یک مربی قدیمی در مصاحبه ای که با وی انجام شد از رازی سخن می گفت که در معنی ، شناخت وی از دو عامل مهم که در انجام کا ر نقش به سزایی را ایفا می کنند بود . یکی توانایی انجام کار و دیگری انگیزش . توانایی انجام کار یعنی داشتن مهارت های فیزیکی و فکری و دانش و تجربه ای که فرد در کارهایش بکار می برد . انگیزش مربوط می شود به کوششی که از طریق آن این توانایی در انجام کا ر و وظیفه بکار گرفته می شود .
به زبان ساده انگیزش چرخه ای است برای تهیه محرکی برای فعالیت و خواست و قصد انجام کار و یا دلیل بکار انداختن نوعی سعی و کوشش را در فرد ایجاد می کند .

اسکات می یر در جواب این سؤال که چه چیزی در کارکنان ایجاد انگیزش می کند که بطور اثر بخش فعال باشند پاسخ می دهد . « یک کار چالشی که درآنها احساس کشف موفقیت ، مسئولیت داشتن ، پیشرفت ، لذت از کار و کسب شناخت ( یعنی پذیرفته شده باشند ) را ممکن می سازد » . ایجاد چنین محیطی برای بروز اینگونه رفتارها در محدوده وظایف یک مدیر کاردان و لایق است . این شرایط تعیین کننده محدوده ای است که انگیزش صورت می گیرد (حاضر، ۱۳۷۵،ص۵۱۴) .
انگیزه های ما همانا « چرا وعلت های رفتار هایمان هستند (الوانی ، ۱۳۷۵،ص ۱۶۹) .
ارتباط بین انگیزه ها ، اهداف و فعالیت ها را می توان در شکل ۲-۹-۱با روشی ساده نشان داد.
در شکل ۲-۹-۱ طرحی از وضعیت برانگیزاننده که در آن انگیزه های فرد درجهت رسیدن به هدف حرکت می کند . قویترین انگیزه ،رفتاری را بوجود می آورد که یا هدفگراست یا هدفدار . از آنجا که همه هدف ها دستیافتنی نیستند ، بدون آنکه قدرت انگیزه مطرح باشد ، به فعالیت هدفدار نمی رسند .
از این رو فعالیت هدفدار بصورت خط تیره نشان داده شده است (هرسی و بلانچارد ، ترجمه علی علاقه بند ، ۱۳۸۲،ص ۲۴).

نمودار ۲-۹وضعیت برانگیزاننده
۲-۱۰-نظریه های انگیزش
۲-۱۰-نظریه های انگیزش را می توان به دو دسته عمده طبقه بندی کرد :
الف – نظریه های محتوایی
ب – نظریه های فرآیندی
الف – نظریه های محتوایی: بر مبنای ” انگیزه ” ها یا ” چرا ” های رفتار است . در این نظریه ها تلاش می شود عوامل شکل دهنده رفتار مشخص گردد که شامل مدل های ذیل است :
نظریه سلسله مراتب نیازها
نظریه انگیزش و بهداشت روانی
نظریه دو ساحتی بودن انسان
ب- نظریه های فرآیندی : بر جریان و فرایند ایجاد انگیزه در افراد تاکید دارند و دسته ای از متغیرها را مورد بررسی قرار می دهند که برای انگیزش در محیط کار استفاده می شود و شامل مدل های ذیل است :
۱- نظریه انتظار
۲- نظریه برابری
۳- نظریه سلسله مراتب نیازها
در این نظریه احتیاجات بشری ، به پنج طبقه تقسیم شده است و آن را سلسله مراتب نیازها می نامند .
عده ای انگیزه ها را نیازها ، خواسته ها ، تمایلات ، یا قوای درونی افراد تعریف می کنند . انگیزه یا نیاز، عبارت است از حالتی درونی که انسان را به انجام فعالیت وا می دارد .
بنابراین تعریف ، اثر بخش بودن فعالیت های مدیریت ، به تمایلات افراد درون سازمان در انجام وظایف محوله شان بستگی دارد ، از سوی دیگر همه رفتارهای افراد هدفدار است .در واقع ، دو عمل رفتار را شکل می دهد :
یکی انگیزه و دیگری هدف (شکل ۲-۱۰-۱) . از این رو ، انگیزه داشتن کارکنان برای انجام وظایف ، و همسویی اهداف فردی با اهداف سازمان ، نقشی اساسی در موفقیت سازمانی دارند .
شکل۲-۱۰چگونگی شکل گیری رفتار
۲-۱۱-نظریه انگیزش و بهداشت روانی
دراین نظریه ، طبیعت انسان از لحاظ کیفیت ارضای نیازهای خود ، دارای خصوصیتی دو گانه است . یک خصلت آدمی چنان است که در اثر فقدان عوامل و شرایط لازم ، احساس عدم رضایت می کند و چون شرایط و عوامل فراهم گردد ، احساس عدم رضایت ، کاهش یافته و به تدریج به بی تفاوتی می انجامد . اکثر عوامل فیزیولوژیک دارای این نوع تأثیر می باشند ، و این دسته از عوامل را می توان « عوامل بهداشتی » یا « حافظ وضع موجود » نامید . خصلت دیگر آدمی ، وجود نیازهایی است که در یک سو برای او رضایت و کامیابی فراهم می آورد و سوی دیگر آن ، فقدان رضایت یا بی تفاوتی است . به کمک ارضای این نیازها می توان شاغل را راضی کرد ، ولی نمی توان او را ناراضی نمود . این نیازها که بوسیله عوامل شغلی و درونی و نه محیطی ارضاء می گردد . عبارتند از : کسب موفقیت و تحسین به خاطر انجام کار ، مسئولیت بیشتر و رشد در کار . این رضایت ها اگر با محتویات شغلی به نحو مطلوبی ترکیب شوند ، پایدار خواهند بود . با توجه به این عوامل دو گانه مدیر می تواند عوامل ناراضی کننده را محدود و عوامل راضی کننده را توسعه دهد ( رضائیان ، ۱۳۷۱،ص۲۱۵-۲۱۱) .
ارضای نیاز قدر و منزلت ، احساساتی مانند اتکای به نفس ، ارزش داشتن ، صلاحیت ، قابلیت داشتن و مانند آن را در فرد بوجود می آورد ، حال آنکه عدم ارضای این نیازها ، باعث می شود که شخص احساس خود کم بینی ، ضعف و بی پناهی کند و احتمالاً ناراحتی های عصبی در شخص ایجاد گردد (همان منبع،ص ۲۱۶).
نمودار۲-۱۱-سلسله مراتب نیازهای انسانی
این نظریه توسط آبراهام مازلو^[۱۸]۱ ابراز گردیده و منظور از سلسله مراتب نیازها این است که وقتی یکی از احتیاجات تا حدی بر طرف شد ، احتیاجات دیگری پدیدار می شود . برای مثال وقتی احتیاجات جسمانی یک فرد بر طرف گردید ، یا به بیان دیگر ، شخصی از نظر خوارک ، پوشاک ، مسکن ، و … مشکلی نداشت ، دیگر این نیاز در ایجاد حرکت در شخص نقش مهمی نخواهد داشت ، بلکه بلافاصله ، احتیاج دیگری از طبقه بعدی ظهور می کند که آن نیاز در انسان ایجاد حرکت می کند .
پیروان مکتب کلاسیک معتقدند اگر احتیاجات جسمانی زیردستان برآورده شود آنان حداکثر تلاش خود را برای کسب هدف های سازمانی بکار خواهند برد . اینگونه مدیران معمولاً از خود سئوال می کنند که چرا کارایی سازمان اضافه نمی شود؟ در حالیکه ما پول خوبی می پردازیم و شرایط و طبیعت کار عالی است .
در حقیقت پولی که به کارمندان یک سازمان پرداخت می شود تا احتیاجات جسمانی خود را از قبیل خوراک ، پوشاک و مسکن تامین کنند وقتی به مصرف می رسد که آنها در خارج از محیط سازمان خود هستند و معمولاً هیچ کس پول را موقع کار خرج نمی کند . بنابراین پول به تنهایی نمی تواند انگیزه ای در کارمندان سازمان ایجاد کند . آنچه که باعث انگیزه می شود بر آوردن احتیاجات غیر مادی (معنوی) آنان می باشد(همان منبع ،ص ۲۲۰) .