تعیین آنچه قرار است تولید شود.

توافق بر سر زمان و چگونگی ساخت آن

ساخت یک محصول

کنترل و بازرسی صحت ساخت (با مرور مستندات، نمایش نمونه اولیه و تست بخشهای سیستم)

تکرار طراحی و ساخت:

نمونه های اولیه تهیه شده در فاز قبل تکمیل شده و با ترکیب و تست آنها، سیستم کاری که باید به مشتری تحویل داده شود، تکمیل می شود.

پیاده سازی:

در این فاز سیستم برای استفاده منتقل می‌شود. یک مستند مرور افزایشی در طی پیاده سازی به منظور بحث در خصوص وضعیت سیستم تهیه می‌شود. یا سیستم همه نیازمندیها را پوشش داده و واقعاً به عنوان پایان یافته تلقی می‌شود و یا هنوز دارای نواقصی است که در این صورت فازهای مدل کاربردی، طراحی و ساخت و پیاده سازی بایستی تا تکمیل سیستم، تکرار شوند.

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت tinoz.ir مراجعه کنید.

پس از پروژه:

این فاز شامل فعالیت های معمول پس از پروژه شامل پاک کردن و مرتب سازی و وارد شدن به پشتیبانی و نگهداری است. در خصوص چارچوب DSDM به دلیل ماهیت آن اشاره دقیقی به مباحثی چون اندازه تیم، طول (مدت) تکرار، توزیع تیم و حساسیت سیستم نشده است.

۲-۵-۷ مدل سازی چابک(AM) Agile Modeling

این روش بر اساس ارزش ها، اصول و فعالیت هایی است که به مدل سازی و مستند سازی نرم افزار تأکید دارند [۱۴]. AM ضمن تأکید بر نقش حیاتی مدلسازی در توفیق یک پروژه، چگونگی تهیه مدل کارا و چابک را بیان می‌کند [۲۰, ۲۱].
سه هدف اصلی AM عبارتند از:

تعریف و نمایش چگونگی قرار دادن مجموعه ای از ارزشها، اصول و فعالیت ها در یک فعالیت به نحوی که منجر به مدلسازی کارا و سبک وزن شود.

نشان دادن چگونگی اعمال تکنیک های مدلسازی در فرایندهای توسعه نرم افزار چابک.

نشان دادن چگونگی اعمال تکنیک های مدلسازی کارا به توسعه دهندگان مستقل از فرایند نرم افزاری که در حال استفاده از آن هستند.

روش AM اگر چه یک روش کامل توسعه نرم افزار نیست، اما در عوض با تأکید مناسبی که بر مدلسازی و مستند سازی دارد، می‌تواند همراه هر فرایند توسعه نرم افزار بکار رود. برای این امر کافی است که با یک فرایند توسعه پایه شروع نمود و آن را برای استفاده از AM سفارشی نماییم. مبدع این روش اسکات امبلر، به عنوان نمونه چگونگی استفاده از AM در دو روش XP و UP را شرح داده است [۱۹]. ارزشهای حاکم بر AM شامل ارزشهایی از XP همچون ارتباطات، سادگی، بازخورد و جسارت (جرأت) است. همچنین فروتنی و تواضع نیز به عنوان ارزش دیگری در این مدل مطرح شده است. برای موفقیت پروژه وجود ارتباطات کارا بین افراد تیم و دیگر ذی نفعان پروژه الزامی است. به علاوه باید تلاش شود که ساده ترین راه حلی که نیازمندیها را پاسخ داده و قابلیت بازخورد سریع و دائمی داشته باشد تهیه شود. همچنین لازم است جرأت و جسارت تصمیم گیری و دفاع از آن تصمیم وجود داشته باشد و در عین حال فروتنی لازم برای پذیرش اینکه احتمالاً همه چیز در خصوص سیستم در یک فرد نیست و دیگران هم ممکن است بتوانند ارزشی به پروژه اضافه کنند وجود داشته باشد.
برخی از اصول AM به صورت خلاصه عبارتند از [۲۲]:

فرض سادگی: فرض کنید که ساده ترین راه حل ممکن بهترین راه حل ها است.

محتوا بسیار مهم تر از ظاهر است: آنچه اهمیت دارد محتوا است.

از تغییرات استقبال کنید: این واقعیت که تغییرات اتفاق میافتد را بپذیرید.

تلاشهای بعدی خود را هدف دوم خود بدانید: پروژه شما می‌تواند ناموفق باشد، اگر آن را عرضه نموده اما به اندازه کافی توانمند برای توسعه نباشد.

هر کس از هر کس دیگری می‌تواند بیاموزد: بپذیرید که شما هرگز نمی‌توانید متخصص همه امور باشید و همیشه فرصتهایی برای یادگیری از دیگران برای شما وجود دارد.

تغییرات تدریجی: به جای این که سعی در ارائه یک سیستم کامل در یک مرحله نمایید، سعی کنید که در هر مرحله بخش کوچکی از سیستم را تغییر دهید.

مدلهای خود را بشناسید: برای استفاده کارا از مدلها لازم است نقاط قوت و ضعف آنها را بشناسید.

انطباق محلی: می توانید AM را مناسب محیط خود تطبیق دهید.

بیشینه سازی سرمایه ذی نفعان: ذی نفعان حق دارند در مورد چگونگی سرمایه گذاری پول خود تصمیم بگیرند و آنها هستند که حرف آخر را در این مورد بیان می‌کنند.

مدل هدفمند: اگر نمی‌توانید مشخص کنید که چرا چیزهایی انجام می‌دهید، چرا خود را به زحمت می‌اندازید؟

مدلهای چندگانه: شما تنوعی از محصولات مدلها در اختیار دارید. (مثل دیاگرامهای UML، مدلهای داده ای و مدلهای رابط کاربر)

ارتباطات باز و صادقانه: با چنین ارتباطاتی افراد می‌توانند تصمیمات بهتری بگیرند.

کار با کیفیت: تلاش شما باید به نحوی باشد که محصولات ماندگار (کد و مستندات) کیفیت مناسبی داشته باشند.

بازخورد های سریع: بازخوردهای سریع همیشه نسبت به واکنشهای با تأخیر اولویت دارند.

نرم افزار هدف اصلی شما است: هدف اصلی تولید نرم افزار با کیفیتی است که نیازمندیهای ذی نفعان را برطرف کند.

سبک سفر کنید: فقط مدلها و مستنداتی که لازم است را تهیه کنید.

با غرایز مردم کار کنید: غرایز شما می‌توانند در تلاشهای شما برای مدلسازی موثر باشند.

۲-۶ کارهای مرتبط
در بین شرکتهای نرم افزاری که به سوی چابک شدن گام برداشته اند، همواره بحث میزان پیشرفت آنها در چابکی مورد توجه بوده است. در واقع ارزیابی چابکی به عنوان ملاکی برای سنجش توفیق آنها در انطباق روشها و تمرینات چابکی بوده است. اگر چه ابزارهای اندکی در قالب وب سایت های سنجش و معیارهای ارزیابی ارائه شده است، اما تنها چند مورد محدود آنها مقبولیت نسبی پیدا کرده است. اگر چه این موارد نیز با انتقاداتی مواجه بوده اند و ضمن نداشتن پایه علمی مناسب، به صورت جدی مورد توجه شرکتهای کامپیوتری نبوده اند. در ادامه این بحث این موارد را بررسی اجمالی خواهیم کرد.
۲-۶-۱ چابکی نسبی (مقایسه ای)[۲۶]
برخی از شرکتها به جای اینکه بخواهند به سمت “چابکی کامل”[۲۷] حرکت کنند، تنها در تلاشند تا از رقبای خود چابک تر باشند. در واقع هدف آنها دستیابی به چابکی کامل نبوده و نگران رقبای خود در این خصوص هستند [۲۳]. ابزار CA به این شرکتها کمک میکند که میزان چابکی خود را با شرکتهای دیگر که اطلاعات خود را به قبلا به این ابزار داده اند، مقایسه کنند.ابزار CA یک ابزار مبتنی بر نظر سنجی است، به این ترتیب که شرکتهای نرم افزاری به سوالات نظرسنجی پاسخ میدهند و ابزار CA نیز بر مبنای پاسخ های آنها، گزارشی مقایسه ای از میزان چابکی آنها در بخش های مختلف ارائه میدهد و ضمنا اطلاعات دریافتی را برای اصلاح بانک اطلاعاتی خود نیز به کار میبرد. موارد مرتبط با چابکی در قالب پرسشهای ۵ جوابی چابکی را در زمینه های مختلفی چون کارهای تیمی، فرهنگ سازمانی، تمرینات فنی، کیفیت محصول نهایی، برنامه ریزی و غیره بیان می کند [۲۳, ۲۴]. در خصوص این ابزار انتقاداتی وجود دارد که باید به آنها توجه کرد.
قالب سوالات به گونه ای است که شاید میزان اعتبار ارزیابی را مورد تشکیک قرار دهد [۲۵]. مفهوم و برداشت از بسیاری از سوالات، در بین پاسخ دهندگان یکسان نیست و این امر، به عنوان یک ریسک برای کیفیت ارزیابی محسوب می گردد. همچنین، هنگام مقایسه شرکتها، نمی توان به روشنی درک کرد که آیا آنها اهداف یکسانی از چابکی داشته اند یا خیر، چرا که داشتن اهداف متفاوت موجب می شود که هر کدام یک جنبه چابکی را بیشتر مورد توجه قرار داده اند. این امر موجب می شود که مقایسه شرکتها در حالی که اهداف متفاوتی دارند، چندان منطقی نباشند[۲۵].
۲-۶-۲ ابزار سنجش Thoughtworks
شرکت Thoughtworks که یکی از شرکتهای پیشرو در زمینه خدمات مشاوره و پیاده سازی روش های چابک می باشد، اقدام به ارائه یک ابزار سنجش ساده بر روی وب سایت خود نموده است. این ابزار نیز مانند CA یک ابزار مبتنی بر نظر سنجی بوده و میزان چابکی را بر اساس ۲۰ سوال مختلف تعیین مینماید، اگر چه بر خلاف روش قبل مقایسه شرکتها مورد توجه نیست.
در خصوص این ابزار نیز موارد انتقاد متعددی وجود دارد. این ابزار نیز شامل سوالاتی است که مشکلاتی مانند سوالات مطرح شده در CA در خصوص آنها نیز صادق است. اگر چه سعی شده است، میزان چابکی بر اساس تمرینات چابک و میزان استقرار آنها مورد توجه قرار گیرد. اما تعداد ۲۰ مورد سوال برای چنین هدفی ناکافی به نظر می رسد [۲۵, ۲۶]. نکته دیگر جایگاه این شرکت در بازار مشاوره می باشد. این شرکت پس از ارائه گزارش چابکی سعی در ترغیب شرکتهای نرم افزاری برای استفاده از خدمات خود در زمینه چابک تر شدن می نماید و این امر موجب می شود که این شرکت در مظان اتهام بهره برداری تجاری از ابزار قرار گرفته و عملا اعتبار ارزیابی اعلام شده مورد تردید واقع شود. در واقع سوالات مطرح شده، عمدتا چک لیستی از خدمات این شرکت برای ارائه به شرکتهای نرم افزاری می باشد. ضمنا مبنای علمی چگونگی ارزیابی نیز به درستی معین نشده است، یا اینکه حداقل به اطلاع عموم نرسیده است.
۲-۶-۳ سایر موارد
در چند کار فرعی دیگر، میزان چابکی به صورت سطح چابکی ارائه گردیده است که در همه این موارد با الهام از مدل کیفیت فرایند CMMI، چند سطح چابکی تدوین گردیده است[۲۷, ۲۸]. در این موارد نیز به دلیل ماهیت موضوعی چابکی، سطح بندی آن، کاملاً مورد تردید بوده و مورد توجه شرکتها و فعالان چابک نیز واقع نشده است. این سطح بندی بر مبنای قرار دادن تمرینات مختلف در سطوح مختلف چابکی می باشد. این امر نه تنها با دیدگاه چابکی در تضاد است، بلکه مبنای قراردادن این تمرینات در سطوح مختلف و به نوعی اولویت بندی آنها، اثبات نشده می باشد. [۲۹, ۳۰].
فصل سوم : روش اجرای تحقیق
۳-۱ مقدمه
فصل قبل اشاره ای به روش های چابک در توسعه نرم افزار شد. با توجه به هدف اصلی این تحقیق لازم است پس از شناخت این روشها و آشنایی با فرایند های توسعه نرم افزار به کمک آنها، ساز و کار مناسبی برای سنجش میزان چابکی سازمان های نرم افزاری استفاده کننده از این روشها پیدا کرد. در این فصل، بر اساس مطالعه ادبیات موضوع معیارهای سنجش مورد مطالعه قرار میگیرد. این معیارها شالوده ابزار سنجش خواهند بود و همین ویژگی نشان دهنده جایگاه خطیر آنها در این بحث می باشد. در ادامه ضمن بیان ویژگیهای این معیارها به بررسی آنها خواهیم پرداخت.
۳-۲ نحوه گزینش معیارهای ارزیابی
سنجش میزان چابکی سازمان ها و شرکتهای نرم افزاری استفاده کننده از روش های چابک مستقیما متاثر از نحوه انتخاب معیارهای سنجش خواهد بود. به دلیل محوریت روش های چابک در سنجش چابکی معیارهای انتخاب شده باید ویژگی های زیر را داشته باشند:
الف- مستقل از روش[۲۸]
معیار انتخاب شده نبایستی منحصر به یک روش خاص باشد و یا به نوعی نشان دهنده برتری یک روش به روش های دیگر باشد. به عنوان مثال تعداد “نفرات تیم” شاید نشان دهنده چابکی باشد، اما این معیار نمی تواند ملاک مناسبی باشد چرا که هیچ روش چابکی محدودیت قطعی برای تعداد نفرات قرار نداده است، هر چند توصیه هایی در این خصوص شده است. شاید تعداد ۷-۹ نفر در اسکرام بهترین باشد[۵]، اما این تعداد در روش های کریستال کاملا متاثر از نوع پروژه و حساسیت آن می باشد[۳۱].
ب- نشان دهنده چابکی
معیارهای انتخاب شده بایستی نشان دهنده تغییر سازمانی، رفتاری یا فرایندی در روش توسعه سازمان باشد[۳۲]. به عبارت دیگر این معیارها بایستی مستقل از روش های سنتی و یا معیارهایی باشند که در روش های سنتی نیز بکار می آیند، باشند. این امر موجب می شود که سازمان فی نفسه این معیار ها را نداشته باشد و یا به ارث نبرده باشد. این ویژگی کمک می کند که هر بهبودی در به دست آوردن این معیار ها و ارتقا ارزش این معیارها مستقیما در اثر تلاش برای چابکی به دست آید. در واقع معیار انتخابی بایستی برآمده از تفکر چابکی در سازمان باشد[۳۳].
ج- سادگی
معیار انتخابی بایستی به اندازه کافی ساده و قابل فهم باشد. روشن است که معیار و میزان ارزیابی تنها در صورتی میتواند کارایی داشته باشد که قابل حس و درک باشد. این امر موجب می شود که ابزار سنجش در عمل کارآیی بالایی پیدا کنند و اقبال مناسبی برای استفاده در صنعت داشته باشد[۳۲, ۳۴].
۳-۳ معیارهای ارزیابی
با توجه ویژگی هایی که در بخش قبل به آنها اشاره شد، تمرینات چابکی[۲۹] به عنوان معیارهای ارزیابی میزان چابکی در نظر گرفته می شوند[۳۵].
تمرین چابکی: فعالیتی است که در راستایی دستیابی به اهداف چابکی در بخشی از /کل سازمان میتواند اجرا گردد.
تمرینات چابکی از حیث نوع فعالیت پوشش دهنده گام های مختلف توسعه نرم افزار (برنامه ریزی، جمع آوری نیازمندی ها، طراحی، تحلیل، پیاده سازی و تست و تحویل) می باشند و از لحاظ پوشش نقش های سازمانی نیز پوشش دهنده همه افراد درگیر در فرایند توسعه می باشند. در واقع این ویژگی ها باعث می شود که از لحاظ پوشش رفتار سازمانی و فرایندهای فنی توسعه نرم افزار واجد شرایطی که قبلا اشاره شد نیز باشند. همچنین به دلیل درگیری افراد و توجه خاص به افراد در این روشها، توسعه دهندگان نرم افزار امکان درک مناسب آنها را پیدا میکنند. شرکتهای نرم افزاری میتوانند بر اساس نیاز خود و بستر فنی و بضاعت نیروی انسانی خود از همه و یا تعدادی از این تمرینات بهره گیری نمایند. روشن است که متناسب با افزایش میزان استفاده و استقرار این تمرینات در سازمان بیشتر شود، میزان چابکی سازمان در توسعه نرم افزار نیز افزایش پیدا کرده و سازمان در این زمینه چابک تر میگردد[۳۵].
جدول ۱ نشان دهنده تمرینات چابکی می باشند. اگر چه استانداردی در این زمینه وجود ندارد، مقبولیت عمومی و پذیرش جمعی این تمرینات شایستگی آنها را برای بکارگیری در ابزار سنجش تائید می کند. در ادامه این فصل هر کدام از این تمرینات به صورت خلاصه توضیح داده می شوند. در این تحقیق ۴۰ تمرین از بین تمرینات چابکی که بیش از بقیه در تیم های چابک مورد توجه اند، مورد بررسی قرار گرفته و به عنوان معیار به کار گرفته می شود[۴, ۳۶-۳۸].
یکپارچگی مداوم[۳۰]
یگپارچگی مداوم یک تمرین توسعه نرم افزار است که طی آن افراد تیم به صورت تکرار شونده کارهایشان را یکپارچه سازی میکنند[۳۹]. به طور معمول هر فرد روزانه کار خود را یکپارچه سازی میکند. هر یکپارچه سازی به وسیله یک سازنده اتوماتیک[۳۱] جهت یافتن خطاهای موجود (تا حد امکان) تست و بررسی میشود[۲۰]. بسیاری از تیم ها معتقدند این روش مشکلات مربوط به یکپارچه سازی را به طور چشمگیری کاهش داده و این امکان را به تیمها میدهد تا با سرعت بیشتری یک نرم افزار جامع را توسعه دهند.
جدول ۳-۱- تمرینات چابکی

ماهلر[۱۸۰] معتقد بود که نوزاد تازه متولد شده در یک دنیای خودمحور[۱۸۱] زندگی می کند تا این که بتواند یک همزیستی نزدیک بین خود و مادرش ایجاد کند. طی این مرحله، نوزاد از نظر روانی با مادرش در هم ادغام می شوند. به نظر ماهلر در این همزیستی اولیه، نوزاد به تدریج می تواند از طریق تفرد/ جدایی[۱۸۲] از مادرش جدا شود. با یان جدایی نوزاد می تواند با افراد دیگر ارتباط برقرار کند. کودک، حدود دو یا سه سالگی می تواند از مادر جدا شود و در محیط خود کاوش کند. او باید یاد بگیرد که بین تمایل خود برای خودمختاری و نیازش به مجاورت و دلبستگی به مادر در حین جدایی از او تعادل برقرار کند (کرین؛ ترجمه ی، خوی نژاد و رجایی، ۱۳۹۰)

جهت دانلود متن کامل این پایان نامه به سایت abisho.ir مراجعه نمایید.

دیدگاه رفتار گرایی در مورد دلبستگی

رفتارگرایان فرض بر این گذاشته اند آن چه که باعث تغییرات روانی می شود سائق های زیستی و سایرپاسخ های قابل اندازه گیری است. آن چه نیازهای زیستی کودک را ارضا می کند یعنی سائقی را کاهش می دهد «تقویت کننده اولیه»[۱۸۳] نامیده می شود. برای مثال، غذا برای کودک گرسنه «تقویت کننده اولیه» محسوب می شود. افراد و اشیائی که به هنگام کاهش سائق حضور دارند، به دلیل تداعی شدن با تقویت کننده ی اولیه «تقویت کننده ثانوی»[۱۸۴] نامیده می شوند. مادر به عنوان منشا همیشگی تامین غذا و آسایش برای کودک، تقویت کننده ی مهمی محسوب می شود. بنابراین کودک نه تنها به هنگام گرسنگی و درد به دنبال اوست؛ بلکه مواقع دیگر نیز به او وابستگی نشان می دهد (خوشابی و ابوحمزه، ۱۳۸۵). دیدگاه رفتارگرایی بر نقش تقویت و پاداش تاکید دارند. از دید آن ها مادر، به عنوان غذا دهنده و یا امنیت بخش به صورت یک تقویت کننده ی ثانوی عمل می کند. تعامل های رضایت بخش میان مادر- کودک، بدون شک، نتیجه تقویت کننده روی ایجاد دلبستگی، ایفا می کنند. ولی کردارشناسان[۱۸۵] به این نکته توجه می دهند که گاه دلبستگی، با وجودی که موضوع دلبستگی کودک را می آزارد نیز ایجاد می شود. بنابراین نتیجه ی دلبستگی نمی تواند مثبت و رضایت بخش، در معنای مورد نظر معتقدان به اصول یادگیری باشد (محسنی، ۱۳۹۰).

دیدگاه کردارشناسی در مورد دلبستگی

کردارشناسان بر این باورند که تنها زمانی می توانیم رفتار حیوانات را درک کنیم که رفتار آن ها را در موقعیت طبیعی شان مورد مطالعه قرار دهیم. فقط از این طریق می توانیم الگوهای رفتاری حیوانات را مشاهده کنیم و ببینیم که این الگوها چگونه به سازگاری این گونه کمک می کند (کرین؛ ترجمه ی خوی نژاد و رجایی، ۱۳۹۱).
کنراد لورنز[۱۸۶]، مطالعات کردارشناسی خود را در اوایل دهه ی ۱۹۳۰ زمانی آغاز کرد که متقاعد شد نشانه های تکامل را درست مثل ویزگی های جسمانی می توان در الگوهای رفتاری ذاتی حیوانات مشاهده کرد (تانر[۱۸۷] و ایلهندر[۱۸۸]، ۱۹۷۱، ص ۲۸؛ به نقل از کرین؛ ترجمه ی خوی نژاد و رجایی، ۱۳۹۱). لورنز دریافت که یک جوجه اردک تازه از تخم درآمده به هر شی متحرکی وابسته می شود و به جای مادر خود آن را دنبال می کند، به شرط این که آن شی در لحظه ی مناسب زندگی جوجه اردک به او معرفی شود.لورنز وابستگی جوجه اردک ها به یک جعبه چوبی چرخ دار، یک انسان، و یک پرنده از نوع دیگر رانشان داد.ایجاد وابستگی بین ارگانیزم و اشیای محیطی نقش پذیری نام دارد. معلوم شده است که نقش پذیری[۱۸۹] تنها در طول یک دوره ی حساس[۱۹۰] رخ می دهدو پس از سپری شدن آن دوره ، ایجاد رفتار نقش پذیری در جوجه اردک ها دشوار وغیر ممکن است (السون و هرگنهان، ۲۰۰۹؛ ترجمه سیف، ۱۳۹۰).
بالبی معتقد بود دلبستگی کودک، مسیری شبیه به نقش پذیری در حیوانات را دنبال می کند؛ اگرچه این فرایند بسیار آهسته تر صورت می گیرد. نوزادان در هفته ی اول زندگی نمی توانند فعالانه اشیا را از طریق حرکتشان تعقیب کنند، ولی نسبت به افراد، پاسخ های اجتماعی مستقیمی ابراز می کنند. نوزادان لبخند می زنند، غان و غون می کنند، چنگ می زنند، گریه می کنند و… که همه این ها موجب نزدیک شدن افراد به آن ها می شود. در ابتدا نوزادان این پاسخ ها را به هر کسی ابراز می کنند. اما در شش ماهگی آن ها دلبستگی خود را به افراد معدود و به ویژه به یک فرد خاص، محدود می کنند. آن ها عمدتا می خواهند این فرد، نزدیک آن ها باشد.در این مرحله، آن ها از غریبه می ترسند و یاد می گیرند که سینه خیز بروند، و نماد اصلی دلبستگی شان را هر زمانی که از آن ها دورمی شود، دنبال می کنند. بنابراین آن ها نسبت به فرد معینی نقش پذیر می شوند و این فرد است که دنبال کردن را در آن ها راه اندازی می کند (ویلیام کرین؛ ترجمه ی خوی نژاد و رجایی ،۱۳۹۱).
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
۲-۱۳) پژوهش های انجام شده پیرامون متغیرهای پژوهش
۲-۱۳-۱) خوش بینی و سبک های دلبستگی
در روند رشد کودک از جمله متغیرهایی که بر رشد خوش بینی تاثیر می گذارد سبک دلبستگی کودک می باشد. سبک دلبستگی با عنوان سازه ای عمل می کند که ویژگی هایی مانند خوش بینی و احساس تنهایی را شکل می دهد (هاینونن[۱۹۱]، ۲۰۰۴؛نوری،۱۳۸۵). پژوهش های مختلف نشان داه که بین خوش بینی و سبک های دلبستگی ناایمن رابطه ی منفی وجود دارد و بین خوش بینی و سبک دلبستگی ایمن رابطه ی مثبت معناداری وجود دارد (نوری، ۱۳۸۵؛ معدنی پور، رنجبر، کاکاوند، ذاکر، ۱۳۹۰).
در پژوهش چگینی و همکاران(۱۳۹۱) عنوان رابطه سبک های دلبستگی ایمن ونا ایمن با افسردگی و رضایت از زندگی با میانجی گری خوش بینی و حمایت اجتماعی در دانشجویان نشان دادند که دلبستگی ناایمن اجتنابی با رضایت از زندگی و افسردگی به ترتیب رابطه مثبت و منفی معنا داری دارند. همچنین سبک دلبستگی ایمن با خوش بینی و حمایت اجتماعی نیز رابطه مثبت معنا داری دارند.
نتیجه تصویری برای موضوع افسردگی
هاینونن (۲۰۰۴) در مطالعه ی طولی به بررسی همبسته های رشد خوش بینی در نمونه ای از کودکان فنلاندی پرداخته است. نتایج این پژوهش نشان داد که خلق مشکل کودک و شیوه های فرزندپروری استبدادی والدین بنیادهای تحولی مهمی برای بدبینی در دوران بزرگسالی محسوب می شوند. هم چنین تحقیق وی نشان داد که سبک های دلبستگی ناایمن در دوران کودکی با سطح بالای بدبینی در دوران نوجوانی رابطه دارد.
وی[۱۹۲]، شفر[۱۹۳]، یونگ و زاکالیک[۱۹۴] (۲۰۰۵) نشان دادند که دلبستگی اضطرابی و اجتنابی به طور مثبت و معنی داری با چندیدن نشانه از ناراحتی روانی از قبیل شرم، خشم، خودشیفتگی روانی، افسردگی و اضطراب، احساسات منفی و ناراحتی های هیجانی و عصبانی و نشانه های کلی ناراحتی رابطه وجود دارد.
هو، چانگ و چانگ[۱۹۵] (۲۰۱۰) و هم چنین نوری و سقایی بی ریا (۱۳۸۸)، آشکار ساختند که خوش بینی به طور مستقیم با بهزیستی ارتباط دارد و دلبستگی به طور غیرمستقیم از طریق خوش بینی و حمایت های اجتماعی بر رضایت از زندگی و افسردگی تاثیر می گذارد. از این یافته های می توانیم نتیجه بگیریم که خوش بینی با سبک های دلبستگی رابطه ی مستقیم دارد و سبک های دلبستگی ناایمن منجر به افسردگی و بدبینی در افراد می شود. چنان چه سلیگمن (۱۹۸۸) افسردگی را نهایت بدبینی می داند. هم چنین تحقیقات نشان داده که سبک های دلبستگی روی آداب متقابل افراد که شامل صمیمیت، خود آشکارسازی[۱۹۶] و رفتارهای حمایتی[۱۹۷] تاثیر می گذارد (کولینز[۱۹۸] و فینی[۱۹۹]، ۲۰۰۴). و دلبستگی ایمن اساسی است برای پرورش راهبردهای کنارآمدن هیجان مدار (کسیدی و شاور، ۱۹۹۹). و سبک های دلبستگی ناایمن اساسی برای راهبردهای کنارآمدن هیجان مدار ناکارآمد می باشد. در تحقیقی نشان داده شد که افراد خوش بین از راهبردهای کنارآمدن هیجان مدار موثر استفاده می کنند (نوری، ۱۳۸۵).
درتحقیقی که توسط بوو[۲۰۰] (۲۰۱۰)انجام شد، خوش بینی و حمایت اجتماعی به عنوان متغیر میانجی در روابط بین دلبستگی و افسردگی مورد برسی قرار گرفت ونتایج حاکی از آن بود که خوش بینی و حمایت اجتماعی همبستگی بین سبک های دلبستگی وافسردگی را میانجی گری می کردند. یافته های این تحقیق نشان داد که افراد خوش بین دارای سبک دلبسته ایمن و افراد بدبین، افرادی افسرده ودارای سبک های دلبسته ناایمن هستند. وی در تحقیق خود نشان داد که افراد دلبسته ناایمن از ارتباطشان با دیگران رضایتی ندارند. رفتارهای حمایتی کمتری از خود نشان داده وحمایت کمتری هم جستجو می کنند و این باعث می شود ارتباطشان با شبکه اجتماعی اطرافشان قطع گردد و چون حمایت اجتماعی در مواقع استرس به عنوان یک سپر محافظ عمل می کند، فرد دلبسته ناایمن این سپر حمایتی را از دست داده و دچار اضطراب وافسردگی می شود.در تحقیق یلسین (۲۰۱۱) تحلیل رگرسیون نشان داد که حمایت اجتماعی و خوش بینی با رضایت از زندگی و از طرفی دلبستگی ایمن با خوش بینی ارتباط درد
۲-۱۳-۲) خوش بینی و ویژگی های شخصیتی
پژوهش های متعدد نشان داده که میان برون گرایی و خوش بینی رابطه ی مثبت نیرومندی وجود دارد (کریستین[۲۰۱]، براور[۲۰۲] و بندورانت[۲۰۳]، ۲۰۰۳). و افراد درون گرا لزوما از اضطراب های اجنماعی رنج نمی برند گرچه این افراد روحیه ی بسیار شاد برون گرا ها را ندارند، ولی آدم های غیرخوشحال و بدبینی نیستند (مک کری و کاستا، ۱۹۸۷؛ مشکی، ۱۳۸۵).از آن جا که روان آزرده خویی یک ویژگی شخصیتی نامطلوب محسوب می شود، انتظار می رود که با خوش بینی رابطه ی منفی داشته و با بدبینی رابطه ی مثبت داشته باشد. نتایج پژوهش های گوناگون این فرضیه را تأیید کرده اند (کریستین و همکاران، ۲۰۰۳؛ مشکی، ۱۳۸۵). هم چنین حسن و پاور[۲۰۴] (۲۰۰۲؛ به نقل از قربانی و گلزاری، ۱۳۸۷) نشان دادند که میان افسردگی والدین (که یکی از زیرمقیاس های روان رنجورخویی است) و خوش بینی فرزندان همبستگی منفی وجود دارد که این یافته همسو با یافته های وی و همکاران (۲۰۰۵) و هو و همکاران (۲۰۱۰) می باشد.
سلیگمن (۱۹۸۸) و گیلهام (۲۰۰۰؛ به نقل از قربانی و همکاران، ۱۳۸۷) در تحقیقات خود نشان دادند که خوش بینی با سازگاری شغلی و خانوادگی همراه است. چنان چه تحقیقات مختلف نشان داده که افراد خوش بین از خانواده های سازگار می باشند (کار، ۲۰۰۴).
تحقیفات نشان داده که افراد پذیرا اساسا نوع دوست هستند و باور دارند که دیگران متقابلا کمک کننده هستند و در مقابل افراد غیر پذیرا ستیزه جو، خودمدار، شکاک و بدبین می باشند. افراد پذیرا از لحاظ اجتماعی مقبول و محبوب هستند (مک کری و کاستا، ۱۹۹۰؛ به نقل از روشن، ۱۳۸۵). هورنای (۱۹۴۵؛ به نقل از روشن، ۱۳۸۵) درباره ی دو تمایل نوروتیک (حرکت علیه مردم و حرکت به طرف مردم) بحث نموده است که این دو شبیه شکل مرضی پذیرا بودن و ستیزه جویی می باشد.
مک کری و کاستا و بوش[۲۰۵] (۱۹۸۶؛ به نقل از روشن، ۱۳۸۵) نشان دادند که افرادی که در با وجدان و مسئولیت پذیری نمره ی بالا می گیرند خوش قول و مطمئن هستند اما در به کارگیری اصول اخلاقی زیاد دقیق نیستند هم چنین آنان در تلاششان برای رسیدن به هدف بی حال هستند.
فصل سوم
روش شناسی
۳-۱) روش تحقیق
با توجه به این که این پژوهش به بررسی رابطه ویژگی های شخصیتی و سبک های دلبستگی با خوش بینی در دانشجویان می ­پردازد، یک پژوهش غیرآزمایشی می باشد و از آن جا که به بررسی رابطه بین متغیرها می ­پردازد، یک پژوهش همبستگی است. تحقیق همبستگی برای دو هدف عمده به کار می­رود: ۱-) کشف رابطه بین متغیرها، و ۲-) پیش ­بینی یک متغیر از روی یک یا چند متغیر دیگر (دلاور، ۱۳۸۵). متغیر پیش ­بینی کننده باید پیش از متغیر پیش ­بینی شونده اندازه گیری شود. در این پژوهش هر دو هدف مورد استفاده قرارمی­گیرد: هم به رابطه بین متغیرها می ­پردازد، هم به پیش بینی یک متغیر از روی یک یا چند متغیر دیگر.
۳-۲) جامعه آماری، نمونه و روش نمونه گیری
جامعه آماری این پژوهش شامل تمامی دانشجویان دانشکده روان شناختی و علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی می­باشد که در سال تحصیلی (۹۳-۱۳۹۲) مشغول به تحصیل می­باشند. تعداد کل این دانشجویان در سال تحصیلی (۹۳-۱۳۹۲) برابر ۱۴۷۳نفر است.
حجم نمونه شامل ۳۰۲ نفر از دانشجویان دانشکده روان­شناسی و علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزمی­باشند که در نیم سال اول سال تحصیلی (۹۳-۱۳۹۲) مشغول به تحصیل می­باشند. این حجم نمونه براساس جدول کرجسی- مورگان به دست آمده است.
در این تحقیق از روش نمونه گیری در دسترس استفاده شد. به این صورت که پس عرض سلام و ادب خدمت دانشجویان دانشگاه، آنهایی که تمایل به همکاری و پاسخ گویی به سوالات آزمون ها بودند به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند.
۳-۳) ابزارهای پژوهش
ابزارهای مورد استفاده در پژوهش حاضر عبارتند از: ۱- جهت گیری زندگی (خوش بینی- بدبینی سرشتی) شی یر و کارور (۱۹۹۴)، ۲- پرسشنامه ی شخصیت پنج عاملی مک کری و کاستا (۱۹۸۵) ، ۳- پرسشنامه سبک های دلبستگی هازان و شاور (۱۹۸۸).

۶/۵۵

۰۰۶/۰

۱

۹۳۶/۰

زودآغاز

۹

۹/۴۲

۱۲

۱/۵۷

جدول ۴-۸: آزمون خی­دو (X2) تفاوت در بازشناسی هیجان ترس در بین افراد دیرآغاز و زودآغاز

نتایج مربوط به آزمون خی­دو (X2) در جدول (۴-۸) نشان داد که بین افراد دیرآغاز و زودآغاز از لحاظ بازشناسی هیجان ترس تفاوت معنی­داری وجود ندارد (۰۵/۰<P، ۰۰۶/۰= X2).

فصل پنجم

بحث و نتیجه ­گیری

در این فصل ابتدا به بحث در مورد نتایج حاصل از پژوهش می­پردازیم، سپس محدودیت­ها و پیشنهادهای پژوهش را ارائه می­کنیم.

۵-۱- بحث و نتیجه ­گیری

۵-۲- تبیین فرضیه­ پژوهش:

بین عملکرد افراد با اختلال سلوک زودآغاز و دیرآغاز در بازشناسی جلوه­های چهره­ای هیجان­های بنیادی تفاوت وجود دارد.
با توجه به داده ­های بدست آمده از مقایسه فراوانی و درصد بازشناسی هیجان چهره با بهره گرفتن از آزمون خی­دو در دو گروه آزمودنی، فرضیه تحقیق رد می­ شود. بدین معنی که نمرات در دو گروه یکسان است و تفاوت معناداری از نظر آماری وجود ندارد.
الگوی پاسخ­گویی دو گروه آزمودنی در این پژوهش به ترتیب از بالاترین میزان بازشناسی تا پایین­ترین میزان بازشناسی هیجان­های بنیادی به این شکل است:
افراد با اختلال سلوک زودآغاز: ۱٫ شادی ۲٫ غم ۳٫ تعجب ۴٫ نفرت، خشم ۵٫ ترس.
افراد با اختلال سلوک دیرآغاز: ۱٫ شادی ۲٫ غم ۳٫ تعجب ۴٫ نفرت، خشم ۵٫ ترس.
با بررسی تک­ تک آزمودنی­ها در هر گروه به صورت مجزا، مشاهده می­ شود که درصد بیشتری از افراد در گروه دیرآغاز هیجان شادی، غم، تعجب، نفرت و خشم را بازشناسی کردند. تنها هیجان ترس بود که درصد عدم بازشناسی آن بیشتر بود، به طوریکه ۶/۵۵% از افراد در گروه دیرآغاز، هیجان ترس را بازشناسی نکردند. گروه زودآغاز در هیجان شادی، غم و تعجب بازشناسی بیشتری را داشتند. در حالی که عدم بازشناسی هیجان­های نفرت، خشم و ترس در گروه زودآغاز بیشتر بود. مشابه گروه دیرآغاز، بیشترین فراوانی عدم بازشناسی در گروه زودآغاز نیز، مربوط به هیجان ترس بود، به طوریکه ۱/۵۷% از افراد این گروه موفق به بازشناسی هیجان ترس نشدند. هر چند بین دو گروه تفاوت معناداری وجود ندارد اما نکته اینجاست که هر دو گروه به یک میزان موفق به بازشناسی ترس نشدند.
داده ­های بدست آمده نشان می­دهد که افراد هر دو گروه ۱۰۰ % هیجان شادی را تشخیص دادند. جلوه­های چهره­ای مثبت، زودتر و دقیق­تر از جلوه­های منفی شناسایی می­ شود (وایدن و راسل[۲۰۹] ، ۲۰۰۳). اکمن و فرایسن (۱۹۷۶) معتقدند که هیجان شادی، آسان­ترین هیجان است که در۱۰۰ % موارد درست تشخیص داده می­ شود. آن­ها معتقدند که هیچ یک از گروه­ها، در شناخت این هیجان دچار مشکل نیستند. هاناوالت[۲۱۰] به نقل از ریو (۲۰۰۹) و کالات و شییوتا (۲۰۰۷) بیان می­ کند که در شناسایی شادی، دهان نقش کلیدی دارد. تحقیق نشان می دهد که افراد جامعه ستیز در توجه به چشم مشکل دارند و نه دهان (دادس و همکاران، ۲۰۱۱ b). شاید این موضوع دلیلی باشد بر اینکه نمونه این پژوهش در بازشناسی هیجان شادی نقصی ندارند. فایرچیلد و همکاران (۲۰۰۹؛ به نقل از کولین، ۲۰۱۳) در پژوهش خود به این نتیجه رسیدند که افراد با اختلال سلوک زودآغاز در مقایسه با گروه افراد عادی در بازشناسی هیجان شادی نقص دارند. در حالیکه گروه دیرآغاز در بازشناسی این هیجان در مقایسه با افراد عادی نقص ندارند. هاستینگز،تانگنی و استوویگ (۲۰۰۸)، مارش و بلیر (۲۰۰۸)، ویلسون، جودیس و پورتر (۲۰۱۱)، داول و همکاران (۲۰۱۲)، در پژوهش­های خود به این نتیجه رسیدند که افراد جامعه ستیز نقص در بازشناسی هیجان­های مثبت را به اندازه­ هیجان­های منفی نشان می­دهند. بررسی­های اخیر از ۱۰۵ مطالعه با بهره گرفتن از روش مغزنگاری با تشدید مغناطیسی عملکردی نشان داد که هیجان شادی با فعالیت آمیگدال همبسته است (فوسار-پلی و همکاران،۲۰۰۹). آمیگدال در پی­ بردن به هیجان­های دیگران، جلوه­های چهره­ای به ویژه اطلاعات هیجانی منفی، دخالت دارد (آدولفس و همکاران، ۱۹۹۴؛ به نقل از ریو، ۲۰۰۹). افراد با آسیب آمیگدال به چشم­های افراد کمتر می­نگرند و صورت را از پایین به بالا مورد بررسی قرار می­دهند، چنانکه بیشتر به ناحیه دهان، سپس به قسمت بینی و پس از آن به چشم­ها می­نگرند. شناسایی برخی هیجان­ها، به ویژه ترس، بسیار به ناحیه چشم وابسته است (مازولا[۲۱۱] و همکاران، ۲۰۰۶). این موضوع می ­تواند دلیلی بر نتایج پژوهش ما باشد که نشان داد میزان بازشناسی هیجان ترس در هر دو گروه بیشترین نقص را دارد. یک فراتحلیل از مقالات تا سال ۲۰۰۶ (مارش و بلیر، ۲۰۰۸) یافت که رفتار ضداجتماعی با نقص خاص در بازشناسی ترس همبستگی دارد. فایرچیلد و همکاران (۲۰۰۹؛ به نقل از کولین، ۲۰۱۳) با مقایسه توانایی بازشناسی هیجان چهره در افراد با اختلال سلوک زودآغاز و دیرآغاز و افراد عادی نشان دادند که گروه زودآغاز در مقایسه با گروه افراد عادی در هیجان ترس نقص دارند. با این حال فالکنباچ و دلگایزو (۲۰۰۸)، در تحقیق خود به این نتیجه رسیدند که جامعه ستیزی با بازشناسی بهتر ترس همراه است. همچنین اسچوینک و همکاران (۲۰۱۴) یافتند که دختران با مشکلات سلوک در شناسایی ترس بهتر عمل کردند. گلاس و نیومن[۲۱۲] (۲۰۰۶) نیز نشان دادند که در بازشناسی هیجان ترس افراد سایکوپات نقص ندارند. شارپ (۲۰۰۸) معتقد است که مناطق قشر مغز در طول رشد، کاهش اولیه عملکرد آمیگدال را جبران می­ کنند. اینکه این جبران در افراد با رفتارهای ضد اجتماعی دقیقا چه موقع آغاز می­ شود، مشخص نیست. در نوجوانی تغییرات رشدی در ساختار مغز رخ می­دهد که این تغییرات، زمینه رفتارهای اجتماعی است (اسپییر، ۲۰۰۰). قشر پیش­پیشانی و مناطق لیمبیک مانند بخش سری و آمیگدال، دستخوش تغییرات وابسته به رشد در طول نوجوانی هستند. قشر پیش­پیشانی به صورت برجسته­ای در طول نوجوانی بازسازی می­ شود (دادس و همکاران، ۲۰۰۶). از آنجا که نمونه­های این پژوهش کودک بودند، شاید این جبران هنوز در آن­ها رخ نداده است به خصوص در گروه زودآغاز که مشکلات آن­ها بیشتر علت عصبی دارد؛ این احتمال وجود دارد که زمانی که به سن نوجوانی برسند نقص در بازشناسی هیجان­ها را رفع کنند.
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
اختلال در عملکرد آمیگدال ناتوانی در آموختن این موضوع که محرک از تقویت مثبت یا تنبیه خبر می دهد، را در پی دارد (الگتون ،۱۹۹۲؛ کلینگ و برادرز ،۱۹۹۲؛ رولز ،۱۹۹۲ به نقل از ریو،۲۰۰۹). می­توان فرض کرد که افراد با اختلال سلوک، با عدم آگاهی از واکنش دیگران نسبت به رفتار و عواقب عملشان، رفتارهای مشکل آفرین خود را ادامه می­دهند. اختلال در عملکرد اولیه آمیگدال ممکن است بر روی رشد همدلی تاثیر منفی بگذارد (بلیر،۲۰۰۶). این عدم همدلی نیز باعث می­ شود که فرد با اختلال سلوک بدون توجه به فرد مقابل که مثلا می­ترسد و یا غمگین است، رفتارهای پرخاشگرانه خود را تکرار کند.
آمیگدال چپ در افراد با اختلال سلوک، بیشتر به رفتارهای پرخاشگرانه پاسخ می­دهد و به ویژگی­های دیداری هیجانی با بار منفی کم تر پاسخ می­دهد. این کاهش پاسخ آمیگدال به ویژگی­های دیداری هیجانی با بار منفی، ممکن است که حساسیت به نشانه­ های زیست محیطی تنظیم هیجان را کاهش دهد (داویدسون ،۲۰۰۰). آمیگدال چپ نقش مهمی را در بازشناسی نشانه­ های نگرانی و پریشانی دارد (بلیر و همکاران،۱۹۹۹؛ موریس،۱۹۹۶؛ ویلیومییر ،۲۰۰۱)، که در افراد عادی یک اثر منع تولید به منظور تنظیم رفتارهای پرخاشگرانه دارد (بلیر،۲۰۰۱؛ داویدسون،۲۰۰۰). بدیهی است که این مشکلات باعث نقص در بازشناسی هیجان­های منفی در افراد با اختلال سلوک می­ شود.
یافته­ های ما نشان داد که افراد دو گروه همانند دیگر هیجان­ها، در بازشناسی هیجان غم و تعجب، تفاوت معنادار نداشتند. عدم نقص در این دو هیجان در افراد با اختلال سلوک زودآغاز و دیرآغاز در پژوهش فایرچیلد و همکاران (۲۰۰۹؛ به نقل از کولین، ۲۰۱۳) نشان داده شد. این در حالی است که داول و همکاران (۲۰۱۲) معتقدند که سایکوپاتی با نقص در بازشناسی هیجان غم و تعجب همراه است. اگر چه این افراد در این پژوهش غم را بازشناسی کردند ولی این بازشناسی دلیلی برای همدلی آن ها با دیگران نخواهد شد چرا که این افراد احساسات دیگران را نادیده می­گیرند و سرد و بی­تفاوت هستند (انجمن روانپزشکی آمریکا، ۲۰۱۳).
مطالعات عصب روانشناختی نشان می­دهد که قشر اینسولا قدامی در پردازش هیجان نفرت درگیر است (کالدر و همکاران ، ۲۰۰۰؛ کیپس و همکاران، ۲۰۰۷). مطابق با این دیدگاه، مطالعات تصویربرداری مغناطیسی ساختاری اخیر، کاهش حجم دوطرفه در اینسولای قدامی را در افراد با اختلال سلوک زودآغاز، گزارش می­دهد (استرزر و همکاران، ۲۰۰۷). هانسن[۲۱۳] (۲۰۰۸) و ویلسون،جودیس و پورتر (۲۰۱۱) نیز نقص در هیجان نفرت را در افراد سایکوپات گزارش داده­اند. این در حالی است که داول و همکاران (۲۰۱۲) عدم نقص در این هیجان را در افراد سایکوپات نشان دادند. فایرچیلد و همکاران (۲۰۰۹؛ به نقل از کولین، ۲۰۱۳) در تحقیق خود یافتند که گروه دیرآغاز در مقایسه با گروه افراد عادی در بازشناسی نفرت نقص دارند. همچنین تنها تفاوت بین افراد با اختلال سلوک زودآغاز و دیرآغاز، نقص در بازشناسی نفرت بود که این نقص در افراد با اختلال سلوک زودآغاز دیده شد، هرچند این تفاوت معنادار نبود. میزان عدم بازشناسی هیجان نفرت در این پژوهش در گروه زودآغاز ۴/۵۲% و در گروه دیرآغاز ۴/۴۴% بود که این تفاوت معنادار نیست. دقیقا این میزان از عدم بازشناسی در هیجان خشم نیز در دو گروه تکرار شد.
از آنجا که مشکلات عصبی در علت­ شناسی افراد با اختلال سلوک زودآغاز نقش دارد (فایرچیلد و همکاران،۲۰۰۹؛ به نقل از کولین، ۲۰۱۳) شاید به همین دلیل است که افراد با اختلال سلوک زودآغاز در گروه خود در هیجان­های منفی مثل نفرت، خشم و ترس بدتر عمل کرده ­اند، اگر چه این نقص­ها در گروه زودآغاز نیز از حیث عددی کم بود و بیشترین گرایش را به سمت هیجان ترس داشت.
درک و بازشناسی حالات هیجانی چهره یکی از عوامل مهم در تعاملات اجتماعی است و برای افراد توانایی درک و انطباق مناسب با محیط اجتماعی را فراهم می­آورد. به دلیل اهمیت درک حالات هیجانی چهره در برقراری روابط اجتماعی، نقص در این توانمندی به شدت بر کیفیت تعاملات اثر می­گذارد (فاران، برانسون و کینگ ،۲۰۱۱ ). نظریه­ی ذهن پیش شرط اساسی برای پاسخ به نشانه­ های ناراحتی دیگران است (بلیر، ۲۰۰۵). اگر فردی قادر به خواندن ذهن یا چشم دیگری نباشد در توانایی شناختی برای تشخیص نشانه­ های عاطفی و احساسی دیگران محدودیت خواهد داشت (دادس و همکاران، ۲۰۰۶). نقص در بازشناسی هیجان­های نفرت،خشم و ترس در گروه زودآغاز محقق را به این فرض می­کشاند که این گروه به دلیل نداشتن مهارت­ های همدلانه، در درک حالت­های هیجانی دیگران ناتوان هستند و این احتمال وجود دارد که این افراد به صورت غیر عمد و به دلیل ناآگاهی از ناراحتی دیگران، رفتارهای مشکل­آفرین خود را ادامه می­دهند. در واقع آن­ها بدون آگاهی از هیجان­های منفی فرد مقابل، رفتار خود را ادامه می­ دهند و از انجام آن رفتار پشیمان نمی­شوند. این پردازش معیوب به مرور منجر به طرد از همسالان و طرد از اجتماع خواهد شد و به تبع آن ارتباط با گروه همسالان بزهکار ایجاد می­ شود و زمینه برای رفتارهای پر خطر و بزهکارانه ایجاد خواهد شد.
پرخاشگری و رفتارهای ضداجتماعی ناشی از شکست در هدایت مناسب نشانه­ های اجتماعی دیگران است (مونتاگن و همکاران،۲۰۰۵؛ والکر و لیستر ،۱۹۹۴). استدلال­ها نشان می­دهد که بازشناسی خشم و نفرت سخت ترین بازشناسی است، بنابراین بیشترین نقص در این دو هیجان دیده می­ شود (فایرچیلد و همکاران،۲۰۰۹ ؛ به نقل از کولین، ۲۰۱۳). بررسی نحوه­ پاسخگویی افراد دو گروه این پژوهش در هیجان نفرت نشان داد که بیشتر این آزمودنی ها هیجان نفرت را با هیجان خشم اشتباه گرفتند. نفرت معمولا فعال کننده پاسخ خلاصی است و وظیفه آن رد کردن است. ما در حالت تنفر خواهان خلاصی از محرک انزجارآور هستیم (ریو، ۲۰۰۹). نقص در شناسایی حالت نفرت دیگران در افراد با اختلال سلوک باعث می شود که به رفتارهای انزجارآور خود اصرار کنند و همچنین بازشناسی اشتباه خشم به جای نفرت در این افراد، که از سوگیری­های خصمانه آن­ها نشات می­گیرد می ­تواند منجر به رفتارهای تهاجمی در این افراد شود.
نشانه های اضطراب مانند حالات ترس و غم، برای ایجاد ثبات در تعاملات اجتماعی منظور شده ­اند که به وسیله استخراج پاسخ­های عاطفی، احتمال ادامه­ رفتار تجاوز به قربانی توسط انسان، کاهش می­یابد (بلیر،۲۰۰۱،۱۹۹۵؛مارش و آمبادی ،۲۰۰۷). چنین پاسخ های عاطفی، شامل همدلی و پشیمانی است. چون افراد ضد اجتماعی احساس همدلی و پشیمانی ندارند، به صورت مناسب قادر به پاسخ دادن به نشانه های ناراحتی نیستند (ایسنبرگ ،۲۰۰۰). در حوزه بالینی، افراد با اختلال سلوک در مهارت­ های همدلانه از قبیل توانایی درک کردن و شریک شدن در حالات هیجانی دیگران، ضعیف هستند (کوهن و استرایر،۱۹۹۶). مطالعات نشان می دهد که قرار گرفتن در معرض بدرفتاری بر بازشناسی هیجان چهره اثر می­گذارد (پاجر، لینگر و گاردنر،۲۰۱۰). افراد با اختلال سلوک در محیط های خانوادگی آشفته و ناامنی رشد می­ کنند. عوامل خطر خانوادگی شامل غفلت و رد پدر و مادر، شیوه ­های ناسازگار حضانت فرزند، نظم و انضباط خشن، آزار جسمی و جنسی، جرم و جنایات پدر و مادر و انواع آسیب شناسی روانی خانواده و از طرفی وجود عوامل خطر در سطح جامعه شامل طرد همسالان و قرار گرفتن در معرض محله­های خشونت آمیز (انجمن روانپزشکی آمریکا، ۲۰۱۳) همه و همه در ایجاد یک محیط ناامن در فرد تاثیرگذار است. این احتمال وجود دارد که عدم بازشناسی در این گروه، پاسخی به دنیای ناامنی است که فرد در آن قرار دارد. این افراد به دلیل داشتن خانواده و محیط آشفته، دنیای پر از خشونت و ناامنی را تجربه می­ کنند. دنیایی که در آن همدلی جایگاهی ندارد. این افراد از جهان و انسان ها طرحواره­ای می­سازند که پر از عدم امنیت و خشم نسبت به یکدیگر است و آنها باید برای حفظ خود در این دنیا و زندگی با این چنین انسان­هایی پرخاشگری کنند، از قوانین و مقررات دنیای متصورشان سرپیچی کنند و به حقوق افراد تجاوز کنند و زور بگویند تا در این جهان ناامن، خودشان به امنیت برسند.
هنوز یافته­ های گوناگون به یک همگرایی در مورد شناسای جلوه­های چهره­ای هیجان­ها به طور کلی در اختلال سلوک و به طور اختصاصی در زیرگروه­های این اختلال نرسیده ­اند و نتایج پژوهش­ها هم با برخی از یافته­ های پیشین همسو و با برخی دیگر غیر همسو بود و جای پژوهش با ابزارهای پیشرفته در این زمینه وجود دارد.

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت tinoz.ir مراجعه کنید.

۵-۳- محدودیت­های پژوهش

– دامنه سنی ۱۲-۸ سال است.
– متغیر هوش، جنسیت و سوء­رفتار با کودک کنترل نشده است.
– برای شناسایی اختلال سلوک از آزمون آخنباخ استفاده شده است.

۵-۴- پیشنهادهای پژوهش

– از آنجا که نتیجه­ پژوهش، نشانگر آن است که نیمی از هر دو گروه در شناسایی ترس مشکل دارند و پژوهش­ها حاکی از تاثیر آموزش شناسایی ترس است پیشنهاد می­ شود بعنوان یک راهکار مداخله، آموزش هیجان­ها در افراد با اختلال سلوک مورد توجه متخصصان در این حوزه قرار گیرد.
– مطالعه بازشناسی هیجان­های بنیادی در زیر نوع­های اختلال سلوک.
– مطالعه بازشناسی هیجان­های بنیادی با کنترل جنسیت، هوش و آزاردیدگی.
نتیجه تصویری برای موضوع هوش

منابع

منابع فارسی
آخنباخ، توماس و رسکورلا، لسی (۲۰۰۱). کتابچه راهنمای سن های فرم مدرسه مبتنی بر نظام تجربه سنجش آخنباخ (ترجمه و هنجاریابی اصغر مینایی، ۱۳۸۴). تهران: انتشارات سازمان آموزش و پرورش استثنایی کشور.
جلیلی، فاطمه، بهرامی، هادی، و نجاتی، وحید (۱۳۹۱). مقایسه توانایی بازشناسی حالات هیجانی پایه در کودکان مبتلا به اختلال اتیسم با عملکرد بالا با همتایان عادی. مجله تحقیقات علوم پزشکی زاهدان. جلد ۱۴، شماره ۲، صفحه ۴۴-۳۹٫
خورشیدی، عباس، غندالی، شهاب الدین، و موفق، فرشید (۱۳۸۷). روش های پژوهش در علوم رفتاری (از نظریه تا عمل). تهران: نوین پژوهش.
سادوک،بنیامین جیمز و سادوک،ویرجینیا آلکوت سادوک (۲۰۰۳). خلاصه روانپزشکی (ترجمه حسن رفیعی و فرزین رضاعی، ۱۳۸۷). تهران: انتشارات ارجمند. جلد سوم.
کراتو چویل، توماس آر، ریچارد جی (۱۹۹۸). روانشناسی بالینی کودک در روش های درمانگری (ترجمه محمدرضا نائینیان). تهران: انتشارات رشد.
مش اریک جی و وولف دیوید ای (۲۰۰۸). روانشناسی مرضی کودک (ترجمه مظفری مکی آبادی و عدل، ۱۳۹۱). تهران: انتشارات رشد.
منابع غیر فارسی
Abdel Rahman, R. (2011). Facing good and evil: Early brain signatures of affective biographical knowledge in face recognition. Emotion, 11, 1397-1405.
Adam, R. B., & Kleck, R. E. (2005). Effect of direct and averted gaze on the perception of facially communicated emotion. Emotion, 5, 3-11.
Adolphs, R., ( 2001). The neurobiology of social cognition. Curr. Opin. Neurobiol. 11, 231–۲۳۹٫
Adolphs, R., (2006). Perception and emotion: how we recognize facial expressions. Current Directions in Psychological Science. 15, 222–۲۲۶٫
Adolphs, R., (2002). Neural systems for recognizing emotion. Current Opinion in Neurobiology. 12, 169–۱۷۷٫
Adolphs, R., Tranel, D., Damasio, A.R., (1998). The human amygdala in social judgment. Nature 393, 470–۴۷۴٫
Adolphs, R. (2003). Cognitive neuroscience of human social behavior. Nature Reviews Neuroscience, 4, 165-178.
Adolphs, R., (2010). What does the amygdala contribute to social cognition? Annals of the New York Academy of Sciences 1191, 42–۶۱٫
Adolphs, R., Gosselin, F., Buchanan, T.W., Tranel, D., Schyns, P., Damasio, A.R., (2005). A mechanism for impaired fear recognition after amygdala damage. Nature 433, 68–۷۲٫
Adolphs R (2003). Is the human amygdala specialized for processing social information? Ann NY Acad Sci 985:326–۳۴۰٫
Allison, T., Puce, A., Spencer, D.D., McCarthy, G., (1999). Electrophysiological studies of human face perception. I: Potentials generated in occipitotemporal cortex by face and non-face stimuli. Cerebral Cortex 9, 415–۴۳۰٫
Amado, S., Yildirim, T., and Iyilikci, O. (2011). Observer and target sex differences in the change detection of facial expressions: A change blindness study. Cognition, Brain, Behavior: An Interdisciplinary Journal ,15, 295-316.
American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and Statistical manual of mental disorders DSM-5. Washington, DC, London, England.

وظیفه‌ی اول: تأمین انرژی موردنیاز بدن؛ بدن برای حیات نیاز به انرژی دارد. دودسته ماده‌ی غذایی یعنی کربوهیدرات‌ها و چربی‌ها ( لیپیدها) این وظیفه را بر عهده‌دارند. هر گرم کربوهیدرات معادل ۴ کیلوکالری انرژی تولید می‌کند. تأمین انرژی از ناحیه‌ی کربوهیدرات‌ها سریع‌تر از لیپیدها انجام می‌شود. در صورت عدم مصرف، کربوهیدرات‌ها به‌صورت چربی درآمده، بافت چربی ذخیره می‌شود. هر گرم چربی ۹ کیلوکالری انرژی تولید می‌کند.
وظیفه‌ی دوم: ترمیم بافت‌ها و تأمین رشد و نمو بدن را انجام بدهد یا در ساخت ترکیباتی که در جهت تنظیم اعمال حیاتی بدن نقش دارند، شرکت داشته باشند که در بدن این وظیفه بر عهده پروتئین‌ها می‌باشد. مثلاً هورمون‌ها که در بدن ساخته‌شده و در تنظیم اعمال حیاتی بدن چه ارادی چه غیرارادی مانند تنفس نقش دارند. پروتئین‌ها سازنده‌ی آنزیم‌ها در بدن می‌باشد و در شرایط سخت تجزیه‌شده و تأمین انرژی می‌کند. به این سه دسته (کربوهیدرات‌ها، لیپیدها و پروتئین‌ها ) مواد مغذی پرمصرف یا ماکرونوترینت گویند و مقدار مصرف آن‌ ها در رژیم غذایی بسیار است.
وظیفه‌ی سوم: حفظ تعادل بدن (این وظیفه بر عهده‌ی ویتامین‌ها و املاح است؛ به این دودسته، مواد مغذی کم‌مصرف یا میکرو نوترینت ها می‌گویند و در رژیم غذایی مقدارشان کم است)؛ تعادل بدن حالتی است که فرد ازنظر بیولوژیکی هیچ‌گونه کمبودی ازنظر مواد غذایی نداشته باشد. اگر یکی از ویتامین‌های بدن کافی نباشد، فقدان آن در بدن مشهود می‌شود. مثلاً فقدان ویتامین « آ» باعث کوری، فقدان ویتامین «ث» که در استحکام بافت عروق نقش دارد موجب بیماری اسکوربوت و فقدان ویتامین «دی» باعث عدم رشد و نرمی استخوان می‌گردد.
ویتامین‌ها قابل ذخیره شدن در بدن نیستند و به دودسته تقسیم می‌شوند:
الف) محلول در آب مانند ویتامین‌های گروه «ب» ویتامین «ث»
ب) محلول در چربی مانند ویتامین‌های «آ»، «دی»، «ای»، «کا»
املاح در ساختمان استخوان به کار می‌روند و به سه دسته تقسیم می‌شوند:
الف) مغذی ضروری شامل، مس، ید، کبالت، منگنز و روی
ب) غیرمغذی و غیر سمی شامل نیکل، قلع و کرم
ج) غیرمغذی و سمی شامل جیوه، سرب، آرسنیک، کادمیم، آلومینیم و آنتیموان؛ این گروه باعث مسمومیت شده و در ماده‌ی غذایی نباید باشد.
در تعریف دوم (که بنا بر آن، یک ماده‌ی غذایی باید هر سه شرط را دارا باشد) ، آرد و گوشت خام که قابلیت خورده شدن را ندارند، سلولز سبزی‌ها که قابلیت جذب ندارد و یا چای که هیچ‌یک از سه وظیفه‌ی برشمرده را به دوش ندارد، هیچ‌کدام غذا محسوب نمی‌شوند.
مواد غذایی به‌عنوان نیاز زندگی، همواره در مرکز فعالیت‌های بشری قرار داشته است. اجتماعات بشری بعد از تجارب زیادی که در رابطه با قحطی و گرسنگی داشته‌اند، سعی نموده تا ابزارها و نیازهای ضروری را توسعه بخشد و راه‌هایی را برای فائق آمدن بر بحران‌های غذایی را پیدا نماید.(ﻣﺮﺯﻭﻗﯽ، ۱۳۷۸، ص۸۹) در تعریفی دیگر از مواد غذایی آمده، غذا به هر ماده‌ای اطلاق می‌شود که موجود زنده آن را می‌خورد یا می‌آشامد. واژه غذا شامل مایعات نوشیدنی هم می‌شود.
غذا منبع اصلی تولید انرژی وتغذیه در جانوران است و معمولاً جانوران و گیاهان، منشأ تولید آن هستند (سایت وزارت معدن صنعت و تجارت). در علم حقوق نیز در تعریف مواد غذایی آمده:
در تعریف حقوقی غذا در کشورهای غربی، چهار دسته از مواد به‌عنوان غذا به رسمیت شناخته‌شده است:
۱- هر نوع ماده‌ای که ازنظر منطقی، انسان بتواند آن را هضم کند؛ حال چه ارزش غذایی داشته و چه نداشته باشد.
۲- آب و سایر آشامیدنی‌ها
۳- آدامس های جویدنی
۴-موادی که در تهیه غذاها به کار می‌رود

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت tinoz.ir مراجعه کنید.

تحولات غذا در طول تاریخ

انسان‌ها، جانوران‌ همه‌چیز خوری هستند که قادرند هم فراورده‌های گیاهی و هم جانوری را مصرف کنند. پس از دوران عصر یخ، انسان‌ها می‌خواستند تا پرورش گیاهان و حیوانات را تحت کنترل خود بگیرند تا بدین‌وسیله خود را ایمن سازند. این مسئله منجر به پیدایش کشاورزی شد و شیوه‌ای که غذا طی آن به دست می‌آمد را تغییر داد.

وعده‌های غذایی

غذاهای مکمل متفاوتی که همراه باهم مصرف می‌شوند، یک وعده غذایی را تشکیل می‌دهند. معمولاً افراد، وعده‌های غذایی را همراه با اعضای خانواده و یا دوستانشان میل می‌کنند که این مسئله، خود نوعی موقعیت اجتماعی محسوب می‌شود. وعده‌های غذایی کوچکی که بین وعده‌های اصلی غذا وجود دارد را اسنک می‌نامند. تعداد وعده‌های غذایی در هرروز، مقدار آن، مواد تشکیل‌دهنده و این‌که کی و چگونه تهیه می‌شوند در نقاط مختلف دنیا بسیار باهم متفاوت است. این امر، به آب و هوای محل، اکولوژی، اقتصاد آن منطقه، فرهنگ، سنت‌ها و میزان صنعتی شدن آن محل بستگی دارد. به‌علاوه، غذاها در جشنواره‌های فرهنگی و مذهبی نقش مهمی ایفا می‌کنند. در جوامع صنعتی، منشأ تولید بخش عظیمی از وعده‌های غذایی، جانوران می‌باشند.
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی

به دست آوردن غذا

درگذشته غذا از راه پرورش حیوانات، صید ماهی، شکار و دیگر روش‌های امرارمعاش به دست می‌آمد. هرکدام از این ‌روش‌ها، در یک ناحیه خاص بااهمیت بود و اهالی آن ناحیه از آن برای تهیه غذای خود استفاده می‌کردند. امروزه در جوامع توسعه‌یافته، تولید غذا عمد تا بر پایه کشاورزی، پرورش ماهی و دامداری آن‌هم بر پایه صنعت هست؛ با این هدف که مقدار غذای تولیدی را به حداکثر رسانده و درعین‌حال، هزینه‌ها را تا حداقل کاهش دهند. این امر، تنها بر پایه ابزارهای مکانیکی همچون، تراکتور، کمباین، ماشین درو غیره امکان‌پذیر است. همچنین استفاده از کودهای شیمیایی، تولید غلات را افزایش داده است.

تولید غذا

در قدیم، مراحل تولید غذا منحصر به روش‌های جلوگیری از فساد، بسته‌بندی غذا و حمل‌ونقل آن بود. نمک سود کردن، خشک کردن، ترشی گذاشتن و دودی کردن، روش‌های ابتدایی نگهداری از مواد غذایی محسوب می‌شد. پنیر، اولین فراورده غذایی عمل‌آمده بود. در قرن ۱۹ و با آغاز عصر صنعتی شدن، تولید غذا پیشرفت کرد. در این دوران بود که با توسعه فن‌آوری، روش‌های جلوگیری از فساد، بسته‌بندی و بارکد کردن و همچنین حمل‌ونقل مواد غذایی تحول یافت. به‌علاوه، با توسعه صنعت، مردم عادی که توان استخدام خدمتکار خانگی را نداشتند، توانستند از مزایای غذاهای آماده که مدت‌زمان پخت را کاهش می‌دهد، بهره‌مند گردند.

انواع غذاهای تولیدشده

آشامیدنی‌ها: آب میوه، نوشیدنی، نوشیدنی گازدار، مایعات.
نان: که از خمیر عمل‌آمده تهیه می‌شود و غذای اصلی بسیاری از جوامع محسوب می‌گردد.
پنیر: فراورده‌ای از شیر ترش است که انواع مختلف آن موجود هست.
دسر: وعده‌ای است که معمولاً شیرین است و اغلب بعد از وعده اصلی غذا سرو می‌گردد؛ مثل: بستنی
،مربا و ژله ، پاستا، پیتزا، ساندویچ، سالاد، سس، سوسیس، سوپ، شکر، اسنک؛ ازجمله شیرینی، چیپس سیب زمینی، شکلات، بیسکویت…..

تجارت غذا

امروزه غذا در سراسر دنیا مبادله می‌شود. دسترسی به غذا دیگر محدود به ناحیه‌ای که ماده غذایی در آنجا پرورش می‌یابد و یا محدود به فصل و زمان خاصی نیست. از سال ۱۹۶۱ تا ۱۹۹۹ در سرتاسر جهان، افزایش قابل‌توجهی در صادرات مواد غذایی وجود داشت. اقتصاد برخی کشورها بسیار متکی بر صادرات مواد غذایی است (در برخی موارد، بیش از ۸۰ %).
عکس مرتبط با اقتصاد

میزان کافی غذا

محرومیت غذایی سبب سوء تغذیه و درنهایت فقر غذایی می‌گردد. این امر تأثیر مخرب و همه‌گیری بر سلامتی و مرگ‌ومیر انسان می‌گذارد. در سال ۲۰۰۳)م)، تخمین زده‌اند که هرسال در سراسر جهان، ۴۰ میلیون نفر به دلیل گرسنگی جان می‌سپارند. گاهی برای توزیع عادلانه غذا در زمان‌های کمبود مواد غذایی، مخصوصاً دوران جنگ، از جیره‌بندی استفاده می‌کنند.

سالم بودن غذا

بیماری‌های ناشی از غذا و یا مسموم کردن غذا توسط باکتری، سم، ویروس و غیره ایجاد می‌شود. مسموم کردن غذا، عاملی برای بیماری انسان شناخته‌شده است. در طول دوران امپراتوری رم، با بهره گرفتن از مسموم کردن غذاها بسیاری از افراد را می‌کشتند. به همین دلیل در قرون‌وسطی، اعضای خانواده سلطنتی اشخاصی را برای آزمودن و چشیدن طعم و مزه غذا استخدام می‌کردند. تشخیص عوامل بیماری‌های ناشی از غذا و همچنین شناسایی روش‌های نظام‌یافته‌تر جهت نابودی این بیماری‌ها سبب توسعه سیستم‌های تجاری همچون HACCP شد. این‌گونه سیستم‌ها اگر درست عمل کنند قادرند هرگونه خطر احتمالی را تشخیص داده و نابود نمایند.

حساسیت به غذا

برخی افراد نسبت به بعضی غذاها حساسیت دارند. مقدار ماده غذایی موردنیاز برای تحریک فرد مبتلابه حساسیت، می‌تواند بسیار کم باشد. برای مثال، ذرات کوچک از یک ماده غذایی در هوا که حتی استشمام هم نمی‌شود، می‌توانند واکنش‌های کشنده‌ای را در فرد مبتلابه حساسیت ایجاد نمایند. هر ماده غذایی می‌تواند محرک باشد؛ اما مواد غذایی که معمولاً ایجاد حساسیت می‌کنند دارای گلوتن، ذرت، صدف، بادام زمینی و سویا می‌باشند. بیشتر افراد مبتلابه حساسیت پس از مصرف ماده غذایی خاصی، دچار اسهال، علائم پوستی جوش، ورم و استفراغ می‌شوند. البته این‌گونه ناهنجاری‌ها ریشه ارثی دارند و اساساً از اعضای خانواده به فرد منتقل می‌گردد.

عادات رژیم غذایی

عادات رژیم غذایی نقش مهمی در سلامتی و مرگ‌ومیر بشر ایفا می‌کنند. ازجمله:
۱۳ درصد از مردم دنیا از کمبود ید رنج می‌برند.
در سال ۲۰۰۳ تخمین زدند که کمبود ویتامین آ، سالانه سبب کوری بیش از ۵۰۰,۰۰۰ کودک می‌شود.
کمبود ویتامین ث سبب بیماری اسکوروی می‌گردد.
کواشیورکور، نوعی بیماری در کودکان است که به دلیل فقدان پروتئین در رژیم غذایی کودک، به وجود می‌آید.
مواد مغذی موجود در رژیم غذایی مردم کشورهای صنعتی، بیشتر شامل چربی حیوانی، شکر، انرژی، الکل می‌باشد؛ درحالی‌که بافت گیاهی، هیدرات کربن و آنتی‌اکسیدان در آن کمتر به چشم می‌خورد. تغییرات امروزی که در شیوه کار، زندگی و ورزش افراد به وجود آمده همراه با نگرانی‌هایی که در خصوص تأثیر تغذیه بر سلامتی و مرگ‌ومیر انسان وجود دارد، همگی بر عادات قدیمی‌ خوردن غذا تأثیر می‌گذارند. حتی بسیاری از بیماری‌ها با تغییر در رژیم غذایی درمان می‌شوند. (http://danesh.roshd.ir/)

گفتار سوم: تعریف مصرف‌کننده

کمسیون بازنگری حقوق مصرف این‌گونه مصرف‌کننده را تعریف نموده است: مصرف‌کنندگان اشخاص حقیقی یا حقوقی هستند که برای کاربرد غیرحرفه‌ای، اموال یا خدمات را برای خود تهیه می‌کنند و یا مورداستفاده قرار می‌دهند. (تحقیقات حقوقی، ترجمه فدک ۱۳۷۹ ص۳۰۹) مصرف‌کننده شخص حقیقی یا حقوقی است که کالا یا خدماتی را برای استفاده شخصی و بدون قصد سودآوری و تجارت خریداری می‌کند. بر این اساس، اگر معامله بین دو شخص اهل‌فن که دارای تخصص یکسان هستند منعقد گردد، مشمول قوانین حمایت از مصرف‌کنندگان نمی‌شود.

گفتار چهارم: تعریف عمده‌فروش، خرده‌فروش

بند اول-عمده‌فروش:

منظور از عمده‌فروش مندرج در قانون نظام صنفی و آیین‌نامه‌های اجرایی آن هر شخص حقیقی یا حقوقی اعم از تولیدکننده یا توزیع‌کننده یا واردکننده است که تمام یا قسمتی از فرآورده‌های صنعتی و یا کشاورزی و یا کالای وارداتی را در اختیار غیر مصرف‌کننده اعم از افراد صنفی، تجار،بنکداران و حق‌العمل ‌کاران خواه به‌صورت فروش و یا به‌طور امانی برای فروش قرار می‌دهند. تجار و بنکداران و حق‌العمل کارانی که شخصاً تولیدکننده و یا واردکننده نبوده و به شرح فوق محصول و یا کالایی را در اختیار گرفته و سپس به افراد صنفی می‌فروشند نیز عمده‌فروش محسوب می‌شوند. (بند ۲ تبصره ماده ۱۵ از اصلاح قانون نظام صنفی مصوب ۳۰/۸/۱۳۵۱) کسی است که اجناس را در مقیاس بزرگ خریده و در مقیاس کوچک می‌فروشد، اما نه به آخرین مصرف‌کننده بلکه به خرده‌فروش.

بند دوم- خرده‌فروش:

خرده‌فروش کسی است که مصرف‌کننده نهایی، کالای موردنیازش را از طریق وی به دست می‌آورد.

مبحث دوم: انواع مسئولیت

واژه مسئولیت در زبان عربی مصدر جعلی از «مسؤول» است. در قوانین موجود تعریفی از مسئولیت به عمل نیامده تعاریف حقوقدانان نیز در این مورد گوناگون می‌باشد در ذیل به گونه‌هایی از این تعاریف اشاره می‌شود:
مسئولیت تعهد قانونی شخصی است به رفع ضرر دیگری که وی به بار آورده است، خواه این ضرر ناشی از تقصیر خود باشد یا از فعالیت او ایجادشده باشد (لنگرودی، ۱۳۶۸، ص ۶۴۲). همچنین مسؤولیت را: فرضی که به‌موجب آن هر فردی نتایج شناخته‌شده اعمال خود را خواستار است تعریف کرده‌اند (حسینی نژاد، ۱۳۷۰، ص۱). ﺑﺮاﯼ ﺗﺤﻘﻖ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ در همه حال وﺟﻮد ﺳﻪ ﻋﻨﺼﺮ ﺿﺮورت دارد:
١- وجود ضرر: هــﺮ ﺟــﺎ ﮐــﻪ ﻧﻘــﺼﯽ در اﻣــﻮال اﯾﺠــﺎد ﺷــﺪ ﯾــﺎ ﻣﻨﻔﻌــﺖ ﻣــﺴﻠﻤﯽ از دست برود و یا به‌سلامتی و ﺣﻴﺜﻴﺖ ﺷﺨﺺ لطمه‌ای وارد ﺁﯾﺪ، ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﺿﺮرﯼ به بار ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ.
٢- ارتکاب فعل زﯾﺎﻧﺒﺎر: ﺑﺎﯾـــﺴﺘﯽ ﺑـــﺮاﯼ ﺷﻨﺎﺳـــﺎﯾﯽ ﻓﻌـــﻞ زﯾﺎﻧﺒـــﺎر ﻣﻌﻴـــﺎرﯼ داشته باشیم. ﺑﺮﺧـــﯽ نظام‌های ﺣﻘـــﻮﻗﯽ ﺑـــﺮاﯼ ﺷﻨﺎﺳـــﺎﯾﯽ ﻓﻌـــﻞ زﯾﺎﻧﺒـــﺎر ﻋﻨـــﺼﺮ ﺗﻘـــﺼﻴﺮ را ﻣﻌﻴـــﺎر قرار داده‌اند و در برخی نظام‌های ﺣﻘﻮﻗﯽ دﯾﮕﺮ ﻣﻌﻴﺎر ﻧﺎﻣﺸﺮوع ﺑﻮدن ﯾﺎ غیر قانون ﺑﻮدن را عنوان نموده‌اند. در حقوق اﯾــﺮان با توجه ﺑــﻪ ﻗــﺎﻧﻮن ﻣــﺪﻧﯽ و ﻣــﻮازﯾﻦ ﻓﻘﻬــﯽ، ﺿــﺮر رﺳــﺎﻧﺪن ﺑــﻪ دﯾﮕــﺮان اصولاً غیرمجاز است مگر اینکه عواملی وﺟــﻮد داﺷــﺘﻪ ﺑﺎﺷــﺪ ﮐــﻪ اﻧــﺴﺎن را از ﻣــﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﻣﻌﺎف ﮐﻨﺪ.
٣- راﺑﻄﻪ ﺳﺒﺒﻴﺖ ﺑﻴﻦ ﻓﻌﻞ ﺷﺨﺺ و ﺿﺮرﯼ ﮐﻪ واردشده اﺳﺖ:
بایستی بین دو عامل ضرر و ﻓﻌــﻞ زﯾﺎﻧﺒــﺎر رابطه سببیت وﺟــﻮد داشته باشد ﯾﻌﻨــﯽ ﺿــﺮر از ﻓﻌــﻞ او ﻧﺎﺷــﯽ شده باشد. عرف شخصی را ﻣــﺴﺌﻮل ﺟﺒــﺮان ﺧــﺴﺎرت می‌داند ﮐﻪ ﺧﺴﺎرت را منتسب به او ﺑﺪاﻧﺪ. ﺑﺮﺧــﯽ اوﻗــﺎت اﺣــﺮاز راﺑﻄــﻪ ﺳــﺒﺒﻴﺖ به‌آسانی قابل‌اثبات اﺳــﺖ. اما گاهی اوقات تشخیص اﯾﻦ رابطه پیچیده اﺳﺖ و اسباب متعددی در ورود خسارت نقش دارﻧﺪ.
ﻧﮑﺘـــﻪ: در همه ﻣـــﻮارد ﻣـــﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﻣـــﺪﻧﯽ ﻧﻴﺎزﻣﻨـــﺪ رابطه سببیت هـــﺴﺘﻴﻢ به‌غیراز مسئله غصب. وﺟــﻮد رابطه سببیت از ارﮐــﺎن ﻣــﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﻣــﺪﻧﯽ اﺳــﺖ، اﺛﺒــﺎت راﺑﻄــﻪ ﺳــﺒﺒﻴﺖ ﺑــﺎ زیان‌دیده اﺳــﺖ و او ﺑﺎﯾــﺪ در دادﮔــﺎﻩ اﺛﺒــﺎتﮐﻨــﺪﮐــﻪﺑــﻴﻦﻓﻌــﻞﺧﻮاﻧــﺪﻩ و ایجاد ضرر راﺑﻄــﻪﻋﻠــﯽوﻣﻌﻠــﻮﻟﯽ وﺟــﻮد دارد، ﮔــﺎﻩ ﻧﻴــﺰ ﺧﻮاﻧــﺪﻩ دعوی ناچار است برای اثبات عدم دﺧﺎﻟــﺖ ﺧــﻮد دﻟﻴﻞ ﺑﻴﺎورد.
در فقه به‌جای کلمه مسئولیت از کلمه ضمان استفاده‌شده این کلمه بسیار عام می‌باشد و انواع مسئولیت اعم از مدنی و کیفری را در برمی‌گیرد.

پایان نامه

بند ۲: اقسام مسئولیت

مسئولیت را از زوایای مختلفی می‌توان تقسیم‌بندی کرد معمول‌ترین تقسیم‌بندی که در کتب حقوقی صورت پذیرفته است به شرح زیر می‌باشد:

الف) مسئولیت اخلاقی

مسئولیت اخلاقی عبارت است از مسئولیتی که قانون‌گذار معترض آن نشده باشد (تاج میری، ۱۳۷۵، ص ۲۴‌). همانند مسئولیت انسان نسبت به خود یا خداوند یا دیگری، ضمانت اجرای چنین مسئولیتی تنها تأثیر وجدان و درونی است ولی ضمانت اجرای حقوقی ندارد به‌عبارت‌دیگر مسئولیت اخلاقی مواخذه وجدان از خطاست، نیتی پلید در درون انسان می‌تواند ازنظر اخلاقی شخص را مسئول قرار دهد، ارتباط مسئولیت اخلاقی با درون آدمی است(کاتوزیان، ۱۳۷۷، ص ۴۵۱).

فرضیه تحقیق
فرض اساسی در این تحقیق وجود رابطه ای معنی دار بین شاخص قیمت بورس اوراق بهادار تهران و شاخص داوجونز قبل و بعد از بحران مالی جهانی سال ۲۰۰۸ است. بنابراین دو سوال اصلی که در این تحقیق به آن پاسخ داده شده است به همبستگی این دو شاخص مربوط بوده و به شرح ذیل می باشد:

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت tinoz.ir مراجعه کنید.

آیا بورس اوراق بهادار تهران در شرایط عادی و در شرایط رونق اقتصادی جهانی تا قبل از بحران از بورس های جهانی تبعیت کرده است؟
عکس مرتبط با اقتصاد

آیا بورس اوراق بهادار تهران از بحران جهانی ۲۰۰۸ تاثیر پذیرفته است؟

روش تحقیق
روش استفاده شده در این تحقیق بر اساس بررسی آماری داده های مربوط به یک دوره پنج ساله از دو شاخص داوجونز DJI و شاخص قیمت TEPIX در دو بازار مالی اوراق بهادار نیویورک و اوراق بهادار تهران می باشد. داده ها از پایگاه اطلاعاتی دو بازار استخراج شده و به دلیل عدم تطابق روزهای معاملاتی دو بازار به صورت هفتگی مورد مقایسه قرار گرفته اند و در تحلیل داده ها و نتایج آماری تحقیق از روشی ابتکاری جهت یافتن الگوی انتقال بحران استفاده شده است که ما آن را روندکشویی[۱۸] نامیده ایم.
مراحل تحقیق
جهت انجام تحقیق مراحل زیر برای پاسخ به فرضیات مطرح شده به شرح ذیل طی گردید:

بررسی ادبیات بحران و پیشینه تحقیق

بررسی ضرورت تحقیق در شناخت تاثیر بحران بر بورس تهران

انتخاب بازارهای مورد بررسی و شاخص های مربوطه

انتخاب دوره مورد بررسی با توجه به زمان وقوع بحران و داده های موجود

جمع آوری داده ها

بررسی روش های آماری موجود برای آزمون داده ها

انجام آزمون های آماری با بهره گرفتن از نرم افزار EViews

بررسی نتایج و کشف مکانیسم

تجزیه و تحلیل مدل

جمع بندی نتایج و ارائه مقاله

مجلد سازی و آماده سازی جهت ارائه علمی

نوآوری های تحقیق
آنچه در تحقیقات گذشته داخلی در وقوع بحران های مالی تا کنون به آن پرداخته نشده است بررسی مکانیسم پذیرش یک بحران در سطح بین المللی به اقتصاد داخلی است. این واقعیت که وقوع بحران اجتناب ناپذیر بوده و اثرات آن خواه نا خواه بر اقتصاد داخلی سایه خواهد افکند تاکنون به صورت کیفی بیان شده و در تحقیقات گذشته به صورت کمی به آن پرداخته نشده است. این تحقیق با بررسی کمی داده ها و یافتن مکانیسم تاثیر گذاری بحران تصویری از میزان تاخیر و میزان همبستگی در آشفتگی مالی اخیر ارائه نموده است که می تواند راهنمای سرمایه گذاران، فعالان و سیاست گذاران این بخش گردد. در واقع با فرض های اساسی که در نظر گرفته شده سعی شده است که مدلی از مکانیسم ورود بحران به بورس تهران ارائه گردد.
ساختار پایان نامه
این تحقیق از پنج فصل تشکیل شده است. در فصل اول به کلیات و شرحی از مساله تحقیق پرداخته شده است. هدف و ضرورت تحقیق مورد اشاره قرار گرفته و لزوم توجه به موضوع برای استفاده کنندگان ذکر گردیده است. فصل دوم به ادبیات بحران اخیر و نحوه شکل گیری آن پرداخته شده است و توضیحاتی در خصوص بازار بورس و شاخص های آن ارائه گردیده است. در فصل سوم روش تحقیق علمی مورد استفاده اقتصاد سنجی توضیح داده شده و در فصل چهارم نتایج داده های گرداوری شده پس از انجام آزمون های مورد نیاز ارائه شده است. در فصل آخر نیز نتایج مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و پیشنهاداتی برای ادامه تحقیق آتی درباره موضوع بیان شده است.

مروری بر منابع
مقدمه
در دهه های گذشته پیچیدگی نظام اقتصاد جهانی و در هم تنیدگی نظام های مالی، بانکی، سرمایه، سهام و تجارت بیشتر شده است که یکی از نمادهای اصلی آن جهانی شدن اقتصاد می باشد. یکی از ویژگی های توسعه جوامع بشری طی ده های متمادی ابعاد کاملاً به هم مرتبط اقتصاد مالی و پولی بین المللی است. این وضعیت در هم تنیده به سرعت در حال تبدیل شدن به وضعیتی است که از آن تحت عنوان فرایند جهانی شدن شبکی ای نام برده می شود. سازمان تجارت جهانی[۱۹] و قبل از آن گات[۲۰]، نظام بانکداری جهانی و نهادهای دخیل چون صندوق بین المللی پول[۲۱] و بانک جهانی[۲۲] نیز از مشخصه جهانی شدن شبکه ای برخوردار بوده اند. اساس و بنیان جهانی شدن شبکه ای نظام مالی و پولی وابستگی متقابل[۲۳] است. جهانی شدن شبکه نظام پولی و مالی بین المللی ، به همراه وابستگی متقابل آن، حکایت از فرایند وسیع عمیق و پیچیده ای از تحولات پویا و در حال گذار اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی در سطوح ملی و جهانی دارد. در چنین شرایط جهانی همه کشورها به تناسب پیوندهای تجاری، مالی و اقتصادی بین المللی از این بحران متأثر می شوند. دو دسته از کشورها بیشترین آسیب را از این بحران متحمل شده اند. دسته اول کشورهای درحال رشد که ازحلقه های ضعیف زنجیره به هم وابستگی متقابل می باشند و استراتژی توسعه در بسترجهانی شدن را انتخاب کرده اند در معرض آسیب جدی قرار گرفته اند و دسته دوم کشورهایی که سیاست یکپارچه و همگرایی اقتصادی بین الملل گرایی را برگزیده اند و بی شک با خیل عظیم تبادلات تکنولوژی، سرمایه، کالا، خدمات و غیره روبرو بوده اند و در نتیجه با دریافت بیشترین امواج بحران نظام مالی و پولی نیز مواجه اند.
تصویر درباره بازار سهام (بورس اوراق بهادار)
ایون و شیم[۲۴] در تحقیقی بر روی بازار سهام آمریکا اذعان داشتند که این بازار بیشترین تاثیر را بر روی بازار سهام سایر کشور ها تا کنون داشته است به طوری که موقعیت آمریکا را در اقتصاد جهانی غالب می سازد. این موضوع کشور آمریکا را احتمالا بیشترین تولید کننده اخبار تاثیر گذار در بازارهای مالی جهان می نماید [۱]. لذا با در نظر گرفتن منشاء پیدایش بحران مالی جهانی سال ۲۰۰۸ و صرفه نظر از مسائل سیاسی میان کشورها در این تحقیق بر آنیم تا تصویری از میزان وابستگی متقابل اقتصاد ایران و تحولات اقتصاد بین الملل از طریق بررسی دو شاخص از بورس اوراق بهادار نیویورک با عنوان داوجونز و شاخص بورس اوراق بهادار تهران با نام تپیکس ارائه نماییم.
تعاریف، اصول و مبانی نظری
از آنجایی که قیمت سهام با تغییرات انتظارات سهامداران از وضعیت اقتصادی شرکت­ها در حال نوسان می­باشد و این نوسان قیمت­ها روی شاخص بازار تاثیر می­گذارد، لذا می­توان شاخص بازار را به عنوان نماگر وضعیت و عملکرد آتی اقتصاد در سطح ملی دانست. لذا در این تحقیق مکانیسم تاثیر پذیری بورس اوراق بهادار تهران از بحران جهانی را توسط شاخص های بورس دو کشور آمریکا و ایران سنجیده ایم که در این قسمت به مبانی نظری شاخص های مورد استفاده می پردازیم.
کلیات رویکردهای اصلی در طراحی شاخص
مساله ایجاد و استفاده از شاخص در قرن حاضر جذابیت قابل توجهی داشته است. علل ایجاد شاخص ­ها معمولا بسته به متغیر تحت بررسی، مختلف بوده به عنوان مثال رویکرد ایجاد شاخص­قیمت­ مصرف ­کننده متفاوت از رویکرد ایجاد شاخص تولید ناخالص داخلی می­باشد. چنانچه شاخص در طول زمان بررسی شود تحت عنوان مقایسه فضایی یا بعدی[۲۵] شناخته می­شوند و چنانچه به طور عرضی مقایسه شوند (مثلا در کشورها یا نواحی خاص جغرافیایی)، مقایسه فاصله­ای[۲۶] نامیده می­ شود. امروزه فرمول­های پیشنهادی لاسپیرز[۲۷] (۱۸۷۱) و پاشه[۲۸] (۱۸۷۴) کماکان از رایج­ترین شاخص ­های مورد استفاده می­باشند. فیشر[۲۹] در سال ۱۹۹۲ رویکرد آزمون شاخص ­ها را معرفی نمود که در آن با بیان مجموعه ­ای از خواص، نسبت به انتخاب یا استخراج یک فرمول مناسب با بهره گرفتن از تحلیل تابعی ریاضی اقدام گردید. فریش[۳۰] در سال ۱۹۳۶ بین دو رویکرد اصلی ذره­ای[۳۱] و تابعی در طراحی شاخص ­ها تفکیک قائل شد. در رویکرد ذره­ای فرض می­ شود که مقادیر و قیمت­های مشاهده شده اقلام مستقلی هستند و شاخص ­های قیمت و مقدار به عنوان تابعی از اطلاعات قیمت مقدار تعریف می­شوند. رویکرد ذره­ای رویکردی کلی است که شامل رویکردهای تصادفی[۳۲] و آزمون[۳۳] است که مقادیر و قیمت­ها را به عنوان اقلام مستقل در نظر می­گیرند. در رویکرد ذره­ای برای ایجاد شاخص فرض می­ شود که تمامی متغیرها اقلام مستقلی هستند. رویکرد ذره­ای را می­توان به عنوان چارچوبی کلی در نظر گرفت که شامل رویکرد آزمون و رویکرد تصادفی می­باشد. لازم به ذکر است که ولر[۳۴] (۱۹۸۳) و دی ورت[۳۵] (۱۹۹۲) با تعمیم رویکرد آزمون و بسط و توسعه آن نقش اساسی در توسعه رویکرد اصل موضوعی[۳۶] از خود بجای گذاشتند.
بر طبق رویکرد اصل موضوعی، مجموعه ­ای از خواص به شکل قضایا بیان می­ شود. سپس این قضایا به منظور یافتن فرمول مناسب برای مقایسه به کار می­روند. از طرف دیگر نظریات اقتصادی نشان داده است که یکسری روابط تابعی میان متغیرهای مختلف اقتصادی وجود دارد. بنابراین شاخص ­ها می­باید درقالب چنان چارچوب هایی محاسبه و در نظر گرفته شوند. این ایده منجر به رویکرد تابعی در طراحی شاخص ­ها گردید. رویکرد تابعی وجود روابط درونی را برای تعریف شاخص ­های مختلف به منظور محاسبه تغییرات در ستاده­ها و بهره­وری مدنظر قرار می­دهد. دی ورث از بنیان­گذاران رویکرد تابعی می­باشد، وی ضمن تبیین خواص نظری اقتصادی بسیاری از شاخص ­های رایج، ایده شاخص ­های دقیق[۳۷] و عالی[۳۸] را برای توصیف خواص نظری انواع شاخص ­ها معرفی نمود.
اما در رویکرد تصادفی به این سوال پاسخ داده می­ شود که عدد شاخص بدست آمده تا چه حدی معنی­دار می­باشد و یا به عبارت بهتر، درجه اعتبار آن چقدر است. ازآنجا که این رویکرد بیشتردر مورد جامعه­های آماری بسیار بزرگ که همواره مشمول خطاهای نمونه گیری می­باشند، بکار می­رود، در واقع نوعی نگرش آماری به شاخص ­ها محسوب می­ شود که در برگیرنده تحلیل­های ریاضی آماری بسیار پیچیده­ای است [۲].
مفهوم شاخص
واژه شاخص[۳۹] به معنای وسیله تشخیص است و عدد شاخص عددی است که بوسیله آن تغییرات ایجاد شده در یک پدیده را در فاصله دو زمان مختلف(یا دو مکان مختلف) بررسی می­کنیم. بنابراین می­توان گفت، شاخص عددی است برای اندازه ­گیری و سنجش تغییرات عوامل مختلف در فواصل زمانی یا مکانی. همچنین شاخص را می­توان نماگری دانست که بیانگر روند عمومی پارمتر مورد نظر در میان گروهی از متغیرهای مورد بررسی است که تغییرات آن در مقایسه با یک سال پایه ( تاریخ مبدا) در نظر گرفته می­ شود. معیار مقایسه تغییر مقدار عدد شاخص در هر زمان نسبت به سال پایه، عدد مبنا است. عدد مبنا بطور معمول ۱۰۰ در نظر گرفته می­ شود. در این صورت از تقسیم میزان شاخص در هر زمان بر عدد مزبور می­توان رشد پارامتر مورد نظر را در میان گروه متغیرهای مورد بررسی بدست آورد. البته باید توجه داشت که ارزش عددی شاخص، بار اطلاعاتی چندانی ندارد بلکه روند تغییر شاخص در یک دوره زمانی مشخص، می ­تواند بیانگر عملکرد آن در دوره مذکور باشد.
در واقع شاخص، مفهومی انتزاعی است که معمولا برای اندازه ­گیری تغییر در یک مجموعه متغیرهای مرتبط در طول زمان یا برای مقایسه سطوح کلی(عمومی) این متغیرها در بین کشورها یا نواحی مختلف بکار می­رود. در اکثر رشته­های علوم، شاخص ­ها مورد استفاده واقع می­شوند، اما در علم اقتصاد جایگاه و اهمیت خاصی دارا هستند. شاخص ­ها ابزار سودمندی در اقتصاد می­باشند، زیرا حرکات یا تغییرات متغیر مورد نظر را به ساده­ترین و راحت­ترین شیوه ممکن بیان می­ کنند. بعنوان مثال، شاخص قیمت مصرف ­کننده [۴۰]، که تغییرات قیمت مجموعه ­ای از کالاها و خدمات مصرف را نمایش می­دهد، یکی از پر کاربردترین شاخص ­های اقتصادی در هر کشور محسوب می­ شود. از دیگر شاخص ­های مهم، می­توان به شاخص ­های مالی (همانند شاخص داوجونز و نیکی) در بازار سهام اشاره نمود.
به بیان دیگر شاخص بازار سهام یک معیار مفید و خلاصه شده­ای از انتظارات جاری در مورد آینده سهام می­باشد که بعنوان میزان الحراره حساسی، آثار پدیده­های سیاسی، اقتصادی و غیره را منعکس ساخته و تغییرات ساختاری و بلند مدت در اقتصاد را منعکس می­نماید. بنابراین اگر شاخص ­های بازار سهام به درستی طراحی شوند، درآن صورت می­توان از آنها بعنوان معرف و نماگر پیشرو عملکرد اقتصادی کشور نام برد. امروزه اندازه و روند شاخص ­های قیمت سهام یکی از مهم­ترین عوامل تاثیر­گذار بر تصمیمات سرمایه ­گذاران در بازارهای مالی محسوب می­ شود. با توجه به اینکه سرمایه ­گذاران با علائق و سلایق خاصی اقدام به سرمایه ­گذاری در بورس­های اوراق بهادار می­نماید، لذا در اکثر بورس­های پیشرفته علاوه بر شاخص ­های کل، شاخص ­های معینی جهت نمایش رفتار بخش خاصی از بازار طراحی و محاسبه می­گردند. در سطح بازارهای مالی محاسبه شاخص موارد استفاده و کاربرد زیادی دارند و در واقع شاخص ­ها، بیان کننده بازده کل بازار یا عناصر مشخصی از بازار در یک دوره معین بوده و می­توان از شاخص ­ها به عنوان مبنایی در جهت مقایسه عملکرد انواع پرتفوهای تشکیل شده در بازار استفاده نمود.
تعاریف شاخص
اصطلاح شاخص در ادبیات مالی، فوق­العاده زیاد بکار رفته اما ظاهرا به شیوه دقیقی تعریف نشده است. فرهنگ­های لغات معمولا شاخص را بعنوان چیزی که نشان می­دهد، مشخص می­ کند، نمودار یا نماینده است، وصف می­ کنند. ولی پر واضح است که اصطلاح در ادبیات مالی حاکی از معنای گسترده­تری از مقداری است که با تغییرات خود، دگرگونی­های روی داده در طی زمان یا مکان را نشان می­دهد، البته منظور آن دسته از دگرگونی­هایی است که دامنه تغییرات آنها بگونه­ای است که قابلیت اندازه ­گیری مستقیم به خودی خود یا مشاهده مستقیم را در عمل ندارند [۳]. در زیر تعاریف بعمل آمده از شاخص را جهت آشنایی بیشتر ذکر می­کنیم:

شاخص یک نماینده از کمیت­های همگن متعدد است که اندازه و جهت نوسانات را بر اساس یک عدد پایه و در یک زمان معین نشان می­دهد [۴].

شاخص را می­توان بعنوان یک توصیف آماری معرفی کرد که خلاصه­ای از تغییرات نسبی را در گروه های اصلی متغیرها ارائه می­دهد. به بیان دیگر از شاخص برای مقایسه سطح متوسط نمودارها و برای تعیین تغییرات نمود مرکب بر اثر تغییرات هر یک نمودهای ساده تشکیل­دهنده آن (بر حسب زمان ) استفاده می­ شود [۵].

شاخص یک معیار آماری برای نمایش تغییرات در یک متغیر یا گروهی از متغیرهای مرتبط می­باشد که با توجه به زمان، محل جغرافیایی یا سایر ویژگی­ها طراحی می­ شود [۶].

شاخص از نظر لغوی به معنی وسیله­ای جهت تشخیص و یا تمیز بین دو پدیده از یکدیگر می­باشد، اما از نظر آماری، شاخص کمیتی است که به صورت نسبت، برای مقایسه بزرگی اندازه­ های مختلف یک یا چند متغییر بکار می­رود و تغییرات نسبی اندازه صفتی را نسبت به یکی از اندازه­ های همان صفت به نام پایه نشان می­دهد [۳].

شاخص عبارت است از وسیله اندازه ­گیری، مقایسه و سنجش پدیده­هایی که دارای ماهیت مشخص و لاقل یک خاصیت مشخص­کننده هستند. این اعداد معمولا تغییرات را در طول زمان اندازه ­گیری می­نمایند و آنها را بصورت درصد بیان می­ کنند. بطور کلی اگر پدیده­های مختلف اقتصادی و اجتماعی را با هم مقایسه نمود و تغییرات ایجاد شده را بررسی کرد، باید از شاخص ­ها بهره جست.
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی

شاخص کمیتی است که بعنوان نماینده کمیت­های همگن متعدد بکار می­رود و می ­تواند جهت و میزان تغییر کمیت­های مورد نظر را در طول زمان نشان دهد.

واژه شاخص به معنای نمودار، نماینده، نشان­دهنده و نمایانده می­باشد. از نظر کاربردی شاخص کمیتی است که نماینده چند متغیر همگن می­باشد. شاخص وسیله­ای برای اندازه ­گیری و مقایسه پدیده­هایی است که دارای ماهیت و خاصیت مشخصی هستند. بنابراین بر مبنای شاخص می­توان تغییرات ایجاد شده در متغیرهای معینی را طول یک دوره بررسی نمود. حتی به معنای خاص­تر، عدد شاخص عددی است نسبی که تفاوت­ها و از آن مهم­تر، تغییرات پدیده مورد مطالعه را در یک منطقه یا در رابطه با یک مجموعه تعریف شده، در طی چندین دوره، بر مبنای کمیتی نسبی که مبدا یا پایه سنجش و مقایسه قرار داده می­ شود، بیان می­ کند [۷].

شاخص کمیت عددی است که درصد تغییرات را در یک دوره زمانی و یا نسبت به دو نقطه زمانی خاص مقایسه می­ کند.

شاخص قیمت بعنوان یک کمیت عددی، تغییرات قیمت سهام موجود در بازار مالی را مورد سنجش قرار داده و تحولات و تغییرات بازارهای مالی را اندازه ­گیری و منعکس می­نماید.

شاخص جهت و میزان حرکت اوراق بهادار و یا پرتفوی خاصی را نشان می­دهد و در واقع بازتابی از تمایل کلی بازار اوراق بهادار است. به عبارت دیگر و به طور کلی شاخص سهام چگونگی عملکرد بازار را نشان می­دهد و از طرف دیگر روند بازار را که نشان از حرکت کلی قیمت بازار سهام است اندازه ­گیری می­نماید. بنابراین، شاخص معیار اندازه ­گیری و قضاوت سرمایه ­گذاران در مورد کل بازار سهام و یا در مورد گروه خاصی از سهام در مقابل عملکرد سهام منفرد است. به همین خاطر به عنوان معیاری سودمند شناخته شده و توسط مشارکت­کنندگان بازار مورد استفاده قرار می­گیرد.

لازم به ذکر است که کمیت نسبی پایه را عموما با عدد ۱۰۰ نشان می­دهند، زیرا افزایش یا کاهش کمیت مورد مطالعه، مانند ۱۲۵ و ۷۵ در مقایسه با ۱۰۰ به سهولت فهمیده می­ شود. عددهای شاخص ممکن است به صورت عددهای نسبی ساده، بر مبنای ۱۰۰، یا عددهای نسبی مرکبی که به صورت میانگین­های موزون، از هم­افزایی مقدارهای ناهمگن به دست آمده است (مانند قیمت­های نسبی یک مجموعه از چندین پدیده مورد بررسی و کار در چندین سال پیاپی)، یا به شکل نسبت­های کمیت­های میانگین بیان شده باشد.
اساسا، طراحی و محاسبه عدد شاخص کوششی است برای پدید آوردن معیار همگن برای اشیاء، ویژگی­های کیفی و کمیت­های ناهمگن. یکی از وجوه ناهمگنی فرآورده ­ها، وجود واحدهای قابل سنجش متفاوتی چون وزن، حجم، طول، مساحت، تعداد، مدت استفاده و مواردی از این قبیل است که برای تعیین کمیت آنها به کار می­رود. اگر این فرآورده ­ها در معرض خرید و فروش منظم و وسیع قرار داشته باشند، همگن­سازی آنها ضرورت می­یابد. به بیان کلی، عداد شاخص برای مقاصد بسیار متنوعی، از جمله برای نشان دادن تغییرات مواردی از قبیل قیمت سهام شرکت­ها در بورس، تولیدات صنعتی، بازده تولید، درآمدهای ملی، قیمت­های عمده­فروشی، هزینه زندگی و بسیاری دیگر تهیه می­شوند. در تهیه شاخص ­های قیمت، عموما اعداد شاخص بر مبنای زوج­هایی از مقدار و قیمت مطرح می­شوند. در این میان زنجیره­ای زمانی اعداد شاخص را می­توان به مثابه روندنمایی از پدیده مورد بررسی در نظر گرفت. اعداد شاخص معیاری برای نشان دادن تغییرات اینگونه واقعیت­ها است. درباره عدد شاخص به مثابه روندنمای تغییرات قیمت، لازم است به این مساله توجه شود که چگونه باید از ترکیب تغییرات نسبی قیمت سهام شرکت­های گوناگون یک عدد شاخص بدست آورد که بتوان آن را معیاری از تغییر نسبی سطح عمومی قیمت­ها دانست باید یادآوری شود که ثبات رویه در تهیه شاخص می ­تواند بر قابلیت اتکای آن بیافزاید، از این گذشته راه­های مقایسه و ارزیابی مبانی تئوریک اعداد شاخص که در ادامه بدان اشاره خواهد شد نیز چندان بسته نمی ­باشد. مضافا اینکه در تهیه شاخص ­ها مسائل بسیار حائز اهمیتی چون:

انتخاب پایه (مبداء مقایسه)

انتخاب مجموع نمونه (سبد)

تعیین اهمیت نسبی (وزن)

مقایسه و سنجش سلسله­ای از شاخص ­ها هنگامی معنادار است که اجزای تشکیل­دهنده سبد از قبیل قیمت­ها، مقادیر و سال یا سال­های مبدا در وضعیتی عادی و قابل مقایسه انتخاب شده و از حالت­های افراط یا تفریط و بهم­خوردگی­ها و افت و خیزهای تند و زودگذر بدور بوده باشد. موضوع دیگری که مطرح می­باشد بکارگیری شیوه­ای جهت خنثی کردن آثار افت و خیزهای شدید قیمتی در اقلام سبد مورد محاسبه شاخص می­باشد.
در هنگام بررسی­های علمی، به منظور انجام ارزیابی­های دقیق و قابل اتکا، نیازمند معیارهای درست و منطقی می­باشیم. بر این اساس نماگرهای اقتصادی در شناسایی رفتارها و سیستم­های موجود، شناخت روندها و جهت آنها و نیز ترسیم چشم اندازهای آتی از اهمیت اساسی برخوردار هستند. از نظر مفهوم آماری، شاخص ­ها در گروه نماگرها قرار می­گیرند. نماگرها به مفهوم بکارگیری مجموعه ­ای از داده ­ها و فرایندها برای تشخیص تغییرات دوره­ای و نقاط چرخش رفتار متغیرهای مورد بررسی است.
شاخص ­ها از دیدگاه زمانی در سه گروه شاخص ­های تاخیری[۴۱]۱، شاخص ­های همزمان[۴۲]۲ و شاخص ­های پیشرو[۴۳]۳ طبقه بندی می­گردند. تفاوت نماگرهای فوق در این است که افت و خیزهای برخی از آنها قبل از افت وخیزهای بقیه بوقوع می­پیوندد [۸]. شاخص ­های پیشرو بیشتر در متغیرهای قیمتی و مواردی نمود می­یابد که نسبت به اختلال­های اتفاقی کوتاه­مدت یا نوسان­های ادواری اقتصاد ملی حساسیت زیادی دارند. شاخص ­های همزمان حرکت­های ادواری کمتری دارند و هموارتر می­باشند. و به همین ترتیب شاخص ­های تاخیری دارای کمترین نوسانات ادواری بوده و بسیار هموار می­باشند. شاخص ­های همزمان و تاخیری بیشتر به منظور تحلیل روندهای درازمدت و شناخت ساختار اقتصاد ملی بکار می­روند. از دیدگاه کاربردی، شاخص ­ها به دو گونه اصلی تقسیم بندی می­شوند.

شاخص ­های مقداری (حجمی)

شاخص ­های قیمتی