۴۸

 

 

 

جدول ۱۴-۴٫ نتایج تحلیل واریانس چند متغیری تفاوت کلی حافظه فعال در سه گروه

 

 

۴۹

 

 

 

جدول ۱۵-۴٫ نتایج تحلیل واریانس چند متغیری تفاوت سه گروه در حافظه فعال

 

 

۴۹

 

 

 

جدول ۱۶-۴٫ مقایسه زوجی گروه‌ها در آزمون حافظه فعال

 

 

۵۰

 

 

 

جدول ۱۷-۴٫ آزمون کلموگروف- اسمیرنوف جهت بررسی نرمال بودن توزیع نمرات توجه متمرکز درونی

 

 

۵۱

 

 

 

جدول ۱۸-۴٫ نتایج آزمون لون برای بررسی برابری واریانس‌ گروه‌ها‌ در توجه متمرکز درونی

 

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت 40y.ir مراجعه نمایید.

۵۱

 

 

 

جدول ۱۹-۴٫ خلاصه نتایج تحلیل واریانس یک‌راهه توجه متمرکز درونی در بین گروه­ها

 

 

۵۱

 

 

 

جدول ۲۰-۴٫ مقایسه زوجی گروه‌ها در آزمون توجه متمرکز درونی

 

 

۵۲

 

 

 

جدول ۲۱-۴٫ توزیع فراوانی پاسخ‌های خطای آزمودنی‌های گروه‌های سه‌گانه در آزمون توجه مداوم

 

 

۵۲

 

 

 

جدول ۲۲-۴٫ نتایج آزمون خی­۲ برای مقایسه کلی سه گروه در خطاها

 

 

۵۳

 

 

 

جدول ۲۳-۴٫ نتایج آزمون خی­۲ برای مقایسه زوجی گروه‌ها

 

 

۵۳

 

 

فصل نخست: کلیات پژوهش
۱-۱٫ مقدمه
هیجان­ها دارای کنش­وری­های متعدد از جمله کنش­وری تکاملی، ارتباطی و اجتماعی می­باشند (اکمن[۱]، ۱۹۹۳). همچنین طبق نظر گراس۲ و تامپسون۳ (۲۰۰۷)، توجه، حافظه و تعامل­های اجتماعی را تحت تاثیر قرار می­دهند. درواقع هیجان­ها همان­طور که کمک کننده­اند، می­توانند آسیب­زا نیز باشند. به­ طوری­که گراس و تامپسون (۲۰۰۷) معتقدند پاسخ­های هیجانی نامتناسب بر چندین شکل از آسیب­شناسی روانی و مشکلات اجتماعی دلالت دارند و به توانایی ما در تنظیم موفق هیجا­ن­ها مربوط می­شوند. از آنجا که مدل­های شناختی اضطراب اجتماعی فرض کرده ­اند فعالیت بالای هیجان و بدتنظیمی هیجان که ماهیت دقیق آن در افراد مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی بخوبی مشخص نشده (ورنر۴و همکاران، ۲۰۱۱)، از ویژگی های مرکزی اختلال اضطراب اجتماعی­اند (هیمبرگ۵، ۱۹۹۷؛ هرمن۶، ۲۰۰۴؛ هافمن۷، ۲۰۰۴؛ به نقل از گلدین۸و همکاران، ۲۰۰۹) و این ویژگی­ها طبق مدل ارتباطی-هیجانی لکنت (کنتر۹ و همکاران، ۲۰۰۶) در افراد مبتلا به لکنت نیز وجود دارند، منطقی می­نماید که این دو اختلال از نظر راهبردهای تنظیم شناختی هیجان، حافظه­ فعال، توجه متمرکز برخود و توجه مداوم با یکدیگر مقایسه شوند تا درصورت تفاوت این فرایندها درآنها با افراد بهنجار یا یکسان بودن این فرایندها در بیماران اختلال اضطراب اجتماعی و افراد مبتلا به لکنت، برای آنها برنامه ­های درمانی یکسانی متمرکز بر بهبود و تقویت این فرایندها اتخاذ شود.
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
۱-۲٫ بیان مسئله
تحقیقات نشان می­دهد افراد مبتلا به لکنت در مقایسه با افراد عادی، در تنظیم هیجان­های خود، ضعف دارند (کاراس۱۰و همکاران، ۲۰۰۶؛ نتورو ۱۱، کنتر و والدن۱۲، ۲۰۱۳). پاسخ­های هیجانی به رویدادهای استرس­آور می ­تواند از طریق استفاده از راهبردهای کنارآمدن شناختی تنظیم شود (فولکمن۱۳ و موسکویتز۱۴، ۲۰۰۴). به عقیده­ی گارنفسکی۱۵و کرایج۱۶ (۲۰۰۱)، افراد در مواجهه با شرایط استرس­زا از راهبرد­های متنوع نظم جویی شناختی هیجان استفاده می­ کنند. دنیس۱۷(۲۰۰۷) نشان داده است که بین اضطراب و استرس با همه­ی راهبردهای ناسازگار نظم جویی شناختی هیجان (سرزنش دیگران، سرزنش خود، نشخوار فکری، فاجعه پنداری) همبستگی مثبت وجود دارد و بطور کلی یافته­ های پژوهشی نشان می­ دهند که راهبردهای ناسازگار نظم جویی شناختی هیجان نظیر نشخوارگری، خود سرزنش­گری و فاجعه نمایی بطور مثبت با جنبه های آسیب شناختی همبسته هستند، ولی در راهبردهای سازگار نظیر ارزیابی مجدد مثبت، این همبستگی منفی است (گارنفسکی و همکاران، ۲۰۰۲).
با توجه به یافته­ های بالا و مطابق با این شواهد که بزرگسالان مبتلا به لکنت، اضطراب، شرمندگی و اجتناب از موقعیتهای اجتماعی را به­ طور فراوانی تجربه می­ کنند (ال وراچ[۲] و راپی۲، ۲۰۱۳)، انتظار می­رود راهبرد­های نظم جویی شناختی هیجان افراد مبتلا به لکنت که اضطراب و استرس بیشتری نسبت به افراد عادی تجربه می­ کنند (ال وراچ و همکاران، ۲۰۰۹؛ بلود۳، ورتز۴، بنت۵ و سیمپسون۶، ۱۹۹۷)، نسبت به افراد عادی و افراد مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی متفاوت باشد.
درواقع علیرغم برخی ابهامات باقی مانده درباره رابطه­ لکنت و اضطراب، تحقیقات طی دو دهه­ اخیر، شواهد قانع کننده­تری را از رابطه­ بین لکنت و اضطراب ارائه می­ کند و متمرکز بر اضطراب اجتماعی، ترس از ارزیابی­ منفی و پیش ­بینی صدمه­ی اجتماعی در افراد مبتلا به لکنت است (کرایج و ترن۷، ۲۰۱۴؛ منزیس۸، ۲۰۱۱ و ۱۹۹۹) و همگام با توسعه­ شواهدی برای این موضوع است که این اضطراب ممکن است به موقعیتهای اجتماعی یا عملکردی محدود شده باشد (مسنجر۹و همکاران، ۲۰۰۴؛ منزیس، ۱۹۹۹). شواهد در حال رشدی وجود دارد برای اینکه ویژگی­هایی که اغلب با اختلال اضطراب اجتماعی مرتبط­اند (ترس از ارزیابی منفی، پیش­بینی­هایی از آسیب اجتماعی، شناخت­های منفی، سوگیری­های توجه، اجتناب و رفتارهای محافظت کننده) (کلارک۱۰ و ولس۱۱، ۱۹۹۵؛ کوت برت۱۲، ۲۰۰۲؛ راپی و هیمبرگ ، ۱۹۹۷؛ راپی و اسپنس۱۳ ، ۲۰۰۴)، ممکن است در تجربه­ی لکنت نقش مرکزی داشته باشند و همچنین در حفظ وجود اضطراب اجتماعی به­کار روند (کرایمات۱۴، وانریکگهم۱۵و وان دم-باگن۱۶،۲۰۰۲؛ لو۱۷و همکاران، ۲۰۱۲؛ منزیس، ۱۹۹۹). به­ طور­ کلی از آن­جا که مدل­های شناختی اضطراب اجتماعی فرض کرده ­اند فعالیت بالای هیجان و بدتنظیمی هیجان که ماهیت دقیق آن در افراد مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی بخوبی مشخص نشده (ورنر و همکاران، ۲۰۱۱)، از ویژگی­های مرکزی اختلال اضطراب اجتماعی­اند (هیمبرگ، ۱۹۹۷؛ هرمن، ۲۰۰۴؛ هافمن، ۲۰۰۴؛ به نقل از گلدین و همکاران، ۲۰۰۹) و این ویژگی­ها در افراد مبتلا به لکنت نیز وجود دارند، منطقی می­نماید که این دو اختلال از نظر انتخاب راهبردهای نظم جویی شناختی هیجان با یکدیگر مقایسه شوند تا درصورت یکسان بودن راهبردها، برای آنها برنامه ­های درمانی یکسانی متمرکز بر بهبود استفاده از مهارتهای تنظیم هیجانی اتخاذ شود.
از طرفی کیمبرل[۳] (۲۰۰۸، به نقل از محمدی، ۱۳۹۲)، در مدلی که از اختلال اضطراب اجتماعی ارائه می­ کند، از علل اجتناب و اضطراب اجتماعی را تفاوت افراد در پردازش اطلاعات می­داند و عوامل شناختی دخیل از قبیل توجه و حافظه که نقش مهمی در پردازش اطلاعات دارند را مطرح می­ کند. در این میان کلارک و ولس (۱۹۹۵، به نقل از محمدی، ۱۳۹۲)، توجه متمرکز برخود مفرط را به­عنوان اصلی­ترین عامل نقص­های عملکردی اضطراب اجتماعی مطرح می­ کنند و اینگرام۲ (۱۹۹۰) آن ­را آگاهی از اطلاعات درونی که در تضاد با اطلاعات بیرونی­اند، می­داند. بنابرین مناسب به نظر می­رسد که بزرگسالان مبتلا به لکنت علاوه بر راهبردهای نظم جویی شناختی هیجان، از نظر توجه و حافظه نیز با افراد مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی و افراد عادی مقایسه شوند. این ایده با فرض داماسیو۳(۱۹۹۹) نیز، مبنی بر نقش هیجان در هدایت شناخت از جمله در پردازش­های زبانی و گفتاری (کندل۴، شوارتز۵و جسل۶، ۲۰۰۰)، مطابق می­باشد.
افراد مبتلا به اختلال­ اضطراب اجتماعی هنگام ورود به موقعیت­های هراسناک اجتماعی تمایل دارند، توجه­شان را به سمت خود برگردانند و از این رو توجه متمرکز بر­خود باعث ایجاد تداخل در پردازش اطلاعات می­گردد (پاپاجورجیا۷، ۱۹۹۸، به نقل از اسپور۸و استوپا۹، ۲۰۰۲). از آنجا که مبتلایان به اختلال اضطراب اجتماعی در رابطه با عملکرد خود در حضور جمع، دچار اشتغال ذهنی هستند و دایما پیامدهای منفی اشتباهات احتمالی خود را اغراق آمیز تفسیر می­ کنند، فضای ذهنی آنها، درگیر این موضوع بوده و لذا نمی­توانند تمرکز کافی را در تکالیف شناختی داشته و دچار افت در ظرفیت­های شناختی و آسیب در عملکردهای مربوط به آن می­شوند (به نقل از بارلو۱۰، ۲۰۰۴).
نگهداری توجه متمرکز، ظرفیت گنجایش توجه را محدود می­ کند (کان۱۱، ۱۹۹۹)، از طرفی هاول۱۲(۲۰۰۴) و شنک۱۳(۲۰۰۷) گزارش می­دهند، کودکان مبتلا به لکنت گنجایش توجه کوتاه­تری نسبت به افراد عادی دارند، گرچه آندرسون۱۴ (۲۰۰۳) در مطالعه­ خود در این زمینه تفاوتی را گزارش نمی­دهد (به نقل از کفالیانوس[۴]، ۲۰۱۲). بنابرین، این یافته­ ها، این احتمال را تقویت می­ کنند که ممکن است کانون توجه بزرگسالان مبتلا به لکنت در مقایسه با افراد عادی، متفاوت و در واقع متمرکز برخود باشد. همچنین شواهد دیگر برای این فرض از یافته کاراس (۲۰۰۶، به نقل از کفالیانوس، ۲۰۱۲) تقویت می­ شود، به­ طوری­که درمی­یابد کودکان مبتلا به لکنت، ظرفیت کمتری در تنظیم توجهشان نسبت به افراد عادی دارند.
همان­طور ­که گفته شد طبق­ نظر کیمبرل (۲۰۰۸، به نقل از محمدی، ۱۳۹۲)، علاوه­ بر توجه، حافظه نیز نقش مهمی در اضطراب اجتماعی دارد از سوی دیگر براساس نظریات مختلفی مانند نظریه­ی کارآمدی پردازش (آیزنک۲ و کالو۳، ۱۹۹۲) و نظر ویلیامز۴و همکاران (۱۹۸۸) در خصوص عملکرد حافظه، اضطراب می ­تواند عملکرد حافظه­ فعال را تحت تاثیر قرار دهد. حافظه­ فعال یک سامانه­ی ذهنی است که وظیفه­ی اندوزش و پردازش موقتی اطلاعات را به طور همزمان انجام می­دهد (بدلی۵ و همکاران، ۱۹۸۶، به نقل از اسد زاده، ۱۳۸۸).
از طرفی حافظه­ فعال ارتباط نزدیکی با پردازش زبانی دارد (رونبرگ۶، رودنر۷و اینگوار۸، ۲۰۰۴) و در واقع مطالعات کنونی برخلاف مطالعات پیشین پیشنهاد می­ کنند که حافظه­ کوتاه مدت واج شناختی نقش مهمی در فرایندهای درک و تولید زبانی بر عهده دارند (جاکومت۹، اسکات۱۰، ۲۰۰۶؛ گاسکل۱۱و مارسلن-ویلسون۱۲، ۲۰۰۲) و نقص در آن باعث اختلال در فرایند تولید گفتار می­ شود (به نقل از منصوری و تهیدست، ۱۳۹۱). در زمینه­ اختلال لکنت و براساس مدل بدلی از حافظه­ فعال، مطالعاتی نقش مدار واجی حافظه­ فعال را مشهود می­دانند (منصوری و تهیدست، ۱۳۹۱؛ باجاج۱۳، ۲۰۰۷). نتایج مطالعات مختلف که از تکلیف تکرار ناکلمه برای بررسی توانایی واجی حافظه­ فعال کودکان و بزرگسالان مبتلا به لکنت استفاده کرده ­اند، حاکی از مهارت­ های پردازش زبانی ضعیف­تر آن­ها در حیطه­ی حافظه­ فعال، نسبت به افراد طبیعی است و تفاوت در این نتایج را می­توان به مقدار جمعیت مورد مطالعه، سن کودکان، شدت لکنت و میزان سختی تکالیف مربوط دانست (منصوری و تهیدست، ۱۳۹۱).
بنابرین از آن­جا که طبق تحقیقات ردپای وجود مشکل در حافظه­ فعال و به­ویژه رمزگذاری واجی در افراد مبتلا به لکنت به چشم می­خورد و تحقیق اندکی درباره حافظه­ فعال بزرگسالان مبتلا به لکنت نسبت به کودکان وجود دارد و چنان­چه گفته شد اضطراب می ­تواند بر عملکرد حافظه­ فعال تاثیر گذار باشد، مسئله­ پژوهش حاضر، این است که آیا حافظه­ فعال بزرگسالان مبتلا به لکنت، نسبت به افراد مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی، متفاوت هست یا خیر.
چنان­چه گفته شد، از آن­جا که کلارک (۱۹۹۵) توجه متمرکز برخود را به­عنوان اصلی­ترین عامل نقص عملکردی مربوط به اضطراب اجتماعی مطرح می­ کند و از طرفی اضطراب افراد مبتلا به لکنت رو به سوی اضطراب اجتماعی می­رود، دیگر سوال پژوهش حاضر این است که آیا بزرگسالان مبتلا به لکنت در توجه متمرکز بر خود با افراد مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی متفاوت هستند یا خیر.
گرچه تحقیقات نشان داده­اند، کودکانی با آسیب ویژه­ی زبانی، اختلال خواندن و اختلال سرعت گفتار محدودیت­هایی را در توجه مداوم بروز می­ دهند (مورفی[۵]و همکاران، ۲۰۱۴)، هیچ مطالعه­ ای توجه مداوم را در بزرگسالان مبتلا به لکنت بررسی نکرده ­اند. بنابرین با توجه به این­که افراد مبتلا به لکنت در عملکرد زبانی تفاوت­های اندکی با اختلالات زبانی دارند (هال۲، واگوویچ۳ و برن استین راتنر۴، ۲۰۰۷) و به­ دلیل رابطه­ نزدیک بین حافظه­ فعال، توجه و پردازش زبانی (رونبرگ و همکاران، ۲۰۰۴)، بررسی اینکه آیا تفاوتی در توجه مداوم بزرگسالان مبتلا به لکنت در مقایسه با افراد مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی نیز وجود دارد یا خیر، با ارزش است و مسئله­ دیگر پژوهش حاضر است.
همچنین طبق یافته­ های تحقیقی، مبنی بر ­اینکه اضطراب با راهبردهای ناکارآمد نظم جویی شناختی هیجان (سرزنش دیگران، سرزنش خود، نشخوارفکری، فاجعه پنداری) همبستگی مثبت دارد، مسئله­ دیگر تحقیق حاضر این است که آیا راهبردهای نظم جویی شناختی هیجان در بزرگسالان مبتلا به لکنت متفاوت از افراد مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی است یا خیر.

 

۱-۳. هدف پژوهش

مقایسه­ راهبردهای (سازگار و ناسازگار) نظم جویی شناختی هیجان، حافظه­ فعال، توجه متمرکز برخود و توجه مداوم افراد مبتلا به لکنت با بیماران مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی.
۱-۴. فرضیه‌های پژوهش
راهبردهای نظم جویی شناختی هیجان در بزرگسالان مبتلا به لکنت، متفاوت از بیماران مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی است.
حافظه­ فعال بزرگسالان مبتلا به لکنت، متفاوت از بیماران مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی است.
توجه متمرکز برخود بزرگسالان مبتلا به لکنت، متفاوت از بیماران مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی بهنجار است.
توجه مداوم بزرگسالان مبتلا به لکنت، متفاوت از بیماران مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی است.
۱-۵. اهمیت و ضرورت پژوهش
از آن­جا که برای مدیریت لکنت مزمن، مدیریت اضطراب عامل مهمی است (کرایمات، وانریکگهم و وان دم-باگن، ۲۰۰۲) و از آنجا که مشخص شده اضطراب اجتماعی شدید، عامل خطری برای بزرگسالان مبتلا به لکنت در طول زندگیشان است (ترن و همکاران، ۲۰۱۱)، در تحقیق حاضر به مقایسه­ راهبردهای نظم جویی شناختی هیجان افراد مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی و افراد مبتلا به لکنت می­پردازیم تا در صورت عدم تفاوت این راهبردها با یکدیگر، برای آنها برنامه ­های درمانی یکسانی متمرکز بر بهبود استفاده از راهبردهای تنظیم هیجان اتخاذ شود. همچنین از آنجا که در تحقیقات، توجه کمی به حافظه­ فعال بزرگسالان مبتلا به لکنت با وجود نقش داشتن آن در پردازش زبانی (به نقل از منصوری و تهیدست، ۱۳۸۹) شده است و به جهت تاثیر پذیرفتن حافظه­ فعال از اضطراب (آیزنک و کالو، ۱۹۹۲؛ ویلیامز و همکاران، ۲۰۰۷)، مقایسه­ این جنبه از شناخت در این افراد با بیماران مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی حائز اهمیت به­نظر می­رسد. در همین راستا به­ دلیل حیاتی و مهم بودن توجه برای عملکرد حافظه و تنظیم شناختی هیجان، این افراد از لحاظ توجه متمرکز برخود و توجه مداوم نیز، با افراد مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی مورد مقایسه قرار می­گیرند تا در صورت مشخص شدن تفاوت غیرمعنادار با بیماران مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی، درمان­های یکسانی متمرکز بر بهبود این جنبه­ها برای آنها اتخاذ شود. به­ طور کلی شناخت عوامل مهم و متغیرهای اساسی در این دو اختلال کمک بیشتری به تشخیص بهتر متغیرهای زیربنایی این دو اختلال می­ کنند که در درمان آنها نقش دارند.
۱-۶. تعاریف نظری و عملیاتی‌ متغیرهای پژوهش
اختلال اضطراب اجتماعی:
تعریف نظری: بر طبق راهنمای آماری و تشخیص اختلالات روانی ([۶]DSM-5، انجمن روانپزشکی آمریکا، ۲۰۱۳)، اختلال اضطراب اجتماعی به­وسیله­ ترس برجسته از اجتماع یا موقعیت­های مبتنی بر عملکرد که در آن ارزیابی دیگران اتفاق می­افتد، توصیف می­ شود (ال وراچ و راپی، ۲۰۱۳).
تعریف عملیاتی: در پژوهش حاضر منظور از وجود اختلال اضطراب اجتماعی، تشخیص براساس SCID2، به­وسیله­ روانشناس است.
لکنت:
تعریف نظری: در مطالعه­ حاضر، لکنت به­عنوان اختلالی از سیالی گفتار تعریف می­ شود که شامل تکرارها، تطویل­ها و توقف­ها، همراه با افزایش تنش ماهیچه­ای است که ممکن است واکنشی را در آزمودنی ایجاد کند، که منجر به تخریب ارتباط شود (گیتار[۷]، ۱۹۹۸؛ پروس۲، ۱۹۸۷).
تعریف عملیاتی: در پژوهش حاضر منظور از وجود لکنت، تشخیص لکنت به­وسیله­­ی گفتاردرمانگر است.