پس از اتمام بحث از معنای عدل لازم است، تحقیقی پیرامون مهدویت داشته باشیم، تا مفهوم عدالت مهدوی را بهتر بتوانیم واکاوی کنیم.
نتیجه گیری: می توان گفت عدالت یعنی: هرچیزی را بجای خود نهادن، یا هر کاری را به وجه شایسته انجام دادن و با عبارتی دقیقتر یعنی: برابری بازده و هماهنگی تکلیف با طاقت و امکان است.
۲-۲- مهدویت
مقدمه
همه ادیان و فرق منتظر موعود و منجی برای اجرای عدالت در سطح جهان می باشند و هر که موعود خود را به نامی می خواند و او را به گونه ی توصیف می کند، در اندیشه و فرهنگ اسلامی نیز، نوید آمدن مصلح عدالت گستر از صدر اسلام داده می شده است. و در این بشارت ها که معمولا از طرف پیامبر اکرم و جانشینان او انجام می پذیرفت، از هویت موعود آخرالزمان پرده برداشته می شده، تا مهدی بر جامعه جهانی شناسانده شود.
حال که ما قصد بررسی مفهوم عدالت مهدوی از دیدگاه روایات را داریم واجب است، تا پیرامون این شخصیت والا گهر پژوهشی داشته باشیم.
۲-۲-۱- امام مهدی
مهدی، در لغت به معنی «هدایت شده» است.[۹۹] امام مهدی یک موضوع عقیدتی و مذهبی بسیار حساس اسلامی است. اعتقاد به او از مهم ترین مسایل دینی و از اساس مکتب و ایمان به ارزشهای معنوی است، بحث از شخصیت آن حضرت، آنگونه که برخی پنداشته اند، افسانه ای نیست که شیعه آن را به منظور آرامش بخشیدن به روان ناآرام خویش که در رهگذر قرون و اعصار تحت فشار ظلم و استبداد بوده است، ساخته باشد.[۱۰۰]
امام مهدی شخصیت برجسته ای است که درست ۱۱۷۹ سال پیش از این دیده به جهان گشوده و هم اکنون زنده است، بر روی این سیاره خاکی زندگی می کند و در انتظار دریافت فرمان ظهور خویش است، او انسان کامل و مقدسی است که رهبری جهان را بدست خواهد گرفت و به کمک عقلِ بشر خواهد شتافت و بر پادارنده عدالت ابدی و جهانی خواهد بود،[۱۰۱] وی بر سراسر گیتی حکم خواهد راند، مسیح از آسمان فرود آمده و به امامت او نماز می خواند. همه دولتها و ملتها در سراسر جهان، در برابرش خاضع می گردند، مذاهب و ادیان در مقابلش سر فرود می آورند و اسلام راستینی را که نیای گرانقدرش محمد آورده، را بطور کامل پیاده می کند.
علما شیعه به شناخت مسئله مهدویت اهمیت وافری می دادند، تا جایی که یا کتاب خاصی در این مورد به رشته تحریر در می آوردند و یا فصل خاصی از کتاب خود را به آن اختصاص می دادند. به عنوان مثال شیخ کلینی رازی که در زمان غیبت صغری می زیسته، در کتاب خود «الکافی» مباحث زیادی پیرامون وجود مقدس حضر ت ولی عصر مطرح می کند به عنوان نمونه ذیل کتاب الحجه، فصلی به نام «باب الغیبه» گشوده است. و در آن روایاتی پیرامون غیبت امام دوازدهم از پیامبر اسلام و امامان علیهم السلام نقل کرده است.
در اینجا چندی از روایات بیان شده در باب مهدویت از کتاب های روایی شیعه و سنی را که بیان گر اعتقاد به این امر مهم است را بیان می کنیم.
پیامبراکرم در بیانی نوارنی می فرمایند: «الْمَهْدِیُّ مِنْ وُلْدِی اسْمُهُ اسْمِی وَ کُنْیَتُهُ کُنْیَتِی أَشْبَهُ النَّاسِ بِی خَلْقاً وَ خُلْقا؛ مهدی، از فرزندان من است. اسمش، اسم من و کنیه اش، کُنیه ی من است. و در سیرت به صورت شبیه ترین مردم به من است.»[۱۰۲]
و در بیانی دیگر فرمودند: «… مِنَّا مَهْدِیُّ هَذِهِ الْأُمَّه… لَا تَذْهَبُ الدُّنْیَا حَتَّى یَقُومَ بِأَمْرِ أُمَّتِی رَجُلٌ مِنْ وُلْدِ الْحُسَیْنِ یَمْلَأُهَا عَدْلًا کَمَا مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوْراً…؛ از ماست مهدی این امت… دنیا به پایان نمی رسد مگر اینکه مردی از فرزندان حسین جهان را پر از عدل و داد می کند همانطور که از ظلم و جور پر شده است.»[۱۰۳]
از چیز هایی که به شناخت ما نسبت به کسی کمک شایانی می کند، دانستن ویژگی ها ی منحصر به فرد اوست. از این رو در اینجا به بررسی برخی صفات و ویژگی های خاص آن امام موعود می پردازیم.
۲-۲-۲- سیرت مهدوی
در سنت خالق حکیم، هر مخلوقی، موجودی منحصر به فرد است که برای مقصودی ویژه آفریده شده است. بر همین اساس، هر یک از انبیا، اوصیا و اولیا با ماموریتی خاص، و در زمینه اجتماعی معین حضور یافته و به هدایت مردم پرداخته اند؛ در حالی که همگی رسالتی واحد داشته و نمی توان سنت و حکومت آنان را به طور اصولی متفاوت فرض کرد. آنچه در سنت، حکومت و سیره معصومان مورد تأکید قرار گرفته، تلاش برای تحقق عدالت اجتماعی است؛ اگر چه راه های آن متفاوت باشد، مثلا پیامبر اکرم علیه جاهلیت آشکارا با نظام رو به انحطاط زمان خود قیام کرد، در حالی که قیام امام علی علیه نفاق پنهان و در پسِ چهره دین بود. قیام امام مهدی نیز علیه نوعی خرد گریزی نظام یافته، سامان می یابد.[۱۰۴]
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
۲-۲-۳- مهدی در آینه غدیر
در احتجاج از پیغمبر در خطبه غدیر چنین نقل شده که فرمود: «خاتم امامان از ما، مهدی می باشد. آگاه باشید! اوست چیره شونده به همه دین، اوست انتقام گیرنده از ظالمین، اوست فاتح و منهدم کننده دژها، اوست که تمام قبایل اهل شرک را نابود می سازد، اوست که خون بهای تمامی اولیای حق را می گیرد. اوست که از دریای ژرف می نوشاند، اوست که هر کس را بر اساس فضل و شایستگی سِمت می دهد، او برگزیده و منتخب خداوند است، او وارث همه علوم و محیط بر همه آنهاست. اوست که از پروردگار خود خبر می دهد، حقایق ایمان به او را مطلع می سازد (برپا می دارد). اوست که صاحب رشاد و سداد در رأی و عمل می باشد، امور دین به او واگذار شده و پیغمبران قبل و امامان پیشین به او مژده داده اند. اوحجّت باقی است و بعد از او حجّتی نیست و حقّی نیست مگر با او و نوری نیست جز نزد او. کسی بر او غالب و منصور نمی شود. او ولی خدا در زمین و حاکم الهی بر خلایق و امین پروردگار در ظواهر اسرار است.»[۱۰۵]
۲-۲-۴- امام عادل مهربان
یکی از مهمترین ویژگی های امام عصر مهربانی امام نسبت به شیعیان و زیردستان است. او جانشین علی مرتضی است که جمع بین اضدا می کند، اگر کسی فقط وی را در میدان جنگ دیده باشد چنین می پندارد که در دل او ذرّه ی مهربانی و عطوفت نیست، و حال آنکه مهربانی او نسبت به پیروانش مثال زدنی است.
قیامش با دعوت، موعظه و خطابه شروع می شود. همچون جدش رسول اکرم با بیان نرم[۱۰۶] هدف و ابعاد قیام خود را برای مردم بازگو می کند،[۱۰۷]چرا که اگر کسی کلام او را بشنود رهرو راهش می شود،[۱۰۸] بنابراین ملت ها فوج، فوج دعوت او را که بر دلهایشان نشسته لبیک می گویند.[۱۰۹] و فرمانبری از او را پذیرا می شوند.
رابطه امام و پیروانش فراتر از رابطه فرماندار و فرمانبر است، آنان رابطه پدر و فرزندی دارند،[۱۱۰] رهرورانش همچون برگ های درختی که هوا را مطبوع و دل پذیر می کند، زمینه هدایت و سعادت دیگر اقوام و ملتها را فراهم می کنند.[۱۱۱] رهروان طریقش بسان پیکرهایی هستند که یک روح دارد و آن روح امام عدالت گسترشان است. آن ها امام را جان خود می دانند، این رابطه یک طرفه نیست و اختصاص به زمان ظهور ندارد حضرت مهدی پدر مهربانی است[۱۱۲] که هرگاه برای شیعیانش مشکلی پیش آید به کمک شان می شتابد،[۱۱۳] از غم و غصه آنها اندوهناک می شود،[۱۱۴] اگر مریض شوند رنجور می شود،[۱۱۵] در مصائب شان عزادار می گردد،[۱۱۶] و در تشیع جنازه مردگان شان شرکت می کند،[۱۱۷] لحظه ی از یاد شیعیان غافل نمی شود و ذکر خلوتها و مناجاتهای او با معبودش، دعا در حق شیعیان و پیروانش است.[۱۱۸]
نتیجه: در باور شیعه اعتقاد به ظهور حضرت حجت بن الحسن العسکری در آخر الزمان که نامش محمد، کنیه اش ابوالقاسم و دارای دو غیبت صغری وکبری است را مهدویت می گویند. و به باور اهل سنت فرزندی از اولاد پیامبر در آخرالزمان زاده خواهد شد که جهان را سراسر عدل و داد خواهد کرد.
۲-۳- عدالت مهدوی
مقدمه
در مباحث قبلی به توضیح و تبین واژه عدالت و شخصیت امام مهدی پرداختیم. اینک باید پژوهشی پیرامون عدالت مهدوی داشته باشیم.
واضح و روشن است که مهدویت و عدالت در منظر روایات پیوند ناگسستنی دارند و ما که به دنبال شناخت مفهوم عدالت مهدوی از دیدگاه روایات و احادیث معصومین علیهم السلام هستیم، لازم است عدالت را با پسوند مهدویت به میدان بحث و نظر بکشیم و درباره آن تحقیقی داشته باشیم.
۲-۳-۱- تعریف عدالت مهدوی
اولین سوالی که در اینجا مطرح است این است که عدالت مهدوی چیست؟ در پاسخ باید گفت: امام مهدی ، امام عدل آخرین حجت الهی، عصاره تمام انبیا و اولیا است و وجود بی مثال او چشمه همه خوبیها و زیبایی هاست. در صدها روایت، سخن از عدالت گستری او مطرح شده و از آن بزرگوار به عنوان مظهر و تجلی کامل عدالت یاد گردیده است. چنانکه در زیارت آن حضرت آمده؛ «السَّلَامُ عَلَی الْقَائِمِ الْمُنْتَظَرِ وَ الْعَدْلِ الْمُشْتَهَر»[۱۱۹]
باید گفت عدالت گستری مهمترین رسالت آن سفیر موعود است و دیگر ارزشها در همین بستر زنده خواهد شد.
با توجه به آنچه که در روایات درباره عدالت و شناخت مهدویت آمده است عدالت مهدوی یعنی: «عدالت منسوب به حضرت ولی عصر مهدی موعود به عبارت دیگر، عدالتی که آن حضرت بعد از ظهور خود در زمان حکومتش برقرار خواهد کرد را عدالت مهدوی گویند.»[۱۲۰]
۲-۳-۲- عدالت مهدوی در آینه روایات
چهره تابناک عدل مهدوی در متون اسلامی یکی از زیباترین و زیبنده ترین تابلوهای ترسیم شده برای انسان های عدالت پیشه، عدالت پرور، ستم زدا و ستم ستیز بوده وخواهد بود.
در ادبیات اهل بیت به پیروی از فرهنگ قرآن کریم، اصل عدالت خواهی و ستم ستیزی یکی از عمده ترین اصول مورد توجه تمامی انبیا به ویژه خاتم پیامبران است.[۱۲۱]
تمام روایات پیامبر خاتم که درباره طاووس[۱۲۲] بهشتی و چهره زیبای فرزند دلبند حضرت محمد و خاتم اوصیای او برای جامعه اسلامی و انسانی تقدیم گشته در یک جمله بسیار نغز و جالب مهدویت و عدالت خواهی و ستم ستیزی را قرین هم قرار داده و مانند یک اصل، تقارن عدالت فراگیر و هستی امام مهدی را مطرح می نماید. در اینجا ما به روایاتی که به عدالت مهدوی اهتمام ورزیده اند را در دو بخش عدالت و حضرت مهدی و قیام به عدالت مطرح می کنیم.
۲-۳-۲-۱- عدالت و حضرت مهدی
جالب است که بدانیم تنها در کتاب کمال الدین شیخ الصدوق، بیش از ۳۰ حدیث، جمله معروف: «یملأ الارض عدلاً و قسطاً…» ذکرشده است. و در کتاب «منتخب الاثر» ۱۲۹ حدیث درباره اجرای عدالت کامل به دست آن منجی بزرگ آمده است.[۱۲۳] که این آمار نشانگر آن است که بحث مهدویت و عدالت در روایات اهلبیت علیهم السلام بهم تنیده شده اند، و ارتباطی ناگسستنی دارند.
این ارتباط آن قدر تنگاتنگ است که گویا حضرت خود عدل هستند، چنانکه در دعائی که از خود آن حضرت در ماه رمضان روایت شده، آمده است: «اللّهم و صلّ علی ولی اَمرِک القائم المؤمِّل و العَدلِ المنتَطر؛ خدایا! درود فرست بر ولی امرت، قائم مورد آرزو، عدل مورد انتظار.»[۱۲۴]
و در روایت دیگر که از اُبی در کتاب کمال الدین نقل شده پیامبر قائم را اینگونه توصیف می کنند: «اوّل العدلِ و آخرُهُ؛ اول و آخر عدل است.»[۱۲۵]
پیامبر اکرم در ادامه توصیف احوال حضرت حجت بن الحسن به اُبی بن کعب می فرمایند: «با عدالت حکم می کند و خلایق را به عدل امر می کند.»[۱۲۶]
امام صادق می فرمایند: «لَوْ لَمْ یَبْقَ مِنَ الدُّنْیَا إِلَّا یَوْمٌ وَاحِدٌ لَطَوَّلَ اللَّهُ ذَلِکَ الْیَوْمَ حَتَّى یَخْرُجَ فَیَمْلَأَهَا عَدْلًا وَ قِسْطاً کَمَا مُلِئَتْ جَوْراً وَ ظُلْماً؛ اگر جز یک روز از دنیا نمامده باشد، خداوند آن روز را طولانی می کند تا مهدی قیام کند و دنیا را آن چنان که پر از ظلم و جور شده، پر از عدل و داد می گرداند.»[۱۲۷]
بنابراین مهدویت مساوی عدالت خواهی و عدالت خواهی فراگیر و جهان شمول به جز در سایه حکومت امام مهدی فرزند دلبند فاطمه سلام الله علیها تحقق نخواهد یافت.[۱۲۸]
۲-۳-۲-۲- قیام کننده به عدالت
یکی از نام های مشهور امام زمان قائم است این نام التیام بخش دلها، از ظلم ستمگران است و اهلبیت علیهم السلام با بشارت به قیام او امید را در دلها زنده می کردند. در زمان غیبت گویا دین ، قرآن، حقیقت[۱۲۹] و عدالت[۱۳۰] مرده اند و مردم امام موعود را فراموش و انکار کرده اند.[۱۳۱] لذا او را قائم نامیدند تا نسیم حیات تازه در دلها جاری باشد. قائم آل محمد همچون مسیحا جهان را جان دوباره می بخشد. و این حیاتی تازه و جدید[۱۳۲] امری بس عظیم[۱۳۳] است، که مردم را آن چنان مجذوب خود کرده که با دعوت همگانی ایشان به اسلام «یدخلون فی دین الله افواجا»[۱۳۴] را جهان نظاره گر خواهد بود.
امام صادق می فرمایند: «إِذَا قَامَ الْقَائِمُ دَعَا النَّاسَ إِلَی الْإِسْلَامِ جَدِیداً وَ هَدَاهُمْ إِلَى أَمْرٍ قَدْ دَثَرَ وَ ضَلَّ عَنْهُ الْجُمْهُورُ وَ إِنَّمَا سُمِّیَ الْقَائِمُ مَهْدِیّاً لِأَنَّهُ یُهْدَى إِلَى أَمْرٍ مَضْلُولٍ عَنْهُ وَ سُمِّیَ الْقَائِمَ لِقِیَامِهِ بِالْحَق؛ هرگاه قائم ما قیام کند، مردم را دوباره به اسلام دعوت می نماید و آنان را به سوی امری که کهنه شده و عمده مردم از آن گمراه شده اند، هدایت و راهنمایی می نماید. و همانا قائم به نام مهدی نام گذاری شد؛ زیرا او به سوی امرِ گمشده هدایت می شود و به نام قائم نامیده شده؛ زیرا او به حق قیام می کند.»[۱۳۵]
عظمت و بزرگی کاری که آن حضرت برای برپایی آن قیام می کنند، آن چنان بزرگ است که آن بزرگوار را به خاطر قیامی که برای آن نموده اند، قائم می نامند.
۲-۳-۳- ضرورت عدالت مهدوی
جهان سرشار از ظلم و ستم است، و عدالت خواهی موافق طینت و فطرت انسان هاست. و به شهادت تاریخ بشر بدون حمایت الهی نمی تواند سعادت خود که عدالت یکی از جلوه های آن است، را بدست آورد. از این رو لازم است مردی الهی برای اجرای این مهم که منجر به سعادت بشر می شود اقدام نماید، آن مرد الهی به شهادت نبی اکرم اسلام امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف است. در تایید این مطلب محمد حکیمی می گوید:
«چرا در احادیث مهدوی ایجاد عدالت بیشتر از دعوت به توحید و مسائلی از این قبیل مورد تاکید قرار گرفته است؟ در احادیثی که درباره قیام مهدی آمده است دعوت به توحید و مبارزه با شرک و کفر اعتقادی، به اندازه ایجاد عدالت و اجرای آن، مورد تاکید قرار نگرفته است. شاید علت این است که با تعالیم گذشته انبیا و تعالیم اسلام و تکامل علم، انسانها به ماورای طبیعت و خدای یکتا ایمان می آورند، و مبانی مادی گرایی و مکاتب غیر الهی شکست می خورد، و نوع جامعه های انسانی دارای عقیده مذهبی و الهی می گردند، لیکن با این وصف، در آتش ظلم، تبعیض، حق کشی، استثمار و روابط غیر انسانی می سوزند، و با زندگی فاقد عدالت که در حقیقت شکنجه و مرگ تدریجی است دست بگریبانند. از اینرو، نیاز عمده جامعه بشری برقراری عدالت و گسترش دادگری است و حاکمیت روابط انسانی بر جامع هاست.»[۱۳۶]
۲-۳-۴- راه روشن اجرای عدالت
سوالی که در این جا به دنبال پاسخ آن هستیم این است که روش حضرت در اجرای عدالت چیست؟ در پاسخ باید گفت در جهان مدعیان اجرای عدالت بسیارند و هریک راه کار و روشی برای اجرای عدالت ارائه داده اند، که یا عملی نشده و یا اجرای شدن آن راه و روش عدالت را به بار نیاورده است و ثمره ی غیر از عدالت داشته است و یا مجریان آن در وسط راه از اجرای آن منصرف شده اند.
اما آن راه و روشی که منجر به اجرای کامل عدالت می شود و مجری آن بر اجرای آن راه تاکید دارد و هیچگاه از آن طریق پای نمی کشد، راه و روشی است بر اساس موازین دینی، که سرچشمه در وحی دارد ، روشی است که پیش از مهدی موعود اهلبیت در آن جاده گام بر می داشتند. طریقی است که اجرای عدالت را تضمین می کند. و مهدی همان طریق را بر می گزیند.
شخصی از امام صادق درخواست کرد تا مهدی را برای او توصیف کند. امام صادق منجی آخر الزمان را اینگونه وصف نمودند:
«خداوند به امامت او برای مردم راضی شد و او را حافظ علم خود و نگهبان حکمتش نمود و از او خواست که دین او را رعایت کند و راه های روشن خود و واجبات و حدودش را با او زنده کرد پس به هنگام که مردم نادان متحیر بودند و اهل جدل سرگردان او بوسیله نور درخشنده و شفای همگانی که داشت، با حقّی روشن و بیانی آشکار قیام به عدالت کرد بر آن راه روشنی که پدران راستینش بر آن راه رفتند ، پس حق چنین دانشمند را بجز بدبخت کس جاهل نشود و بجز گمراه انکارش نکند و بجز کسیکه بر خدا جرئت نموده باشد رهایش نمی کند.[۱۳۷]
تراز تمدن مهدوی عدل است که در پرتو آن دیگر ارزشها [ارزشهای اسلامی] حاکم خواهد شد و به سبب جریان عدالت در همه عرصه های جامعه، بساط هرگونه ظلم و ستم بر چیده خواهد شد .[۱۳۸]
«یطهر الله به الارض من کل جور و یقدّسها من کل ظلم… فإذا خرج أشرقت الأرض بنوره و وضع میزان العدل بین الناس فلا یظلم أحدٌ أحداً؛ خداوند به وسیله او زمین را از ظلم و جور پاک می کند. پس هنگامی که قیام کند روشن می شود زمین به نور او و با تراز عدل در بین مردم به داوری می پردازد، در این هنگام است که ظلم به احدی نمی رسد.»[۱۳۹]
۲-۳-۵- وظیفه عدالت طلبان و طلوع خورشید عدالت
در عصری که نامیدی در دلها رخنه کرده و شک جای یقین را در دلها گرفته خورشید عدالت طلوع خواهد کرد. اما وظیفه عدالت طلبان برای ظهور خورشید عدالت چیست ؟ آیا باید دست بر روی دست نهند؟! امام صادق رمز پیروی را بیان می کند: اگر منتظر عدالت هستید در عصر تاریک بی عدالتی و تباهی با یکدیگر مهربان باشید از شک بپرهیزید اگر ثابت قدم بودید طلوع فجر عدالت را نظاره گر خواهید بود.
محمد بن سنان از جناب کاهلی نقل می کند که امام صادق فرمود: «تواصلوا و تباروا و تراحموا فو الذی فلق الحبه و برأ النسمه لیأتین علیکم وقت لا یجد أحدکم لدیناره و درهمه موضعا یعنی لا یجد عند ظهور القائم موضعا یصرفه فیه لاستغناء الناس جمیعا بفضل الله و فضل ولیه فقلت و أنی یکون ذلک فقال عند فقدکم إمامکم فلا تزالون کذلک حتى یطلع علیکم کما تطلع الشمس آیس ما تکونون فإیاکم و الشک و الارتیاب و انفوا عن أنفسکم الشکوک و قد حذرتکم فاحذروا أسأل الله توفیقکم و إرشادکم؛ با یکدیگر ارتباط داشته باشید و به همدیگر نیکی و مهربانی کنید سوگند به آن کس که دانه را (در اعماق زمین) شکافت و بشر را آفرید، البته وقتی بر شما برسد که هیچکس از شما برای دینار و درهم خود جائی برای مصرف کردن نیابد. بخاطر بی نیازی مردم که بفضل الهی وکرامت ولی او نصیب شما شده است. به امام عرض شد: چه وقتی باشد؟ فرمود: هنگامی که امام خود را نیابید پس همیشه به همین حال باشید تا وجودش بر شما طالع گردد، چنانکه آفتاب بر شما طلوع کند پس از نومیدی که دارید. پس بپرهیزید از شک و دودلی و تردید، شکها را از خودتان برانید و به تحقیق که شما برحذر داشته شدید، پس از خدا پرهیز کنید [که درعصرغیبت تردید بهخود راه دهید…] از خداوند برای شما درخواست توفیق و هدایت دارم.»[۱۴۰]
نتیجه: می توان گفت عدالت مهدوی همان عدالت منسوب به حضرت ولی عصر مهدی موعود است که اهلبیت علیهم السلام مژده آمدنش را داده اند.
۳- فصل دوم: ابعاد عدالت مهدوی
مقدمه
عدالت موعود یا به بیان دیگر، عدالتی که وعده تحقق آن در زمان ظهور امام مهدی داده شده، از نظر دامنه، گستره و ژرفا بی همتاست و درست به همین دلیل است که حکومت های بشری از ایجاد نظام عادلانه ی مشابه آنچه در عصر موعود ، محقق خواهد شد عاجزند.[۱۴۱] مرحوم کلینی در کتاب «الکافی» روایتی از امام صادق نقل می کند که دلالت بر این عجز و ناتوانی از برقرای عدالت حکومت های بشری قبل از ظهور می کند؛ «هر پرچمی که پیش از نهضت قائم آل محمد برافراشته گردد، برافرازنده آن طاغوت[۱۴۲] می‌باشد که مردم وی را عبادت نموده، و از پرستش خدای عزّ و جلّ إعراض نمودهاند.»[۱۴۳] زبونی حاکمان طاغوت به قدری است که بزرگان مذهب تشیع اجازه مراجعه به دادگاه های چنین حکومتهایی را نداده اند.[۱۴۴] و این گونه حکومت ها را قابل اعتماد برای اجرای عدالت ندانسته اند،[۱۴۵] مرحوم فیض کاشانی (ره) با بیان روایتی از امیرالمومنین معتقدین به حکومت طاغوت را خائن می شمرد.[۱۴۶] با توجه به وعده های که از سوی بزرگان دین داده شده است، تنها کسی که توانایی برپایی حکومت فراگیر عدالت را دارد، حضرت ولی عصر می باشد.
سؤالی که اینجا مطرح است: با وجودی که دفع ظلم واجب است، و از زیر بار حکومت جائر و زور گو خارج شدن به مفاد آیات و روایات از مهم ترین تکالیف شرعی می باشد، و تشکیل حکومت اسلامی از دستورات دین است، آیا تعارضی با این قبیل روایات ندارد؟
آیه الله تهرانی در پاسخ به این سوال در کتاب امام شناسی خود در باب توجیه روایات داله بر عدم فائده قیام قبل از قیام قائم می گوید: «باید این قبیل روایات را حمل نمود بر قیام خود سرانه و مستبدّانه در عرض ولایت امام، نه در طول آن و به پیروی و تبعیّت از دستورات او که این قیام البته مورد امضا می‌باشد.»[۱۴۷] آری! همانطور که انبیا عظام با زحمات طاقت فرسای خود هر یک به سهم خود مردم را بیدار کردند و از ظلم و ستم و طاغوت و طاغوتیان متنفّر ساختند و در واقع زمینه را برای برقراری حکومت عادلانه آماده کرده‌اند گر چه به عدالت به طور کامل دست نیافتند و به آن حکومت ایدهآل نرسیدند ولی توانستند عدّهای را چه کم و چه زیاد دعوت به ایمان نمایند و آنان را با عدل و عدالت آشنا کنند، همچنین قیام کسانی که زمینه ساز حکومت عدالت فراگیر امام زمان می باشند نیز مفید در شناخت آن واقعه بزرگ جهانی است.
اما آنچه موجب شناخت بیشتر قیام و اصلاح بزرگ جهانی برای تحقق عدالت توسط موعود و منتظَر بشارت داده در روایات موجود در سنت اسلامی می شود، بررسی ابعاد و دامنه ی تحقق آن رستاخیز عظیم جهانی است. لذا برای شناساندن برترین قیام بی همتای عالم برای ایجاد بهترین نظام عادلانه جهان باید به بررسی ابعاد و گستره عدالت مهدوی بپردازیم.
