هدف از این مقاله ،مدل سازی انتظارات ،اولویت ها و نیازهای ساکنین شهراستانبول ،بااستفاده از یک راهبرد چند جانبه بوده است واز شاخص های عینی برای سنجش کیفیت زندگی شهری استانبول استفاده نمودند .بدین منظور ابعادی از کیفیت زندگی شهری را که در شهر استانبول دارای اهمیت بیشتری بوده ،شامل کیفیت محیط فیزیکی ،کیفیت محیط اجتماعی ،کیفیت محیط اقتصادی ،کیفیت حمل و نقل و ارتباطات را تعیین کرده و به منظور سنجش این ابعاد نیزشاخصهایی را تدوین نمودند و هر کدام از این ابعاد و شاخص ها را بارویکرد چند جانبه مورد وزن دهی قرار دادند.

اولویت بندی جنبه های مختلف کیفیت زندگیشهری استانبول جهت تمرکز اقدامات وراهبرد های شهر سازی بوده است که در میان جنبه های مختلف کیفیت زندگی شهری ،موضوع پیدا کردن شغل رضایت بخش دارای بیشترین اهمیت وقرارگیری ساختمان هادارای کمترین اهمیت بوده است .

Uiengin et al,2001

با بهره گرفتن از شاخص های ذهنی به ارزیابی کیفیت زندگی در شهر تایپه

۲۰۰۸

یانگ جانگ لی

۳۳۱ نفر از ساکنان شهر تایپه به منظور پیمایش ارزیابی ذهنی ساکنان از کیفیت زندگی مورد مطالعه گرفته است

محل زندگی، زناشویی، سن، تحصیلات، و درآمد قلمروهای مختلف رضایت را تحت تاثیر قرار می دهند . علاوه بر آن، وضعیت اجتماع، تعلقات محلی، و رضایت از محله بیشترین تاثیر را بر رضایت از کیفیت زندگی دارند.

Lee,2008

منبع :استنتاج از منابع مختلف
همانگونه از مطالب فوق درمی یابیم ، فرم کالبدی شهر وکیفیت زندگی از جمله موضوعاتی بوده که پژوهشگران زیادی به طورجداگانه در سطوح ملی و بین المللی به آن پرداخته اند ؛اما قابل ذکر است که پژوهش حاضر به دلیل بررسی تاثیر فرم فشرده و پراکنده برکیفیت زندگی از پژوهش های نو و بدیعی است که در سطح ملی صورت گرفته است .امید است تاپژوهش حاضر راهی روشن درپیش روی دیگر پژوهشگران قرار دهد.
۱-۴- ضرورت اهمیت تحقیق
شهر ساخته و پرداخته اندیشه بشری و محصول تفکر اوست و از این رو، شهر در جوامع مختلف سیما و منظری متفاوت را به نمایش می گذارد . بر این اساس، الگوهایی که برای ساماندهی و برنامه ریزی شهرها تدوین می شود، نمی تواند معیاری کاملا استاندارد برای تمام شهرها با شرایط متفاوت فرهنگی و ویژگیهای طبیعی، ارائه دهد .
تصمیم گیری در مورد شهر با خصایص منحصر به فردش در اقصی نقاط دنیا که مکانیزم خاصی بر آن حاکم است، صرفا بر مبنای نسخه از پیش نگاشته شده بدون تعدیل تئوریک و عملی، امکان پذیر نیست.
اگرچه فرم شهر از تمامی عناصر و اجزای کالبدی قابل رویت شهر شکل می پذیرد و متشکل از عناصر طبیعی و مصنوع بوده وبه نوعی تبلور فضایی و شکلی فعالیت های جوامع است؛اما ماهیتی ترکیبی و سه بعدی دارد که نه تنها در سطح، بلکه در حجم نیز تجسم می یابد. کوچکترین اجزا و عناصر این ترکیب در چارچوب عناصر مصنوع انسان، ساختمان ها، شبکه راه ها، فضاهای باز و تاسیسات شهری هستند. محیط طبیعی با عناصر عمده ای مثل زمین و ناهمواری های آن، جریان های آبی و پوشش گیاهی در چگونگی و فرم ترکیب عناصر کالبدی دخالت دارند. هر کدام ازاین عناصر که به منزله یک سلول شهری هستند، به تنهایی فرم ویژه خود را دارند و ترکیب مجموعه ای از آنها نیز به پدید آمدن فرم شهری منجر می شود.
در کشور ما تا زمانی که الگوی رشد شهرها ارگانیک و تعیین کننده ی رشد شهرنیز عوامل درون زا و محلی بوده اند؛ زمین شهری نیز کفایت کاربری سنتی شهری را می داده و برحسب شرایط اقتصادی ، اجتماعی و امنیتی، فضای شهر را به طور ارگانیک سامان می داده است .لیکن از زمانی که مبنای توسعه و گسترش شهرها ماهیتی برونزا به خود گرفت و در آمد های حاصل از نفت در اقتصاد شهری تزریق گردید و شهرهای ما در نظام اقتصاد جهانی تحت تاثیر آن قرار گرفت سرمایه گذاری در زمین شهری تشدید شد و این نقطه ضعف اصلی بازار خصوصی بدون برنامه ی زمین، الگوی توسعه ی بسیاری از شهرهای ایران را دیکته کرده است (ماجدی ،۱۳۷۸ : ۶).
این امر باعث نابسامانی بازار زمین شهری و مخصوصا بلااستفاده ماندن بخش وسیعی از اراضی داخل محدوده و عارضه منفی گسترش افقی شهر ها شده است (اطهاری ،۱۳۷۹ :۳۶ ).
اگرچه شهر در روال طبیعی خود همانند یک پیکره ی زنده قدرت خود ترمیمی دارد؛اماجمعیت رو به رشد ، بار اضافه ای بر سیستم های شهری تحمیل می کند. اگر درتقابل با این خطر مدیریت صحیحی نشوند؛ اهداف بلند مدت پایداری و کیفیت زندگی در یک شهر به لغزش و خطا خواهد رفت (McGranahan, et al., 2005) .
اغلب خانواده ها از راه حل های فردی ناپایدارمانند: ماشین شخصی، افزایش تولید گازهای گلخانه ای و همچنین کمبود سوخت استفاده می کنند .حمل و نقل شهری تاثیر مستقیمی بر کیفیت زندگی شهروندان داشته و پیامدهایی چون آلودگی زیست محیطی و بهداشت (آلودگی هوا، سروصدا، انتشار گازهای گلخانه ای) و همچنین اثرات اجتماعی و اقتصادی (قیمت سوخت، رفت و آمد و ازدحام، فقر)را به همراه خواهد داشت .
تلویحابرنامه ریزان شهری به دنبال تامین آسایش شهروندان می باشند بنابراین توجه به ترکیبی از مناطق مسکونی، اماکن تجاری، اجتماعی ، کار و امکانات تفریحی به منظور محدود کردن نیاز به تحرک و رفت و آمد روزمره، برای ترویج بیشتر حالت های پایدار حمل و نقل مانند حمل و نقل عمومی، پیاده روی و دوچرخه سواری و اشکال جدیدی از استفاده از وسیله نقلیه و یا مالکیت و سبک زندگی با وابستگی کمتر به اتومبیل به منظور تسهیل در پیاده روی و دوچرخه سواری و همچنین استفاده از حمل و نقل عمومی بسیار مفید خواهد بود .
واضح است برای ترویج شهرهای جمع و جور و تحرک شهری پایدار باید نقش کاتالیزور در یکپارچه سازی حمل و نقل شهری و از بین بردن موانع به همراه ارائه چارچوب های حقوقی و مالی برای تشویق تصمیم گیرندگان محلی به عمل آورد^[۵].
در حال حاضراثرات زیست محیطی ناشی از پراکندگی مراکز شهری مانند تبدیل اکوسیستم های طبیعی، از دست دادن زمین های کشاورزی، تکه تکه شدن زیست گاه های طبیعی. نیازمند برنامه های موثر فضایی برای تقویت و کنترل رشد و توسعه شهرها و حفظ عملکرد اکوسیستم می باشدLihuang ,et.al,2009:20-23)).
بنابراین تحقیق حاضر با رویکردی نو با تاثیر فرم شهر بر کیفیت زندگی شهروندان در صدد راه حل و چاره اندیشی های نوین برای سنجش کیفیت زندگی محلات مختلف شهر بوده و باشناسایی کمبودها و نابرابریهای محله های شهر، مدیریت شهری را در ارائه ی بهترین فرم شهری با حداکثر خدمات یاری دهد.
۱-۵- فرضیه های تحقیق
فرضیه اصلی
- به نظر می رسد بین فرم فشرده و پراکنده در کیفیت زندگی شهروندان رابطه معناداری وجود دارد .
فرضیات فرعی تحقیق
۱- به نظر می رسد بین فرم فشرده و پراکنده دربعد کالبدی کیفیت زندگی شهری تفاوت وجود دارد.
۲- به نظر می رسد بین فرم فشرده و پراکنده دربعد حمل ونقل کیفیت زندگی شهری تفاوت وجود دارد.
۳- به نظر می رسد بین فرم فشرده و پراکنده دربعد اجتماعی کیفیت زندگی شهری تفاوت وجود دارد.
۴- به نظر می رسد بین فرم فشرده و پراکنده دربعدمحیطی کیفیت زندگی شهری تفاوت وجود دارد.
۵- به نظر می رسد بین فرم فشرده و پراکنده دربعد نگرش کیفیت زندگی شهری تفاوت وجود دارد.
۶- به نظر می رسد بین فرم فشرده و پراکنده دربعداقتصادی کیفیت زندگی شهری تفاوت وجود دارد.
۱-۶- اهداف تحقیق
هدف کلی این پژوهش ،تاثیر فرم کالبدی شهر بر کیفیت زندگی شهروندان در محلات شهر ساری می باشد . و در این راستا اهداف فرعی نیز به قرار زیر تعیین می گردد .
- شناسایی الگوهای توسعه شهری رایج دنیا و ارائه بهترین فرم بر پایه توسعه پایداربدون توسعه پیرا شهری
- شناسایی الگوی کنونی توسعه شهر ساری وسنجش عملکرد آن در ارتقاء کیفیت زندگی شهروندان
- ارائه روش مناسب در جهت بومی سازی فرم مناسب شهری مرتبط با کیفیت زندگی .
- استفاده بهینه از فضا های خالی شهری جهت کاهش تخریب منابع طبیعی واقع در محدوده شهر.
- تبیین تکنیک های نو در کاهش اثرات نامطلوب فرم شهری بر کیفیت زندگی شهروندان.
- بکارگیری و بسط فرم مناسب شهری با هدف ارتقاء شاخص های کیفیت زندگی.
۱-۷- روش های تحقیق
روش تحقیق در این مطالعه، به لحاظ هدف کاربردی است و به لحاظ روش شناسی از نوع توصیفی -تحلیلی است که در آن ضمن توصیف وضع موجود محلات مورد نظر ، مجموعه متغیرهای تحقیق مورد بررسی قرار خواهد گرفت.فرم های نوین شهری از جمله کم تراکم (پراکنده ،گسترده) و پرتراکم( فشرده)مورد بررسی قرار گرفته و ضمن شناسایی فرم موجود شهر ،مجموعه شاخص های کیفیت زندگی (کالبدی ، اجتماعی ، زیست محیطی ،اقتصادی ،نگرش و حمل ونقل) مورد بررسی قرار خواهد گرفت .