نارایان و همکاران (۱۹۹۷) با مقایسه ویژگی های شخصیتی بیماران مبتلا به سوء مصرف مواد و افراد غیر بیمار دادند که دو گروه تفاوت های معناداری در عوامل شخصیتی خود دارند، به نحوی که افراد غیر بیمار برونگراتر و غیرتکانشی تر هستند و از روان رنجورخویی کمتری برخوردارند.
ووکوف و همکاران (۱۹۹۵) پژوهشی بر روی ۸۰ نفر از معتادین به مواد مخدر که از نظر سنی در دامنه (۴۰ – ۱۴) قرار داشتند انجام دادند نتیجه پژوهش نشان داد که معتادین به مواد مخدر در سه بعد اصلی شخصیت آسیب گریزی، نوخواهی، وابسته به پاداش بودن به صورت معناداری نمرات بالا تری نسبت به گروه کنترل بدست آوردند همچنین در این پژوهش معتادین به مواد مخدر در ویژگیهای شخصیتی دیگر مانند تکانشی بودن، کمرویی و خجالتی بودن در مقابل بیگانگان و وابسته بودن به صورت معناداری نسبت به گروه مقایسه نمرات بالاتری کسب نمودند(به نقل از جعفری، ۱۳۸۲).
رزنتال و همکارانش (۱۹۹۰) در یک بررسی بر روی حدود ۳۰۰ نفر از سوء استفاده کنندگان مواد بستری شده با بهره گرفتن از پرسشنامه آیزنک به این نتیجه رسیدند که معتادین به طور معناداری درونگرا تر و عصبی تر از گروه نرمال بودند. در تحقیقی دیگر که توسط مان و همکارانش بر روی ۴۰ نفر سوء استفاده مواد با پرسشنامه NEO_FFI انجام شد به این نتیجه رسیدند که معتادان در عصبیت و برونگرایی نمرات بیشتری نسبت به گروه بهنجار کسب کرده بودند (به نقل از جعفری، ۱۳۸۲).
کرمر و کامرون در کتاب راهنمایی وابستگی دارویی در تبیین اعتیاد یادآوری می کند که اعتیاد ممکن است نمودار پریشانی و نابسامانی منش باشد. معتاد خواستار ارضا بی درنگ برخی از نیازهای خویشتن است اگرچه پسایندهای ناگواری در برداشته باشد. رابطه بین شخصیت و اعتیاد رابطه ای متقابل است یعنی فرد به علت وضع خاص شخصیتی، نیازها، شکست ها، ناتوانی در برخورد با مسائل و ناکامیهای زندگی، عدم ثبات عاطفی و از همه مهمتر وابستگی هیجانی به اعتیاد روی می آورد. و اعتیاد نیز به نوبه ی خود موجب می شود که شخص انسجام روانی و هیجانی خود را از دست بدهد. بدین ترتیب بین اعتیاد و شخصیت دور باطلی ایجاد می شود که از بین بردن آن از یک سو مستلزم تغییر شرایط درونی یعنی ایجاد آسیب ناپذیری در برابر مشکلات و ناملایمات زندگی است (برژره ۱۹۸۶، ترجمه گرگانی ۱۳۶۸).
در مجموع می‌توان گفت که ارتباط بین ویژگیهای روانشناختی شامل اعتماد به نفس ضعیف، اعتماد ناکافی به قدرت کنترل فردی، درجه زیادی از نارضایتی و بدبینی، نیاز شدید به کسب تایید اجتماعی، تطابق اجتماعی اندک، اضطراب قابل توجه، خود اعمالی ضعیف، تکانشی بودن، انگیزه سرکشی و تمرد، عدم پذیرش مسئولیت و نقش پذیری ضعیف در اجتماع که با رفتار مصرف مواد در ارتباط می باشند، باعث شده در ابتدا احتمال وجود یک طبقه ی تشخیصی به عنوان شخصیت معتاد مطرح گردد. اما آشکار است که اطلاعات موجود پشتوانه ای برای وجود تابلوی تشخیص خاصی که همه مصرف کنندگان مواد مخدر را در می گیرد فراهم نمی‌کند چرا که این علایم را نمی‌توان به طور منحصر به فرد در افراد معتاد یافت و افراد غیر معتاد هم ممکن است نمونه این ویژگیها را ظاهر سازند (میلمن و همکاران ۱۹۸۳، به نقل از بید برگ نیا، ۱۳۷۷).
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
ژان برژه (ترجمه گرگانی۱۳۶۸) پس از بررسی ساختارشناسی و تفکری معتادان نتیجه می‌گیرد که اولا هیچگونه ساختار روانی عمیق و ثابتی که مختص رفتار معتادانه باشد وجود ندارد، ثانیا، رفتار معتادانه هرگز طبیعت خاص ساختار زیربنایی افراد را تغییر نمی دهد بلکه فقط نوعی عملکرد ثانوی در ساختار عمیق روانی بوجود می آورد. سوم آنکه وابستگی به مواد مخدر فقط در اثر اگاهانه و آشکار بوجود نمی آید بلکه در ضمیر ناخودآگاه ، تلاشی برای دفاع و تنظیم اقتصاد روانی در مقابل ضعف ها و نارسایی هایی است که در ساختار اصلی بروز کرده است وی بر اساس نتیجه گیری سه گانه فوق وجود شخصیت مشترک میان معتادان را نفی می کند اما توصیه می کند که برای یافتن انواع منظم تر آرایش شخصیتی که مستقل از ساختارهای زیر بنائی شخصیت است به جستجو بپردازیم . به طور کلی خصوصیاتی نظیر عزت نفس پایین تر، گرایش به خودکشی ، درگیری با منبع قدرت، برون ریزی، پرخاشگری، احساس اضطراب و بیقراری در گروه هروئینی ها وسیع تر از گروه گواه بود بدون آنکه الگوی متحد الشکل و یگانه ای وجود داشته باشند.
عکس مرتبط با اقتصاد
گوسوپ و همکاران (۱۹۸۳) نیز با مقایسه ویژگی‌های شخصیت افراد وابسته به مواد با افراد عادی دریافتند که معتادین در بعد روان رنجور خویی نمرات بالاتر و در بعد برونگرایی نمرات پائین‌تری داشتند.
در ایران نیز چندین مطالعه به مقایسه ویژگی‌های شخصیتی افراد معتاد و سالم پرداخته‌اند.
همایونی (۲۰۱۱) نیز با مطالعه ۲۱۸ نفر (۱۰۹ فرد معتاد و ۱۰۹ فرد غیرمعتاد) نقش صفات شخصیت و باورهای دینی را در گرایش به اعتیاد مورد بررسی قرار داد. نتایج این پژوهش نشان داد که معتادین در ابعاد روان رنجور خویی و باز بودن نسبت به تجربه نمرات بالاتر و در ابعاد برونگرایی، توافق و مسئولیت پذیری نمرات پائین‌تری داشتند.
شمالی و همکاران (۲۰۱۱) در پژوهشی با عنوان بررسی مقایسه‌ای پنج عامل شخصیت در معتادان تحت درمان با متادون و افراد نرمال با مقایسه ۱۰۲ نفر در سه گروه (معتادین موفق و ناموفق در درمان با متادون و افراد سالم) به این نتیجه رسید که معتادانی که در درمان با متادون موفق بودند از روان رنجورخویی کمتری رنج می‌بردند و افراد غیرمعتاد نسبت به معتادین از مطلوبیت و مسئولیت پذیری بیشتری برخوردار بودند.
اصغری و همکاران (۱۳۸۹) نیز طی پژوهش خود با عنوان ابعاد شخصیتی اثرگذار در عود سوء مصرف مواد در وابستگان به مواد افیونی تحت درمان نگهدارنده با متادون به این نتیجه دست یافت که بیمارانی که عود داشتند در مقایسه با گروه غیر عود از خود جهت دهی و همکاری پائین‌تر و نوجویی بالاتری برخوردار بودند.
عبدالهی ثانی و همکاران (۱۳۸۹) با بررسی ارتباط بین ویژگی های شخصیتی و عود بیماری اعتیاد در مراجعه کنندگان به کلینیک تخصصی ترک اعتیاد آتیه نو کرج نشان دادند که در زمینه ویژگی های افسردگی و پارانوئید رابطه معنی داری بین دوگروه وجود دارد و این دو ویژگی در گروه عود کننده بیشتر است. به طور کلی ارتباطی بین ویژگی های شخصیتی و عود بیماری اعتیاد دیده نشد.
نتیجه تصویری برای موضوع افسردگی
علیلو و همکاران (۱۳۸۸) طی پژوهشی با عنوان مقایسه ویژگی‌های شخصیت افراد HIV مثبت معتاد با گروه سالم به این نتیجه رسیدند که افراد معتاد در هر پنج عامل بزرگ شخصیت با افراد سالم متفاوت بودند. افراد سالم برون گراتر، با وجدان تر، دارای ثبات عاطفی بیشتر و سازگاری بهتری بودند و معتادین در بعد روان‌نژندی نمرات بالاتری را کسب نموده بودند.
در تحقیقی که توسط سهند و همکاران (۱۳۸۸) انجام گرفت مشخص شد که طرح واره های ناسازگار اولیه در موفق و ناموفق بودن ترک مواد افیونی موثر است. همچنین طبق یافته های تحقیق فخرایی (۱۳۸۸) که با عنوان مقایسه ویژگیهای شخصیتی و هیجان خواهی در افراد معتاد و عادی صورت گرفت ، معلوم شد که نمرات معتادان در هیجان خواهی و نوروزگرایی بالا و در عامل گشودگی در برابر تجربه، وجدان‌گرایی پایین‌تر بودند. جدیدی و بهاری (۱۳۸۷) نیز با مقایسه ویژگی‌های شخصیتی افراد وابسته به مواد مخدر و افراد وابسته به اینترنت به این نتیجه رسیدند که بین ویژگی‌های شخصیتی افراد وابسته به مواد مخدر و افراد وابسته به اینترنت تفاوت معنی‌داری وجود ندارد.
زرگر و همکاران (۱۳۸۷) نیز با بررسی رابطه بین ویژگی‌های شخصیت با آمادگی اعتیاد به مواد مخدر به این نتیجه رسیدند که بین ویژگی‌های شخصیت با آمادگی اعتیاد به مواد مخدر کارکنان رابطه معناداری وجود دارد.
اعتیاد به مواد مخدر
در مطالعه دیگری توسط کتابی (۱۳۸۷) که به بررسی نیمرخ شخصیتی ۱۰۰ معتادان پرداخته بود یافته ها نشان داد که معتادان به مواد مخدر در ابعاد نوجویی( تازگی طلبی) روان نژند گرایی و روان پریشی نمراتی بالاتر از افراد عادی بدست آوردند .
رضوانفرد و همکاران (۱۳۸۶) طی پژوهشی تحت عنوان رابطه ویژگی های شخصیتی و تکانشگری با میزان وابستگی نیکوتین در افراد سیگاری به این نتیجه رسیدند که افراد وابسته به نیکوتین در مقایسه با افراد عادی در ابعاد نوجویی، تجربه جویی، فقدان خودراهبردی، تکانشگری و رفتارهای کنترل نشده تفاوت معنی‌داری دارند.
کاظمی و قربانی (۱۳۸۶) مقایسه ویژگی های شخصیتی بیماران مبتلا به سوء مصرف مواد و افراد غیر بیمار بر اساس مدل ۵ عاملی نشان دادند که دو گروه تفاوت های معناداری در عوامل شخصیتی خود دارند، به نحوی که افراد غیر بیمار برونگراتر، انعطاف پذیر، دلپذیرتر، با وجدان تر و کمتر روان آزرده تر از افراد بیمار هستند. همچنین افراد بیمار، مضطرب تر، شتاب زده تر،‌‌ آسیب پذیرتر بوده و دارای انعطاف پذیری تخیل،‌ زیباپسندی، احساسات، عقاید و … کمتری هستند.
سپهرمنش و همکاران در سال ۱۳۸۵ طی پژوهشی به عنوان بررسی ویژگیهای شخصیتی معتادان تزریقی زندان کاشان به این نتیجه رسیدند که مقیاس بالینی شخصیت ضداجتماعی و افسردگی در میان معتادان تزریقی از فراوانی بیشتری نسبت به سایر مقیاس ها برخوردار می باشد. با توجه به این که تعداد بیشتری از افراد گروه مورد مطا لعه، مجرد و زیر ۳۰ سال سن داشتند. در نتیجه این گروه آسیب پذیرتر می باشند همچنین تحصیلات پایین در این گروه میتواند به عنوان یک عامل پیشگویی کننده جهت ویژگیهای شخصیتی نابهنجار محسوب گردد.
نتایج پژوهش هدایتی (۱۳۸۴) نشان داد که معتادان عود نیافته به لحاظ شخصیتی برون گراتر، با وجدان تر، دارای ثبات عاطفی بیشتر و سازگاری بهتری با جمع هستند و افراد معتاد ناموفق در ترک به لحاظ شخصیتی افرادی، فاقد ویژگیهای شخصیتی ذکر شده هستند و یا ویژگیهای مذکور را به میزان کمتری دارا می باشند.
بید برگ نیا (۱۳۷۷) نیز در بررسی در خصوص ویژگی های شخصیتی معتادین که از آزمون ۱۶ عاملی شخصیت کتل استفاده نموده بودند به داین نتیجه رسید که نمرات معتادین به مواد مخدر در عامل هایی که صفات و ویژگی هایی مانند: ادواری خویی، خلق استوار، اطاعت و تسلیم، واقع گرایی، استقلال فکری، دارا بودن اعتماد به نفس را بدست می دهند نسبت به افراد عادی در دامنه پایین تری قرار داشته است در حالیکه در عاملهایی که مبین ویژگیهایی مانند، حساسیت هیجانی، سلطه یا استیلا، گسیخته خویی، و بی اعتمادی توام با اضطراب بالا باشند نمرات معتادین نسبت به افراد عادی در دامنه بالاتری قرار داشته است.
در پژوهشی که خدیوی (۱۳۷۶) در ارتباط با بررسی ویژگیهای شخصیتی و باورهای غیر منطقی معتادین به مواد مخدر و افراد غیر معتاد به عمل آورد، مدعی شده است که در ویژگیهایی مانند، احساس عدم ارزشمندی، از خود راضی بودن، احساس خود کم بینی، عدم کنترل بر حوادث محیطی و این احساس که وقایع و تجارب گذشته سرنوشت انسان را رقم می زنند، بین معتادین و افراد غیر معتاد تفاوت معناداری وجود دارند.
تقریبا در تمام نوشته های مربوط به اعتیاد از ویژگیهای شخصیت به عنوان عاملی برای کشیده شدن به سمت اعتیاد ذکر شده است. مثلا کولب می نویسد عده کثیری از معتادان افرادی هستند که دارای نارسایی ها و ناپختگی های شخصیتی بوده و از طریق برخورد و ایجاد رابطه وابستگی با افراد معتاد دیگر به این راه سوق داده می شوند(هژیر۱۳۷۶).
نتایج مطالعه دکتر ولی الله اخوت در بیمارستان روزبه (۱۳۵۴) حاکی از آن است که معتادان از نظر عاطفی، نابالغ، عصیانگر، بی قراری و دارای احساس خصومت و دچار عدم رشد اجتماعی، منزوی، افسرده، دچار احساس بی کفایتی و تمایلات سایکوپاتیک می باشند.
۲-۱۸- ارتباط بین ویژگی‌های های شخصیت و سبک‌های مقابله در اعتیاد
در خصوص ارتیاط بین شخصیت و مقابله بر مدل ها و پژوهش های موجود مروری داشتیم و حال به بررسی این زمینه از پژوهش و جمعیت بالینی سوء استفاده کنندگان مواد می پردازیم.
اورن[۱۸۰] و همکاران (۲۰۱۲) با مطالعه ۱۱۸ مرد معتاد به این نتیجه رسیدند که بین سبک‌های مقابله با استرس و شخصیت در معتادان با افراد عادی تفاوت وجود دارد. نتایج نشان داد که معتادان بالاترین نمره را در بعد روان رنجوری دریافت نمودند و همچنین به طور معنی‌داری بیشتر از گروه گواه از سبک‌های مقابله‌ای هیجان‌مدار استفاده می‌کردند.
تاسکن[۱۸۱] و همکاران (۲۰۱۱) نیز با مقایسه سبک‌های مقابله‌ای وابستگان به دارو با گروه کنترل نشان دادند که افراد وابسته به دارو از سبک‌های مقابله‌ای ناکارآمد استفاده می‌کنند.
موساس[۱۸۲] و همکاران (۲۰۰۶) نیز سبک‌های مقابله‌ای در معتادان به الکل را مورد مطالعه قرار دادند. نتایج نشان داد افراد معتاد به الکل از راهبردهای مسئله‌مدار کمتری استفاده می‌کنند.
بیشتر مطالعات نشان می‌دهند که راهبردهای مقابله با استرس یک عامل خطر مهم برای گرایش نوجوانان به سمت اعتیاد به سیگار و مواد مخدر است (واکارو و همکاران، ۱۹۹۸).
یک مطالعه در بین دانش‌آموزان کلاس ششم در کانادا نشان داد که استرس هم برای زنان هم برای مردان با گرایش آنان به مواد مخدر ارتباط دارد (کووال و همکاران، ۱۹۹۹).
مک کرومیک و همکارانش (۱۹۸۹) ، در تحقیق خود ارتباط بین ۵۰ موءلفه شخصیت و سبک های مقابله در اعتیاد را مورد بررسی قرار داده اند. آنها با بهره گرفتن از آزمون تجدید نظر شده شخصیت NEO- PIR 5 عامل شخصیت را اندازه گیری کردند. جمعیت مورد مطالعه بالغ بر ۲۷۰۰ سوئاستفاده کننده مواد بودند آنها یافتند که موئلفه های شخصیتی عصبیت به طور معناداری با سبک های مقابله فرار و اجتناب مرتبط بود. توافق با سبک مقابله ای مواجهه ارتباط منفی داشت(( R=%27 و همینطور به طور منفی با فرار و اجتناب مرتبط بود( R=%29) .عصبیت نیز در حد بالا با سبک مقابله فرار و اجتناب مرتبط بود.
کاسترو و همکاران (۱۹۸۷) یک مدل چند متغییری برای تعیین‌کنندگان سیگار کشیدن در بین نوجوانان ارائه کردند که ویژگی‌های شخصیت و سبک‌های مقابله با استرس جزء پیش‌بینی‌کنندگان اعتیاد به سیگار بود.
می توان نتیجه گیری را به این صورت بیان کرد که با توجه به نتایج این پژوهش افراد معتاد به تریاک بدون اجتناب اثر افسردگی و اضطراب به جز در مولفه انعطاف پذیری در مقایسه با افراد غیر معتاد از نیمرخ شخصیتی متفاوتی برخوردارند و در صورت احتساب و خنثی کردن اثر افسردگی و اضطراب به جز در مولفه وجدانی بودن با افراد دیگر تفاوت معناداری ندارند.
در میزان استفاده از راهبردهای مقابله ای نیز راهبردهای متمرکز بر مسئله و راهبردهای کم اثر و غیر موثر با هم تفاوت معنادارند ولی در راهبردهای متمرکز بر هیجان این تفاوت هرچند وجود دارد ولی معنادار نیست. و همینطور مولفه شخصیتی عصبیت و وجدانی بودن با راهبردهای غیر موثر ارتباط دارند و برخی از راهبردها و مولفه های شخصیتی دیگر هر چند با هم ارتباط دارند اما این همبستگی و ارتباط معنادار نیست.
صابر و همکاران (۱۳۹۰) با مقایسه ویژگیهای شخصیتی و سبک‌های حل مسئله در مردان معتاد و غیرمعتاد نشان دادند که معتادین در عامل روان نژندی نمره بالاتر و در ابعاد توافق پذیری، برونگرایی و باوجدان بودن نمرات پائین‌تری را کسب نمودند. همچنین نتایج نشان داد که معتادینن از راهبردهای مقابله‌ای مسئله مدار کمتر و از راهبردهای ناکارآمد بیشتر استفاده می‌کنند.
عرب (۱۳۹۰) نیزطی پژوهشی با عنوان “مقایسه ویژگی‌های شخصیتی مردان وابسته به مواد افیونی و مت‌آمفتامین” به این نتیجه رسید که، بین ویژگی‌های شخصیتی مردان وابسته به مواد افیونی و مت‌آمفتامین تفاوت وجود دارد. بنابراین شناخت شخصیت و ویژگی‌های رفتاری معتادان اقدامی موثر جهت پیشگیری یعنی شناسایی و غربالگری شخصیت های در معرض خطر و درمان یعنی بکارگیری سبک درمانی مطابق با سبک شخصیتی معتادان می باشد.
مرادی و بهرامی در سال ۱۳۹۰ در طی پژوهشی به عنوان مقایسه ویژگیهای شخصیتی، راهبردهای مقابله ای و سبک های اسنادی بین بیماران وابسته به مواد افیونی و افراد سالم با این نتیجه رسیدند که بیماران وابسته به مواد افیونی در هنگام بروز مشکل از راهبردهای حل مسئله، جلب حمایت اجتماعی و ارزیابی شناختی کمتر و از راهبردهای مقابله ای مهار جسمانی و مهار جسمانی و مهار هیجانی بیشتر از افراد سالم استفاده می کنند.همچنین بیماران وابسته به مواد به لحاظ روانژند گرایی، روان پریشی گرایی و درونگرایی بالاتر بوده و نسبت به رویدادهای منفی سبکهای اسنادی بدبینانه تری داشتند.از سوی دیگر آشکار شد که برخی از ابعاد ویژگیهای شخصیتی، راهبردهای مقابله ای و سبک های اسنادی به نحو قابل توجهی قادرند افراد سالم را از بیماران وابسته به مواد افیونی متمایز سازند.
علیلو و همکاران (۱۳۸۷) طی پژوهشی با عنوان بررسی ارتباط ویژگی‌های شخصیتی (اختلالات شخصیت) و سبک های حل مسأله در زندانیان مجرم به این نتیجه رسیدند که در مجرمین، سبک مقابله‌ای گرایش با ویژگی‌های اسکیزوئید و خودآزارگری ارتباط معکوس دارد. سبک اجتناب با ویژگی وابسته، ارتباط مستقیم و با ویژگی خودشیفته، ارتباط معکوس دارد. سبک اعتماد با ویژگی شخصیتی اجتنابی، ارتباط معکوس دارد. سبک خلاقیت با هیچ کدام از ویژگی های شخصیتی همبسته نیست. سبک مهارگری با ویژگی شخصیتی وابسته، ارتباط مستقیم و با سه ویژگی ضداجتماعی، پرخاشگری و منفعل پرخاشگر، ارتباط معکوس دارد. سبک درماندگی با دو ویژگی درمانده و اسکیزوئید ارتباط مستقیم و با سه ویژگی ضداجتماعی، پرخاشگری و اجباری ارتباط معکوس دارد.
با توجه به یافته های پژوهشی مربوط به عوامل موثر بر عود ، برای روی آوردن مجدد به اعتیاد تنها وجود یک عامل کافی نیست. بلکه مجموعه ای از عوامل فردی، خانوادگی، اجتماعی، فرهنگی- اقتصادی با نسبت های متفاوت باعث روی آوردن مجدد به اعتیاد می شد ( شرق و همکاران ،۱۳۸۵) همچنین در تحقیق دیگری که توسط علیلو همکاران انجام گرفت نشان داده شد که شخصیت و راهبرد مقابله ای هیجان مدار در بیماران HIV مثبت معتاد رابطه معنا دار دارد.
جعفری (۱۳۸۲) نیمرخ مولفه‌های شخصیتی معتادان به تریاک را مورد بررسی قرار دادند و به این نتیجه رسیدند که نیم‌رخ معتادان به جز در مؤلفه انعطاف پذیری با نیمرخ گروه گواه تفاوت معناداری دارد. معتادین به تریاک از راهبردهای مقابله ای متمرکز بر مسئله کمتر و از راهبردهای کم اثر و غیر موثر بیشتر استفاده می نمایند. همچنین راهبردهای مقابله ای غیر موثر با مولفه شخصیتی عصبیت رابطه مستقیم و با مولفه وجدانی بودن رابطه معکوس دارد.
فصل سوم
(روش پژوهش)
در این فصل پس از توضیح روش پژوهشی مورد استفاده ، جامعه و نمونه و ویژگی ها و حدود آن به روشنی بیان شده است تا در تعمیم داده ها و نتایج پژوهش لحاظ شود. همچنین ابزار پژوهش معرفی شده است و روش اجرای پژوهش و روش های تجزیه و تحلیل مورد استفاده در تبیین داده ها نیز بیان شده اند.
۱-۳ روش پژوهش:
پژوهش حاضر با عنوان “ مقایسه ویژگی‌های شخصیت و سبک‌های مقابله‌ای در معتادان موفق در درمان با متادون و معتادان ناموفق در درمان با متادون” با روش علی مقایسه ای صورت گرفت. در این پژوهش نقش پنج عامل بزرگ شخصیت و سبک‌های مقابله در معتادان موفق در درمان با متادون و معتادان ناموفق در درمان با متادون بررسی شد و هدف پیدا کردن تاثیر نقش ویژگی‌های شخصیتی و سبک‌های مقابله‌ای بر موفقیت در درمان با متادون می باشد.
۲-۳ جامعه پژوهش:
منظور از جامعه آماری در این پژوهش کلیه مردان ۲۰ تا ۴۵ ساله معتاد موفق و ناموفق به ترک مواد افیونی در شهر تهران است که در سه ماهه اول سال ۱۳۹۱ به مراکز متادون درمانی در شرق تهران مراجعه کرده اند و بر اساس مصاحبه بالینی توسط پزشک عمومی و مسئول پذیرش، واجد ملاکهای تشخیصی وابستگی به مواد افیونی بر اساس DSM-IV بودند و ضوابط ورود به مطالعه را داشتند.
۳-۳ نمونه و روش نمونه گیری
تعداد نمونه های این پژوهش شامل ۱۲۰ مرد معتاد بود که در مرحله پی‌گیری و پس از ریزش نمونه‌ها به ۹۸ معتاد رسید که در دو گروه ۴۹ نفره موفق در درمان با متادون و ناموفق در درمان با متادون قرار گرفته‌اند. شیوه نمونه گیری در این پژوهش در دسترس بوده است.
۴-۳ ابزار پژوهش
۱ – آزمون شخصیتیNEO ، (فرم کوتاه )
مک کری و کوستا (۱۹۸۳) برای اندازه گیری شخصیت پرسشنامه نئو را ساختند. آن ها برای ساخت این پرسشنامه از رویکرد زبانی و آماری استفاده کردند، بدین ترتیب که ، کلیه واژگان موجود در زبان انگلیسی را جمع آوری کرده و پس از تحلیل عاملی چند مرحله ای آن، به پنج عامل بزرگ به همراه ۳۰ زیر عامل دست یافتند. پرسشنامه شخصیتی نئو پرسشنامه ای است که در پژوهش های بین المللی مورد توجه قرار گرفته است و یکی از ابزار های مهم روان شناختی است که برای پژوهش هایی که هدف آنها برسی عوامل شخصیت است، به تنهایی یا در کنار سایر متغیر ها به کار میرود. با توجه به پیچیدگی و طولانی بودن پرسشنامه شخصیتی نئو ، وجود ابعاد جزیی و متعدد در هر یک از صفات مربوط به پنج عامل بزرگ شخصیت و ضرورت سرند سریع در مواقع لازم و مهم تر از همه عدم تمایل آزمودنی ها در پاسخ دادن به ابزاری طولانی در موقعیت های بالینی و پژوهشی، نسخه کوتاهی از پرسشنامه شخصیتی نئو با عنوان “پرسشنامه پنج عاملی” [۱۸۳] طراحی شد. در این پرسشنامه، برای هر عامل، ۱۲ آیتم وجود دارد که این آیتم ها با توجه به دارا بودن بیشترین بار عاملی[۱۸۴] در ارتباط با صفت مورد نظر، انتخاب شده اند (کاستا و مک کری، ۲۰۰۵). به عبارت دیگر، این پرسشنامه شامل ۶۰ ماده است که برای ارزیابی ۵ عاما اصلی شخصیت: روان رنجور خویی (نوروز گرایی)، برون گرایی، انعطاف پذیری (گشودگی)، توافق پذیری (دلپذیر بودن، مقبولیت، مطلوب بودن) و با وجدان بودن (وظیفه شناسی)، به کار می رود. این پرسشنامه در ایران توسط گروسی فرشی (۱۳۸۰)، به زبان فارسی ترجمه و بر روی دانشجویان ایران هنجار یابی شده است. اجرای این آزمون از نظر هزینه و زمان مقرون به صرفه است. مقیاس های آن از اعتبار بالایی برخوردار است و همبستگی بین مقیاس ها زیاد است. همچنین این آزمون بر خلاف سایر آزمون های شخصیتی، انتقادات کمتری به آن وارد شده است.
روش نمره گذاری
پاسخنامه این پرسشنامه بر اساس مقیاس لیکرت (کاملا موافقم، موافقم، نظری ندارم، مخالفم و کاملا مخالفم) تنظیم شده است و دامنه نمرات برای هر مقیاس صفر تا ۴۸ است. نمره گذاری فرم کوتاه این پرسشنامه که در این پژوهش از این روش نمره گذاری استفاده شده است. در تمام موارد پرسشنامه یکسان نمی باشد. به این معنی که در نمره گذاری برخی از موارد پرسشنامه فرم کوتاه (سوال های ۵۹ و ۵۷، ۵۵، ۵۴، ۴۸، ۴۶، ۴۵، ۴۴، ۴۲، ۳۹، ۳۳، ۳۱، ۳۰، ۲۴، ۲۳، ۱۹، ۱۸، ۱۶، ۱۵، ۱۴، ۱۲، ۹، ۱)، به کاملا مخالف نمره ۴ و به مخالف نمره ۳، به نظری ندارم نمره ۳، به موافق نمره ۱ و به کاملا موافق نمره صفر تعلق می گیرد. در حالی که که سوالات دیگر این پرسشنامه به صورت عکس حالت گفته شده نمره گذاری می شوند (شاپوری، ۱۳۸۷).
همچنین برای نمره گذاری این پرسشنامه، می توان از کلید فرم بزرگ ازمون نئو استفاده کرد. منتهی شماره سوالات فرم کوتاه باید در فرم بلند مشخص شود.
روان رنجور خویی شامل سوالات، ۵۶، ۵۱، ۴۶، ۴۱، ۳۶، ۳۱، ۲۶، ۲۱، ۱۶، ۱۱، ۶، ۱است. برون گرایی، شامل سوالات، ۵۷، ۵۲، ۴۷، ۴۲، ۳۷، ۳۲، ۲۷، ۲۲، ۱۷، ۱۲، ۷ و ۲است. انعطاف پذیری شامل سوالات، ۵۸، ۵۳، ۴۸، ۴۳، ۳۸، ۳۳، ۲۸، ۲۳، ۱۸، ۱۳، ۸ و ۳است. توافق پذیری شامل سوالات، ۵۹، ۵۴، ۴۹، ۴۴، ۳۹، ۳۴، ۲۹، ۲۴، ۱۹، ۱۴، ۹ و ۴می باشد و با وجدان بودن شامل سوالات، ۶۰، ۵۵، ۵۰، ۴۵، ۴۰، ۳۵، ۳۰، ۲۵، ۲۰، ۱۵، ۱۰ و ۵ است.

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت zusa.ir مراجعه نمایید.