تعداد تجهیزات عملیات کانتینری شامل گنتری کرین ها، ترانستینرها و کشنده های مورد نیاز بندر شهید رجایی پاسخگوی تقاضاهای بالقوه ترافیک کانتینری در سال ۱۴۰۴ نمی باشد .
میزان اراضی پشتیبانی مورد نیاز بندر شهید رجایی پاسخگوی تقاضای ترافیک کانتینری در سال ۱۴۰۴ نمی باشد.
تعداد اسکله های کانتینری مورد نیاز بندر شهید رجایی پاسخگوی تقاضای ترافیک کانتینری در سال ۱۴۰۴ نمی باشد.
۱-۶ قلمرو زمانی و مکانی تحقیق
با توجه به هدف های بیان شده در این مطالعه، از میان بنادر جنوبی کشور، بنادری که به امر حمل و نقل کانتینری با ظرفیت بیش از یک میلیون تی ای یو اشتغال دارند، پرداخته خواهد شد. بنابراین این تحقیق به مورد کاوی مهم ترین ترمینال کانتینری ایران یعنی ترمینال کانتینری بندر شهید رجایی از سال ۱۳۹۰ لغایت ۱۴۰۴ خواهد پرداخت.

۱-۷ روش تحقیق
این تحقیق از نوع کاربردی بوده و بر مبنای مطالعات کتابخانه ای، بررسی اسناد و نیز مطالعات میدانی انجام می شود. با توجه به اینکه هدف این تحقیق آینده نگاری می باشد، از روش سناریو برای تجزیه و تحلیل داده ­ها و اطلاعات استفاده خواهد شد.
۱-۷-۱ روش گردآوری داده ها
در این تحقیق روندها و رویدادها از مطالعات کتابخانه­ای، بررسی اسناد، مدارک، کتاب­ها، مقالات و جستجوی اینترنتی استخراج خواهند شد وآمار و داده های لازم نیز ازگزارش های منتشر شده از سازمان تجارت جهانی، بانک جهانی و سازمانهای توسعه­ بین المللی نظیر آنکتاد، اسکاپ و همچنین مرکز آمار ایران، بانک مرکزی، سازمان بنادر و دریانوردی ایران و شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی استخراج خواهند گردید.
۱-۷-۲ روش تحلیل داده ها
در تحلیل داده ­ها به وسیله متدولوژی سناریو، اطلاعات فنی عملیات کانتینری در حالت­های مختلف تقاضای های کانتینری بندر شهید رجایی محاسبه محاسبه خواهد گردید و در نهایت با رویکردی تطبیقی به بررسی وضعیت­های مختلف عملیات کانتینری بندر شهید رجایی در سال ۱۴۰۴ پرداخته خواهد شد که این محاسبات شامل تعیین ظرفیت تسهیلات بر مبنای مشخصات ابزارهای کنونی و روندهای تکنولوژی بوده وآنگاه برآوردهای مالی آنها را محاسبه خواهد گردید.
۱-۸ ساختارتحقیق
با توجه به هدف های پیش رو این تحقیق در چهار گام انجام می­گردد:
- در گام اول، با بهره گرفتن از تحقیقات و پروژه های انجام شده توسط اسکاپ حجم ترافیک کانتینری جهان در سال ۲۰۲۵ بر اساس سناریو های تعریف شده محاسبه خواهند گردید.
- در گام دوم، با توجه به بررسی­ و مطالعه سهم عملکرد ترمینال کانتینری بندر شهید رجایی از حجم کانتینری جهان در سال های گذشته ، حجم ترافیک کانتینری آن بندر از حجم کانتینری جهان در سال ۱۴۰۴ بر اساس سناریو های تعریف شده محاسبه و تعیین خواهند گردید.
- در گام سوم، بر اساس حجم ترافیک کانتینری بندر شهید رجایی در سال ۱۴۰۴ تعداد تجهیزات و ظرفیت تسهیلات کانتینری مورد نظر این تحقیق بر اساس سناریو های تعریف شده محاسبه و با تعداد تجهیزات و ظرفیت تسهیلات موجود جهت ارزیابی در نحوه پاسخگویی آن بندر در سال ۱۴۰۴ مشخص خواهند گردید.
۱-۹ نوآوری تحقیق
مطالعات انجام شده عمدتا” در صدد بوده ­اند تا بر مبنای داده ­های گذشته به پیش بینی حجم ترافیک کانتینری بپردازند، اما در این تحقیق در صدد آن هستیم تا بر مبنای اطلاعات گذشته، حال و با بهره گرفتن از روش سناریویی آینده­های ممکن ترافیک کانتینری را تصویرسازی نماییم که استفاده از این روش­ به نسبت سایر روش های کارگرفته شده در تحقیقات پیشین بسیارمتفاوت است .
۱-۱۰ استفاده کنندگان نتایج تحقیق
مهم­ترین استفاده کنندگان از روش ها و مدل ارائه شده در این تحقیق عبارتند از مدیران ترمینال­های کانتینری، سازمان بنادر و دریانوردی ایران، وزارت راه و شهرسازی ایران، دانشجویان ، محققین و یا کاربرانی که به نحوی با امور مربوط به مدیریت منابع، لجستیک، مدیریت مالی حمل و نقل دریایی، بهره­وری درون ترمینالی و زنجیره­های تامین و توزیع کالا در ارتباط می­باشند.
فصل دوم : پیشینه تحقیق
۲-۱ مقدمه
در این فصل به بررسی پیشینه تحقیق پرداخته خواهد شد. هدف اصلی از تدوین این فصل آشنا نمودن خواننده با تحقیقات انجام شده در حوزه های عملیاتی، لجستیک و مدیریتی ترمینال­های کانتینری است.
موضوع مورد نظر در کشورهای اروپایی به خصوص آنها که از مزیت نسبی حمل و نقل برخوردار بوده ­اند، کاملا” شناخته شده است، هر چند که تحقیقات گسترده­ای در مورد ترمینال کانتینری با بهره گرفتن از روش­های شبیه­سازی و… صورت گرفته است، اما این پ‍‍ژوهش با رویکردی متفاوت (تحلیل سناریو) گامی تازه در نگرش به ترافیک کانتینری بندر شهید رجایی در سال ۱۴۰۴ بر خواهد داشت.
۲-۲ بررسی پیشینه تحقیق
در این پژوهش در ابتدا به صورت خلاصه به برخی از تحقیقات صورت گرفته در حوزه فعالیت­های عملیاتی مربوط به ترمینالهای کانتینری با بهره گرفتن از روش شبیه­سازی پرداخته و سپس برخی از تحقیقات انجام شده در سیستمهای حمل و نقل به روش سناریو بیان خواهند شد .
۲-۲-۱ مطالعات انجام شده در زمینه عملیات ترمینال کانتینری با بهره گرفتن از روش­های مختلف
روش های مختلفی برای بررسی کارآیی ترمینالهای کانتینری وجود دارد . Kozan (2000)، از یک مدل شبکه­ ای برای تحلیل عملیات ترمینال­های کانتینری و حمل و نقل کانتینری استفاده کرد. Vis et al. (2003) به صورت جامع، مسایل متنوع تصمیم ­گیری در ترمینال­های کانتینری را بررسی کردند Steenken (2004) نیز عملیات و فرآیندهای لجستیکی مهم در ترمینال­های کانتینری را بررسی و طبقه بندی نمودند. Günther and Kim (2006) عملیات ترمینال های کانتینری را به صورت کلی بررسی و طبقه بندی کردند. Cullinane et al. (2006 )روش­های متداول بررسی کارآیی بنادر را با هم مقایسه کرده و از داده ­های بنادر کانتینری بزرگ دنیا برای مطالعه، بررسی و تحلیل مسائل مربوطه استفاده کردند.
Gambardella (2001) مسئله استفاده بهینه از منابع و تجهیزات ترمینال­های کانتینری را بررسی کردند. آنها با بهره گرفتن از مدل­سازی، حرکت جرثقیل­های ساحلی و محوطه­ای را نیز زمان­بندی نمودند.
بهینه­سازی عملیات در ترمینال­های کانتینری همواره از چالش­های پیش­روی مدیران بنادر و ترمینال ها بوده است. Mutry (2005) با بهره گرفتن از روش تصمیم ­گیری کامپیوتری، بهینه سازی عملیات ترمینال کانتینری هنگ کنگ را بررسی کردند. هدف این محققین کاهش زمان انتظار کشتی­ها، زمان توقف کامیون­ها و نیز کاهش ترافیک در مسیرهای داخل ترمینال بود.
شبیه سازی با بهره گرفتن از زبان­های برنامه­نویسی می­توانند به عنوان ابزار کمکی تصمیم گیری در مورد عملیات ترمینال­های کانتینری استفاده شوند. Bielli 2006)) از زبان برنامه­نویسی جاوا برای طراحی مدلی برای شبیه­سازی عملیات ترمینال­های کانتینری استفاده کردند. Khoshnevis et al.. (۲۰۰۰ )با بهره گرفتن از روش­های شبیه­سازی، نقش استفاده از این سیستم را در افزایش کارآیی ترمینال­های کانتینری بررسی نموده ­اند.
برای بررسی روش­های اقتصادی تخصیص اسکله می توان به تحقیق Moorthy (2006)اشاره کرد که در آن زمان توقف کشتی­ها با هزینه­ های عملیات بندری مقایسه شده است.
برنامه­ ریزی همزمان عملیات اسکله­ای و زمان­بندی حرکت جرثقیل­ها، یکی از مسائل لجستیکی مهم در حوزه ترمینال­های کانتینری است. Hartmann (2004)روش­های مدل­سازی را برای این کار اتخاذ کرد.
۲۰۰۶)Kozan ) این مسئله را با بهره گرفتن از روش الگوریتم ژنتیک حل کردند. Zeng et al.. (2009) نیز با بهره گرفتن از مکانیسم تصمیم ­گیری هوشمند و روش شبیه­سازی، عملیات تخلیه و بارگیری کانتینرها در محوطه کانتینری را به صورت بهینه زمانبندی نمودند.
مدل و طرح­ریزی محوطه کانتینری یکی دیگر از فاکتورهای موثر در کارآیی عملیات کانتینری است. Preston et al.. ) 2001 ) اهدف کاهش زمان انتظار کشتی­ها، با بهره گرفتن از الگوریتم ژنتیک، راهکارهای بهینه انبار کردن کانتینرها در محوطه ترمینال را بررسی نمودند. Dekker et al.. (2006)، سیاست های مختلف نگهداری و انبار کردن کانتینرها را در یک ترمینال اتوماتیک بررسی کردند Kim . ۲۰۰۸)) یک مدل را برای طرح محوطه کانتینری پیشنهاد کردند که در آن تعداد بهینه و محل­های تردد کامیون­های محوطه محاسبه شده بود.
سیاست انبار کردن کانتینرها در نزدیکی بنادر محوطه­های لجستیکی می ­تواند نقش به سزایی در افزایش یا کاهش ترافیک در مبادی منتهی به بندر داشته باشد. این موضوع در دانشگاه ویرجینیا در رساله Xu 1999) ) با عنوان شبکه های نگهداری کانتینرها بررسی شده است.
(۲۰۰۹) Nishimuraدر تحقیق خود ساختار و طرح محوطه کانتینری را بهینه نمودند. هدف آن ها بررسی عملیات کانتینری در ترمینال در بهینه ترین حالت بود که با بهره گرفتن از روش لاگرانژ مسئله مورد بررسی قرار گرفت.
کاهش زمان عملیات کانتینری در محوطه داخل ترمینال به عنوان یکی از روش­های صرفه­جویی در هزینه­ های بندر شناخته می­ شود. Kim (2003) ضمن بررسی این مسئله روشی را نیز برای بهینه ساختن مسیر حرکت تجهیزات در محوطه کانتینری با در نظر گرفتن تعداد حرکت­های مورد نیاز برای جابجایی کانتینرها پیشنهاد کردند.
برنامه­ ریزی و استفاده بهینه از منابع موجود در بندر یکی از موضوعات مورد بحث در اکثر مطالعات مربوط به بندر و دریاست. عالی شوندی(۱۳۷۱) صف انتظار نوبت کشتی­ها در بنادر جنوب را مورد مطالعه قرار داد که هدف از آن آنالیز حساسیت جرثقیلها و بررسی تاثیرات آنها در کشتی ها بود و نهایتا مدلی را جهت تعیین هزینه ها برای ارائه به مدیران بنادر ارائه کرد .
مرشد(۱۳۷۴) افزایش ظرفیت ترمینال کالاهای متفرقه در بنادر ایران را از طریق مدل شبیه سازی انجام داد که هدف آن تعیین ظرفیت ترمینال­های کالاهای عمومی با امکانات موجود در بندر بود.
کلهر(۱۳۸۳) در مطالعه ای تحت عنوان طراحی مدل شبیه­سازی ترمینال کانتینری در بنادر ایران به بررسی بنادر به عنوان حلقه ای رابط فیمابین حمل و نقل­های دریائی و زمینی پرداخته و تجهیزات و عوامل کلیدی درگیر در ترمینال کانتینری شهید رجائی را با تکیه بر فاکتورهایی نظیر نوع کشتی، تعداد اسکله و تجهیزات تخلیه و بارگیری مدل سازی نموده است.
مهندسین مشاور ادیبی هریس(۱۳۵۳) طرح جامع بنادر بازرگانی کشور با افق ۱۳۶۶ که ترکیبی از کارشناسان ایرانی و خارجی بوده، را انجام دادند که در این مطالعه، پس از شناسائی وضع موجود کلیه امکانات، تجهیزات، تأسیسات و زیر ساختهای بنادر کشور همراه با نگرش جامع به سایر حالات حمل و نقل و یا پیش ­بینی تجارت خارجی کشور، اقدام به پیش ­بینی تقاضای حمل و نقل نمودند.
سازمان بنادر و کشتیرانی(۱۳۷۳) مطالعاتی را با همکاری­های مشترک کشور ژاپن با نام جایکا (JICA) انجام داد که افقی ۱۵ ساله(۲۰۱۰) را برای مطالعات خود در نظر گرفتند (۲۰۱۰)، این طرح بر خلاف طرح جامع قبلی، تنها با رویکرد حمل و نقل دریائی و آن هم متمرکز بر دو بندر امام خمینی (ره) در جنوب و بندر انزلی در شمال انجام پذیرفت.
مهندسین مشاور طرح نواندیشان و گروه مشاورین بندر هامبورگ (۱۳۸۳) نیز طرح جامع بنادر کشور را با افق ۱۳۹۴ بررسی و مطالعه نموده ­اند که این مطالعه در قالب نوزده جلد به زبان فارسی منتشر شده است.
بررسی ادبیات تحقیق در حوزه ترمینال­های کانتینری مبین این امر است که اتوماسیون تجهیزات، روش­های افزایش کارایی ترمینال­های کانتینری،کاهش زمان انتظار کشتی­ها و زمان­بندی حرکت جرثقیل­های اسکله ای از موضوعات مورد علاقه محققین می­باشد که عمدتاً مسائل مربوط به محوطه­های کنار اسکله را بررسی می­ کنند.
۲-۲-۲ کاربرد سناریو در سایر بخشها
مطالعات صورت گرفته به کمک روش سناریویی در سایر بخشها عمدتا” توسط شرکت های نفتی و برای تصویرسازی محیط آینده انرژی که غالبا “تا حد زیادی از عناصر عدم اطمینان سیاسی رنج می­برده اند انجام شده است. برخی از مطالعات انجام شده در این زمینه عبارتند از:
Stokkle et al.. (1990)، در مطالعه­ ای در مورد آینده وضعیت صنعت نفت و گاز نروژ چهار سناریوی مربوطه را توسعه دادند و محیط خارجی و پویایی آن را در ارزیابی و گزینش استراتژیهای مطلوب مورد آزمون قرار دادند.
Esterhuyse (1992)، پیامدهای دوران انتقال آفریقای جنوبی و مسائل، اولویتها و آینده سیاسی، اقتصادی و اجتماعی این کشور را برای یک افق ده ساله ترسیم نموده است.