اِستالر (۲۰۰۲)

 

 

 

 

 

 

 

 

تَپسکات، تیکُل و همکاران^[۷۱] (۲۰۰۰)

 

 

 

 

 

 

 

 

تیمرز^[۷۲] (۱۹۹۸)

 

 

 

 

 

 

 

 

وِیل و وایتِل^[۷۳] (۲۰۰۱)

 

 

منبع: استروالدر( ۲۰۰۴)
۴-۲ هستی‌شناسی‌ها
رویکرد این پژوهش به مطالعه مدل‌های کسب‌وکار، در بین مراحل پنج‌گانه ذکر شده برای سیر تکاملی مدل‌های کسب‌وکار، در مرحله چهارم و پنجم قرار می‌گیرد.

عبارت “هستی‌شناسی” با معادل انگلیسی"Ontology” (باحرف اول “O” بزرگ)، ریشه در فلسفه داشته و به معنی نظم فلسفی‌ای می‌باشد که به طبیعت و سازمان واقعیت می‌پردازد؛ برخلاف معرفت شناسی^[۷۴] که به طبیعت و منبع دانش ما می‌پردازد (گوآرینو و گیارِتا^[۷۵]، ۱۹۹۵؛ نقل از استروالدر، ۲۰۰۴). تعریف هستی‌شناسی در این پایان‌‌نامه مطابق با تعریفی است که اٌستِروالدِر در رساله‌ی دکتری خود در زمینه هستی‌شناسی مدل‌های کسب‌وکار الکترونیکی اتخاذ کرده است. طبق تعریف وی، عبارت هستی‌شناسی ontology (با حرف اول o کوچک) اشاره به تعریف گروبِر^[۷۶] از هستی‌شناسی دارد که هستی‌شناسی را ذکرخصوصیات آشکار یک ادراک می‌داند. طبق این تعریف، ادراک، یک ساختار معنایی درونی است که قوانین ضمنی حاکم به یک واقعیت را کدگذاری می‌کند (استروالدر، ۲۰۰۴).
به منظور واضح کردن اینکه یک هستی‌شناسی چیست، یوشٌلد و گرونینگِر^[۷۷] نقل قولی از ^[۷۸]SRKB انجام داده‌اند که به خوبی اهمیت، اشکال گوناگون و زمینه‌ای که هستی‌شناسی در آن بوجود می‌آید را خلاصه می‌کند:
“هستی‌شناسی‌ها توافقاتی هستند درباره اداراکات مشترک و ادراکات مشترک خود چارچوب‌‌های مفهومی برای مدل‌سازی دانش یک حوزه، پروتکل‌های خاص یک محتوا برای برقراری ارتباط میان عامل‌های تبادل اطلاعات^[۷۹] و توافقاتی درباره نمایش تئوری‌های یک حوزه‌ خاص را در بر می‌گیرد. در اشتراک‌گذاری دانش، هستی‌شناسی‌ها به شکل تعاریفی از واژگان تمثیلی^[۸۰] شناخته می‌شوند. “
پس از ظهور هستی‌شناسی‌ها در مجامع هوش مصنوعی و کاربرد آن‌ ها در مهندسی دانش، امروزه هستی‌شناسی‌ها به طور فزاینده‌ای درسیستم‌های اطلاعاتی و فناوری اطلاعات مورد استفاده قرار می‌گیرند. مهم‌ترین هدف از کاربرد هستی‌شناسی‌ها در سیستم‌های اطلاعاتی، توسعه و اجرای یک درک مشترک و آشکار^[۸۱] به منظور حل مسئله در یک حوزه خاص می‌باشد (یوشٌلد و گرونینگِر، ۱۹۹۶). به‌علاوه، مٌسچِلا^[۸۲] هستی‌شناسی‌های فناوری اطلاعات را این‌گونه توصیف می‌کند: “هستی‌شناسی‌ها، ابرمجموعه^[۸۳]‌هایی منطقی‌ هستند که داده‌های مرجع^[۸۴]، طبقه‌بندی‌ها و علوم معانی^[۸۵] را در سیستم‌های رسمی دارای قابلیت کدشدن در نرم‌افزار ترکیب می‌کنند و به اپلیکِیشن‌های گوناگون اجاز می‌دهند تا یکدیگر را به درستی درک کنند". او هم‌چنین نشان ‌می‌دهد که پس از تمرکز استانداردسازی صنعت فناوری اطلاعات بر سخت‌افزار، نرم‌افزار و فناوری‌های ارتباطات، این موضوع امروزه بر خود اطلاعات تمرکز یافته است. وی هم‌چنین معتقد است که این موضوع نیازمند مدیریت سیستماتیک عوامل کسب‌وکار^[۸۶] و استفاده‌ی آن‌‌هاست (مسچلا، ۲۰۰۲).
در حقیقت، تلاش‌ها در زمینه تعریف هستی‌شناسی‌ها به دوشکل متفاوت بوده است. شکل اول، آن دسته از هستی‌شناسی‌ها هستند که اصطلاحاً هستی‌شناسی بنگاه‌ها نامیده می‌شوند و به توصیف مفاهیم مرتبط با طبیعت و ساختار بنگاه تجاری می‌پردازند. شکل دوم، هستی‌شناسی تبادلات^[۸۷] است که به منظور بهبود و خودکارکردن این تراکنش‌ها انجام می‌شوند (فِنسِل^[۸۸]، ۲۰۰۱). تعریفی که در این پژوهش مدنظر است، شکل اول آن می‌باشد. بر این اساس در این پژوهش، هستی‌شناسی‌ها مدل‌های بنگاهی هستند که هدف آن‌‌ها نمایش ساختار، فعالیت‌ها، فرایندها، اطلاعات، منابع، افراد، رفتار، اهداف و محدودیت‌های یک کسب‌وکار، دولت یا هرنوع بنگاه دیگری است (فاکس و گرونینگر، ۱۹۹۷).
در این بخش از پژوهش، ابتدا به معرفی مدل‌های هستی‌شناسی‌ موجود در زمینه مدل‌های کسب‌وکار پرداخته و سپس به ترجمه مدل ارائه شده توسط هِدمَن و کالینگ در صنعت گردشگری می‌پردازیم. در ادامه پس از تعریف مفهوم هستی‌شناسی، به معرفی‌ مدل هستی‌شناسی e³، مدل BMO و مدل هِدمن و کالینگ خواهیم پرداخت.
۱-۴-۲- هستی‌شناسی e3-value
این مدل در سال ۲۰۰۲ توسط گردین ارائه گردید. وی در این مدل به ارائه یک رویکرد مدل‌سازی مفهومی پرداخته و آن را e³-value نامید. این متودولوژی مبتنی بر یک هستی‌شناسی عمومی ارزش محور بوده و مشخص می‌کند که چه‌چیز‌هایی در یک مدل کسب‌وکار الکترونیک وجود دارند. این مدل از یک سو بر آن است تا ارتباطات و تصمیم‌گیری‌های مرتبط با تجارت الکترونیک را بهبود بخشد و از سوی دیگر سعی بر بهبود و شفاف‌سازی ادراکات از عملیات تجارت الکترونیک و نیازمندی‌های آن از طریق تحلیل سناریو و کمی‌‌سازی دارد. e³-value از تعدادی از مفاهیم و ارتباطات عمومی تشکیل شده است که در شکل ۲ می‌بینید. در این مدل گردین بازیگرانی که موضوعات ارزش^[۸۹]را با انجام فعالیت‌های ارزشی^[۹۰]، تولید توزیع و به مصرف می‌رسانند، مشخص می کند. در این مدل موضوعات ارزش از طریق رابط‌های ارزش^[۹۱] بازیگران یا فعالیت‌ها مبادله می‌گردند. این رابط‌های ارزش دارای درگاه‌های ارزشی^[۹۲] هستند که موضوعات ارزش را ارائه و یا درخواست می‌نمایند. در این مدل، تجارت موضوعات ارزش^[۹۳] با بهره گرفتن از تبادلات ارزش^[۹۴] نشان داده شده است که درگاه‌های ارزش بازیگران گوناگون یا رابط‌های ارزش را به یکدیگر متصل می‌کند. ‌
شکل ۲. هستی‌شناسی e3-value برای تجارت الکترونیک
منبع: گردین و آکرمنز ( ۲۰۰۱؛ به نقل از استروالدر، ۲۰۰۴)