۵-۲-۱ فرضیه ی اول ۹۰
۵-۲-۲ فرضیه ی اصلی دوم ۹۱
۵-۲-۳ فرضیه ی اصلی سوم ۹۲
۵-۲-۴ فرضیه‎ی چهارم ۹۲
۵-۲-۵ فرضیه‎ی فرعی اول ۹۳
۵-۲-۶ فرضیه‌ی فرعی دوم ۹۳
۵-۲-۷ فرضیه‌ی فرعی سوم ۹۴
۵-۲-۸ فرضیه‌ی فرعی چهارم ۹۴
۵-۲-۹ فرضیه‌ی فرعی پنجم ۹۵
۵-۲-۱۰ فرضیه‌ی فرعی ششم ۹۵
۵-۲-۱۱ فرضیه‌ی فرعی هفتم ۹۵
۵-۲-۱۲ فرضیه‌ی فرعی هشتم ۹۶
۵-۳ پیشنهادها و توصیه های کاربردی ۹۷
۵-۴ پیشنهادهایی برای تحقیقات آینده ۹۸

۵-۵ محدودیتهای تحقیق ۹۹
منابع ۱۰۰
منابع داخلی ۱۰۰
منابع خارجی ۱۰۱
پرسشنامه ۱۰۵
ضمایم ۱۰۹
فهرست شکل­ها
عنوان صفحه

فهرست جداول
عنوان صفحه
جدول ۲-۱:وظایف و نقش‌های هوشمندی رقابتی (اودنبرگ، ۲۰۰۸) ۳۷
جدول ۳-۱: نتایج پایانی متغیرهای تحقیق ۶۵
جدول ۴- ۱: توزیع فراوانی پاسخگویان براساس جنسیت ۶۹
جدول ۴- ۲: توزیع فراوانی پاسخگویان براساس سن ۷۰
جدول ۴- ۳: توزیع فراوانی پاسخگویان براساس میزان تحصیلات ۷۱
جدول ۴- ۴: توزیع فراوانی پاسخگویان براساس سابقه خدمت ۷۲
جدول ۴-۵: راهنمای شناسایی علائم اختصاری متغیرهای مدل ۷۴
جدول ۴-۵: توزیع نرمال متغیرها ۸۰
جدول ۴-۶: شاخصهای برازندگی مدل مفهومی تحقیق ۸۲

زمره تحقیقات کاربردی است. از آنجائیکه در این پژوهش از ابزار پرسشنامه و مصاحبه برای گردآوری اطلاعات مورد نیاز استفاده خواهد شد، بنابراین از زاویه دیگر میتوان این پژوهش را یک تحقیق پیمایشی (میدانی) (survey research) نیز قلمداد کرد.

۱-۷-۱ محدوده ومقطع زمانی تحقیق
محدوده مورد مطالعه مناطق نمونه گردشگری در استان مازندران می‌‌باشد‌. این استان با مساحت حدود ۲۳۸ هزار کیلومتر مربع به لحاظ مساحت خاکی هیجدهمین استان کشور می‌باشد. (معاون برنامه‌ریزی و اشتغال مازندران ، ۳،۱۳۹۱)همچنین قرار گرفتن در شمال کلان‌شهر تهران(پایتخت ایران)با فاصله‌ای ۲۵۰ کیلومتری با مرکز استان از موقعیت جغرافیایی استراتژیکی برخوردار است.(ویکی‌پدیا، دانشنامه ی آزاد)
۱-۷-۲ روش تجزیه و تحلیل اطلاعات
پس از جمع آوری اطلاعات میدانی که با بهره گرفتن از ابزار پرسشنامه تکمیل خواهد شد، با بهره گرفتن از نرم افزارSPSS و آزمون های آماری کای اسکویر(x2)، T تک دامنه ایی، Binomial Test و Feridman اقدام به تحلیل روابط بین متغییرهای تحقیق خواهد شد‌. همچنین برای نمایش نتایج داده های تحلیلی و توصیفی از انواع نمودارها، دیاگرامها، نقشه ها، منحنی‌‌ها و‌… نیز استفاده خواهد شد.
۱-۸ متغیرهای تحقیق
۱-۸-۱متغیر وابسته
- نقش و جایگاه مناطق نمونه گردشگری در توسعه پایدار استان مازندران
۱-۸-۲ متغیرهای مستقل
- سطح توسعه زیرساختهای حمل ونقل
- کمبود امکانات رفاهی ( هتل‌‌ها و اماکن اقامتی )، بهداشتی در مناطق نمونه گردشگری
- عدم تبلیغات مناسب در معرفی مناطق نمونه گردشگری
- پایین بودن سطح آگاهی جامعه در مورد مناطق نمونه گردشگری و جاذبه‌های گردشگری در توسعه پایدار
- مشکلات قانونی و ضعف قوانین و مقررات حمایتی از بخش خصوصی در مناطق نمونه گردشگری
- نیاز به تغییر نگرش مدیران، سیاستگذاران و مردم به مقوله گردشگر و مناطق گردشگری و پذیرش آن به عنوان یک اصل مهم اقتصادی
- کمبود نیروهای متخصص
- فقدان یک برنامه جامع و استراتژیک و همچنین مشخص نبودن هدفها و سیاست‌‌ها در قالب یک برنامه اجرایی
- شناخت تنگنا‌‌ها و موانع توسعه پایدار در مناطق نمونه گردشگری مازندران
-ارائه راهکارهای مناسب برای توسعه پایدار در مناطق نمونه گردشگری مازندران
کاربرد نتایج تحقیق
با انجام این تحقیق ارگان هایی همچون: سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، استانداری، شهرداری، و فرمانداری‌‌ها‌… می‌‌توانند از نتایج این پژوهش بهره مند گشته و کمک شایانی را در رابطه با اتخاذ سیاستهای مناسب برای توسعه نقش آن در جذب توریست به استان داشته باشند.
۱-۹ تعاریف اصطلاحات و واژه ها
گردشگر: کسانی هستند که به مقصد گذران اوقات فراغت، کسب و کار و اهداف دیگر مدتی از یکسال متوالی را در سفر و اقامت خارج از اقامتگاه معمول خود می‌‌گذرانند(زاهدی ورنجبریان، ۱۲،۱۳۸۵).
گردشگری: صنعت گردشگری آمیزه‌ای از فعالیت های گوناگون از حمل و نقل و تغذیه تا اقامت و مدیریت رویدادها است که در جهت خدمت رسانی به گردشگران، بصورت زنجیره‌ای بهم پیوسته ایفای نقش می‌‌کنند (رنجبریان و زاهدی ، ۱۳۹۱، ۹ )
مناطق نمونه ی گردشگری منطقه یا مناطقی هستند که در جوار جاذبه‌های تاریخی، فرهنگی، مذهبی، طبیعی و گردشگری قرار دارند که به منظور ارائه ی خدمات به گردشگران توسط بخش غیردولتی تأسیس و اداره می‌شوند.(محمودی نژاد و بمانیان، ۱۳۸۸، ۳۶۷)
مناطق نمونه گردشگری بین المللی: منطقه‌ای است که با هدف جذب گردشگران خارجی طراحی و تجهیز می‌‌شود و حداقل مساحت آن ۳۰۰ هکتار خواهد بود.
ب) مناطق نمونه گردشگری ملی: منطقه‌ای است که با هدف جذب گردشگران ایرانی از سراسر کشور طراحی و تجهیز می‌‌شود و حداقل مساحت آن ۱۰۰ هکتار خواهد بود.
ج) مناطق نمونه گردشگری استانی: منطقه‌ای است که با هدف جذب گردشگران استانی طراحی و تجهیز می‌‌شود و حداقل مساحت آن ۵۰ هکتار خواهد بود.
د) مناطق نمونه گردشگری محلی: منطقه‌ای است که با هدف جذب گردشگران یک یا چند شهرستان طراحی و تجهیز می‌‌شود و حداقل مساحت آن ۳۰ هکتار خواهد بود.(افتخاری و همکاران، ۱۳۹۰، ۲۸)
توسعه‌ای پایدار: کمیسیون برانتلند اعلام کرد، “توسعه‌ای پایدار است که بتواند احتیاجات نسل حاضر را بدون فدا کردن توانایی نسل های آینده برای برآورده سازی نیازمندی هایشان تامین کند. ( Gorden,2007,29)
فصل دوم
مبانی نظری و ادبیات تحقیق
۲- مبانی نظری تحقیق
۲-۱ تعریف لغت گردشگر:
گردشگر، کسی است که به منظوری غیر از کارو کسب درآمد برای مدتی بیش از یک شب و کمتر از یکسال به سرزمینی جز محیط متعارف خودپای میگذارد و در آن اقامت می‌‌گزیند.
گردشگری (توریسم) شامل کلیه فعالیتهایی است که گردشگران در هنگام سفر انجام میدهند و به ایشان مرتبط می‌شود و این میتواند شامل برنامه‌ریزی برای سفر جا به جایی میان مبدأ و مقصد، اقامت و نظایر آن باشد.(رنجبریان و زاهدی ، ۱۲،۱۳۹۱)
۲-۲ تعریف واژه گردشگری (توریسم)
واژه گردشگری (Torism) از واژه (Tour) به معنای گشتن اخذ شده که ریشه در لغت لاتین Turns به معنای دور زدن، رفت و برگشت بین مبدأ و مقصد می‌باشد که از نظر یونانی به اسپانیایی و فرانسه و در نهایت به انگلیسی راه یافته است.(پاپلی یزدی و سقایی، ۱۹،۱۳۸۸)
۲-۳ تعریف گردشگری
گردشگری، سیاحت یا توریسم به طور کلی به عنوان مسافرت تفریحی در نظر گرفته می‌شود. هرچند که در سال‌های اخیر شامل هرگونه مسافرتی می‌شود که شخص به واسطه آن از محیط کار یا زندگی خود خارج می‌شود. گردشگری صنعت است؛ بنابراین می‌توان گفت صنعت گردشگری مجموعه‌ای از فعالیت‌ها، خدمات و صنایع مختلفی است که به یک تجربه منحصر به فرد می‌ انجامد. این صنعت و فعالیت‌ها شامل برنامه سفر، جابه جایی میان مبدأ و مقصد که همان حمل و نقل می‌باشد، اقامت و پذیرایی، خرید، تفریح و سرگرمی و دیگر خدمان مهمان نوازی است که در اختیار فرد یا گروه‌های مختلف قرار می‌گیرد که از موطن خود به قصد سفر خارج می‌شوند (رنجبریان و زاهدی، ۱۱،۱۳۸۹).
در فرهنگ لغت فارسی، گردشگری به معنای در اقطار عالم سفر کردن، مسافرت برای تفریح و سرگرمی، ویاسفی که در آن مسافر به مقصدی می‌‌رود وسپس به محل سکونت خود باز می‌‌گردد (الوانی و دهدشتی، ۱۸،۱۳۷۳).
در سال ۱۹۶۴ از طرف سازمان ملل و براساس پیشنهاد کنفرانس بین‌المللی ترانسپورت و جهانگردی آن سازمان، در رُم تعریفی برای گردشگری(جهانگردی) به تصویب رسید که بدین شرح است: «فرآیندی که شخص یا گروهی به منظور تفریح، بازدید از نقاط دیدنی، معالجه، مطالعه، تجارت، ورزش و یا زیارت به کشوری غیر از کشوری که در آن اقامت دارند، سفر کنند؛ مشروط براین که حداقل مدّت اقامت آن‌‌ها از ۲۴ ساعت کمتر و از شش ماه بیشتر نباشد»(کریمی، ۲۰،۱۳۸۷).
در حقیقت گردشگری مجموع پدیده‌‌ها و ارتباطات ناشی از کنش متقابل میان گردشگران، سرمایه، دولتها و جوامع میزبان دانشگاهها و سازمانهای غیر دولتی، در فرایند جذب حمل و نقل، پذیرایی و کنترل گردشگران و دیگر بازدیدکنندگان است.
در تعریف فنی دیگری سازمان جهانی گردشگری (WTO) گردشگری را از ابعاد مختلف براساس تمایز در رویکرد به مکان بازدید، به صورت زیر تقسیم کرده است.
گردشگری عبارت است از فعالیتهای افرادی که برای استراحت، کار و دلایل دیگر به خارج از محیط سکونت معمول خویش سفر کرده، حداکثر برای یک سال متوالی در آنجا اقامت می‌‌کنند.
گردشگری داخلی (یا بومی): در این حالت اشخاص مقیم یک کشور حداکثر برای مدت دوازده ماه به محلی در کشور خودشان که خارج از محیط معمولی زندکی آنهاست سفر می‌‌کنند و هدف اصلی آنها از این سفر انجام کاری نیست که سرانجام آن دریافت مزد از محل مورد بازدید باشد.
گردشگری خارجی (یا بین المللی): افرادی برای حداکثر مدت دوازده ماه به که محل اقامت معمول آنها نیست و خارج از محیط معمول زندگی شان قرار دارد سفر می‌‌کنند و هدف اصلی آنها از این بازدید انجام کاری نیست که سرانجامش دریافت مزد از کشور مورد بازدید باشد.
در بعد جغرافیایی گردشگری زمانی از فعالیت گذراندن اوقات فراغت یا تفریح که مستلزم غیبت شبانه از مکان مسکونی عادی است تعریف میشود.

۴-۳-۵- اولویت بندی عوامل مؤثر بر کیفیت خدمات الکترونیکی اداره پست استان مرکزی بر اساس نتایج آزمون فریدمن ۷۷
فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات
۵-۱- مقدمه ۷۹
۵-۲- کلیات تحقیق ۷۹
۵-۳- نتیجه گیری ۸۱
۵-۳-۱- نتیجه گیری از فرضیه های اصلی ۸۱
۵-۳-۲- نتیجه گیری از فرضیه های فرعی ۸۲
۵-۴- محدودیت‌های پژوهش ۸۳
۵-۵- پیشنهادات برای استفاده از نتایج پژوهش ۸۳

۵-۶- توصیه برای تحقیقات آتی ۸۴
منابع و ماخذ ۹۴
منابع فارسی ۹۵
منابع انگلیسی ۹۷
پیوست ها ۸۵
فهرست جدول ها
عنوان صفحه
جدول ۲-۱:ویژگیهای خدمت ۱۸
جدول ۲-۲) : ابعاد مدیریت کیفیت در بخش عمومی- ۲۴
جدول ۲-۳: ابعاد کیفیت جامع در بخش عمومی ۲۶
جدول ۲-۴: ابعاد مدیریت کیفیت جامع در بخش عمومی- ۲۸
جدول ۲-۵: ابعاد مدیریت کیفیت جامع در بخش عمومی ۲۹
جدول ۲-۶ : ابعاد مدیریت کیفیت جامع در بخش عمومی- ۲۹
جدول ۲-۷: ابعاد کیفیت خدمات در بخش عمومی ۳۱
جدول ۲-۸: ابعاد مدیریت کیفیت جامع در بخش عمومی ۳۱
جدول ۲-۹:ابعاد مدیریت کیفیت جامع در بخش عمومی ۳۲
جدول ۲-۱۰: مقایسه عوامل تعیین کننده کیفیت خدمات ۳۵
جدول ۲-۱۱: مؤلفه‌های روایی محتوا ۴۵
جدول ۳-۱: متغیرهای جمعیت شناختی پرسشنامه ۶۱
جدول ۳-۲ طیف لیکرت ۶۱
جدول ۳-۳: بخش تعامل پذیری ۶۲
جدول ۴-۱: ویژگی های جمعیت شناختی نمونه آماری تحقیق ۷۰
جدول ۴-۲: شاخص های توصیفی مولفه های پژوهش ۷۱
جدول ۴-۳: نتایج آزمون کلموگروف اسمیرنوف ۷۳
جدول ۴-۴ : نتایج آزمون تی استودنت جهت بررسی فرضیه اصلی اول تحقیق ۷۴
جدول ۴-۵ : نتایج رتبه بندی ابعاد کیفیت خدمات الکترونیک ۷۴
فهرست شکل ها
عنوان صفحه
شکل ۱-۱): مدل مفهومی تحقیق ۱۰
شکل ۲-۱): سطح ادراک و کیفیت خدمت ۲۲
شکل ۲-۲): مثلث بازاریابی خدمات ۲۳
شکل ۲-۳): دسته بندی مشتریان بانکی ۳۷
شکل ۲-۴)QFD و توسعه شبکه ‌ها ۴۲
شکل ۲-۵):توسعهوبکوال ۴۴
شکل ۲-۶): رفتار هدفمند در مراجعه به شبکه ۴۹
شکل ۲-۷): مدل مفهومی بهبود کیفیت خدمات اطلاع رسانی شبکه های سازمانها و مراکز اطلاع‌رسانی ۵۰
فهرست نمودارها
عنوان صفحه
نمودار ۴-۱: اولویت ابعاد کیفیت خدمات الکترونیک اداره پست استان مرکزی ۷۵
چکیده
کیفیت خدمات الکترونیک همواره در اعتماد سازی مشتریان برخط^[۱] شرکت‌ها و ایجاد رضایتمندی در آنها موثر بوده اند و ارزیابی کیفیت این خدمات از جمله عوامل اساسی در جهت حفظ مشتریان برخط می باشد. تحقیق حاضر نیز به منظور ارزیابی و اولویت بندی ابعاد کیفیت خدمات الکترونیک دراداره پست استان مرکزی مبتنی بر مدل وب کوال انجام شده است. بدین منظور تعداد ۳۸۴ نفر از مشتریان این اداره به شیوه تصادفی انتخاب شده و پرسشنامه های تحقیق در اختیار ایشان قرار گرفت. با توجه به مدل تحقیق، ابعاد کیفیت خدمات الکترونیک مشتمل بر ۱۲ بعد بوده اند که پس از جمع آاوری اطلاعات توسط پرسشنامه و تایید روایی و پایایی آنها، با بهره گرفتن از آزمون های تی-استودنت تک نمونه ای مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که کیفیت خدمات الکترونیک در این سازمان، به طور کلی در وضعیت مطلوبی قرار دارد در حالی که دو مولفه پاسخگویی و نوآورانه بودن از مدل کیفیت خدمات وب کوال در این اداره وضعیت مطلوبی نداشتند. همچنین نتایج آزمون فریدمن نیز نشان داد که متغیر طراحی دارای بیشترین اولویت در بین ابعاد ۱۲ گانه مدل کیفیت خدمات الکترونیک وب کوال بوده است.

نجیب تون رزاق، بزرگ ترین فرزند پسر دومین نخست وزیر مالزی تون عبدالرزاق و خواهر زاده ی سومین نخست وزیر تون حسین عون است، به همین جهت گفته می شود شریان های سیاسی در وجود او جاری است. در بیست و سوم ژوئیه ۱۹۵۳ در شهر کوالا لیپیس در ایالت پاهانگ به دنیا آمد. تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در مؤسسه ی سنت جان کوالالامپورگذرانید. سپس به انگلستان رفت و پس از گذراندن دوره ی کالج در دانشگاه نوتنیگهام در رشته ی اقتصاد تحصیل نمود. در سال ۱۹۷۴ به مالزی بازگشت. او رکورد جوان ترین را در پست هایی که بر عهده گرفته است داشته است. در سال ۱۹۷۶ در حالی که فقط ۲۳ سال داشت به عنوان جوان ترین عضو پارلمان وارد مجلس شد. دو سال بعد معاون وزیر شد که از این لحاظ نیز جوان ترین بود. در سال ۱۹۸۱ نجیب، جوان ترین فردی بود که توانست به عضویت شورای عالی حزب آمنو راه یابد. در سن ۳۲ سالگی وزیر فرهنگ، جوانان و ورزش شد. در سال ۱۹۹۳ به معاونت دبیر کلی حزب آمنو رسید. چندین سال نیز وزارت وزارتخانه های دفاع و آموزش و پرورش را بر عهده داشت. در اولین روزهای سال ۲۰۰۴ عبدالله بداوی او را به معاونت خود برگزید (توکلی،۱۳۸۴: ۲۶۴ و ۲۶۵).
عبدالله احمد بداوی که زمام امور مالزی را در پست نخست‌وزیری حدود ۶ سال در دست داشت سرانجام تحت فشار مخالفان از قدرت کناره‌گیری کرد و سکان هدایت کشورش را به‌دست نجیب تون‌رزاق سپرد. وی ششمین نخست‌وزیر مالزی از زمان استقلال این کشور در سال ۱۹۵۷است. وی علاوه بر رهبری حزب حاکم آمنو، ریاست ائتلاف ملی حزب حاکم و مخالفان مالزی موسوم به (باریسان نشنال) را نیز برعهده دارد (ثنایی،۱۳۸۸).
رزاق در نخستین اقدام خود بلافاصله پس از به‌دست گرفتن قدرت، آزادی ۱۳ زندانی امنیتی این کشور شامل سه رهبر جنبش مدافع حقوق هندوتبارها، هفت عضو جنبش دارالاسلام، یک عضو گروه جماعت اسلامی، ۳ تبعه ی میانماری و هندی را که براساس قانون امنیت داخلی این کشور موسوم به «ایسا» از سال ۲۰۰۷ در بازداشت به‌سر می‌بردند، صادر کرد. آزادی این زندانیان به همراه لغو ممنوعیت انتشار دو نشریه ی خبری همچنین وعده ی اصلاح قانون ایسا با استقبال گسترده احزاب، رسانه‌ها و گروه‌های سیاسی به‌ویژه مخالفان این کشور مواجه شد و آن ها این اقدام را شروعی خوب برای نخست‌وزیر جدید این کشور برشمردند (ثنایی،۱۳۸۸).

ششمین نخست‌وزیر مالزی با چالش‌های متعددی روبه‌روست که مهم‌ترین آن، بی‌اعتمادی عمومی به دولت است. از چالش‌های نخست‌وزیر جدید مالزی همچنین برقراری زندگی مسالمت آمیز میان نژادهای مالایی، چینی، هندی و اقلیت‌های دیگر این کشور و مقابله با افراط گرایی دینی، قومی و فرقه‌ای خواهد بود. به اعتقاد کارشناسان، مهم‌ترین هدف رزاق باید تقویت اتحاد ملی، اقدامات مؤثر برای ریشه‌کنی فقر و ارتباط نزدیک‌تر با علمای مذهبی در مالزی باشد. ناظران سیاسی موفقیت یا شکست نجیب تون رزاق را در اصلاحات جدید و بهبود وضع اداره ی کشور به منزله ی بازی مرگ و زندگی برای حزب حاکم دولت و شخص وی ارزیابی می‌کنند ( همان منبع ).
۱-۱۲- چاندرا مظفر
دکتر چاندرا مظفر از جمله فعالان حقوق بشر و اساتید دانشگاهی در مالزی است. او در برخی از دانشگاه‌های مالزی صاحب کرسی تدریس است و تا چندی پیش، رئیس مرکز گفت ‌وگوی تمدن‌ها در دانشگاه مالایا بوده است. مظفر همچنین ریاست «جنبش بین‌المللی جهان مطلوب» را بر عهده دارد که یک سازمان غیردولتی است و می‌کوشد بین گفتمان دینی، عدالت اجتماعی و کرامت انسانی سازگاری برقرار کند. او به سال ۱۹۹۸ بنا به دلایل سیاسی از کار خود در دانشگاه مالایا کنار گذاشته شد. اندکی پس از آن به جهان سیاست روی آورد و اکنون معاون رئیس حزب عدالت ملی (Keadilan) در مالزی است.
از دیگر شخصیت های اسلام گرای مالزی می توان به حاجی ساری سانگیب، رئیس جماعه ی اسلامی مالزی و عبدالملک حسین، عضو سابق MNO و رهبر شاخه ی جوانان حزب اسلامی مالزی اشاره کرد.
۲- احزاب و جریان ها و سازمان ها ی اسلام گرا
۱-۱- احزاب اسلام گرا
مالزی از جمله نادرترین کشورهای مسلمان جهان است که در آن احزاب و تشکل های سیاسی نهادینه شده اند و با ساختار سیاسی آن کشور پیوند خورده اند (توکلی،۱۳۸۴: ۲۷۹). پیدایش احزاب سیاسی در مالزی مربوط به ایام بعد از جنگ جهانی دوم یعنی زمانی است که انگلیس اعلام کرد قصد ایجاد اتحادیه در این کشور را داردکه طبق آن، پس از آزاد سازی سرزمین مالایا، اتحادیه ی مذکور با دو هدف تشکیل شود. ۱) ایجاد حکومت مقتدر مرکزی (برای پاسخ گویی بهتر به منافع سرمایه داری غرب)، ۲) ارتقای احساس اتحاد و هویت مشترک مالایایی در میان مردم مختلف آن سرزمین (مسائلی،۲۰۶:۱۳۷۲و۲۰۷).
مبارزات احزاب در صحنه های سیاسی و پارلمانی مالزی از هنگام استقلال این کشور تا کنون چهره ی خاصی به این کشور مسلمان داده است. از ویژگی های مبارزات احزاب، علاوه بر تمایزات ایدئولوژیکی آن ها، تأثیر نژاد، قومیت و دین در شکل گیری آن هاست. مالزی دارای بیش از ۴۰ حزب و جمعیت سیاسی و مذهبی ثبت شده است که حدود نیمی از آن ها در سیاست فعالند (توکلی،۱۳۸۴: ۲۷۹).
حزب «آمنو» اولین حزبی بود که به طور رسمی در مالزی تشکیل شد. سازمان ملی مالایی های متحد یا آمنو پس از جنگ جهانی دوم در سال ۱۹۴۶ به همت گروهی از اشراف و تحصیل کرده های مالایی تشکیل شد. اولین دبیر کل حزب، داتو عون جعفر بود. هدف اصلی این تشکیلات سیاسی، مخالفت با طرح تشکیل اتحادیه ی مالایا بود که انگلیسی ها برای نظام سیاسی مالزی در نظر گرفته بودند. آمنو با تکیه بر ارزش های فرهنگ مالایی و اسلامی و اعتلای وضعیت مالایی ها توانست توده های روستایی و شهری قوم مالایی را جلب نماید. همچنین با شعارهای پیشرفت اقتصادی و آزادی مذهب، این حزب مورد استقبال اقوام چینی و هندی قرار گرفت (توکلی،۲۸۰:۱۳۸۴ و ۲۸۱).
به دنبال وقایع ماه مه ۱۹۶۸ و بروز احیاگری اسلام در مالزی و رشد روند خود آگاهی و همبستگی بر پایه مذهب، حزب آمنو به تبعیت از این جریانات و در بعضی موارد همگام با آن ها دست به اقداماتی زد. برگزاری مسابقات قرائت قرآن (که نخستین بار در مالزی انجام شد)، بنای مساجد جدید و بزرگ، ترغیب وزرای کابینه برای شرکت در نمازهای جماعت با لباس مالایی، ایجاد بانک اسلامی، تأسیس دانشگاه بین المللی اسلامی، ممنوعیت ورود گوشت هایی که ذبح اسلامی نشده اند به کشور، افزودن برنامه های اسلامی و مذهبی در رادیو و تلویزیون، رواج استفاده از رسم الخط جاوی و وارد کردن آن در دروس مدارس و قطع تغذیه ی دانش آموزان در مدارس در ماه مبارک رمضان، از جمله ی آن ها بود. حزب آمنو در دوران حیات خود چندین بار دچار بحران و تحول شد. در سال ۱۹۵۱ اختلاف بین اسلام گرایان و ملی گرایان منجر به انشعاب آن گردید. از این انشعاب، حزب پاس پدید آمد که از جناح اسلام گرایان بود و نیز استعفای داتو عون جعفر از بانیان آمنو،که بر ملیت و کم رنگ کردن قومیت تأکید می نمود (توکلی،۱۳۸۴: ۲۸۲).
آمنو، اصلی‌ترین حزب در ساختار دولت ائتلافی مالزی است و براساس سنت دیرینه ی حاکم بر این کشور، ریاست آمنو به ‌طور معمول با رأی نمایندگان مجلس به سمت نخست‌وزیری و معاون رئیس حزب آمنو نیز به‌عنوان معاون نخست‌وزیر این کشور برگزیده می‌شود (ثنایی،۱۳۸۸). در سال ۱۹۸۱ دکتر ماهاتیر محمد به نخست وزیری برگزیده شد و آمنو با تأکید بیش تر بر اسلام در هر دو عرصه ی داخلی و بین المللی حکومت را به صورت قاطع در مسیر جهت گیری اسلامی تری قرار داد. ماهاتیر به شکل ماهرانه یا قادر بود گذشته را به حال پیوند بزند تا هم اپوزیسیون اسلامی را بپذیرد و هم آن ها را وادار کند تا اسلام را در سیاست های داخلی، منطقه ای و بین المللی به کار ببرند. منحنی برنامه ی اسلامی سازی حکومت تحت رعبری آمنو از کاربرد تعابیر و نماد های اسلامی تا ایجاد نهاد های اسلامی را شامل می شد. سیاست مداران آمنو «ارزش های اسلامی» را با کار سخت، نظم و پیشرفت یکسان می پنداشتند و برنامه های متعالیNEP را با اسلام پیوند می زدند، حوادث سلسله وار آمنو بر این امر تأکید می کرد که اگر می خواهیم اسلام در دنیای مدرن کامیاب شود نیازمند وجود مسلمانان مدرن تر و رقابتی تر هستیم. اگر می خواهیم از اسلام دفاع کنیم و آن را توسعه دهیم مسلمانان باید با چینی ها و هندی ها رقابت کنند (اسپوزیتو و وال،۲۶۱:۱۳۸۹).
تحولات سیاسی دوره ی بعد از ۱۹۶۹ موجب رشد ساز مان های اسلامی شد که با نام کلی جنبش های دخوه (دعوت) مطرح شدند. دخوه به معنی «فراخواندن» به اسلام است و نه تنها شامل تبلیغ غیر مسلمانان به دین اسلام می شود، بلکه به معنای دعوت مسلمانان زادگان به هوشیاری بیشتر است. در طول دهه ی ۱۹۷۰ جهت گیری های سیاسی و اصلاحی این سازمان ها فشار زیادی به حزب حاکم آمنو وارد کرد تا در دفاع از اسلام، ناسیونالیسم مالایایی و حقوق و امتیازات اقتصادی مسلمانان مالایایی فعال تر و مدعی تر باشد. آن ها وابستگی به غرب و ارزش های چینی را با این استدلال محکوم می کردند که موجب تخریب همبستگی، وحدت و هویت اسلامی مالایایی ها خواهد شد. آن ها خواهان بازگشت به اسلام در مقام سبک جامعی از زندگی توأم با عبادت و فعالیت های اجتماعی و اسلامی سازی هر چه بیش تر جامعه ی مالزی بودند. جنبش ها ی دعوت، گروه های متعددی را در بر می گرفت و تفاسیر اسلام تجدید حیات خواه متضمن مفاهیم مختلفی برای زندگی فردی و جمعی بود. تنوع جنبش های دعوت و جهت گیری های آن ها را می توان به نحو خاص در سه گروه دارالأرقام، جنبش اسلامی جوانان مالزی (Abim)، حزب اسلامی مالزی (Pas) و گروه جمهوری اسلامی مشاهده کرد (همان منبع:۲۴۶).
دارالأرقام، از برخی جهات تجلی همان تصور کلیشه ای غربیان از کنش های اسلامی توأم با رفتار های بنیادگرایانه است که بازگشت به قرن هفتم را تبلیغ می کند. این جنبش را در سال ۱۹۶۸، استاد اشعری محمد با تأکید بر ضرورت شکل گیری جامعه ی اسلامی قبل از دولت اسلامی راه اندازی کرد. ارقام نظری انتقادی به اغلب حکومت های اسلامی و سازمان های اسلامی داخل و خارج مالزی داشت و آن ها را متهم به بی کفایتی و شکست می کرد. در تابستان ۱۹۹۴، حکومت بر ضد ارقام دست به کار شد. در حقیقت، رشد و کامیابی ارقام و تبدیل شدن آن از جنبشی غیر سیاسی به یک نیروی سیاسی در مالزی، حکومت را در سرکوبی جنبش راسخ تر کرد. افزایش ترس از ارقام که در میان صاحبان حرف و مشاغل و دانشجویان طبقات متوسط گسترش یافت، نفوذ آن در نخبگان حزب حاکم آمنو و برنامه ی سیاسی آن منجر به سخت گیری بیش تر حکومت شد. سرانجام، حکومت ترتیب استرداد اشعری را داد و به اعتبار قانون امنیت داخلی مالزی به جرم اشاعه ی آموزه های انحرافی و تهدید امنیت ملی او را بازداشت کرد. مقامات مذهبی همراه با شورای اسلامی مورد حمایت حکومت (pusat Islam) در فتوایی ارقام را به عنوان فرقه ای منحرف محکوم کردند. فعالیت ارقام به دلیل تبلیغ و تعلیم آموزه های انحرافی در اوت ۱۹۹۴ تعطیل شد. ارقام منحل و اموال و نهاد های آن توقیف شد، و اعضای آن جذب جامعه ی بزرگ تر اسلامی شدند (اسپوزیتو و وال،۲۴۷:۱۳۸۹ و ۲۴۸ و ۲۴۹).
حزب «پاس(حزب اسلامی مالزی)» این حزب در سال ۱۹۵۱ از انشعاب شاخه ی اسلام گرای حزب آمنو به رهبری حاج احمد فواد از رهبران علمای مذهبی مالزی پدید آمد. ریشه های فکری این حزب پس از جنگ جهانی دوم در مجلس اعلای مذهبی مالایا و از حزب المسلمین که در سال ۱۹۴۸ تشکیل شد و عمر کوتاهی داشت بر آمده است. این حزب از همان ابتدای تأسیس، خواهان تشکیل حکومت اسلامی بود. این حزب در ابتدا، حزب اسلامی پان مالایا یا (pmip) نام داشت و سپس به پاس(pas) تغییر نام داد (توکلی،۲۹۰:۱۳۸۴و۲۹۱). این حزب در سال ۱۹۵۱ با پیام و برنامه ی برقرار کردن پیوند میان ناسیونالیسم مالایی و اسلام، خیلی سریع مبدل به حزب اپوزیسیون شد (اسپوزیتو و وال،۲۴۰:۱۳۸۹).
حزب پاس به اقرار خود، شدیداً تحت نفوذ اندیشه های سیاسی و مذهبی عربی، خصوصاً اصلاح طلبان مصری بوده است. بسیاری از آراء این حزب نیز قبلاً توسط اخوان المسلمین، مؤدودی، جماعت اسلامی پاکستان و سید قطب مطرح شده بود. پاس، دیدگاه عمومی خود را چنین تشریح کرده است «اسلام قانون کاملی برای تمامی مراحل حیات فرد، و بلکه شیوه ی جامعی برای زندگی معنوی و مادی است» (فون درمهدن،۱۸۴:۱۳۷۸).
حزب اسلامی پاس در سراسر دهه ی ۱۹۶۰ به عنوان حزبی مخالف عمل کرد و ضمن تأکید بر ویژگی های فرهنگ مالایی، خواهان پذیرش اصول اسلام در زندگی فردی و اجتماعی بود. در اوایل دهه ی ۱۹۷۰ به هنگام تشکیل جبهه ی ملی، حزب پاس به این جبهه ملحق شد. در سال ۱۹۷۸ تحولی در امر رهبری این حزب پدید آمد در این سال، مجلس شورای علما تشکیل شد تا حزب از نظرات آن ها بهره مند شود. در سال های ۱۹۸۰ حزب پاس با تحولاتی که از نظر ایدئولوژیکی پیدا کرد و نیز تحت تأثیر انقلاب اسلامی ایران، خواستار تشکیل حکومت اسلامی در مالزی بود. اما در این سال ها، ماهاتیر محمد به اقدامات اسلام گرایی دولت که از دهه ی قبل آغاز شده بود ابعاد گسترده تری داد. وی با ایجاد بانک اسلامی، دانشگاه بین المللی اسلامی، برگزاری با شکوه مسابقات قرائت قرآن، افزودن بر برنامه های مذهبی رادیو و تلویزیون، رعایت حلال و حرام بودن غذاها بر اساس ضوابط اسلامی و شرکت مقامات در مراسم نمازهای جماعت و اقدامات دیگری در امور قضا، فرهنگ و آموزش و پرورش، حربه ی غیر اسلامی بودن دولت را تا حدود زیادی از حزب پاس خارج ساخت (توکلی،۱۳۸۴: ۲۹۰ و ۲۹۱).
در انتخابات ۱۹۸۲ بیشترین تضاد بین دو حزب مهم مالایی آمنو و پاس پدید آمد. حزب پاس اعلام کرد که باید قانون اساسی بر پایه ی اصول و حقوق اسلام شکل گیرد و حزب آمنو را متهم به سکولار بودن نمود و حتی، بعضی از افراد حزب آمنو را کافر دانست. این حزب پس از به زندان افتادن انور ابراهیم در سال ۱۹۹۸ در میان مالایی ها در بعضی از ایالات از محبوبیت بیشتری برخوردار شد. پس از واقعه ی ۱۱ سپتامبر، ماهاتیر به خوبی نقش رهبری میانه رو اسلامی را ایفا کرد و به نظر می رسد به این ترتیب توانست تا حدودی محبوبیت خود را که به خاطر ماجرای انور ابراهیم از دست داده بود، ترمیم نماید. اما با دستگیری تعدادی از مبارزین تندروی اسلامی به دلیل داشتن ارتباطات مشکوک، حمایت بسیاری از مالایی های ترقی خواه را که در سال های پایانی هزاره دوم به خاطر صداقت رهبران آن به این حزب گرایش پیدا نموده بودند از دست داد. در واقع یک ماه پیش از حمله ی ۱۱ سپتامبر نیروهای امنیتی مالزی توانسته بودند یک گروه از مبارزین اسلامی را دستگیر نماید. بعضی از این افراد عضو حزب پاس بودند و رئیس آن ها نیک عدلی پسر بزرگ نیک عبدالعزیز، رهبر حزب پاس بود. دولت در آن زمان ادعا نمود که این عده قصد سرنگونی حکومت را داشته اند (توکلی،۱۳۸۴: ۲۹۲ و ۲۹۳).
حزب پاس از اسلام به عنوان حربه ای برای حمله به آمنو استفاده می کند. اجرای حقوق اسلامی در قوانین جزا، از جمله برنامه های حزب پاس است (توکلی،۱۳۸۴: ۲۹۶). این حزب عمدتاً به تقبیح غرب گرایان و ارائه ی تفاسیر سنتی تر از اسلام چه در موضوعات کلی حقوق اسلامی و چه در موضوعات خاصی چون زنان و غیر مسلمانان می پردازد (اسپوزیتو و ال،۲۵۴:۱۳۸۹). در انتخابات ۲۰۰۴ این حزب بازنده ی اصلی بود در حالی که در انتخابات بعدی ۲۷ کرسی را به دست آورد. در این انتخابات تعداد کرسی هایش به هفت کرسی سقوط کرد در مجالس ایالتی نیز تعداد نمایندگانش تقریباً به یک سوم کاهش یافت و با وجود افزایش تعداد کرسی های این مجالس، نتوانست بیش از ۳۶ نماینده به مجلس بفرستد (توکلی،۱۳۸۴: ۲۹۶). رهبر این حزب در حال حاضر عبدالهادی آونگ است که در ماه ژوئن سال ۲۰۰۳ جایگزین فاضل نور گردید. این حزب در سال ۲۰۰۳ با انتشار یک سند اسلامی (Islamic Document) خواستار تشکیل حکومت اسلامی در مالزی شد. که این سند بیانگر اهداف و آرمان های این حزب می باشد (فلاح زاده،۴۷:۱۳۸۳).
پایدار ترین، مؤثر ترین و به لحاظ سیاسی موفق ترین جنبش دعوت اسلامی در دهه ی ۱۹۷۰ و اوایل دهه ۱۹۸۰، جنبش اسلامی جوانان مالزی بود. این جنبش که در سال ۱۹۷۱ تأسیس شد، تجسم بخش حوادث، مسائل و دغدغه های دوره ی بعد از ۱۹۶۹ بود که موضوع احیاگری دینی را به طور کلی و بسیج جوانان را به طور خاص مطرح کرد. تشکل جنبش جوانان مسلمان مالزی که به طور مخفف به آن «آبیم» گفته می شد. به رهبری کاریزماتیک انور ابراهیم بنیانگذاری شد (اسپوزیتو و ال،۲۴۹:۱۳۸۹). این گروه، از پرشورترین گروه های سیاسی دهه ی ۱۹۷۰ بود که نفوذ زیادی بر روی جوانان مالایی به ویژه دانشجویان داشت. آن ها برای احیای معنویت با درک صحیح اسلام و استفاده از دستاوردهای علمی و فنی در این مسیر تلاش می نمودند. آبیم از بدو تأسیس تاکنون بر عبادت، ایمان و التزام به اسلام تأکید می ورزد (توکلی،۲۹۹:۱۳۸۴).
برخلاف نخبگان غرب گرا، آبیم بر آن بود که اسلام، هویتی بومی و سبک خاصی از زندگی را مطرح کرده که دغدغه های دینی را به اصلاحات اقتصادی و اجتماعی پیوند زده است. بر خلاف اسلام علمای سنتی و حزب پاس، جهت گیری دینی آبیم، اسلام اصلاح طلب بود. ابراهیم نشان داد که رهبری کاریزماتیک و نیرومند است. مهارت های استراتژیک و سازمانی بسیار قوی وی و جهت گیری انطباق گرایانه با محیط، نقش و اهمیت و دامنه ی او در آبیم را می توان از طریق مقایسه ی زمان حضور و کناره گیری او در سال ۱۹۸۲ مشاهده کرد (اسپوزیتو و ال،۲۵۰:۱۳۸۹).
از سال ۱۹۷۴ تا ۱۹۸۲ رهبری آبیم رسماً بر عهده ی انور ابراهیم بود. او به جوانان توصیه می‌کرد که آثار سه نویسنده را دقیق و موشکافانه مطالعه کنند، «سید ابوالعلاء مودودی»، «حسن بنا» و «سید قطب»، آثار سه نویسنده ی مذکور به زبان «باهاسامالایا»‌ ترجمه شده بود. به همین جهت بود که در دانشگاه مالایا، جنبش دانشجویی اسلامی تحت رهبری پروفسور «نقیب العطاس» شکل گرفت (شاهنده،۱۳۸۴: ۱۹). نقیب العطاس به عنوان اندیشمند و متفکر اسلامی در دوره های بعد، «مرکز تفکر و تمدن اسلامی» در کوالالامپور را تأسیس می کند و ریاست آن را بر عهده می گیرد (همان منبع:۲۲). این گروه، در دهه ی ۱۹۷۰ بیشتر توفیق خود را در احیای مذهب و پای بندی جوانان و دانشجویان به اسلام داشت که تحت عنوان دعوت صورت می گرفت از سال ۱۹۸۶ آبیم فعالیت جدیدی را برای دعوت غیر مسلمانان به تشرف به اسلام بر فعالیت های خود افزود که در این زمینه هم موفق بوده است. این تشکل در انتخابات مجلس شرکت نمی کند (توکلی،۱۳۸۴: ۲۹۹ و ۳۰۰).
بسیاری از جوانان حزب آمنو که نسبت به فساد و خویشاوندگرایی در درون حزب اعتراض داشتند، در سال ۱۹۹۸ پس از اخراج انور ابراهیم از حزب و زندانی شدن وی، حزب آمنو را ترک گفتند و به حزب جدیدالتأسیس «عدالت ملی» که توسط همسر انور ابراهیم، وان عزیزه اسماعیل ایجاد شده بود پیوستند. این حزب از حمایت شخصیت هایی چون چندرا مظفر (محقق، مدافع حقوق بشر و استاد دانشگاه) برخوردار است و بیشتر، گرایشات فرا قومی دارد. در انتخابات سال ۱۹۹۹ با وجود آن که سابقه ای یک ساله داشت توانست به پنج کرسی پارلمان و چهار کرسی مجلس ایالتی دست یابد (توکلی،۱۳۸۴: ۲۹۶).
سه حزب اصلی اپوزیسیون دولت مالزی، شامل حزب اسلامی پاس، حزب پ.ک.ار و حزب داپ قبل از برگزاری این انتخابات پارلمان این کشور در سال ۲۰۰۹ توانستند به رهبری انور ابراهیم، سرسخت ترین مخالف دولت مالزی که به تازگی از زندان آزاد شده بود، یک ائتلاف قوی تشکیل داده و در یک فرایند تبلیغاتی نسبتاً موفق در حین برگزاری انتخابات، تعداد کرسی های پارلمانی خود را از ۳۰ کرسی به ۸۲ کرسی افزایش داده و به این ترتیب یک سوم کرسی های پارلمان این کشور را از آن خود کند. این ائتلاف همچنین توانست علاوه بر حفظ حاکمیت خود بر ایالت «کلانتان»، همچینن چهار ایالت «کداه»، «پیننگ»، «سلانگور» و «پراک» را نیز از کنترل ائتلاف «باریسان نشنال» خارج ساخته و حکومت محلی خود را در آن ها مستقر سازد (ایرنا،۱۳۸۸).
ائتلاف پاک یک ائتلاف سیاسی غیر رسمی و شامل سه حزب مخالف دولت است که پیش از این با اعلام مطالبات خود، خواهان اصلاحات بنیادین در نحوه ی برگزاری انتخابات و استفاده از جوهرهای پاک نشدنی برای تشخیص هویت رأی دهندگان و دسترسی آسان مردم به رسانه ها و وسایل ارتباط جمعی شدند (رجا نیوز،۱۳۹۰). این ائتلاف از هم اکنون برای انتخابات سراسری مالزی که قرار است در سال ۲۰۱۳ برگزار شود خواستار اصلاحات اساسی در نحوه ی برگزاری آن برای جلوگیری از هرگونه تقلب و دست بردن در شمارش آراء داشته و همچنین خواهان در اختیار داشتن رسانه برای تمام احزاب شرکت کننده به طور مساوی شده است (مهر نیوز،۱۳۹۰).
۱-۲- جریان ها و سازمان ها ی اسلام گرا
مذهب در مالزی نقش پویایی نه تنها در زندگی روزمره مردم دارد. بلکه نفوذ آن در فعالیت های اجتماعی و حتی سیاسی بارز است. گروه های مبلغ مذهبی متعددی در مالزی دست اندر کار است. مبلغین مذهبی مسلمان در دو زمینه ی فعالیت دارند یکی برای تحکیم اعتقادات مذهبی مسلمانان و دوم دعوت غیر مسلمانان به دین اسلام، در اواخر دهه ۱۹۸۰ ون در مهدن که در میان مسلمانان جنوب شرقی آسیا تحقیق نموده، گرو ه های مبلغ اسلامی در مالزی را به سه دسته تقسیبم کرده است که به لحاظ اهمیتی که در عرصه اجتماعی و سیاسی داشته اند به آن ها اشاره می شود: ۱- گروه های اسلامی فراگیر که در سطح گسترده ای در میان مالایی ها برای احیای هویت دینی ملی تبلیغ می کنند و ضمن تأکید بر ارزش اسلامی بر کسب دانش و دستاوردهای تکنولوژی جدید نیز اصرار می ورزند.مهم ترین آن ها آبیم است. ۲- سازمان های تبلیغاتی که برای جذب غیر مسلمانان به اسلام فعالیت می کنند همچون پرکیم که یک سازمان وابسته به دولت است. ۳- نوع سوم گروه هایی هستند که تفاسیر خاصی از اسلام را ارائه می نمایند. از جمله این گروه ها دارالارقم است (کیانی هفت لنگ و کاس نژاد،۲۴:۱۳۸۹).
ون در مهدن همچنین از جهت فعالیت های سیاسی، جنبش های اسلامی مالزی را به چهار گروه تقسیم نموده است. الف- تندروهای افراطی، این گروه ها، گروه های کوچکی هستند که جهت ایجاد جامعه ای خالص مذهبی تلاش می کنند. هدف نهایی آن ها ایجاد جامعه ای خالص و مذهبی است که اسلام و آموزه های مذهبی ملاک و مبنای اصلی آن به شمار می رود. بسیاری از جنبش های اسلام گرای رادیکال گروه مجاهدین مالزی، جماعت الاسلام مالزی در این دسته جای می گیرند. ب- اصول گرایان، افراد و نیروهایی که از منظر مذهبی محافظه کار هستند و در راستای توسعه و تقویت ارزش های دینی و در نهایت استقرار حکومت اسلامی در این کشورها تلاش می کنند. طرفداران حزب اسلامی پاس مهم ترین تشکیلات اسلامی مالزی و جنبش دعوت معمولاً به این طیف تعلق دارند. ج- احیا گران،گروه هایی که سعی در گسترش اسلام در کشورهای خود دارند و البته در این باره از امکانات و مزایای دنیای مدرن هم استفاده می کنند. جنبش جوانان مسلمان مالزی که توسط انور ابراهیم تأسیس شد و در شرایط فعلی حزب عدالت ملی مالزی را می توان در این دسته جای داد. د- سنت گرایان، اکثریت مسلمانان مالزی که از لحاظ اجتماعی و سیاسی فعالیت چشمگیری ندا رند جزو این گروه به شمار می روند. اینان از اسلام حمایت می کنند و پای بند مذهب هستند. بدنه ی اصلی طرفدار حزب آمنو را می توان از این دسته دانست (موسوی،۶۳:۱۳۸۸).
حکومت مالزی جهت حفظ یکپارچکی و جلوگیری از گسست مذهبی و دینی، سازمان‏ها و نهادهای مختلفی را جهت نظارت بر فعالیت‏های مسلمانان و سامان دادن امور آنان ایجاد کرده است، نظیر «شورای ملی امور اسلامی» و «کمیته ی فتوا» که فعالیت‏های اسلامی را کنترل می‏کنند و در واقع امور دینی را با حکومت هماهنگ نموده و کتاب‏های دینی و فعالیت‏های مساجد، مدارس دینی و به طور مراکزکلی غیردولتی را زیر نظر دارند (مالزی،۴۵:۱۳۷۳).
در مالزی بخشی تحت عنوان امور مذهبی در نهاد نخست وزیری به منظور ایجاد هماهنگی در اداره ی امور اسلامی ایجاد شده است و از طریق سازمان های زیر فعالیت می کند:
- شورای امور اسلامی که هدف آن توسعه و یکسان کردن امور مذهبی و شریعت در مالزی است و فعالیت های آن عبارتند از: دبیر خانه برای شورای ملی امور اسلامی، کمیته ی فتوا، کنفرانس رؤسای ادارات مذهبی مالزی، نظارت بر صندوق تولیت و صندوق رفاه شورای ملی، پیگیری شکایات مسلمانان، بررسی سمینار و کنفرانس اسلامی قبل از انجام آن.
- کمیته ی توسعه ی امور اسلامی که هدف آن طرح و هماهنگی تمامی فعالیت های اسلامی در مالزی و همچنین توصیه های ضروری به دولت در مورد اجرای برنامه های اسلامی است.
- شورای مشورتی اسلامی که وظایف آن عبارتند از: انتخاب و ارزیابی ارزش های اسلامی که به عنوان پایه و راهنما در جهت تلاش های توسعه ی ملی پیشنهاد شده است، ارائه ی نظر درباره ی تطبیق انواع فناوری مورد قبول اسلام، بررسی و تحقیق در امور مذهبی و هدایت امور مذهبی بر اساس اسلام.
- هیأت مشورتی برای هماهنگی آموزش مذهب اسلام که فعالیت های آن عبارتند از: هماهنگی و بالا بردن روش تحصیلات مذهبی اسلامی که زیر نظر وزارت آموزش و پرورش قرار ندارند، توصیه به ادارات مذهبی ایالات در مورد تحصیلات مذهبی در مدارس (فلاح زاده،۱۳۸۳: ۳۷ و ۳۸).
از جمله معروف ترین مؤسسات فرهنگی و اسلامی در مالزی می توان به این مؤسسات اشاره داشت:
- مؤسسه ی فهم اسلامی مالزی (آیکیم): از مهم ترین فعالیت های این مؤسسه تصحیح برداشت های ناصواب از دین اسلام، معرفی اسلام به عنوان دینی پویا که مبلغ درستی و راستی است. ایجاد جامعه ی هماهنگ که در آن مسلمانان و غیر مسلمانان همزیستی توأم با پیشرفت داشته باشند. فراهم کردن بحث و گفت و گو پیرامون مسائل مورد علاقه ی مسلمانان و ایجاد آگاهی و فهم عمیق در توده ی مردم نسبت به مسائل بین المللی است.
- مؤسسات جمعیت خیریه ی اسلامی (برکیم): برکیم تنها سازمان اسلامی که حکومت و مردم مالزی به دعوت اسلامی آن در میان غیر مسلمانان اعتراف دراند. این سازمان، خدمات اجتماعی را با هدف بر انگیختن اندیشه ها نسبت به اسلام در میان غیر مسلمانان به انجام می رساند. این مؤسسه همچنین به آموزش های مذهبی، به گونه ای حرفه ای می پردازد و دارای پرورشگاهی است که کودکان را از بدو تولد با آموزش های اسلامی آشنا می کند.
- شورای ملی امور اسلامی: این شورا متشکل از ۱۳ نفراز نمایندگان ایالات و ۵ نفر از نمایندگان پادشاه است که تحت ریاست نخست وزیر فعالیت می کنند و هماهنگی امور مذهبی را بر عهده دارند و از واحد های تابعه ی امور مذهبی است ( همان منبع: ۴۰ و ۴۱).
در کشور مالزی صوفی گری و طریقت های مختلف مشهود است. اما فعالیت های آن ها آزاد نبوده و از آن ها استقبال چندانی به عمل نیامده است. تاکنون ۴۰ فرقه از جمله نقشبندیه، احمدیه، تسلیم و … شناسایی شده اند. همچنین بنا به اطلاعات موجود، نزدیک به ۷۰ طریقت در مالزی شناسایی شده اند که معروف ترین آن ها به نام «الارقم» بوده است. تشکیلات الارقم یکی از سازمان های صوفی گیری در مالزی است. این سازمان که در سال ۱۹۶۸ توسط محمد اشعری تأسیس شد گرایش سیاسی ندارد. پیروان الارقم برای خود شهرکی به نام «شهرک اسلامی الارقم» دارند که در آن مدرسه و مسجد و بازار مخصوص بنا شده است. دولت مالزی به شد با فعالیت های آنان مبارزه کرده است (همان منبع:۵۲).
دولت و احزاب و گروه های اسلامی این کشور در تلاش برای برقراری ارتباط فرهنگی با جوامع اسلامی و تأسیس نمایندگی فرهنگی در کشور های عربستان، مصر و لیبی و کشور های عربی خلیج فارس هستند( همان منبع: ۴۰ و ۴۱ ).
پ) سیاست ها و عملکردهای جریان اسلام گرای مالزی
۱- سیاست ها و عملکردهای جریان اسلام گرا در بعد داخلی
۱- ۱- عرصه ی سیاسی
۱-۱-۱- مشارکت سیاسی
سا بقه ی مشارکت سیاسی در مالزی به صورت حزبی به سال های پیش از استقلال و بعد از جنگ جهانی دوم بر می گردد. با قول انگلیس، مبنی بر دادن استقلال به فدراسیون مالایا در سال ۱۹۴۸، فعالیت های سیاسی در مالایا افزایش یافت. از آن جا که مالزی کشوری است که از نظر برابری مزایای اجتماعی، چند نژادی است و این خصوصیت تأثیر بسزایی بر خط مشی های سیاسی و نیز احزاب این کشور دارد. و تعداد احزاب سیاسی و تشکیلات آن ها تأثیر فوق العاده ای در انتخابات هیئت حاکمه ی مالزی دارد. از این روست که احزاب سیاسی فقط به تقسیم بندی رأی دهندگان و انتخاب شوندگان اکتفاء نمی نمایند بلکه در انتخاب وزراء و معاونین آنان و نمایندگان پارلمان نیز، تأثیر فوق العاده ای دارند (یوسفیه،۱۰۳:۱۳۵۲).

قسم دیگر علومی است که گرچه بالاصاله از آنِ خداوند است، لیکن از اسرار ویژه‏ی الهی نیست، بلکه خداوند آن را برای آموختن نازل کرده است، لیکن آموختن آن، راه ویژه‏ای دارد که برای پیدا کردن راه آموزش آن باید به خدا مراجعه کرد و مراجعه به خدا همان مراجعه به کتاب اوست؛ چنان‏که مراجعه به رسول اکرم ۲ و اهل‏بیت%، مراجعه به سنّت آنان است، و این دو رجوع ملازم هم است؛ چنان‏که آن دو مرجعْ متلازم یک‏دیگر است. البته مرجع بالذات یکی است. آن‏چه علمش از اسرار الهی است و اصلاً به غیر خدا نمی‏رسد، متشابه هم نیست؛ زیرا متشابه نیز تفسیرش میسور غیر خداست. حاصل این‏که، تشابه از اوصاف دلالت است در آیاتی که ظهور در معنایی دارد، گرچه آن معنا شبهه‏ناک است، در حالی‏که حروف مقطعه اصلاً ظهور در معنایی خاص ندارد تا شبهه‏ناک باشد.»^[۳۴۷]

آیت‌الله معرفت بحثی مستقل در این باره ندارد و تنها در بیان اقوال در معنای متشابه، به قول برخی که حروف مقطعه را جزء متشابهات می‌دانند، اشاره کرده و دیدگاه خود را در پذیرش و رد آن، اظهار نمی‌کند. طبق دلایل مطرح شده از سوی آیت‌الله جوادی آملی، اتقان رأی ایشان روشن می‌شود.
۳-۱۰-محکم و متشابه در روایات
۳-۱۰-۱-محکم و متشابه در روایات از دیدگاه آیت‌الله جوادی آملی
با توجه به این‌که آیت‌الله جوادی آملی بحث مستقلی در این باره دارد، لذا این مطلب را به نقل از ایشان می‌آوریم: «ائمّه% فرموده‏اند: همان گونه که آیات قرآن، محکم و متشابه دارند، سخنان ما نیز مشتمل بر محکم و متشابه است. سرّ مطلب آن است که روایات نیز مانند قرآن کریم درباره‏ی معارف بلند توحید و قیامت و برزخ و نظیر آن سخن گفته‏اند و چون مردم با معانی محسوس و متخیّل یا حداکثر معانی معقول در ارتباطند و معارف الهی نه تنها برتر از حسّ و خیال که بعضی از آن‏ها برتر از عقل متعارف نیز هست، قهراً الفاظ مشتمل بر معانی متشابه در احادیث هم هست؛ مانند حدیثی که مرحوم «ابن بابویه» نقل می‏کند که ابوبصیر نابینا به امام صادق۸ عرض کرد. آیا مؤمنین در قیامت ذات اقدس اله را می‏بینند؟ حضرت فرمود: آری قبل از دنیا هم او را دیدند، آن‏گاه با درنگ فرمود: مگر تو خدا را نمی‏بینی؟ سپس ابوبصیر پرسید آیا این حدیث را از قول شما نقل کنم؟ حضرت صادق ۸ فرمود: نقل نکن چون وقتی برای توده مردم بگویی که خدا قابل دیدن است یا همین ظاهر رؤیت را می‏گیرند که البته درست نیست و یا سخن مرا ردّ می‏کنند که این هم اشکال دیگری دارد. این حدیث را تنها به تو گفتم.^[۳۴۸]
مرحوم ابن‏بابویه این‏گونه احادیث را در کتاب خود برای خواص نقل می‏کند و می‏گوید احادیثی که درباره‏ی رؤیت خدا رسیده نزد من صحیح است لیکن من عمداً آن‏ها را نقل نکردم مبادا حسّ‏گرایان برداشت باطل داشته باشند. اگر محکمات روایات نباشد بازده برخی از روایات همان تجسمی است که اشاعره به دام آن افتادند امّا با بودن آن‏ها، خواصّ از متفکران، معنای درست روایات متشابه را خوب‏ می‏فهمند و توده‏ی مردم نیز به‏طور اجمال می‏فهمند که خدا را می‏بینند امّا نه با چشم سر، ولی این‏که چه‏طور می‏بینند، این را نمی‏فهمند و تنها می‏گویند (آمنّا به).
بخش‏هایی از معارف دین در حدّی است که حتّی با تفکّر عقلی نیز نمی‏توان به آن دست یافت؛ چنان‏که حضرت امام رضا۸ ذیل آیه‌ی کریمه‌ی (لاَّ تُدْرِکُهُ الأَبْصَارُ وَهُوَ یُدْرِکُ الأَبْصَارَ… )(انعام/۱۰۳)، می‏فرمایند: نه تنها خدا را با چشم نمی‏توان دید، بلکه با عقل نیز نمی‏توان به کنه وجود او پی برد و او را فرا گرفت.^[۳۴۹] تنها راه رسیدن به این‏گونه از معارف، تقوای روح و تهذیب دل برای شهود است و قرآن کریم این راه را با صراحت تأیید و تأکید می‏فرماید: (وَاعْبُدْ رَبَّکَ حَتَّى یَأْتِیَکَ الْیَقِینُ )(حجر/۹۹)، اگر یقین برای انسان حاصل شد، از شهود بهره‏مند می‏شود: (کَلَّا لَوْ تَعْلَمُونَ عِلْمَ الْیَقِینِلَتَرَوُنَّ الْجَحِیمَ )(تکاثر/۵-۶)، انسان می‏تواند با استدلال قطعی وجود بهشت و جهنّم و کیفر و پاداش را ثابت کند ولی با تفکّر و درس مدرسه نمی‏تواند بهشت و جهنّم را ببیند و مانند «حارثه‏بن‏مالک» باشد که به رسول خدا۲ می‏گوید: «حتی کأنی أنظر إلی عرش ربی و قد وَضَعَ للحساب و حشر الخلائق لذلک و أنافیهم و کانّی انظر إلی أهل الجنّه و یتعارفون و علی الأرائک متّکئون و کانّی انظر إلی أهل النار و هم فیها معذّبون مصطرفون و کانّی الآن المع زفیر النار یدور فی مسامعی»؛^[۳۵۰] یقین آن‏چنان در من اثر کرده که گویا عرش پروردگارم را نظاره می‏کنم که برای حساب بر پا شده است و خلایق برای حساب محشور شده‏اند و من نیز در میان آنانم و گویا به اهل بهشت می‏نگرم که در بهشت از نعمت‏ها بهره‏مندند و یک‏دیگر را می‏شناسند و بر تخت‏ها تکیه کرده‏اند و گویا می‏بینم اهل آتش را در حالی‏که عذاب می‏شوند و فریاد برمی‏آورند و گویا هم اکنون زوزه‏ی آتش، در گوش‏هایم دور می‏زند. سپس رسول‏خدا۲ به اصحاب فرمود: «هذا عبدٌ نَوَّرَ اللهُ قَلبَهُ بِالإیمانِ»؛ این جوان، بنده‏ای است که خدا دلش را به نور ایمان روشن ساخته. و خطاب به آن جوان فرمود: این حالت را در خود حفظ کن! حارثه از آن حضرت درخواست دعا برای نیل به شهادت کرد و حضرت دعا فرمود و چیزی نگذشت که جنگی پیش آمد و در آن جنگ به شهادت رسید.»^[۳۵۱]
تطبیق دیدگاه‌های آیت‌الله معرفت و آیت‌الله جوادی آملی در بحث