمك كند. از كتاب آسمانی قرآن كه سالهاست از تحریف سالم مانده كه بگذریم و به كتابهای آسمانی دیگر همچون تورات و انجیل كه مورد تحریف واقع شده‌اند توجه كنیم، می‌بینیم كه پیروان آنها با مراجعه به آنها به یک آرامش درونی می‌رسند در حالیكه غرب با تمام پیشرفتی كه داشته نتوانسته این احساس آرامش را در انسانها ایجاد نماید.
اسلام در تمام زمینه‌ها و در میان سایر مكاتب كامل‌ترین و غنی‌ترین مكتب است و برای خود و پیروانش و فرزندان آنان دستوراتی را اعمال كرده است و اگر پیروانش از همان آغاز طفولیت و پیش از آن با راهنمایی‌های اسلام جلو بروند بهترین و سالم‌‌ترین نسل را به جامعه تحویل خواهند داد بهترین و بزرگترین تلاش اسلام تكامل بخشیدن به بعد روحی و معنوی انسانهاست.
در حقیقت پرورش مذهبی كودك از آغاز تولد او شروع می‌شود ولی قبل از تولد باید مراقبتهایی انجام شود كه آن هم به حساب پرورش مذهبی كودك می‌آید. پرورش مذهبی كودك از هنگام انتخاب همسر و بعد از لحظات آمیزش و مزاوجت شروع می‌شود.
اندیشه و افكار پدر و مادر در هنگام مزاوجت و همچنین افكار مادر در دوران حمل، غذاها و … در او مؤثر است.
پس از تولد كودك، والدین تا 21 سال درباره فرزند خود مسئولیت مستقیم دارند و كوتاهی در این زمینه گناهی بزرگ محسوب می‌گردد.
این دوره21 سال به سه دوره 7 ساله تقسیم می‌گردد. 7 سال اول كه مدنظر ما در این بحث است دوره تكوین است و پرورش مذهبی از همان روز اول تولد شروع می‌شود و آن هم از طریق انجام مراسم مذهبی است.
در دوران كودكی نباید فراموش كرد كه 7 سال اول تولد بسیار مهم است و در پایه‌گذاری شخصیت فرد دارای اهمیت فوق‌العاده است بطوریكه 70 درصد شخصیت كودك در این سن پایه‌گذاری می‌شود پس بر والدین است كه تربیت كودك در این دوران را فراموش نكرده و تمام تلاش خود را برای پرورش كودك بكار گیرند و دستوراتی را كه اسلام در این زمینه بیان داشته را مو به مو به كار بسته تا بتوان نسلی پاك و مدنظر اسلام بوجود آورد.

بخش اول

تربیت مذهبی، گامی به سوی پروردگار

فصل اول

كلیات تحقیق

تعریف و تبیین موضوع
دوران طفولیت مهمترین اوقات زندگی كودك است اگر طفل در این دوران درست تربیت شود تا آخر عمر سعادتمند است طفل با یک فطرت پاك به دنیا می‌آید این پدر و مادر و اطرافیانند كه با اخلاق و صفات حمیده آن راه پاك را ادامه می‌دهند و یا انحرافات روحی و صفات رذیله را به او نشان می‌دهند پس سعادت و شقاوت كودك به نحوة هدایت والدین بستگی دارد.
خشت اول گر نهد معمار كج تـا ثـریـا می‌رود دیــوار كـج
دكتر علی قائمی در كتاب پرورش مذهبی كودك صفحه (52-50) در مورد تربیت آورده است تربیت عبارتست از ایجاد تغییرات مطلوب در انسان تا استعدادهای نهفته انسان شكوفا گردند و همچنین می‌توان با پرورش قوای جسمی و روحی انسان برای رسیدن به كمال مطلوب و انتقال طرز تفكر و عمل یک جامعه به آیندگان كمك كرد.
در مورد مفهوم تربیت دینی در دائره المعارف جهانی تربیت آمده است: منظور از تربیت دینی آموزش منظم و برنامه‌ریزی شده كه سعی دارد در مسائلی همچون وحود خدا، حقیقت هستی، حیات، رابطه فرد با خالق و رابطه او با سایر افرادی كه با آنها در یک جامعه زندگی می‌كنند بحث می‌كند تربیت‌اسلامی به پرورش عقیده در نفس كودك می‌پردازد و در هر مرحله از مراحل آموزش برخی از حقایق اعتقادی را بیان می‌كند.
قرآن كریم هرگونه تقلید در زمینه عقاید را رد می كند و كسانی كه عقاید باطل پدرانشان را به ارث می‌برند مورد مذمت قرار می‌دهد در قرآن آیات مختلفی كه تفكر سطحی را مورد سرزنش قرار داده وجود دارد در چنین آیاتی منزلت و مقام صاحبان خرد مورد تكریم واقع شده است.
در تربیت‌اسلامی تمام تلاش بر این است كه پلی بین عقل و قلب كودك ایجاد شود تا با ایجاد ارتباط این دو با هم شكوفا شدن استعداد در كودك سریعتر انجام گیرد دومین امری كه در تربیت دینی مؤثر است نوع نگاه جامعه به جایگاه اجتماعی دین ا
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
ست در این مورد با دو دیدگاه مواجه می‌شویم. دیدگاه اول دین را نوعی اعتقاد شخصی می‌داند و ارزش‌های تربیتی و هنجارها را جامعه تعیین می‌كند و دین دخالتی در تعیین آنها و جهت‌دهی به سوی آنها ندارد در حالیكه با توجه به دیدگاه دوم دین هدایتی است كه تمام جوانب زندگی را در بر می‌گیرد و در زمینه تربیتی نیز دین دارای ارزش‌ها و هنجارهاست و فرد و جامعه را به سوی تحقق آن ارزش‌ها دعوت می‌كند.

ضرورت و اهمیت تحقیق
تربیت از دیدگاه های فردی، اجتماعی، سیاسی، معنوی و فرهنگی مورد توجه انسانها قرار گرفته است. در جنبه فردی، برای رشد تن، پرورش مغز، پرورش شخصیت فرد، آشنایی فرد به وظایف شخصی، یافتن اعتماد به نفس و شناخت خود می‌باشد.
در جنبه اجتماعی می‌توان به پرورش فرد برای روح همدردی با دیگران، پرورش فرد به عنوان عضو مفید برای جامعه و آشنایی او با وضع جامعه اشاره كرد.
از نظر اقتصاد، پرورش فردی كه قادر به رفع نیازمندی‌های اقتصادی خود بوده و از نظر سیاسی، تربیت انسانی كه آگاه به مسائل روز و جریانات نظام سیاسی بوده و تقویت‌كنندة روح دموكراسی در انسانها می‌باشد.
عکس مرتبط با اقتصاد
در زمینه فرهنگی حفظ و رشد میراث فرهنگی است تا بوسیله آن بتوان برای بهتر كردن زندگی تلاش كرد و بالاخره از تربیت در زمینه معنوی استفاده می‌شود تا در سایه آن رابطه انسان با خدا و با پدیده‌های مادی و ماوراء مادی براساس ضوابطی قرار گیرد و انسان با تكیه بر این ضوابط به هدف اصلی كه همان كمال است برسد.
زمانیكه كودك به دنیا می‌آید دارای قابلیت‌های موروثی است او از ابتدای زندگی با محیطی كه در آن قرار دارد تعامل دارد. در تربیت دینی باید به ریشه‌كنی گرایشات منفی در كودك پرداخت و گرایشهای مثبت را در او تقویت كرد. اسلام با جبر مخالف است با زور نمی‌توان ذائقه كودك را به معنویات گرایش داد، زیرا اصرار در هر كاری سبب حس لجاجت در كودك می‌گردد. اگر فرزند ما به سوی مسائل دینی نمی‌رود یک جای كار اشتباه بوده یا افراط در كار بوده یا تفریط. افراط باعث لجبازی كودك و تفریط باعث بی‌تفاوتی او نسبت به مسائل معنوی می‌گردد. كودك می‌بایست نماز را خود درك كند بداند چرا نماز می‌خواند، فایده و اثرات نماز چه است؟ وقتی اینگونه مسائل را فهمید با شنیدن صدای اذان مضطرب می‌شود و سعی بر این دارد كه هرچه زودتر نمازش را بخواند كودك می‌بایست از درون به حركت و تكاپو درآید این ایجاد حركت وظیفه والدین است كه با تربیت صحیحشان كودك را به سمت دین و مذهب گرایش دهند.

اهداف و فواید تحقیق
درباره اهداف تربیت متخصصان و صاحبان ادیان و مكاتب بیانات مختلفی ارائه كرده‌اند از نظر برخی جامعه شناسان هدف از تربیت عبارتست از: پرورش عضوی مفید برای جامعه می‌باشد. از دید روانشناسان تربیت عبارتست از مراقبتی دائم از حیات فرد و ایجاد تغییر در او به منظور پیدا كردن قدرت درك مسائل و ایجاد زمینه جهت استقلال فكری است.
اسلام هم در مورد تربیت نظریه‌ای ارائه كرده است و آن عبارتست از هدایت انسانها برای تكامل آنها و ایجاد حالتی تازه در فرد به منظور فراهم آوردن زمینه جهت رشد و تكامل آدمی است.
با توجه به تعاریفی كه در مورد تربیت بیان شد می‌توان گفت كه تربیت عملی عمدی و آگاهانه است و از سوی عاملی قدرتمند و نافذ برای افرادی اعمال شده و دارای هدف و غایت بوده و آن هدف رشد و تكامل انسانهاست.
هر انسانی در جامعه بعنوان یک فرد مسئول این وظیفه را دارد كه برای تربیت نسلی پاك، قدم پیش نهاده و زمینه را برای ایجاد جامعه‌ای كه دارای رشد فرهنگی است فراهم كند. عاملان تربیت چند دسته هستند كه در تربیت كودك نقش به سزایی دارند مهم‌ترین آنها پدر و مادر می‌باشند كه آنها باید ابتدا به پاك كردن روح و جان خود پرداخته و قبل از ازدواج به برطرف كردن رذایل اخلاقی خود پرداخته و زمانیكه خود را آماده برای ازدواج یافتند اقدام كرده و فرزندی به دنیا بیاورند كه تربیت شده اسلام و فرهنگ ناب محمدی باشد. جامعه ما امروز نیازمند به والدینی است كه علاوه بر اینكه به پاكیزگی روح و جان خود می‌پردازند فرزندانی مؤمن و خداترس تربیت كنند پس آنها باید بعد از رسیدگی به اعمال خود راه صحیح تربیت كردن را نیز بیاموزند تا بتوانند در زمانهای برخورد با مشكل، پاسخی درست برای آن داشته باشند، و فرزند را به بیراهه نكشانند و راه و رسم صحیح زندگی را به او بیاموزند و این امر به وجود نمی‌آید مگر در سایه اسلام و قرآن كریم كه به حمد خدا تمام اصول و روش‌های تربیت دینی كودك در این دین مقدس ارائه شده و كار خانواده‌ها تنها یادگیری این امور و انتقالشان به فرزندان می‌باشد. امید است با انجام این تحقیق عملاً توانسته شود برای تربیت فرزندی پاك و صالح تلاش كرده و گوشه‌ای از هدف تعالی اسلام را كه بوجود آمدن جامعه‌ای پاك و به دور از گناه باشد را تحقق بخشد.

پیشینة موضوع
تربیت‌، یكی از اساسی‌ترین مسائل زندگی انسانهاست اولین مربی خداوند متعال بوده چنانچه در سوره حمد آیه (2) آمده: الْحَمْدُ للّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ. سپاس و ستایش مخصوص خداوندی است كه پروردگار جهانیان است.
ربّ به كسی گفته می‌شود كه هم مالك و صاحب چیزی است و هم در رشد و پرورش، نقش دارد خداوند هم صاحب حقیقی عالم است و هم مدبّر و پروردگار آن.