۱ـ ۲ـ۲ـ۱ـ۱ اسلام از نظر فقهای امامیه ۲۲
۱ـ۲ـ۲ـ۱ـ۲ امکان پذیرش شهادت غیر مسلمان در وصایا و یا غیر آن ۲۳
۱ـ۲ـ۲ـ۱ـ۳ شرط اسلام از نظر فقهای اهل سنت ۲۵
۱ـ۲ـ۲ـ۲ ایمان ۲۶
۱ـ ۲ـ۲ـ۲ـ۱ مفهوم ایمان از نظر فقهای امامیه ۲۶
۱ـ۲ـ۲ـ۳ طهارت مولد ۲۷
۱ـ۲ـ۲ـ۳ـ۱ از نظر فقهای امامیه ۲۸
۱ـ۲ـ۲ـ۴ عدالت ۲۸
۱ـ۲ـ۲ـ۴ـ۱ عدالت از نظر فقهای امامیه ۳۰
۱ـ۲ـ۲ـ۴ـ۲ از نظر فقهای اهل سنت ۳۱
۱ـ۲ـ۲ـ۵ ذینفع نبودن در مورد شهادت ۳۱
۱ـ۲ـ۲ـ۶ نداشتن عداوت دنیوی ۳۳
۱ـ۲ـ۲ـ۷ سایر شرایط شاهد شرعی ۳۴
۱ـ۲ـ۳ شرایط مربوط به مفاد شهادت ۳۶
۱ـ۲ـ۳ـ۱ دارای شهادت از روی علم ۳۸
۱ـ۲ـ۳ـ۲ اتحاد مفادی میان شهاد شهود ۴۰
۱ـ۲ـ۳ـ۳ عدم مخالفت با علم قاضی ۴۱
فصل دوم: کیفیت تعدیل شهود ۴۳
۲ـ۱ کیفیت احراز عدالت ۴۵
۲ـ۱ـ۱ علم قاضی به عدالت شاهد ۴۸
۲ـ۲ـ۳ جهل یا تردید قاضی در خصوص حال شاهد ۵۰
۲ـ۲ـ۲ـ۱ لزوم علم شهادت دهنده بر عدالت شاهد اصلی ۵۲
۲ـ ۲ـ۲ـ۲ امکان شهادت دادن براساس حسن ظاهر شاهد اصلی ۵۴
۲ـ۲ کیفیت احراز سایر شرایط شاهد ۵۵
۲ـ۲ـ۱ مشروعیت نسب ۵۵
۲ـ۲ـ۲ منتفی بودن نفع ۶۲
۲ـ۲ـ۳ منتفی بودن عداوت دنیوی ۶۴
۲ـ۳ جرح شاهد ۶۵
۲ـ۳ـ۱ مهلت ادعای جرح ۶۷
۲ـ۳ـ۲ جرح شاهد بعد از صدور حکم و اثر آن ۶۸
نتیجه‌گیری ۷۰
پیشنهاد‌ها ۷۱
منابع ۷۲

چکیده

شهادت به عنوان یکی از ادله استوار در اثبات حق، ادعا، و یا رد آن مورد پذیرش فقها و حقوقدانان بوده است. از نظر فقها، شهادت عبارت از همان اعلام و اخبار است که در آن قطع و یقین شرط شده است و شهادت گاهی به معنای تحمل شهادت، یعنی گواه شدن و گاهی به معنای ادای شهادت یعنی گواه دادن. البته شهادت در صورتی دارای اعتبار است که شرایط لازم در شهادت و شاهد موجود باشد. ماده ۱۳۱۳ ق.م. و ماده ۱۵۵ قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور کیفری شرایط شهود را: بلوغ، عقل، ایمان، طهارت، مولد، عدالت، عدم تهمت و … می‌دانند و همچنین شهادت باید از روی قطع و یقین باشد، مطابقت با دعوی داشته باشد و شهادت شهود باید مفاداً متحد و در معنا با هم موافق باشند هر چند که در لفظ مخالف هم باشند. در منابع فقهی و در متون قانونی شرایط و مواردی را جهت مستند بودن شهادت برشمردند. جرح و تعدیل (جارح و معدل) اصطلاحاتی که در این زمینه به کار برده می‌شود طرفی که شهود، علیه او شهادت داده‌اند می‌تواند با استناد به مواردی چند به حجیت شهادت ایشان اشکال وارد کند و از سوی دیگر مشهودله (کسی که شهادت به نفع او داده شده است) می‌تواند شهود خود را تعدیل و تزکیه نماید. ارزش اثباتی شهادت شهود در حقوق اسلام (فقه امامیه) برخلاف حقوق ایران با تعداد شهود معین در تمامی دعاوی حقوقی دارای ارزش نامحدودی است. در فقه امامیه چنانچه شهود از شهادت خود پیش از صدور حکم و یا بعد از صدور حکم رجوع نمایند، بر هر کدام از موارد مذکور آثار خاصی مترتب است و مسئولیت شهود در هر دو متفاوت است. در حالی که در حقوق مدنی ایران به این کیفیت و به طور تفضیلی اشاره‌ای نشده است. ما در این پایان‌نامه موضوع جرح و تعدیل شهود را از منظر فقهی و حقوقی مورد بررسی قرار داده‌ایم.

پایان نامه حقوق

کلید واژگان: ادله اثبات دعوا، شهادت، شاهد، جرح، تعدیل.

مقدمه

یکی از دلایل مهم در امور کیفری شهادت است. شهادت عبارت است از اظهارات اشخاص خارج از دعوا که امر مورد اختلاف را دیده یا شنیده یا شخصاً از آن آگاه شده‌اند. یعنی شخص به نفع یکی از اصحاب دعوا و بر ضرر دیگری اعلام اطلاع و خبر از وقوع امری نماید، اگر وسیله‌ی آگاهی گواه قوه بینایی او باشد، گواه را شاهد عینی و گواهی را مشاهده نامند و اگر وسیله‌ی آگاهی قوه سامعه باشد، گواه را شاهد سمعی و گواهی را اسماع خوانند. شهادت واژه‌ای تازی و معادل فارسی آن گواهی می‌باشد و به شاهد گواه اطلاق می‌گردد. در حقوق اسلام شهادت شهود یکی از مهمترین دلایل اثبات دعواست و تقریبا در تمام نظام‌های حقوقی دنیا نیز پذیرفته شده است. این دلیل در فقه، هم در مورد حق‌الله و هم در مورد حق‌الناس مورد توجه واقع شده و برای فیصله دادن دعاوی قابل استناد دانسته شده است. اهمیت ویژه شهادت در بین ادله اثبات دعوا، به دلیل سادگی و عمومیت آن نسبت به اقرار و سوگند است و اقامه‌ی آن به سادگی صورت می‌گیرد. شهادت وسیله‌ای مهم برای اثبات جرم، این دلیل به ویژه، بعد از انقلاب ارزش سنتی خود را بازیافته و اکنون در حقوق مذهبی کشور ما یکی از مهمترین دلایل اثبات دعوی محسوب می‌گردد و به ویژه در امور کیفری اصلی‌ترین طریق اثبات دعوی شناخته شده است.
باید توجه داشت که آنچه در فقه اسلام موجب اعتبار شهادت می‌گردد، در حقیقت تابع شرایط شاهد است. یعنی شرایط شاهد به حدی سخت و دشوار است که باید عملاً کمتر شهادتی را پذیرفت؛ اما اگر شهادتی با تمامی شرایط آن محقق شد، البته، آن اعتبار خاص فقه اسلام را دارا خواهد بود و می‌تواند مستند قطعی حکم قرار گیرد. شهادت یک عمل حقوقی است و شخص شاهد باید وفق مادتین ۱۳۱۳ (ق.م) و ۱۵۵ (ق.آ.د.ک) ضمن داشتن شرایط کمال، ایمان و طهاره مولد نیز داشته باشد که ما تحت عنوان شرایط وجودی شاهد از آن یاد می‌کنیم و همچنین شاهد باید نفع شخصی در دعوا نداشته و گدایی را نیز شغل خود قرار نداده باشد و ولگرد نیز نباشد که از این دو شرط تحت عنوان شرایط سلبی شاهد یاد می‌کنیم. با این حال چنانچه شاهد واجد یکی از شرایط مندرج نباشند، به کلی از درجه‌ی اعتبار ساقط نمی‌شود بلکه شهادت‌های غیر واجد شرایط اساسی صحت می‌توانند در حد یک اماره قضایی مورد توجه قاضی قرار گیرند. در همین ارتباط ماده‌ی ۱۵۶ (ق.آ.د.ک) مقرر می‌دارد: «در صورتی که شاهد یا مطلع واجد شرایط شهادت نباشند بدون یاد کردن سوگند اظهارات ایشان برای اطلاع بیشتر استماع می‌شود». ماده ۱۳۱۴ (ق.م) نیز در این رابطه می‌گوید: «شهادت اطفالی را که به سن ۱۵ سال تمام نرسیده‌اند فقط ممکن است برای مزید اطلاع استماع نمود مگر در مواردی که قانون شهادت این قبیل اطفال را معتبر شناخته باشد».
باید دانست که در باب شهادت، علمای شیعه و شرع مطهر نبوی یازده شرط قائل شده است که بد نیست مختصراً فقط به ذکر عناوین آن اشاره کوتاهی بشود. این شانزده شرط عبارتند: ۱ـ عقل ۲ـ بلوغ ۳ـ اسلام ۴ـ ایمان ۵ـ عدالت ۶ـ طهارت مولد ۷ـ نداشتن اتهام ۸ـ دشمن نبودن ۹ـ مروت ۱۰ـ نکردن سهو و نبودن اشتباه در شهادت ۱۱ـ بیان گواهی به لفظ (البته در اظهار گواه گنگ و لال اشاره‌ای که مبین قصد باشد کافی است).
در بعضی موارد با نظر علمای شیعه فرق دارد، به این ترتیب که ایمان و طهارت مولد را ذکر نکرده‌اند و از سوی دیگر، شرایط دیگر را ذکر کرده‌اند مانند: حریت، نطق، بینایی و … .
شرایط شاهد به دو دسته تقسیم می‌گردد:
الف: شرایطی که ضامن درک درست و ضبط کامل گواه است که شامل: ۱ـ بلوغ ۲ـ عقل ۳ـ ایمان ۴ـ عدالت.
ب: شرایطی که ضامن دور ماندن از اتهام است. ۱ـ نداشتن نفع شخصی در دعوا ۲ـ نبودن دشمنی دنیوی بین گواه و طرف مربوط ۳ـ اشتغال نداشتن به تکدی و ولگردی.
سایر شرایط: ۱ـ طهارت ۲ـ بررسی لزوم نداشتن رابطه‌ی خویشاوندی گواه با یکی از اصحاب دعوا ۳ـ بررسی لزوم نبودن سمت خادم و مخدومی.

جهت دانلود متن کامل پایان نامه به سایت azarim.ir مراجعه نمایید.

ضرورت تحقیق

ارزش و اهمیت شهادت به عنوان یکی از ادله‌ی اثبات دعاوی محاکم تمامی کشورها پذیرفته شده و اهمیت آن بر هیچ کس پوشیده نیست. از آنجایی که امروزه در محاکم ایران مشاهده می‌گردد که بعضاً پرونده‌های بسیاری به استناد شهادت شهود منتهی به صدور رأی گردیده است. لذا ضروری است در این خصوص یک کار تحقیقی و پژوهشی انجام گیرد چرا که اگر نتوان به درستی در خصوص جایگاه شهادت و ارزش آن در اثبات دعاوی بررسی نمود چه بسا آثار زیانبار و جبران‌ناپذیری به افراد دعوی و در نهایت به کل جامعه وارد خواهد شد.

اهداف تحقیق

هدف از تحقیق مطالعه تطبیقی جرح و تعدیل شهود از منظر حقوق موضوعه و فقه اسلامی، دیدگاه‌های مختلف فقهی و قوانین مختلف بررسی می‌گردد.

پرسش‌های تحقیق

۱ـ مستند شهادت شاهد چیست؟
۲ـ منظور از شهادت چیست؟
۳ـ بر پایه موازین فقهی آیا می‌توان برای کشف حقیقت کسی را به ادای شهادت ملزم نمود.

فرضیه‌ها

۱ـ رسیدن به عدالت شهود در شهادت یکی از روش‌های استناد است.
۲ـ آیا شهادت حق است یا تکلیفی که فقهای شیعه شهادت را تکلیف دانسته و ادای آن را واجب می‌دانند.
۳ـ ادای شهادت در فقه اسلامی یک تکلیف شرعی و کتمان آن مستوجب عقوبت اخروی و تعذیر حکومتی است.

پیشینه‌تحقیق

در مورد موضوع مطروحه یعنی جرح و تعدیل شهود تا کنون هیچ تحقیق مستقل و جامعی صورت نگرفته است.

روش تحقیق

این تحقیق پژوهش کاربردی می‌باشد که با بهره گرفتن از کتاب‌های حقوقی به روش کتابخانه‌ای صورت گرفته است.

مشکلات تحقیق

نبودن منابع مشخص و مستقل در مورد موضوع مطروحه از مشکلات این تحقیق بوده است.

ساختار تحقیق