واضح است با صفر شدن ولتاژ همان فرکانس طبیعی و خطی تیر مستقیم یکسرگیردار بدست می‌آید.
لازم به ذکر است، برای بدست آوردن نقطه تعادلی که حول آن ارتعاش صورت می‌گیرد از روش آنالیز مودال در حل معادله غیرهمگن ‏۲‑۳۵، استفاده می‌شود و در نهایت می‌توان به رابطه زیر رسید:

‏۲‑۴۳

تاثیر ولتاژ روی فرکانس طبیعی تیر

در و ?_۱ ، اولین فرکانس طبیعی تیر خمیده، و ω_۱ فرکانس اساسی تیر مستقیم است. آنچه مسلم است با افزایش ولتاژ فرکانس طبیعی تیر کاهش می‌یابد. برای ولتاژهای زیر یک (V˂۱)، تغییرات زیاد نیست، اما برای ولتاژهای بالاتر از ۱، اثر توان مرتبه دوم ولتاژ در شدت کاهش فرکانس طبیعی تیر قابل ملاحظه می‌شود، تا جایی که بعد از ولتاژ معینی عبارت داخل رادیکال ‏۲‑۴۲ منفی شده و قسمت حقیقی فرکانس طبیعی صفر می‌شود. و نمودار روی محور افقی می نشیند.
همانطور که در تصویر واضح است، وقتیω_۱ ⟶ ?_۱ میل می‌کند، ۰ ⟶ Vp ، و تیر به محدوده پایداری نزدیکتر می‌شود.
این حقیقت و قابلیت مدل غیرخطی، فرکانس طبیعی را بدرستی برای هر ولتاژ DC پیش‌بینی می‌کند و به طراحان اجازه می‌دهد، تا رنج گسترده‌تری از ولتاژهای DC را در عمکرد رزوناتورها استفاده کنند[۶۳].

شکل ‏۲‑۲: نسبت فرکانس اساسی تیرخمیده به تیر مستقیم بر حسب تغییرات ولتاژ سوییچ یکسرگیردار

شکل ‏۲‑۳: نسبت فرکانس اساسی تیرخمیده به تیر مستقیم بر حسب تغییرات ولتاژ سوییچ دوسرگیردار
در شکل ‏۲‑۴ با مادامی که ولتاژ زیاد می‌شود نقطه تعادل استاتیکی که تیر حول آن نوسان آزاد خطی دارد. پایینتر آمده و به صفحه زیرین نزدیکتر می‌گردد ولی چون با نزدیک شدن به صفحه زیرین اثر نیروی الکترواستاتیک دائماً قوی‌تر می‌شود، با عبور از حد ولتاژ معینی و نقطه جابجایی تعادل استاتیکی متناظر با آن، تیر ناپایدار شده و ریزش می‌کند و دیگر نقطه‌ تعادلی برای نوسان حول آن وجود نخواهد داشت.

شکل ‏۲‑۴: تأثیرتغییرات ولتاژ روی نقطه تعادلی تیر یکسرگیردار که حول آن سوییچ نوسان می‌کند.

فصل سوم:
تحلیل استاتیکی و دینامیکی سیستم

تحلیل استاتیکی

از معادله ‏۲‑۲۹ با حذف جملاتی که ترم اینرسی در آن‌ها وجود دارد، به معادله زیر رسیده:

‏۳‑۱

و با حذف ترم اینرسی از شرایط مرزی طبیعی ‏۲‑۳۲ و ‏۲‑۳۳ در نیز رابطه زیر بدست می‌آید:

‏۳‑۲

‏۳‑۳

شکل ۴-۸-اثر روش استخراج بر مقدار کل ترکیبات فنولیک عصاره ۶۳
 ۶۴
 ۶۴
 ۶۵
 ۶۶
) 67
شکل ۴-۱۴- اثرمتقابل دو متغیر زمان و دما بر روی قدرت پایدارکنندگی ۶۷
شکل ۴-۱۵- اثر متقابل دو متغیر زمان و pH بر روی قدرت پایدارکنندگی ۶۸
شکل ۴-۱۶- اثر متقابل دو متغیر دما و pH بر روی قدرت پایدارکنندگی ۶۸
شکل۴-۱۷-همبستگی مقدار واقعی و مشاهده شده در مورد I.T 69
شکل ۴-۱۸-Desirability for I.T 69
شکل ۴-۱۹- اثر روش استخراج برروی میزان پایداری روغن سویا(شاخص I.T) 70
چکیده
کانون توجهات تحقیقات اخیر، مواد فتوشیمیایی مشتق شده از گیاهان بوده ­اند که ناشی از اثرات مثبت آنها بر سلامتی بشر بوده است. مواد غذایی را درطی فرآوری در کارخانجات می­توان با ترکیبات فعالاز قبیل ترکیبات فنولی که دارای فواید و خصوصیات فیزیولوژیکی از جمله ضدآلرژی، ضدالتهاب، ضدمیکروبی، آنتی‌اکسیدانیو… می­باشند، غنی­سازی نمود. اثرات سودمند موجود در ترکیبات فنولیک به خصوصیت آنتی­اکسیدانی آنها مربوط می­ شود.در این پژوهش، بهینه‌سازی فرایند استخراج ترکیبات فنولیک از عصاره متانولی ۸۰ درصد (حجمی-حجمی) گیاه گلرنگ با نام علمی Carthamustinctorious Lاز خانواده کمپوزیته و یا آستراسه توسط آزمون فولین سیوکالتو انجام گردید. برای بهینه سازی فرایند در آزمون ها ۳ فاکتور زمان (۵،۲۰،۳۵ دقیقه)، دما (۱۵،۳۰و۴۵درجه سانتیگراد) و pH (6،۷و ۸) مورد بررسی قرار گرفت. این طرح از طریق Box-Behnken در ۳ فاکتور و سه سطح که شامل ۱۹ آزمون است انجام شد.در طی آزمون ها مربوط به بهینه سازی فرایند استخراجی که در شرایط (دمای ۴۰ درجه سانتیگراد،زمان ۳۲ دقیقهو۳/۷pH=)انجام شد دارای بیشترین میزان استخراج ترکیبات فنولیک به میزان ۱۶ میلی گرم گالیک اسید (استاندارد ترکیبات فنولیک)به ازای هر ۱ گرم از پودر خشک گیاه ثبت شد. در بررسی نتایج و روند نمودارها در هر دو فرایند، زمان به عنوان موثرترین فاکتور شناسایی شد.

برای بررسی فعالیت آنتی‌اکسیدانی، علاوه بر آزمون فولین، آزمون DPPH و همچنین در ادامه به بررسی قدرت پایدارکنندگی روغن سویا توسط عصاره‌های استحصالی توسط آزمون رنسیمت پرداخته شد.در آزمون‌های مربوط به بهینه‌سازی عصاره‌ای که در شرایط (دمای C˚۳۱، زمان ۴۰ دقیقه و ۹/۶pH=) و (دمای C˚۳۴،زمان ۴۱ دقیقه و ۷= pH) استخراج شدند به ترتیب باmg/ml57/0IC₅₀=وh7/7I.T=، دارای بیشترین قدرت آنتی‌اکسیدانی و قدرت پایدارکنندگی روغن سویا بودند.
فصل اول:مقدمه
۱-۱-مقدمه:
کانون توجهات تحقیقات اخیر، مواد فتوشیمیایی مشتق شده از گیاهان بوده ­اند که ناشی از اثرات مثبت آنها بر سلامتی بشر بوده است. مواد غذایی را درطی فرآوری در کارخانجات می­توان با ترکیبات فعال^[۱] از قبیل ترکیبات فنولی که دارای فواید و خصوصیات فیزیولوژیکی از جمله ضدآلرژی^[۲]، ضدالتهاب^[۳]، ضدمیکروبی^[۴]، آنتی‌اکسیدانی^[۵]و… می­باشند، غنی­سازی نمود. اثرات سودمند موجود در ترکیبات فنولیک^[۶] به خصوصیتآنتی­اکسیدانی آنها مربوط می­ شود (۶۱). تحقیقاتی در سال­های اخیر روی میزان ترکیبات فنولیک موجود در محصولات کشاورزی و پس‌مانده صنعتی آنها و میزان در دسترس بودن این ترکیبات انجام شده است. ترکیبات فنولیک دارای یک یا چند گروه هیدروکسیل متصل به یک حلقه آروماتیک شده می­باشد. اصطلاح فنولیک دسته بسیار بزرگی از ترکیبات را تحت پوشش قرار می­دهد که در دو گروه اصلی، اسیدهای فنولیک^[۷] و فلاونوئیدها^[۸] قرار می­گیرند اسیدهای فنولیک شامل اسیدهایی چون کافئیک^[۹]، گالیک^[۱۰]، پیکوماریک^[۱۱]، الایژیک ^[۱۲]و… هستند.از ترکیبات فلاوونوئیدی می‌توانآپژنین^[۱۳]، لوتئولین^[۱۴]، کوئرسیتین^[۱۵]، ایزورامنتین^[۱۶]، کامپفرول^[۱۷] و… را نام برد. ازنقطه نظر استخراج ترکیبات مؤثره از محصولات کشاورزی و یا پس­مانده­های­صنعتی، میزان استخراج ترکیبات فعالآنها از جمله ترکیبات فنولیک بسیار مهم است و میزان حضور ترکیبات فنولیک در محصولات غذایی به صورت طبیعی و یا غنی‌شده نشان دهنده ارزش غذایی آن محصول در حفظ سلامتی بشر است به همین جهت در فرایند استخراج عواملی چون نوع حلال، نسبت نمونه به حلال، مدت زمان استخراج و دما بسیار مهم هستند. همچنین نحوه عمل استخراج می ­تواند به صورت سنتی از طریق روش­هایی مانند سوکسوله^[۱۸] و غرقابی و یا از طریق فناوری­های جدیدی چون مایکروویو^[۱۹] و یا امواج مافوق صوت^[۲۰] صورت گیرد. تاثیر فرآوری­های جدید در مقایسه با روش­های سنتی از نظر صرفه­جویی در زمان و انرژی و همچنین افزایش بازده استخراج مشخص شده است بررسی نتایج حاصل از تاثیر فاکتورهای مختلف در میزان استخراج با روش اولتراسوند از طریق روش آماری آزمون سطح پاسخ^[۲۱] صورت گیرد چون در این روش آماری با حداقل آزمون انجام شده بیشترین اطلاعات ممکن از روند میزان استخراج به دست خواهد آمدگیاه گلرنگ با نام علمیL Carthamustinctorious از خانواده کمپوزیته و یا آستراسه است. در ایران این گیاه با نام های گلرنگ، کاشفه، چورک و… موسوم است.کشت آن در ایران سابقه طولانی دارد و بیش از ۵۰ رقم از آن شناسایی شده که هر یک بخوبی با شرایط خاص جوی محل خود از قبیل گرم وخشک و کویری و اراضی با غلظت املاح بالا خو گرفته است.لذا با توجه به اهمیت استفاده از ترکیبات فنولیک درسیستم های غذایی و بیولوژیکی و وجود اثرات سرطان زائی در آنتی‌اکسیدان های سنتزی لزوم اهمیت بیشتر به آنتی‌اکسیدان های طبیعی مشخص است در کاربرد آنتی‌اکسیدان های طبیعی، یکی از مشکلات مهم، بازده استخراج از گیاهان و حفظ خواص موثره آنتی اکسیدان­ها است از این رو اهمیت کاربرد فرایندهای استخراج غیر حرارتی،افزایش صرفه جویی در میزان مصرف حلال، زمان و انرژی ودر ضمن بالا بردن میزان بازده استخراج ترکیبات فنولیک کاملا مشهود است.ازآنجا که واریته های گیاه گلرنگ در کشورهای مختلفو شرایط آب و هوایی مختلف رشد می‌‌کند در این تحقیق به عنوان گیاهی که بهینه سازی فرایند استخراج ترکیبات فنولیک آن، به عنوان تجربه‌ای درسایر کشورها، قابل استفاده است، انتخاب شد. اهداف ما در این تحقیق عبارتند از :
الف) بررسی و مقایسه استخراج ترکیبات فنولیک از عصاره گیاه گلرنگ با بهره گرفتن از دو روش اولتراسوند و غرقابی
ب) بررسی اثر همزمان ۳ فاکتور زمان، دما و pH، در طرح Box- Behnken جهت دستیابی به حداکثر اطلاعات در خصوص روند فرایند استخراج ترکیبات فنولیک براساس حداقل دفعات آزمایش
پ) مقایسه نتایج حاصل از آزمون فولین و DPPH جهت تعیین قوی‌ترین عصاره از نظر داشتن ترکیبات فنولیک بیشتر و قابلیت بالای خورندگی رادیکال های آزاد
ت) مقایسه فعالیت آنتی اکسیدانی عصاره های استخراجی با آنتی اکسیدان تجاری
ث) بررسی و مقایسه پایداری روغن سویا با بهره گرفتن از عصاره گیاه گلرنگ در دو روش غرقابی و اولتراسوند
فصل دوم : کلیات و بررسی منابع
۲- ۱-رادیکال های آزاد و اکسیداسیون روغنها و چربی ها
۲-۱-۱-رادیکال‌های آزاد
رادیکال آزاد عبارت از یک اتم یا ملکول دارای الکترون جفت نشده به صورت آنیونی، کاتیونی یا غیر یونی می‌باشد که می‌تواند به طور مستقل وجود داشته باشد(۷۳). رادیکال‌های آزاد از نظر انرژی ناپایدار، بسیار فعال و با عمر کوتاه هستند بنابراین با حذف یا جفت کردن الکترون های اطرافش یک رادیکال می‌تواند به پایداری برسد. حاصل جدا شدن الکترون از سوبسترا‌های متنوع منجر به ایجاد رادیکال‌های آزاد جدید در محیط می‌گردد(۴۹).
بدین ترتیب حضور یک رادیکال آزاد می‌تواند منشاء یک سری واکنش های زنجیره ای انتقال الکترون شود. مهمترین مکانیسم آسیب رادیکال های آزاد به شرح زیر است:
_تخریب پروتئین ها
_آسیب به اسید نوکلئیک و DNA و ایجاد جهش
_اکسیداسیون باند دوگانه اسیدهای چرب در چربی‌های غشاء و تغییر در ساختمان و فعالیت غشاء(۶۱و۶۰).
۲-۱-۲-پیامدهای پاتولوژیک رادیکال‌های آزاد
رادیکال‌های آزاد به عنوان عامل بسیاری از بیماری‌ها به شمار می‌روند که صدمات بافتی باعث افزایش تولید رادیکال‌های آزاد شده و حضور رادیکال‌های آزاد خود معلول بیماری باشد(۲۱).
در صورتی که تولید رادیکال‌های آزاد به هر دلیلی مانند استرس‌های فیزیکی، مجاورت با اشعه و …افزایش یابد پراکسیداسیون لیپیدهای غشاء نیز افزایش یافته و باعث اکسیداسیون پروتئین‌ها و مواد ژنتیکی داخل سلولی مثل DNA شده و منجر به اختلالات متابولیک وخیم، واکنش‌های التهابی در عروق محیطی و آترواسکلروز می شود(۶و۲۵).
رادیکال‌های آزاد اکسیژن‌دار به اختصار (OFRS)^[22] نامیده می شوند که قسمتی از گروه بزرگتری به نام (ROS) هستند. گروه ROS علاوه بر رادیکال‌های آزاد اکسیژن‌دار شامل پراکسیدهیدروژن، اسید هیپوکلرو و سایر ترکیبات N-chloramine می‌باشد که این ترکیبات همگی بیشتر از اکسیژن خاصیت اکسیدکنندگی دارند(۶۱).
۲-۱-۳-انواع رادیکال‌های آزاد
۲-۱-۳-۱رادیکال های آزاد اکسیژن‌دار
الف-رادیکال آزاد سوپراکسید :(o^.-₂)
این رادیکال‌ها از احیاء الکترونی اکسیژن تولید می‌شوند و رفتار شیمیایی آن به نوع ماده‌ای که در آن حل می‌شود بستگی دارد به عنوان مثال فعالیت آن در آب کم است این رادیکال در محلول‌های آبی اغلب به عنوان یک ماده احیاکننده عمل می‌کند به طور مثال موجب احیاشدن نمک های‌آهن فریک به فرو می‌شود(۶۱).
ب-رادیکال آزاد هیدروکسیل :(O^.H)
چلات ویژه آهن دو ظرفیتی و مس یک ظرفیتی که قادر به انتقال دادن الکترون به پراکسیدهیدروژن می باشند باعث شکسته شدن باند O-O می‌شود و آنرا به دو جزء آب و رادیکال هیدروکسیل تبدیل می کند (O^_H) یکی از قوی‌ترین اکسیدان های شناخته شده است که می تواند آغازگر فرایندهایی از قبیل لیپد پراکسیداسیون زنجیر DNA و…باشد و هر ملکول ارگانیکی را با اکسیژن ترکیب می کند البته این واکنش پذیری با توکسیسته مترادف نمی‌باشد این رادیکال در اثر قرارگرفتن در برابر اشعه یونیزان هم تولید می‌شود این رادیکال فعالترین رادیکال اکسیژن‌دار شناخته شده است.(۶۱)
(واکنش ۱)H-O-H→ O^.H+H
ج_رادیکال آزاد پراکسی: (ROO^.)
این رادیکال در اثر پراکسیداسیون چربی‌ها و تشکیل ترکیبات پراکسیدی بوجود می‌آید. این رادیکال آزاد در فسفو لیپدهای غشاء در اثر واکنش اکسیداتیو تشکیل می‌گردد(۷۴).
د_رادیکال آزاد نیتریک اکسید: (NO^.)
اکسید نیتریک (NO) و دی اکسید نیتروژن (NO₂) در ساختمان خود الکترون جفت نشده دارند.NO^. در دمای بدن با اکسیژن ترکیب و NO₂ به وجود آورد که قادر به گرفتن اتم‌های هیدروژنی چربی‌های غشاء و آغاز پراکسید شدن چربی‌ها است در ضمن می‌تواند با گرفتن رادیکال سوپراکسید تولید رادیکال هیدروکسید نمایند(۴۶۶۱).
(واکنش ۲)NO^.+O^.-₂→ONOO^-(Peroxynitrite)
(واکنش۳)ONOOH →ONOO^-+H⁺

برخی عقیده دارند موضوع امتناع اختیاری نوعی اصلاح پیشرفته درمقررات منشور است.
در پایان بحث امتناع اختیاری ذکر این نکته ضروری است که با توجه به رویه فعلی شورا در تجویز امتناع اختیاری اعم از اینکه آن را تفسیر منشور بدانیم یا اصلاح، پس از اصلاح رسمی ماده ۲۷ و افزایش آراء به ۱۵ رأی در اوایل کار نسبت به اعمال امتناع اختیاری تردید شده بود. زیرا با لازم الاجرا شدن اصلاح رسمی اگر در قضیه ای هرپنج عضو دائمی بخواهند رأی ممتنع دهند به خاطر اینکه اعضای دیگر ۹ رأی دارند لذا به خلاف گذشته یک قطعنامه می تواند صادر شود. با این حال با پذیرش قطعنامه ۲۲۱ مورخ ۹ آوریل ۱۹۶۶ که با وجود دو رأی ممتنع تصویب شد این تردید برطرف گردید.
د) عدم شرکت در رأی گیری
عدم شرکت دررأی گیری یعنی یک کشور که عضو شورای امنیت است در طول جلسه حاضر است ولی هنگام رأی گیری جلسه را ترک می کند . این امر در ۴ آوریل ۱۹۴۶ اتفاق افتاد که استرالیا در رأی گیری شرکت نکرد در ۹ آوریل ۱۹۴۷ انگلستان هم چنین کاری را انجام داد و متعاقب آن از طرف برخی دیگر دنبال شده از نظر آثار و نتایج این کار، می توان گفت که این شیوه نوعی امتناع ضمنی به حساب می آید.
هـ) غیبت^[۲۳۹]
غیبت بدین معنی است که یکی از اعضای شورا در جلسات آن نهاد به طورکل شرکت نمی کند یعنی نه در مرحله اولیه است و نه درمرحله رأی گیری.
در مورد غیبت یک عضو مسأله مهم این است که آیا در صورت عدم حضور، شورا باید تشکیل جلسه بدهد یاخیر؟ منشور وقواعد آیین دادرسی درباره حد نصاب یک جلسه قانونی ندارند. به نظر برخی وقتی شورا حق تشکیل جلسه را دارد که همه اعضا شرکت نمایند ولی اکثراً مایل هستند که همان حد نصابی که از بند دوم و سوم استنتاج می گردد در اینجا هم جاری است.^[۲۴۰]
بعد از اینکه جلسه تشکیل شد جای این سئوال است که آیا عدم حضور یک عضو مساوی با رأی منفی او است یا خیر؟ می توان گفت که اولاً عدم حضور موجب بروز مشکلی در رأی گیری نمی شود و ثانیاً برای جلوگیری از تصمیمی یک عضو باید رأی منفی بدهد در نتیجه غیبت به عنوان رأی منفی محاسبه نمی گردد چون منشور اعضای دائم را در شورای امنیت به رسمیت شناخته است نه اینکه وتوی دائم را هم به رسمیت شناخته باشد.

غیبت می تواند عمدی یا غیرعمدی باشد. اگر عمدی شد همان امتناع ضمنی محسوب می گردد. در این صورت اگر یک عضو دائم در خارج از شورا یک بیانیه غیررسمی بدهد که صراحتاً تصمیمات شورا را رد کند ، این عمل وتو محسوب نمی گردد.
با توضیحی که در مورد ماده ۲۷ داده شد حال باید دید که آیا کشوری که دارنده حق وتو است و در حکم دیوان محکوم علیه قلمداد شده ، هنگام مراجعه محکوم له به شورا حق وتو دارد یا خیر؟
۲-۲-۱-۴- حق وتو و ماده ۹۴ منشور
در مورد اینکه آیا حق وتو درمحدوده ماده ۹۴ قابل اعمال است یا خیر دو نظر جداگانه مبنی بر موافقت و مخالفت با این امر ابراز شده که دلیل یا دلایل هرکدام را بررسی می نماییم.
الف- دلیل موافقان اعمال حق وتو نسبت به ماده ۹۴
اگر محکوم له به شورای امنیت مراجعه کرد و محکوم علیه یکی از کشورهای صاحب حق وتو باشد، به عقیده غالب حقوقدانان، آن دولت مجاز به استفاده از حق وتو می باشد.
مهمترین دلیلی که برای مدعای خود ذکر می کنند این است وقتی ما ماده ۲۷ را در مورد تدفیق نظر قرار دهیم، در آنجا معیار برای استفاده از حق وتو این است که یک مسأله آیین کاری نباشد، همین کافی است تا بگوییم یک کشور می تواند از حق وتوی خوداستفاده نماید. تنها استثنایی که در این مورد وجود دارد در همان بند سوم بیان شده، یعنی امتناع اجباری در حیطه فصل ششم و مفاد بند سوم از ماده ۵۲. لذا تسری ممنوعیت استفاده از حق وتو به دلیل قاعده «تصریح به امری به معنی استثنای دیگر است».^[۲۴۱] به دیگر موارد جایز نیست. چون ماده ۲۷ در مقام بیان بود و موارد عدم به کارگیری حق وتورا هم احصا کرده است. در نتیجه همین که یک مسأله ای در شورای امنیت، مسأله ماهوی بود که نیاز به آراء موافق همه اعضای دائم داشته باشد، برای اعمال حق وتو کفایت می کند. با این بیان معلوم می شود که دولت محکوم علیه نه تنها در مورد تصمیم شورا به اقدامات برای اجرای رأی از حق وتو برخوردار است بلکه آن دولت می تواند «هر قطعنامه ای که در مورد توصیه صادر شده را نیز وتو نماید».^[۲۴۲]
ب- دلیل مخالفان اعمال حق وتو نسبت به ماده ۹۴
هر چند که نظریه غالب درمورد رابطه ماده ۹۴ و حق وتو، اعمال آن حق است.^[۲۴۳] ولی با این حال عده ای در مخالفت با این نظریه ابراز داشته اند که عضو دائم شورای امنیت در جایی که محکوم علیه حکم دیوان واقع شود نمی تواند از این حق استفاده نماید، آنها برای اثبات نظریه خود از چند راه وارد شده اند:
اولاً ؛ بند اول ماده ۹۴ را که مقرر می دارد «هرعضو ملل متحد متعهد است درهر دعوایی که او طرف آن است از نصمیم دیوان تبعیت نماید» را طوری تفسیر نماییم که این بند متضمن یک اجرا و انجام آیین کاری نسبت به تعهد هر کشور باشد. یعنی مشخص می کند که یک دولت باید حکمی را که صادر شد اجرا نماید در نتیجه وارد ماهیت مسأله نمی شود . از همین روبند دوم از ماده ۲۷ در این مورد مجری است.
ثانیاً؛ اگر مسأله فوق را یک مسأله آیین کاری ندانیم باز هم نمی توان پذیرفت که حق وتو دراینجا جاری است زیرا «ارتباط سیستماتیک نزدیک بین دوپاراگراف ماده ۹۴ و نیز ماهیت حقوقی حکم دیوان به عنوان یک تصمیم قطعی ارکان اصلی دیگر ملل متحد وماهیت همان تصمیم به عنوان تجلی وظیفه قضایی، موید استدلالهایی هستند که مخالف اعمال حق وتو می باشند.»^[۲۴۴] در نتیجه به کار بردن وتو در این مورد مخالف تعهدی است که آن کشور مطابق بند اول ماده ۹۴ بر عهده گرفته و از طرف دیگر می تواند به اعتبار دیوان که آن نهاد هم یکی از ارکان اصلی ملل متحد است آسیب برساند.
ثالثاً اگر کشوری بتواند در این مورد از حق وتو استفاده نماید این امر مخالف قاعده «هیچکس
نمی تواند قاضی دعوی خود باشد»^[۲۴۵] خواهد بود. بدین معنی که آن دولت در دعوایی که خود یک طرف آن دعوی است تصمیم به عملی می گیرد که می تواند سیر رسیدگی را مختل سازد. این قاعده توسط دیوان دائمی در دعوای مربوط به «معاهده لوزان»^[۲۴۶] مورد تأیید قرار گرفت. در آنجا دیوان
دائمی اعلام کرد که حق وتوی بالقوه بریتانیای کبیر در مواردی که وی مستقیماً در آن ذی نفع است مردود است و این قاعده که هیچکس نمی تواند قاضی دعوای خود باشد در این مورد صادق است.^[۲۴۷]
۳-۲-۱-۴-۲- رویه شورای امنیت
بعداز اینکه یک بررسی در مورد اعمال حق وتو صورت گرفت و این نتیجه به دست آمد که غیر از مواردی که رابطه برقرار می شود بین ماده ۹۴ و ۳۹ و جایی که شورا بخواهد ماده ۴۲ را اجرا کند، به کار بردن حق وتو در صورتی که عضو دائم محکوم علیه باشد خلاف مقررات منشور قواعد حقوق بین الملل است با این حال نمونه ای از این مورد در شورای امنیت مطرح شد که با وتوی یک عضو دائمی همراه بود.
وقتی که دیوان بین المللی دادگستری در قضیه « فعالیتهای نظامی و شبه نظامی بر عیله نیکاراگوئه» حکم به نفع دولت نیکاراگوئه صادر نمود، محکوم علیه یعنی ایالات متحده اعتنایی به حکم ننمود لذا دولت نیکاراگونه برای اثر بخشیدن به حکم مورخ ۲۷ ژوئن ۱۹۸۶ به شورای امنیت مراجعه نمود. متعاقب آن ایالات متحده در۳۱ ژوئیه ۱۹۸۶ قطعنامه ای را که به وسیله ۵ کشور از اعضای غیردائم تهیه شده بود وتو نمود. در پیش نویس قطعنامه از ایالات متحده خواسته شده بود که فوراً حکم دیوان را اجرا نماید. موقع رأی گیری ۱۱ کشور به آن رأی موافق و سه کشور رأی ممتنع دادند و امریکا هم رأی مخالف داد.^[۲۴۸] رئیس شورا اعلام کرد که قطعنامه پذیرفته نشد و اعتراضی هم صورت نگرفت. هرچند بعد از آن در ۲۱ اکتبر ۱۹۸۶ نیکاراگوئه مجدداً به شورای امنیت مراجعه نمود اما این بار صراحتاً درخواست او به بند دوم از ماده ۹۴ اشاره نداشت. بلکه اساساً مربوط به تهدید علیه صلح بین المللی می شد که ناشی از عملکرد ایالات متحده بود و از این منظر به حکم دیوان مربوط
می شد.دراین مورد هم ایالات متحده در ۲۸ اکتبر همان سال پیش نویس قطعنامه شورای امنیت را وتو کرد.
با توجه به این عملکرد ایالات متحده درشورای امنیت جای این سؤال است که اگر اعمال حق وتو در فرض فوق مشروعیت نداشته باشد با این حال یکی از اعضای دائم بخواهد از این حق استفاده نماید چه مسأله ای رخ می دهد و راه حل آن چیست که این موضوع در قسمت بعد بیان می گردد.
۴-۲-۱-۴-۲- سوء استفاده از حق وتو^[۲۴۹]
درمورد حق وتو به طور کل در چند فرض می تواند سوء استفاده از این حق صورت بگیرد:
۴-۱- سوء استفاده از حق وتو از طریق وتوی مضاعف^[۲۵۰]
وتوی مضاعف به این نحو صورت می گیرد که پنج عضو دائمی می توانند یک تصمیم را در زمره مسایل غیرآیینی وارد کنند بدین صورت که تصمیم راجع به نکته مقدماتی، اطلاع از اینکه یک مسأله، مسأله آیین کار است یا نیست با رأی ۹ عضو شورای امنیت از جمله آراء اعضاء دائمی انجام می شود (بخش ۲ اعلامیه سانفرانسیسکو) اعضای دائمی شورا به این ترتیب از قبل توصیف مسایل آیینی کنترل دامنه حدود حق وتو را برای خود محفوظ می دارند. یعنی با وتوی خود در این مورد زمینه سازی برای وتوی بعدی می نمایند که نتیجه آن وتوی مضاعف می شود . وتوی مضاعف مذکور که شوروی در قضیه لائوس (۱۹۵۹) راجع به پروژه ایجاد یک کمیته فرعی مأمور به انجام بازرسی، عنوان می کرد از سوی فرانسه وانگلستان و ایالات متحده مورد انکار قرار گرفت و اعتبار اعلامیه سانفرانسیسکو به همین مناسبت مورد بحث قرار گرفت.^[۲۵۱]
۴-۲-سوء استفاده ازحق وتو به وسیله عدم حضور درجلسات شورا.
هرچند مسأله غیبت عمدی یک عضو دائمی در ماده ۲۷ مطرح نگردیده ولی با اصلاح این ماده در ۱۷ دسامبر ۱۹۶۳ و لازم الاجرا شدن آن در۳۱ اوت ۱۹۶۵ ، عملاً مشکلی در این راستا پیش نمی آید چون با به حد نصاب رسیدن ۱۵ عضو اگر همه اعضای دائمی بخواهند عمداً غیبت نمایند به خاطر اینکه اعضای باقیمانده ۹ عضو هستند مشکلی در تشکیل جلسه وجود ندارد.
۴-۳- سوء استفاده از حق وتو به وسیله یک طرف اختلاف
قسمت اخیر از بند سوم ماده ۲۷ می گوید اگر شورا بخواهد تصمیمی در محدوده فصل ششم اتخاذ نماید عضو دائمی که طرف اختلاف است باید از دادن رأی امتناع نماید، لذا احتمال دارد که با وجود چنین اختلافی یکی از اعضا رأی بدهد و از این طریق از حق وتو سوء استفاده نماید.
۴-۴- سوء استفاده از حق وتو از طریق اعمال خلاف منشور یا حقوق بین الملل عام
در فرض های قبل اگر یکی از اعضای دائمی از حق خود سوء استفاده می کرد مسأله زیاد مشکل ساز نبود ولی در جایی که یک عضو صراحتاً بخواهد قطعنامه ای را وتو نماید که خلاف مقررات منشور باشد در این مورد راه حلی پیش بینی نشده است. به طور کل در مورد فعالیت شورای امنیت باید گفت که چون فعالیتهای آن از طرف رکن دیگری جرح و تعدیل نمی گردد، لذا احتمال دارد که یک مسأله حتی خلاف حقوق وقواعد بین الملل باشد اما اعضای شورا مرتکب آن گردند.^[۲۵۲]
در واقع همین مسأله سوء استفاده از حق وتو منشأ اظهار نظرهای جدی برای محدود کردن یا حذف حق وتو بود مصداق این امر در سال ۱۹۷۴ بود که سه عضو دائمی غربی شورای امنیت از حق وتوی خود در مسأله افریقای جنوبی استفاده کردند که به وتوی سه گانه^[۲۵۳] معروف شد. بسیاری از دولتها معتقد بودند که وتوهای سه گانه فوق مصداق سوء استفاده از حق به شمار می رود و آنرا در مجمع عمومی و سپس در کمیته ویژه محکوم نمودند. متعاقب این امر اظهار نظرهای فراوانی از طرف دولتهای مختلف صورت گرفت به طوری که این انتقادها علاوه بر وتوهای رسمی متوجه وتوهای غیر رسمی نیز گردیده است. این نوع وتو که در جلسات خصوصی شورای امنیت صورت می گیرد اهمیت زیادی پیدا کرده است به طوری که گزارش جلسات خصوصی شورای امنیت نشان می دهد کشور چین شانزده بار انتخاب مجدد کورت والدهایم دبیرکل ملل متحد را وتو کرد. با توجه به این مشکلات اصولاً دو راهکار برای جلوگیری از سوء استفاده از حق وتو ارائه گردیده است یکی محدودیت حق وتو ودیگری حذف آن.
۲-۴-۲- ضمانت اجرای احکام دیوان خارج از بند دوم ماده ۹۴
۱-۲-۴-۲- تبیین موضوع
با توجه به بند دوم ماده ۹۴ از یک طرف مراجعه به شورای امنیت یک امر اختیاری است واز طرف دیگر انجام توصیه یا اقدامات از طرف آن نهاد هم یک امر ارادی محسوب می گردد.
با این حال باز هم نمی توان گفت که تنها ضامن اجرای حکم دیوان شورای امنیت است زیرا اگر این امر برای شورای امنیت یک وظیفه باشد بعد از مراجعه یک دولت است در حالیکه برای دولت محکوم له چنین اجباری برای مراجعه به شورا وجود ندارد لذا می تواند به راه های دیگری هم متوسل گردد. از طرف دیگر وقتی هم که دولتی به شورای امنیت متوسل شد اعمال وتو می تواند از اتخاذ هرگونه توصیه یا تصمیمی برای اثر بخشیدن به حکم جلوگیری نماید در نتیجه باید راههایی غیراز بند دوم ماده ۹۴ نیز وجود داشته باشد.
از نظر عملی هم این امر کاملاً طبیعی و مناسب به نظر می رسد. با نگاهی به انواع احکام صادر شده از دیوان بین المللی دادگستری و توجه به پاراگراف اجرایی هر رأی این نتیجه به دست می آید که برخی از آراء خصوصیتی دارند که مراجعه اولیه به شورای امنیت ضروری به نظر نمی رسد.
توضیح اینکه آرایی که از دیوان صادر می شوند به چند طبقه بندی کلی تقسیم می شوند. اثر هر حکم بستگی به همان طبقه بندی رأی دارد^[۲۵۴] خود رأی که از قسمتهای مختلفی تشکیل شده است همانند تاریخچه دعوی ، فهرست طرفین دعوی ونمایندگان آنها، لوایح ارائه شده، مستندات و دلایل حکم و بند اجرایی^[۲۵۵] آنچه که در رأی مهم است همان قسمت آخر یعنی بند اجرایی است و طبقه بندی های یک رأی را می توان از متن اجرایی رأی به دست آورد. بر اساس همین قسمت می توان آراء دیوان را به طبقه های ذیل تقسیم نمود.
۱-احکامی که مرتبط به انتقال سرزمین^[۲۵۶] یا تحدید حدود مرزی است.
تصمیمات این طبقه یک عنوانی را برای سرزمین معین می نماید که این آراء می توانند به طور کامل شامل مسایل تحدید حدود مرزی اعم از زمینی و دریایی باشند.^[۲۵۷]
۲- احکامی که متضمن درخواست اجرای عمل خاصی از طرفین است.^[۲۵۸]
این نوع آراء می تواند زیرمجموعه های زیادی داشته باشد. به عنوان مثال در آن آراء دستور پرداخت مبلغ معینی به وسیله یک طرف به طرف دیگر مقرر شده باشد مثل قضیه ویمبلدون که در دیوان دائمی رسیدگی شد، یا قضیه کانال کورفوکه اولین دعوی مطروحه دردیوان بین المللی دادگستری بود.احتمال دارد در این نوع آراء از طرفی بخواهد که غیر از مسایل پرداخت خسارت اعمال خاص دیگری انجام دهد همانند قضیه سفارت تهران که از ایران خواست تا گروگانها را آزاد نماید. یا از کشوری بخواهند تا از مداخله در امور داخلی کشور دیگر خودداری نماید.
۳- احکام اعلامی^[۲۵۹]
در این نوع از احکام به خلاف دو نوع قبلی، دیوان قاعده حقوقی یا قواعد خاصی را اعلام می دارد.
در مورد اینگونه احکام معمولاً طرفین از دیوان می خواهند که درمورد یک قضیه قواعدی را که قابل اجرا هستند اعلام بدارند. البته لازم به ذکراست که رویه اخیر دیوان به گونه ای است که اگر حکمی صرفاً اعلامی باشد یعنی به آن حد برسد که نتواند اثر خاصی برای طرفین ایجاد نماید و آنها را متأثر از حکم نگرداند، از صدور آن امتناع می کند.
همین تنوع احکام دیوان می تواند موجب تنوع راه های اجرای آنها باشد.
ازدیگر مسایلی که باعث می شود ما به راه های دیگر غیر از توسل به شورای امنیت توجه نماییم وضعیت برخی از کشورها است که ظاهراً حق دسترسی به شورای امنیت را ندارند. چون کشوری که به دیوان مراجعه می کند از سه حال خارج نیست یا این کشور عضو ملل متحد است که به خاطر اینکه اساسنامه دیوان هم جزء لاینفک منشور است، عضو اساسنامه هم محسوب می گردد لذا طبق ماده ۳۴ اساسنامه می تواند به دیوان رجوع کند. یا اینکه عضو ملل متحد نیست ولی بر اساس بند دوم ماده ۹۳ با قبول شرایطی که از مجمع عمومی بنا به توصیه شورای امنیت طی قطع نامه ۱۱ دسامبر ۱۹۴۶ مقرر شده اساسنامه دیوان را قبول نموده است و حالت سوم اینکه یک کشور نه عضو ملل متحد است و نه جزء قبول کنندگان اساسنامه دیوان اما طبق بند ۲ ازماده ۳۵ اساسنامه دیوان این کشور می تواند با قبول شرایطی که شورای امنیت در قطعنامه ۱۵ اکتبر ۱۹۴۶ در نظر گرفته به دیوان مراجعه نماید. متعاقب این سه حالت ما با سه واژه روبرو می شویم یکی عضو ملل متحد که طرف دعوی در دیوان محسوب می گردد. دوم طرف دعوی در دیوان با قبول اساسنامه آن و سوم کشوری که نه عضو است و نه طرف بلکه حق دسترسی^[۲۶۰] به دیوان را دارد . توجه به این سه واژه می تواند ما را در ارائه تفسیر صحیحی از ماده ۹۴ کمک نماید. بر اساس بند اول ماده ۹۴ هر عضو ملل متحد متعهد است در هر دعوایی که او طرف آن است ازتصمیم دیوان تبعیت نماید. در اینجا این تعهد فقط برای عضو ملل متحد ذکر شده است با اینکه در ماده قبل پیش بینی کرده که یک کشور با شرایطی می تواند طرف اساسنامه دیوان گردد، اینجا لازم بود حداقل به آن هم اشاره ای می کرد، اگر خود ما باشیم و بند اول ماده ۹۴ این تعهد برای دو کشوری که یکی طرف اساسنامه شده ویکی طبق بند دوم ماده ۳۵ حق دسترسی به دیوان را پیدا کرد، وجود ندارد مگر اینکه مشکل را از طریق بند ۶ ماده ۲ منشور حل کنیم که مقرر می دارد «سازمان مراقبت خواهد کرد دولتهایی که عضوملل متحد نیستند تا آنجا که برای حفظ صلح و امنیت بین المللی ضروری است بر طبق این اصول عمل نمایند». در نتیجه تعهد غیرعضو هم از این راه اثبات می گردد هرچند که تسری این بند به تعهد غیرعضو ماده ۹۴ مشکل به نظر می رسد.^[۲۶۱] شاید به خاطر وجود همین عبارت پردازی نارسا در ماده بود که هم قطعنامه ۱۵ اکتبر ۱۹۴۶ شورای امنیت و هم قطعنامه ۱۱ دسامبر ۱۹۴۶ مجمع عمومی به صراحت تأکید بر پذیرفتن تعهدات ماده ۹۴ برای دو گروه غیرعضو ملل متحد دارند. بنابراین پذیرفتن تعهدات ماده ۹۴ برای هر سه دسته از طریق این دو قطعنامه مسلم است هرچند که اساسنامه تلویحاً اشاره می کند که چنین تعهداتی برای هر کشور اعم از عضو، غیرعضو وجود دارد. برای یافتن این اشاره ضمنی می توان مواد ۳۸ ، ۵۹، ۶۰ را درکنار هم قرار داد تا به این نتیجه برسیم چون بند اول ماده ۳۸ می گوید که دیوان مأموریت دارد اختلافاتی را که به آن رجوع می شود بر طبق حقوق بین المللی حل و فصل نماید. که این اختلافات می تواند از طرف هر کدام از آن سه کشور باشد. ماده ۵۹ مقرر می دارد احکام دیوان فقط درباره طرفین اختلاف و در موردی که موضوع حکم بوده الزام آور است. و بر اساس ماده ۶۰ احکام دیوان قطعی و غیرقابل استیناف می باشد. پس حکم دیوان که برای طرفین قطعی و الزام آور شد نتیجه ای جز این ندارد که آنها بخواهند به تعهد مندرج در آن حکم عمل نمایند با این توضیح به نظر می رسد ذکر بند اول از ماده ۹۴ اضافی و زاید به نظر برسد.

۲-احترازی فعال
۲-۱-۹-۱- یادگیری احترازی غیرفعال:
معمولا اساس تست های احترازی حاصل از ترس، استفاده از جریان الکتریکی به عنوان یک منبع تنبیه می باشد. در بسیاری از تست ها، کف دستگاه از میله هایی فلزی که می توانند جریان الکتریکی را هدایت کنند، ساخته شده است. در این تست ها وقتی حیوان به غذا یا آب دست می زند، شوک الکتریکی دریافت می کند[۳۵, ۴۲]. در روش احترازی غیرفعال، حیوان باید از اجرای پاسخ قبلی نظیر: دست زدن به غذا یا آب، پایین آمدن از یک جایگاه بالا به کف شبکه، قدم گذاردن به درون یک مکان باریک و ظاهرا امن تر(با کف شبکه ای) خودداری کند[۳۵, ۴۳]. تست های پایین آمدن^[۱۸]و رفتن به درون^[۱۹] بیشتر برای سنجش رفتار احترازی غیرفعال بکار می روند. تاخیر برای خودداری از انجام عمل تنبیهی، توانایی احتراز را بیان می کند)[۳۵].

حافظه ها همیشه بازسازی ناقص یا جزئی از تجربه لحظه فراگیری، می باشند(۱). بنابراین هر زمان که یادآوری انجام میشود فرصتی وجود دارد تا هر دو فرایند تقویت مجدد و خاموشی، ایفای نقش کنند[۱۶, ۴۳]. بعنوان نمونه در مورد احتراز غیرفعال یک مرحله ای، طی مرحله تست، وقتی حیوان بر روی سکو است، حافظه اش تقویت مجدد می شود اما به محض اینکه روی میله می آید خاموشی آغاز می شود بنابراین بسته به قدرت این دو فرایند، یکی غالب می شود [۱۶].
مطالعات دارویی نشان داده است که حافظه وابسته به زمان است و وقتی که در ابتدا شکل گرفت، در معرض تغییر می باشد. چنانچه اگر دارو بلافاصله پس از آموزش به حیوان داده شود، حافظه یادگیری در روز بعدی بیشتر است و برعکس تزریق دارو پس از تاخیر طولانی (چندین ساعت) پس از آموزش، اثری ندارد[۲, ۲۵].
۲-۱-۹-۲- استفاده از تزریق در یادگیری احترازی غیرفعال:
استفاده از دارو ها در ارتباط با مطالعات رفتاری، تاریخچه عملی طولانی دارد. مشخص شده که چندین فاکتور غیراختصاصی با اثر بر روی فرایند های احساسی و حسی-حرکتی ممکن است انجام یادگیری احترازی غیرفعال و یا سایر یادگیری ها را تحت تاثیر قرار دهند[۱۶]. بنابراین ممکن است بحث شود که آزمایشات هیپوکامپ همچون تزریق دارو یا تخریب آن، می تواند مرتبط با نقص حافظه باشد[۱۶, ۴۵].
چندین آزمایش که اثرات دارو ها را برروی یادگیری بررسی می کنند، این ایده را تایید می کنند که حافظه وابسته به زمان است و وقتی که در ابتدا شکل گرفت، در معرض تغییر می باشد. اگرچه دادن دارو پس از تاخیر طولانی (چندین ساعت) از آموزش، اثری ندارد[۴۶].
۲-۲- سیستم کانابینوئیدی
۲-۲-۱- کانابینوئید ها و اهمیت آنها
کانابینوئید ها که ترکیبات موجود در گیاه شاهدانه و آنالوگ های سنتتیک آنها هستند، مشتقات اسید های چرب به ویژه آراشیدونیک اسید می باشند. کانابینوئید ها دارای چهر اثر عمده می باشند که عبارتند از کاهش حرکت^[۲۰]، سختی حرکت^[۲۱]، کاهش دمای بدن^[۲۲]، اثرات ضد دردی^[۲۳]. هزاران سال است که حشیش و ماری جوانا که هر دو از گیاه شاهدانه هندی به نام عملی Cannabis sativa بدست می آیند به علت اثرات دارویی و همچنین اثرات روانگردان مورد استفاده قرار گرفته اند. اولین بار در سال ۱۹۶۴ نشان داده شده که دلتا-۹-تترا هیدرو کانابینول (Δ۹-THC)، از لحاظ سایکوفارماکولوژیک ترکیب فعال و عمده گیاه شاهدانه است[۴۷].
تاکنون مقالات مروری زیادی درباره فارماکولوژی کانابینوئید ها انتشار یافته است. تاثیرات شناخته شده و مهمی که در این مقالات مروری بر اثر کانابینوئید ها بر روی CNSمعرفی شده شامل: تغییر در ادراک، یادگیری، حافظه، سرخوشی و تسکین درد می باشند. همچنین دیده شده است که این مواد (Δ۹-THC) سرکوبگر سیستم ایمنی بوده و ایمنی با واسطه سلولی و هومورال را سرکوب می کند[۴۸].
۲-۲-۲- گیرنده های کانابینوئیدی
به دلیل خاصیت لیپوفیلی قوی ابتدا به نظر می رسید که Δ۹-THC، اثرات خود را از طریق برهمکنش با غشای پلاسمایی، تحریک یا مهار آنزیم های غشایی یا تغییر شرایط فیزیکی کانال ها القا می نمایند. ولی مطالعات بعدی نشان داد که کانابینوئید ها با اثر بر گیرنده های کانابینوئیدی اثرات خود را القا می نمایند. تا کنون دو نوع گیرنده کانابینوئیدی CB1و CB2 در پستانداران شناسایی و کلون شده است[۴۹]. گیرنده CB1 با وزن مولکولی ۵۳ کیلو دالتون، اولین بار توسط Matsuda و همکارانش کلون شد[۴۸]. گیرنده های CB1 در سیستم عصبی مرکزی و برخی بافت های محیطی قرار دارد[۵۰].
۲-۲-۲-۱- جایگاه گیرنده CB1 در CNS
اولین بار توزیع گیرنده های کانابینوئیدی به صورت اتورادیگرافی مغز موش صحرایی مطالعه شد. در انسان و حیوانات، بیشترین تراکم گیرنده های CB1 در کورتکس مغز، عقده های قاعده ای، مخچه و هیپوکامپ می باشد[۵۱]. هیپوکامپ ناحیه ای در مغز، جهت ذخیره اطلاعات و کد گذاری می باشد. همینطور وجود تراکم بالایی از گیرنده های CB1 در ناحیه عقده های قاعده ای، در ارتباط یا بعضی از اثرات کانابینوئید ها نظیر آتاکسی، بی حرکتی، حرکات غیر ارادی و فقدان کنترل حرکت می باشد[۵۲]. گیرنده CB1 در ناحیه آمیگدال و به مقدار بیشتری در ناحیه هیپوتالاموس دیده شده است. این لوکالیزاسیون با اثرات هیپوترمیک ناشی از تزریق داخل بطنی Δ۹-THC ارتباط دارد. در مخچه بیشترین تراکم گیرنده های CB1، در هماهنگی اعمال حرکتی و یادگیری حرکتی دخالت دارد[۵۳،۵۴].
۲-۲-۲-۲- گیرنده های CB1 خارج از CNS
علاوه بر CNS، گیرنده های CB1 در بیضه ها، سلول های اندوتلیلال عروق(در ارتباط با هیپوتانسیون) و عضلات صاف ایلئوم (با اثر مهاری بر شبکه میانتریک) وجود دارند[۵۵].
۲-۲-۲-۳- محل قرارگیری گیرنده CB2
بیشترین تعداد این گیرنده در گرانولوسیت ها و ماکروفاژ ها می باشند. mRNA ی گیرنده CB2 به مقدار فراوان در طحال و لوزه های انسان و در مقادیر کمتر در مغز استخوان تیموس و پانکراس دیده می شود. بیشترین مقدار mRNA ی مربوط به CB2 در B-cell و NK-cell^[24] و بعد از آن منوسیت ها و کمترین مقدار آنها در لکوسیتهای چند هسته ای دیده شده است[۵۵, ۵۶].
۲-۲-۲-۴ محل قرارگیری CB2 در CNS
هرچند که گیرنده های CB2 به شدت در بافت های محیطی و در سلول های ایمنی بیان می شوند. اما بیان شدن آنها در سلول های میکروگلیا در مغز نیز قابل انتظار است[۵۷]. مطالعات نشان دهنده بیان CB2(هرچند در مقادیر بسیار کمتر از CB1) علاوه بر گیرنده CB1 در سلول های مغزی است. در مطالعات هیستو شیمیایی فعالیت ایمونولوژیک گیرنده CB2 در نواحی هیپو کامپ، جسم سیاه، بافت خاکستری اطراف هسته دم دار، توبرکل بویایی، جزایر کالج کورتکس مخ، هسته های تالاموس و …. مشاهده شده است[۵۷, ۵۸].
۲-۲-۲-۵- پیک های ثانویه گیرنده های کانابینوئیدی
هر دو گیرنده CB1 و CB2 از نوع گیرنده های متصل شده به Gپروتئین ها می باشند. این گیرنده ها به G پروتئین های مهاری متصل شده اند و فعال شدن آنها باعث مهار آنزیم آدنیلیل سیکلاز و تحریک مسیر MAPK می شود[۴۹, ۵۳, ۵۶]. گیرنده های CB1 علاوه بر آن از طریق Gi/o بر روی انواع مختلفی از کانال ها اثر می گذارند. پیک هاش ثانویه فعال شده توسط فعال شدن گیرنده های CB1 در نواحی مختلف مغز با هم یکسان نیستند. به عنوان مثال گیرنده های CB1 در نورون های هیپوکامپ موش صحرایی باعث مهار کانال های کلسیمی نوع N و P/Q می شوند در حالی که در ناحیه استریاتوم^[۲۵] این گیرنده ها فقط باعث مهار کانال های کلسیمی نوع N می شوند[۵۹]. همچنین مشخص شده است که آگونیست ها ی گیرنده های کانابینوئیدی باعث مهار آدنیلیل سیکلاز در مخچه و لوب پیشانی می شوند اما اثر چندانی بر روی این آنزیم در هیپوکامپ نداند[۶۰, ۶۱]. علاوه بر این مشخص شده شده است که تمایل گیرنده های CB1 به جفت شدن با G پروتئین ها در تمام نواحی مغز یکسان نیست. در هیپوکامپ موش صحرایی این تمایل تا حدودی کم می باشد اما در برخی دیگر از نواحی مغز که گیرنده های کانابینوئیدی خیلی کمتری دارند، مانند هیپوتالاموس این تمایل به جفت شدن با Gپروتئین ها بسیار بالا می باشد[۶۱].
همانند گیرنده CB1 .گیرنده CB2 نیز از طریق زیر واحد Gi/Goα موجب مهار فعالیت آدنیل سیکلاز می شوند[۶۲]. همچنین گیرنده CB2 از طریق زیر واحد Gβϒ خود به نظر می رسد که به مسیر MAPK-ERK، یک مسیر پیچیده و محافظت شده[۶۳, ۶۴]، که در تنظیم یک سری از فرایند های مهم هم در سول های بالغ و هم در سلول های در حال رشد دخالت دارد، مرتبط می گردد[۶۵]. فعال سازی مسیر MAPK-ERK از طریق اگونست های گیرنده CB2 به واسطه زیر واحد Gβϒ موجب تغییر در مهاجرت سلولی و همچنین القای ژن وابسته به رشد Zi f268 می گردد [۶۴].این ژن در کد کردن یک فاکتور تنظیم کننده که در فرایند های انعطاف پذیری سلول و ایجاد حافظه طولانی مدت دخیل است[۶۶]؛ شرکت دارد.
۲-۲-۲-۶-آگونیست های گیرنده کانابینوئید
۱-مشتقات دی بنزو پیران یا کانابینوئیدی های کلاسیک مثل Δ۹-THC که در گیاه شاهدانه یافت می شوند
۲- آنالوگهای Δ۹-THC که فاقد حلقه پیران هستند، مثل CP55,940
۳-گروه آمینو آلکیل ایندول نظیر WIN55, 212-2
۴-گروه ایکوزانوئید ها یا اندوکانابینوئید ها همانند آناندامید (N-آراشیدونیل اتانول آمید ) و ۲-آراشیدونیل
اکثر کانابینوئید ها غیراختصاصی عمل می کنند: یعنی نسبت به هر دو گیرنده اثرات آگونیستی نشان می دهند، اگر چه ممکن است شدت این تمایل برای هر دو گیرنده متفاوت باشند. به عنوان مثال CP55,940 در مطالعات متفاوت و در بافتهای مختلف، تمایل مشابهی به گیرنده های کانابینوئیدی CB1 و CB2 نشان می دهد. در حال حاضر در مطالعات فارماکولوژیک برای نتیجه گیری بهتر سعی می شود از آگونیست ها و آنتاگونیستهای اختصاصی گیرنده های کانابینوئیدی استفاده شود[۴۶].
۲-۲-۲-۷-انواع اندو کانابینوئید ها
آناندامید (Arachldonoylethanolamin) ، ۲-آراشیدونیل گلیسرول (نولادین اتر) ،۲-آراشیدونیل گلیسریل اتر، ویرودهامین و همچنین N-آراسیدونیل دوپامین (NADA) جزو اندو کانابینوئید ها هستند که به صورت طبیعی در داخل بدن از اسید های چرب به ویژه آراشیدونیک اسید مشتق می شوند .بسیاری از این لیگاند ها ویژگی های ساختاری انتخابی نسبت به انواع رسپتورهای کانابینوئیدی دارند[۶۷].
۱-۲-۲-۸- لیگاندهای آندوژن گیرنده های کانابینوئیدی
سیستم اندوکانابینوئید در اعمال فیزیولوژیک و پاتوفیزیولوژیک بدن نقش دارد، بنابراین کانابینوئید ها چه در جهت تقویت و فعال کردن این سیستم و چه در جهت مقابله و مهار این سیستم می توانند در درمان بیماریها سودمند واقع شوند[۳۳] .از این راهکار ها می توان به مواردی مثل درمان درد، درمان مولتیپل اسکلروزعضلانی، تنظیم انتقال عصبی گلوتامات و عملکرد آن بر حافظه، به عنوان محافظ عصبی در ایسکمی و ترومای مغزی (بواسطه تاثیر بر مهار آزادسازی گلوتامات)، تنظیم انتقال عصبی دوپامین و عملکرد آن بر عقده های قاعده ای و در نتیجه تاثیر آن بر اختلالات حرکتی مثل بیماری پارکینسون و عملکرد آن بر افسردگی اشاره کرد[۶۸, ۶۹].
۲-۲-۳- عملکرد اندوکانابینوئید ها به صورت برگشتی^[۲۶]
«اندوکانابینوئید ها به صورت برگشتی نیز عمل می کنند»: یعنی نورون پس سیناپسی عملکرد نورون پیش سیناپسی را کنترل می کند. این عملکرد در مورد کانابینوئید ها در جهت مهار آزاد سازی نوروترانسمیتر است[۵۴, ۷۰](شکل ۲-۵). این عملکرد مهاری در سیناپسهای عصبی می تواند به صورتهای الف)کاهش تحریک ناشی از دیلاریزاسیون^[۲۷]باشد که با دپولاریزاسیون سلولهای پورکینژ در مخچه، فعالیت تحریکی گلوتامینرژیک این سلولها کاهش می یابد و یا ب) مهار ناشی از دپلاریزاسیون^[۲۸]باشد که با دپولاریزاسیون سلولهای هرمی در هیپوکامپ، فعالیت مهاری گابا در این سلولها کاهش می یابد[۷۰]. با بکارگیری آنتاگونیستهای گیرنده کانابینوئیدی CB1، میتوان از بروز روند های DSE و DSI جلوگیری کرده، همانطوری که بکارگیری آگونیستهای گیرنده کانابینوئیدی CB1موجب بروز این فرایند ها می شوند[۵۰, ۷۰].
شکل ۲-۵ مکانیسم اندوکانابینویید ها به صورت برگشتی[۲۳]
۲-۳- سیستم گلوتاماترژیک و اهمیت ویژه رسپتورهای NMDA
۲-۳-۱- L- گلوتامات
تحقیقات قبلی نشان می دهند که گلوتامات و دیگر آمینو اسیدهای اسیدی می توانند در نورونهای نخاعی تحریکات شدیدی را ایجاد نمایند و در عین حال احتمالا آمینو اسیدهای تحریکی (EAA) بعنوان نروترانسمیتر در CNS پستانداران عمل می کنند.
L- گلوتامات در حال حاضر به عنوان نوروترانسمیتر تحریکی اصلی در CNS شناخته شده است. سیستم گلوتامات همچنین در فعالیت هایی که نیاز به یادآوری و شناخت دارد نیز دخالت دارد.
مشخص شده است که سیستم ترانسمیتر گلوتامات در سطح بالایی از کارایی سازمان یافته است. شاهدی بر سازمان یافتگی فوق العاده آن این است که زیر گروه های گیرنده گلوتامات، هر دو خانواده بزرگ گیرنده یونوتروپیک و متابوتروپیک را شامل می شود[۷۱].
۲-۳-۲- نقش های فیزیولوژیک
در حالات نرمال معمولا گیرنده های NMDA سیستم های مغزی بخاطر بلاک وابسته به ولتاژ Mg 2+ غیر فعال است. فعالیت مکرر گیرنده های نظیر AMPA/KA که در مجاورت گیرنده NMDA متمرکز شده اند می تواند سلول پس سیناپسی را بحدی دپلاریزه کنند که بلاک Mg 2+از روی کانال NMDA برداشته شود. ورود یون کلسیم از طریق این کانال ها می تواند باعث شروع تغییر شکل طولانی مدت سیناپسی و سلولی گردد. بنابراین گیرنده ها یک نقش کلیدی در وقایع پلاستیک و تطبیقی در سطح سیناپسی سلولی و رفتاری دارد [۷۲, ۷۳].
یکی از فاکتورها در ارزیابی عملکرد سیستم های نوروگلیال که مسئول نگهداری تون نسبی گلوتامینرژیک در آزمایشات درون تنی است، در واقع مورفولوژی منحصر به فرد سیناپس ها می باشد [۷۴].
اطلاعات بدست آمده از مطالعات حیوانی نشان داده است که نواحی لیمبیک خصوصا هیپوکامپ غلظت های بالایی از گیرنده NMDA دارند مجموعه مطالعات مختلف پیشنهاد نموده است که این گیرنده ها یک نقش محوری و اساسی در پدیده (long – term potentiation) LTP اشکال پیشرفته Plasticity و احتمالا LTD( Long- term depression )دارند.
LTP افزایش طولانی مدت ساعت ها تا روزها در میزان پاسخ پس سیناپسی به یک تحریک پیش سیناپسی قوی می باشد. فعالیت گیرنده های NMDA برای القا یک نوع از LTP که در هیپوکامپ اتفاق می افتد ضروری است [۷۵].
LTP یک مدل سلولی برای تعدادی از اشکال یادگیری و حافظه است. جالب اینکه گیرنده های NMDA می توانند در LTD که نقطه عکس LTP است نیز شرکت داشته باشند بنظر می رسد که فرکانس و نحوه و شکل تحریکات سیناپسی تعیین کننده وقوع LTP یا LTD باشد[۷۶]. بر اساس تحقیقات انجام شده احتمالا LTP با کانال های کلسیمی وابسته با لیگاند و LTD با کانال های کلسیمی وابسته به ولتاژ ارتباط نزدیکتری دارد.

ایراد وارد بر این گروه از دو جهت است:
از نظر مفهومی، تاکید مفسران ادبی بر عطف تغایر نشان می‌دهد که عطف تفسیری در این آیه با مشکل روبروست.
از جهت حمل بر مصداق نیز علامه حمل منافقان بر مشرکان را با توجه به مفهوم نفاق بی معنا دانسته اند.^[۲۱۵]
بنابراین به نظر می‌رسد قرینه موجود در سوره بقره یعنی، دلالت «فی قلوبهم مرض» بر منافقان، رهزن بوده است؛ در نتیجه در تعیین مصداق نیز با تکلف مواجه شده‌اند؛ زیرا در سوره انفال که به جنگ بدر اشاره دارد، با حمل منافقان بر گروهی از مشرکان که امکان مفروض دانستن آنها در جنگ بوده است، از تفسیر و تفکیک درست این دو گروه رهیده‌اند؛ لیکن در سوره احزاب که امکان چنین مفروضی وجود نداشته است، غالباً دو تعبیر صرفاً بر گروه منافقان رسمی در مدینه اطلاق گردیده است. نتیجه این تفسیر این شده است که «الذین فی قلوبهم مرض» به عنوان گروهی مستقل فرض نشده‌اند.

نقد و بررسی نظر گروه دوم از مفسران از این قرار است:
در این گروه هر چند با تاکید بر عطف تغایر ایرادات وارد بر گروه نخست وارد نیست، لیکن خالی از اشکال نیست، زیرا در تعیین مصداق در سوره انفال هر چند منافقان بر مشرکان حمل نشده است لیکن باز «الذین فی قلوبهم مرض» گروهی از مشرکان دانسته شده‌اند. به نظر می‌رسد این تفسیر از آن جا نشأت گرفته است که مفسران تعبیر «الذین فی قلوبهم مرض» را به عنوان گروهی که خصلتی مشابه منافقان در مدینه داشته‌اند را بعید دانسته اند. در حالی که در همین گروه آلوسی این را احتمال داده است که «الذین فی قلوبهم مرض» مسلمانانی بوده‌اند که به سبب عمر کوتاه اسلام دارای عقاید ضعیفی بوده اند و لذا منافقان آنها را به سوی خود متمایل نموده‌اند هر چند وی در مقام عمل عطف تفسیری را نیز خالی از اشکال ندانسته و در تعیین مصداق نیز به این تفسیر رای داده است.^[۲۱۶]
علامه طباطبایی نیز بر خلاف تفسیر سوره انفال که «الذین فی قلوبهم مرض» را مشرکان دانستند و دریک احتمال معنایی وجود «الذین فی قلوبهم مرض» را در میان مسلمانان بدون اشکال دانستند، در سوره احزاب به صراحت بیشتری «الذین فی قلوبهم مرض» را مسلمانان ضعیف الایمان و غیر از منافقان دانسته است.^[۲۱۷]
آیت الله جوادی آملی با تایید عطف تغایر وجهی را که هر دو گروه در میان مسلمانان باشند و یکی از احتمالات معنایی استاد ایشان(علامه) نیز بود، تقویت می‌نمایند. استدلال ایشان بر تفکیک دو گروه، مبتنی بر نحوه سخن گفتن متفاوت دو گروه در میان لشکر مسلمانان است، به این ترتیب از نظر ایشان منافقان کسانی هستند که به صراحت گفتند اینان [مؤمنان‏] را دینشان فریفته است و «الذین فی قلوبهم مرض» این عبارت را در دلشان گفتند.^[۲۱۸]
تحلیل سخن مفسران از «الذین فی قلوبهم مرض» در همنشینی با منافقان نشان می‌دهد مفسران شیعی بیش از اهل سنت تلاش نموده‌اند این دو تعبیر را از یکدیگر جدا سازند، و از بیان حضور گروهی غیر از منافقان اما همسو با مشرب آنها اجتناب ننمایند. لیکن در تفاسیر اهل سنت که عموماً دنباله رو طبری بودند هر دو تعبیر وصف یک گروه خوانده شده است.
این احتمال بسیاری قوی است که باور به «عدالت صحابه» به عنوان مبنای تفسیری اهل سنت، از قبول گروهی از منافقان به جز «عبد الله بن اُبی» در مدینه استبعاد جسته است و پذیرش مومنان ضعیف الایمان و متمایل به منافقان را بر نتابیده است.

۲-۴-۲-۱-۳-۴-ویژگی‌های «الذین فی قلوبهم مرض» با تاکید بر آیات قرآن

یافته‌هایی که اجمالاً از بررسی آراء مفسران در مواجهه با تعبیر «الذین فی قلوبهم مرض» به دست می‌آید عبارتند از این که: این تعبیر وجودی مستقل دارد و ناظر بر گروهی از مسلمانان است که دارای ضعف ایمان هستند و به منافقان متمایل هستند، به تعبیری دیگر اگر بیماردلی آنها درمان نگردد تبدیل به دردی مزمن به نام نفاق خواهد شد، دردی که خطر آن از کفر و شرک بدتر است.
با توجه به ماهیت این گروه که در میان مسلمانان هستند و اعتقاد و باور اسلامی در آنها شکل نگرفته است می توان با بررسی آیاتی که مستقلاً تعبیر «الذین فی قلوبهم مرض» در آن به کار رفته تصویری نسبتاً روشن از این گروه به دست آورد.
جدول ترتیب نزول^[۲۱۹] با توجه به سوره‌های حاوی «الذین فی قلوبهم مرض»