۲-۹-۸)وفاداری
به وظایف خود متعهد است، راز دار دیگران است، معتمد دیگران است.
۲-۱۰ ) نظام های اخلاقی عمده
اخلاق حرفه ای در تفکر سنتی، کم و بیش بر نظام ارسطویی استوار بوده است؛ اما امروزه نظام های دیگری نیز کانون توجه است. در حال حاضر، بیشتر از پنج نظام عمدۀ اخلاقی در بیان اخلاق حرفه ای استفاده می شود. ملاک مقبولیت این پنج نظام در میان ده ها نظریه و نظام اخلاقی، توانایی آنها در بیان سیستماتیک فضایل و رذائل اخلاقی، ارائه نظام سازگار، فراگیر و کاراست. این پنج نظام اخلاقی (نظریه های عمده) عبارتند از: فایده گرایی، وظیفه گرایی، عدالت فراگیر، آزادی فردی و زیبا و خیر مطلق. چهار نظریۀ نخست در واقع اصول راهبردی اخلاق را ملاک نهایی می انگارند، اما در نظریۀ چهارم، خداوند متعال، برترین زیبایی و مشخص کننده ملاک نهایی اخلاق است. در این نظام اخلاقی که روشنی بخش دیگر نظام های اخلاقی است، تقرب به خدا و کسب رضایت او آرمان اخلاق است و دستیابی به عدالت فراگیر اجتماعی، آزادی، حرمت انسان و بیشترین سود برای بیشترین کسان نیز از اهداف زندگی اجتماعی در چهار ساحت فردی، شغلی، سازمان و جامعه است. (فراملکی، ۱۳۸۴). گفتنی است، همۀ تحقیقات در چارچوب نظام اخلاقی اسلام، براساس نظریۀ زیبا و خیر مطلق انجام می شود.
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
۲-۱۱ ) مبانی نظری اخلاق حرفه ای در اسلام
الگوهای رفتاری در سطح نهادها و سازمان های اجتماعی، وحدت بخش جامعۀ دینی است. تعریف کلی الگوهای اخلاقی و رفتار ارتباطی، مسئولیت پذیری در برابر حقوق افراد است. جامعۀ دینی از حیث تعامل نهادهای اجتماعی با یکدیگر، در دو سطح ملی و جهانی، بر مبنای اخلاق قوام می یابد. برای تعیین مؤلفه های کاربردی اخلاق حرفه ای (اسلامی)، می توان از اصول راهبردی اخلاق حرفه ای در اسلام استفاده کرد؛ اصول راهبردی اصلی (در اسلام) عبارت اند از :احترام اصیل و نامشروط به انسان ها، رعایت آزادی انسان ها، برقراری عدالت در مورد انسان ها، امانت ورزی در رفتار و بینش شخصی (عاملی، ۱۳۸۱).
اخلاق حرفه ای در نظام اداری جمهوری اسلامی باید هویت اسلامی داشته باشد و مبتنی بر اخلاق اسلامی شکل بگیرد. برای داشتن هویت اسلامی اخلاق حرفه ای در کشورمان، به چهار دلیل می توان اشاره کرد: الف) از لحاظ فرهنگی به دلیل وابستگی تودۀ مردم کشورمان به نظام عقیدتی اسلام؛ (قراملکی، ۱۳۸۲).
از لحاظ دینی به دلیل جداناپذیری اخلاق از دین در متن دین اسلام ؛ (جزنی، ۱۳۸۲) نیاز به پویایی درون فرهنگ اسلامی با توجه به مواجهۀ آن با چالش جهانی شدن؛ (رشیدی، ۱۳۸۵) از لحاظ نظام حکومتی،الزام به حکومت دین مدار در نظام حکومتی دینی و از لحاظ قانونی، به تأکید قانون اسلامی-در اصل هشتم- بر تصویب قوانین اسلامی در کشور. (حمیدی، ۱۳۸۵) نظام اخلاق اسلامی به گونه ای است که با اخلاق حرفه ای در هم آمیخته و تفکیک ناپذیر است؛ زیرا در این نظام ملاک نهایی و نهایت سعادت بشری، الله است و انسان در مقام خلیفه و جانشین الهی در زمین، محور توجهات اخلاقی است؛ بدین معنا که خشنودی انسان و خدمت به او موجب رضایت و تقرب به خداوند می شود؛ از این رو، نظام اخلاق اسلامی با توجه به ملاک نهایی، درصدد است با ارائه دستورالعملها و آیین نامه های اخلاقی درسطح حرفه و زندگی اجتماعی و همچنین با در نظر گرفتن پیشرفت های مادی در جهت بهبود زندگی انسان ها، زمینۀ سعادت و کمال حقیقی بشر را فراهم آورد ( به نقل از عاملی، ۱۳۸۱).
دربارۀ مورد اخیر باید گفت در اخلاق حرفه ای اسلامی، ملاک نهایی اخلاق همانا خواست خداوند –خیر مطلق است. مهم ترین اصول راهبردی که می توانند منشأ شکل گیری مؤلفه های کاربردی اخلاق حرفه ای (اسلامی ) شوند، عبارت اند از: د)امانت ورزی در دو سطح امانت داری و بینش امانت نگری (همان، منبع) در این بین، اصل چهارم مهم ترین اصل (اصل الاصول) است. ( قراملکی، ۱۳۸۳).
مفهوم امانت داری در کسب و کار، قابل تجزیه به سه پرسش است: ۱٫ چه چیزی در کسب و کار مورد امانت قرار میگیرد؟ ۲٫ مراد از امانت داری در قبال آن امور چیست؟ ۳٫صاحبان امانت کیستند؟ البته امانت داری در حرفه نمی تواند به معنای عدم تصرف باشد؛ زیرا تصرف و به کارگیری مقوم کسب و کار است؛ بلکه تصرف در حرفه دو گونه است: امانت دارانه و غیرامانتدارانه . دراین زمینه تصرف امانت دارانه استفاده بهینه و شایسته است. (قراملکی، ۱۳۸۲).
ضامن امانت داری در نگرش اسلامی این بینش است که عالم همه محضر خداست. با این نگاه، فرد با بصیرت ایمانی به امانت نگری در جهان هستی می رسد و همه چیز از جمله خود را امانت خداوند می داند. پس در مواجهه با همه چیز و در استفاده از همۀ امور، راه امانت داری را می پیماید و چنین حزم و احتیاطی تقوا است. اصول منشور اخلاقی دراسلام، در همۀ حرفه ها مشترک است؛ ولی تفاوت حرفه ها در فروع است.
بدین ترتیب، اصولی را که از منابع اسلامی به دست می آید، می توان در تمامی حرفه ها جاری ساخت. پس باید اخلاق اداری و سازمانی جزو برنامه های آموزش در سازمان قرار گیرد. (میرسپاسی، ۱۳۸۱).
۲-۱۲ ) ضرورت ترویج اخلاق حرفه ای در سازمان
توسعۀ سازمانی تلاشی پی گیر، منسجم و کاملاً برنامه ریزی شده است که به منظور بهبود و نوسازی نظام صورت می گیرد. هدف از توسعۀ سازمانی، هم بهبود زندگی (شغلی) فرد و هم بهبود کارکرد سازمان است (آونز[۶۰]، ۱۳۸۲). با توجه به اهمیت اخلاق حرفه ای در توسعۀ سازمان، لازم است در تعیین اثر بخشی (میزان تحقق اهداف سازمانی) و هدایت منابع( از جمله منابع انسانی) به میزان آموزش اخلاق در سازمان توجه شود. البته در زمینه مذکور از جمله موانع تغییر رفتار اخلاقی در هر سازمان، جهل و نا آشنایی کارکنان از اخلاقیات شغل و سازمان بیان شده است.(قراملکی، ۱۳۸۲) با توجه به اینکه امروزه هیچ سازمانی قادر نیست بدون آموزش توسعه یابد. لازم است در سازمان های افزون بر آموزش تخصص ها و مهارت های موردنیاز هر شغل به کارکنان، ایجاد روحیۀ تعاون، کار مشترک و دسته جمعی و به ویژه اخلاق اداری و سازمانی جزو برنامه های آموزش در سازمان قرار گیرد. (مختاری پور، ۱۳۸۳). از آنجا که منشور اخلاقی در هر سازمان طی فرایند گفت وگو و مشارکت تمامی کارکنان و رئیسان به وجود آمده است، به منزلۀ یک میثاق عمومی سازمان پذیرفته شده است. به تدریج سازمان گسترش این اصول را جزو اهداف خود می پذیرد. بدین منظور، شیوه های مختلفی برای آموزش اخلاق حرفه ای در سازمانها به وجود آمده است که یادگیری مستقیم، رایج ترین آنهاست؛ اما این شیوه نشان داده است که کارایی لازم را ندارد. پس با توجه به اینکه ترویج اخلاق در سازمان، به معنای یادیگیری سبک خاصی از زندگی سازمانی است، باید به شیوه های غیر مستقیم مانند آموزش های حین عمل و آموزش اجتماعی و فرهنگی، توجه بیشتری شود(قرا ملکی، ۱۳۸۲). منشور اخلاقی هر سازمانی، از اشتراک عمومی همۀ اعضای سازمان در مورد اصول و قواعد اخلاقی خاصی که در جهت بهبود و توسعۀ فعالیت های سازمانی است، به دست می آید. در صورتی که اگر بخواهیم ارزش های خاصی را به صورت پذیرش همگانی در آوریم، باید در ابتدا از توسعۀ آگاهی ها و دانش های مرتبط شروع کنیم. سپس به تدریج نگرش ها را تغییر، و در نهایت به عنوان خروجی، رفتارها را تحت تأثیر قرار داد (پنینو، [۶۱]۲۰۰۴).
۲-۱۳ ) وظایف مدیران در اخلاقی کردن سازمان
پنینو (۲۰۰۴) اعتقاد دارد که اخلاق حرفه ای رشته ای از دانش اخلاق است که ضمن مطالعۀ ارتباط شغل ها، به بیان مسئولیت های اخلاقی سازمان، تشخیص و حل مسائل اخلاقی در حرفه های گوناگون می پردازد. او وظایف مدیران را در اخلاقی کردن سازمان این گونه بر می شمارد:
الف)ارزشیابی عملکردهای اخلاقی کارکنان؛
ب) اخلاقی کردن هدف های سازمان؛
ج) اشاعه ارزش ها و مسائل اخلاقی در سازمان؛
د)اخلاق ورزی در زندگی شخصی؛
د)اهمیت دادن به اخلاق حرفه ای در شغل؛
و)برخورد عقلانی و روشمند در مواجهه با مشکلات اخلاقی پیش آمده در سازمان و اقدام برای برطرف کردن آنها؛
هـ) عنایت خاص به آموزش اخلاق حرفه ای
ی)تهیه و تدوین منشور اخلاقی مربوط به سازمان با مشارکت همه اعضای سازمان؛
هم چنین او عوامل تأثیر گذار بر اخلاق حرفه ای را به سه جنبه تقسیم میکند؛
۱٫جنبۀ فردی: یعنی ویژگی ها و خصوصیات فردی، ارزش های مذهبی، ملاک های شخصی، عوامل خانوادگی، باورها و اعتقادات و شخصیت از جمله عوامل تأثیر گذار بر اخلاق حرفه ای از جنبۀ فردی هستند. مسلماً فردی که فاقد صلاحیت های اخلاقی شایسته از لحاظ فردی باشد، از معیارهای اخلاق حرفه ای متناسبی نیز برخوردار نخواهد بود.
۲٫جنبه سازمانی: عواملی مثل رهبری، مدیریت، ارتباط با همکاران، ارتباط با زیردستان و فرادستان، نظام تشویق و تنبیه، انتظارات همکاران، قوانین و مقررات و رویه ها، جو و فرهنگ سازمانی در این حیطه قرار می گیرند. بدیهی است که نامطلوب بودن عوامل مزبور، عامل تهدید کنندۀ اخلاق حرفه ای خواهد بود و بالعکس.
۳٫جنبه محیطی : عوامل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی و همچنین دیگر سازمان ها و عوامل رقابتی بین آنها ، از جمله عوامل تأثیر گذار بر اخلاق حرفه ای است.
عکس مرتبط با اقتصاد
افزون بر این، کمبود امکانات و ابزار کار‌، نامناسب بودن ابزار‌، فضای نامناسب کاری‌، حجم کاری مازاد بر توان کارمند‌، محیط شلوغ اداره و رخنه‌های قانونی بر معضلات اخلاقی دامن می‌زنند‌؛ بی‌ثباتی اقتصادی‌‌، بی‌ثباتی سیاسی‌، دردهای مزمن فرهنگی ـ تاریخی‌ مانند استبدادزدگی که به شدت با فرهنگ مشارکتی و کار تیمی ناسازگار است، آموزش‌های نادرست اجتماعی‌ مانند مسئولیت‌گریزی و تنبلی در کار را نوعی زرنگی تلقی کردن‌، وضعیت نابرابر رقابت جهانی که تهدیدکننده اخلاق کسب‌وکار است. و دیگر عوامل این چنینی، بی‌گمان در وضعیت اخلاقی سازمان تأثیر‌گذار است‌
۲- ۱۴اخلاق در تدریس
اما در مجامع علمی دامنه بحث بسترهای اخلاقی تدریس در سال های دهه ۹۰ به طور جدی مطرح و صاحب نظران زیادی در این حوزه ورود پیدا کرده اند. به عنوان مثال کلارک[۶۲] (۱۹۹۰) بیان داشته است که تدریس بیش از آنکه تلاشی شیوه مند و فنی باشد یک مهارت و تکنیک اخلاقی است. او اضافه می کند که موضوعات اخلاقی در تدریس همیشه مطرح بوده و از ارزش ذاتی برخوردارند.
از نظر کلارک تدریسی که متضمن مسئولیت اخلاقی است، کاری مشکل، پیچیده و گاهی اوقات نیز پرزحمت است که کسی هم قدر آن را نمی داند. در واقع تدریس اساساً یک بنگاه اخلاقی است که در آن بزرگسالان از بچه ها می خواهند در جهتی تغییر نمایند که توسط آنها انتخاب شده است (کلارک، ۱۹۹۰).
از نظر کامپبل (۲۰۰۸) قلمرو اخلاق در تدریس به عنوان یک حرفه اخلاقی، در زمره ابعاد مثبت و غیرقابل انکار آن حرفه می باشد. این بعد به دلیل اهمیت بالایش و به دلیل آنکه با دنیای تعلیم و تربیت پیوند ناگسستنی دارد، علاقه و ذهن اندیشمندان، محققان و کارشناسان این حوزه را به خود معطوف نموده است.لذا اغلب در تبیین علل سوگیری های هنجاری استادان دانشگاه، مفروضاتی وجود دارد. بر پایه چنین برآوردهایی در فرایندهای دانشگاهی صفات و ویژگی هایی چون آزادگی،خود جهت یابی، خود تنظیمی، عزت نفس، نوع دوستی و … را به دانشگاهیان و اهل علم نسبت می دهند (قاضی طباطبایی و ودادهیر، ۱۳۸۰).
وان منن[۶۳] (۱۹۹۱) از زاویه دیگری به این قضیه نگریسته است. او بیان کرده است که طرف حساس زندگی در تدریس اغلب به طور نامعقولی مورد غفلت واقع می گردد. از دیدگاه وی اسانس و خمیرمایه آموزش و پرورش بیشتر یک فعالیت هنجاری است که به طور پیوسته از مربی انتظار دارد به شیوه ای صحیح، خوب و یا مناسب عمل کند تا یک بنگاه تکنیکی و یا تولیدی اواز واژه هنجاری برای نشان دادن این مطلب استفاده می کند که تدریس همانند نقش والدین همیشه با سؤالاتی درباره ارزش، ترجیح و اخلاقیات سروکار دارد و بر این باور است که معلمان باید از مجموعه ای از استانداردهایی برخوردار باشند که راهنمای آنان در نیل به خوبی است. او بیان می کند که صفات و ویژگی هایی وجود دارد که اساساً برای یک معلم مهم و برای یک شیوه تربیتی خوب، ضروری اند. این صفات شامل درک درست از حرفه معلمی، عشق و محبت به بچه ها، و درک عمیق از مسئولیت، حساسیت اخلاقی، روشنفکری خودانتقادانه، بلوغ اندیشمندانه، حساسیت مدبرانه نسبت به ذهنیت بچه ها، هوش تفسیری، درک پداگوژیک از نیازهای کودکان، پایداری آشکار در برخورد با جوانان، اشتیاق زیاد به یادگیری رموز جهان، شیوه اخلاقی برای طلب چیزی، فهم مشخصی از جهان، امیدواری در هنگام مواجهه با بحران های موجود و نهایتاً شوخ طبعی و نشاط می باشد. در همین راستا، بانر و کانن [۶۴](۱۹۹۷) اعتقاد دارند که تدریس یک هنر است. آنها ویژگی های معلمان موفق و این نکته را که چنین ویژگی هایی سبب ارتقای سطح یادگیری و فهم می شود را تحلیل کرده اند.از نظر آنان از ویژگی های یک تدریس بسیار موفق یادگیری، اقتدار، اخلاق، نظم، خلاقیت، محبت، صبر، روحیه و نشاط می باشد که بخش زیادی از آن دارای ماهیتی اخلاقی است. در بحث راجع به اینکه چگونه می توان تدریس را از نظر شیوه عمل قابل تجسم ساخت. فالونا[۶۵] (۲۰۰۰) نیز بر پایه ویژگی های اخلاقی ارسطویی تدریس، چارچوبی را تدوین نمود که هر کدام از این ویژگی ها را در حوزه اعمال و اقدامات معلمان زمینه یابی کرد. او نتیجه گرفت که شجاعت، صمیمیت، صداقت، شوخ طبعی، محبت، پذیرش و انبساط روحی، بزرگی، سخاوت، کنترل و عدالت از صفات اخلاقی هستند که می توان در تدریس به کار گرفته شوند. کیلبورن[۶۶] (۱۹۹۸) به نقل از دیویی بیان می کند که اصول اخلاق حرفه ای راهنماهایی برای قضاوت درباره دوره هایی از علم و اقدام هستند تا قواعدی که از سر اجبار باید تبعیت شوند. مطالعه گرووز و همکارانش[۶۷] (۲۰۰۰) نیز نشان داد که وجود استانداردهای اخلاقی مختصر، روشن و زمینه یابی شده که بر جزئیات تدریس تمرکز می کند برای گروهی از معلمان مجرب درس علوم بسیار مفید بوده است. به علاوه استانداردهایی از ثبات، تعلق خاطر و جدیت در کمک به معلمان برای توصیف و تحلیل تدریس اثربخش علوم و به کارگیری آموخته هایشان در موقعیت های تدریس، ارزشمند گزارش شده است.
به هر حال در جامعه ای که به طور پیوسته در حال تغییر و توسعه است و بر تولید دانش و نشر و تسهیم اطلاعات به طور روزافزونی تأکید می شود، استادان و معلمان خوب دارای نقش بسیار مهمی هستند. آنها به عنوان افرادی که در حوزه خدمات عمومی به کار اشتغال دارند، نقش ویژه ای در اعتماد و شکل گیری آن دارند و در ایفای نقش های مربوط خود نیروهایی تجربه می کنند که تأثیر قابل توجهی بر زندگی کودکان، نوجوانان و جوانان دارند. بر همین اساس جامعه انتظار دارند که در نظام آموزشی چنین نیروهایی به طور مناسب و معقولی مورد استفاده قرار گیرد (ناحیه پایتخت استرالیا[۶۸]، ۲۰۰۶). از این رو آنچه اساتید و معلمان می دانند و انجام می دهند اثر عمیقی بر ماهیت و کیفیت یادگیری فراگیران دارد.

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت tinoz.ir مراجعه کنید.