شاید نظر فقهاء از آوردن حق فسخ بابت شرکت حاصله در مبیع ، خیار عیب باشد چون خود فقهاء در جایی که به حق فسخ به علت شرکت اشاره نموده اند، بیان داشته‌اند که بابت شرکت حاصله عیب ایجاد شده است. البته قانونگذار نظر مزبور را نیز قبول نکرده است به این علت که در مواردی که حق فسخ به علت عیب باشد باید ارشی برای آن متصور شد و در خصوص تخلف از شرط مقدار قایل به هیچ گونه ارشی نشده است .

بعضی از فقها در صورت زیاد درآ‌مدن مبیع به بایع حق فسخ داده‌اند و بیان داشته‌اند که زیادی متعلق به بایع است و اگر مبیع مختلف الاجزا باشد بایع می‌تواند عقد را فسخ نماید.
باید گفت که قانونگذار در ماده ۳۵۵ و ۳۸۵ ق.م. نظریه فوق را پذیرفته است .
بعضی از فقهاء آورده اند؛ اگر بایع زیادی مبیع را به مشتری ببخشد در این صورت حق فسخ مشتری منتفی می شود به علت این‌که در این صورت زیاده برای مشتری منفعت اضافی می باشد.^[۱۵۷]
طرفداران نظریه دوم اعتقاد دارند که زیاده از مقدار مشروط متعلق به بایع می‌باشد و بایع اختیار دارد که فقط آن مقدار مشروط را تسلیم کند و زیادت را تسلیم ننماید.
البته در نظریه فوق بعضی از فقهاء به این اعتقاد دارند که اگر بایع مقدار اضافی را تسلیم نکند و فقط مقدار مشروط را تسلیم کند در این صورت برای مشتری خیار از بابت عیب در شرکت ایجاد می گردد.^[۱۵۸] به این معنی که مشتری از بابت مقدار اضافی با بایع شریک می‌شود و با تسلیم نکردن مقدار اضافی از طرف بایع، مشتری ضرر می‌بیند و این به خاطر نقص در شراکت است .
در خصوص نظریه فوق آنچه به نظر می رسد این است که معمولاً در کالاهای مختلف الاجزا ، مقدار ، نقش وصف مبیع را ایفاء می نماید که در این صورت زیاد در آمدن مقدار ، به علت ضرری که به بایع وارد می شود باید به بایع حق فسخ عقد را داد کما این که قانونگذار در ماده ۳۵۵ ق . م . همین رویه را پذیرفته است .
اما می توان گفت که مقدار در کالای مختلف الاجزا فقط نقش وصف را ایفاء نمی کند، چه بسا طرفین مقدار مبیع را به عنوان خود مبیع بدانند یا این مطلب از قراین و امارات موجود برآید. در چنین حالتی می توان با تسامح عرفی قایل به تقسیط مبیع شده و مقدار زیاده را مالِ بایع دانست و می شود گفت که قانونگذار در ماده ۳۸۴ قانون مدنی این را پذیرفته است. و نیز رویه قضایی این امر را در رای شماره ۱۶۰۶ ـ ۱۹/۵/۲۴ شعبه ۶ دیوان عالی کشور تایید می نماید.^[۱۵۹] مطالب مطرح شده فقط در خصوص کالای غیر قابل تجزیه به کار برده نمی شود. لازم به ذکر است کالای مختلف الاجزا ممکن است قابل تجزیه ( مثل زمین ) یا غیر قابل تجزیه باشد ( مثل فرش )^[۱۶۰].
نظریه سوم که طرفداران زیادی هم ندارد به این اعتقاد دارند که در صورت زیاد درآمدن مقدار مشروط، عقد باطل می‌شود.^[۱۶۱] که در این صورت زیادت مقدار، معین نیست که در کدام قسمت مبیع ایجاد شده است و وجه بطلان را جهالت در مبیع می دانند حتی یکی از فقهاء بطلان را احتمال داده است^[۱۶۲] .
نظریه فوق را قانونگذار تایید ننموده است بلکه خلاف آن را در ماده ۲۳۵ ق . م. پذیرفته است .
گفتار دوم : متساوی الاجزا
در این حالت ، مالی که دارای اجرای مساوی است فروخته می شود به شرط آنکه دارای مقدار معینی باشد ، اما سپس معلوم می گردد که مقدار آ ن بیشتر از مقدار شرط شده است که در ذیل به شرح نظرات فقها می پردازیم .
در خصوص کالای متساوی الاجزا مطالب قسمت مختلف الاجزا که زیادتی در آن ایجاد شده، جاری می باشد فقط در موارد ذیل با کالای مختلف الاجزا فرق دارد :
در خصوص عیبی که فقهاء از بابت شرکت قایل شده اند مبنای حق فسخ، خیار شرکت نمی باشد چون در خصوص متساوی الاجزا معمولاً مقدار، نقش خود مبیع را دارد و هر واحد از مبیع در مقابل هر واحد از ثمن وجود دارد. در این صورت برای بایع حق فسخ متصور نمی باشد چون نسبت به زیادی توافقی ایجاد نگردیده است . در تایید مطلب فوق قانونگذار در ماده ۳۸۵ ق . م . آورده است اگر مقدار مشروط نقش وصف مبیع داشته باشد در این صورت بایع فقط حق فسخ دارد کما این‌که در ماده ۳۵۵ ق . م آمده است.
شرع بین آن چه که قابل تجزیه یا غیرقابل تجزیه باشد تمیز قایل نشده است . به نظر می رسد که در موقعی که مبیع قابل تجزیه باشد باید مطالبی را که شرح آنها گذشت صادق دانست .
اگر مبیع قابل تجزیه نباشد برای مشتری کسری ثمن یا مبیع به نسبت کسری مبیع یا ثمن وجود ندارد و فقط می توان قایل به حق فسخ شد. زیرا که در اشیاء تجزیه‌ناپذیر که تجزیه و تقسیم از ارزش آن می کاهد و موجب ضرر مالک میشود. مقدار نمی تواند نقش خود مبیع را داشته باشد.
در چنین موردی ، چون موضوع معامله را به آسانی نمی توان زیاد و کم کرد تا با اغراض ویژه دو طرف متناسب شود ، ظاهر این است که آنان مقدار را به منزله وصفی از مبیع تلقی کرده اند و آن را به عنوان یک واحد تجزیه ناپذیر و همچنان که است مورد معامله قرارداده اند به طوری که قانونگذاردر ماده ۳۸۵ قانون مدنی مطلب مذکور را تایید نموده است .
بخش چهارم: نقش مقدار دربیع
با وجود اینکه مواد مختلفی از قانون مدنی ( مواد ۳۴۱،۳۵۱ )درستی عقد بیع را منوط به معلوم بودن مقدارو جنس و وصف مبیع نموده ، لیکن در مواردی که طرفین یا یکی از آنها نسبت به وجود وصف مبیع یا مقدار آن تردید کردند ، می توانند بیع را به شرط داشتن وصف یا مقدار معین برای مبیع واقع سازند ذکر مقدار در بیع معمولا یکی از دو نقش ذیل را دارد .
مبحث اول: نقش مقدار به عنوان خود مبیع یا ثمن :
ذکر مقدار ، در معامله برای تعیین مقدار مورد معامله است که متعاملین به نسبت آن عوض در نظر گرفته اند . مقدار مبیع بطور معمول معین‌کننده میزان تعهد فروشنده است و قیمت نیز متناسب با شماره واحدهایی که مقدار را با آن می سنجند تعیین می شود.^[۱۶۳] یعنی در ازای هر جزء ثمن، جزئی از مبیع قرار دارد و مقدار مشخص کننده میزان تعهد بایع و میزان ثمن پرداختی است. به عنوان مثال : شما برای خریدن یکصد کیلو کاغذ به قیمت هر کیلو ده هزار تومان با فروشنده توافق می کنید فروشنده خود یکصد کیلو کاغذ خریده و چون به فروشنده اعتماد دارید از وزن کردن دوباره خود را بی نیاز می بینید و مبیع را به عنوان یکصد کیلو می خرید . اگر هنگام تحویل بجای یکصد کیلو نود کیلو درآید شما حق دارید یکصد هزار تومان از ثمن بکاهید اینجا مقداری که در عقد آمده وصف مبیع نیست و نماینده میزان تعهد دو طرف و موضوع مبادله است در این مثال مقدار نقش خود مبیع را دارد و هر جزئی از ثمن در مقابل هر جزء مبیع قرار دارد . در نتیجه ، در این گونه موارد ، خریدار می تواند یا به نسبتی که مبیع کمتر است از ثمن کسر بگذارد یا بیع را فسخ کند . ولی اگر مبیع زیاد باشد زیاده مال بایع است و او حق فسخ قرارداد را ندارد . ^[۱۶۴] چنانکه ماده ۳۸۴ قانون مدنی مقرر می دارد : « هر گاه در حال معامله مبیع از حیث مقدار معین بوده و در وقت تسلیم کمتر از آن مقدار در آید مشتری حق دارد که بیع را فسخ کند یا قیمت موجود را با تادیه حصه ای از ثمن به نسبت موجود قبول نماید و اگر مبیع زیاده از مقدار معین باشد زیاده مال بایع است .»
در فقه امامیه گاه برخورداری بیع از جزء حقیقی، شرط می گردد به این صورت که یک کالای مرکب خریداری شده و شرط می شود که دارای این مقدار اجزاء باشد که در این صورت مرکب بودن مبیع از اجزایی معین، شرط گردیده است.^[۱۶۵] نظریه فوق به عنوان استثناء در فقه ما وارد شده است بدین معنی که هر جزئی از مبیع در مقابل هر جزئی از ثمن قرار دارد و این‌که مشتری در مقابل هر جزء مبیع ، جزئی از ثمن را به بایع می دهد .
البته از بیانات یکی از فقهاء چنین برمی آید که جایی که مقدار نقش خود مبیع را دارد باید هر جزء مبیع قابل تقسیط به ثمن دانسته شود.^[۱۶۶]به این معنی، در جایی که مبیع قابل تقسیط به ثمن نباشد هر جزء مبیع نمی‌تواند در مقابل هر جزء ثمن قرار گیرد.
البته به نظر می رسد هنگامی که مقدار به عنوان خود مبیع در بیع ذکر شود معمولاً در خصوص کالاهای متساوی الاجزا مانند گندم و حبوبات صدق می‌کند. زیرا در کالای متساوی الاجزا هر جزء آن با هم مساوی می باشد و می توان هر جزء از آن را بر ثمن تقسیم کرد و به راحتی قیمت گذاری کرد.باید گفت که در کالای مختلف الاجزا نیز می توان مقدار را به عنوان خود مبیع شرط کرد.به عنوان مثال اگر کسی زمینی را به شرط اینکه ۳۰۰ متر باشدهر متری یکصد هزار تومان خریداری کند دراین صورت مقدار خود مبیع است. زیرا که عرف کالای مختلف الاجزا را با کمی مسامحه قابل تقسیم بر ثمن می داند.
اگر مبیع بیشتر از مقدار مشروط در آید در این صورت علم و جهل بایع هیچ تاثیری ندارد . زیرا که نسبت به مقدار اضافی، عقد و توافقی صورت نگرفته است. و زیاده مال بایع و او حقی بر فسخ قرارداد ندارد چنانچه مبیع کمتر از مقدار مشروط در آید و مشتری با علم به این‌که مبیع کمتر از مقدار مشروط است آن را قبول نماید طبق قاعده اقدام مشتری نمی تواند از حق فسخ خود استفاده نماید. ولی در هر صورت مشتری می تواند ثمن را تقسیط کند. به این معنی که به نسبت مبیع کسر در آمده از ثمن کسر گذاشته می شود و اگر این کار را انجام ندهد و مشتری کل ثمن را بدهد این امر برای بایع عنوان اکل مال به باطل را خواهد داشت. مشتری فقط در موقعی می تواند از حق فسخ استفاده نماید که آگاه به کسری مبیع نباشد . در تایید مطالب فوق ماده ۴۴۳ ق . م . مقرر می دارد « تبعض صفقه وقتی موجب خیار است که مشتری در حین معامله عالم به آن نباشد ولی در هر حال ثمن تقسیط می شود».خیار تبعض صفقه در هر موردی که عقد نسبت به بعض منحل شود قابل اجرااست و ویژه بطلان عقد نسبت به بعض مبیع نیست ^[۱۶۷] لذا خیار مشتری درمورد کم درآمدن مبیع از باب تبعض صفقه است مشروط بر اینکه عالم بر کسری مقدار مبیع نباشد .
تمام مواردی که گفته شد در مورد ثمن که مقدار آن در عقد شرط شود نیز صادق است .
مبحث دوم : نقش مقدار بعنوان وصف مبیع یا ثمن
ذکر مقدار در معامله گاه ، صرفا به عنوان وصف مورد معامله در معامله ذکر می شود . ^[۱۶۸]هر چند که مقدار مبیع به طور معمول نماینده میزان تعهد فروشنده است و به تناسب آن ثمن کم و زیاد می شود، ولی گاه هست که طرفین چندان به اوصاف دیگر نظر دارند که از دید آنان موضوع اصلی مبادله به مقدار مبیع بستگی ندارد . آنان به تناسب هر واحد از مقیاس اندازه گیری مبیع ثمن را تعیین نکرده اند و به مقدار ، به عنوان یکی از اوصاف ،توجه دارند.^[۱۶۹] به عنوان مثال : قریه ای از حیث آب و هوا و میزان محصول توجه خریداری را جلب کرده است او بی آنکه به مساحت این قریه به دیده مقیاس تعیین کننده ثمن بنگرد ، قیمت قریه را مناسب می بیند و آن را به عنوان یک کل می خرد و اوصاف این کل مانند شمار درختان و غیره در بر انگیختن اشتیاق او به انجام معامله اثر دارد . پس ، اگر دو طرف به مساحت زمین ، به عنوان وصفی از موضوع معامله ، اهمیت بیشتری دهند و معامله را به شرط داشتن مساحت معین واقع سازند ، شرط مورد توافق با اینکه ناظر به مساحت است و باید نمایانگر مقدار مبیع باشد اثر شرط صفت را دارد . یعنی اگر مبیع آن صفت را دارا نباشد ، مشروط له حق دارد معامله را بر هم زند در واقع بیان مقدار از باب اوصاف مبیع است .
هم چنین در کالاهایی که عرف آنها را قابل تقسیم نمی‌داند باید نقش مقدار را به عنوان وصف قبول نمود.مثلا در خرید و فروش قالیچه ، ثمن برای کل مبیع معین می شود نه به تناسب مقدار متر مربع آن . این مقدار ، اگر در معامله شرط شود ، تنها جنبه وصفی دارد و نماینده خود موضوع معامله نیست . ^[۱۷۰]
در فقه امامیه اصل این است که در عقد عوض فقط با معوض برابر شده و با چیز دیگری مقابل نمی شود . که شرع نیز فرمان به وفای آن داده است و بسیاری از فقهاء مقدار شرط شده در بیع را نقش وصفی می دانند که تخلف از آن ، موجب تقسیم ثمن بر آن نمی شود.^[۱۷۱] بدین معنی که جزئی از مبیع در مقابل جزئی از ثمن قرار نمی گیرد بلکه مبیع عین شخصی است که تمام آن در مقابل ثمن مورد نظر می باشد. اما به نظر می‌رسد که نظریه فوق در مواردی مطرح می شود که مبیع مختلف الاجزا باشد . بدین صورت که در کالای مختلف الاجزا ، هر جزء آن با هم مساوی نبوده و نمی توان هر جزئی از آن را قیمت گذاری کرد مگر با مسامحه .پس در جایی که کالا مختلف الاجزا می باشد، بیشتر این نظریه مطرح شده که مقدار شرط شده به عنوان وصف مبیع می باشد و وصف، صفت کمال است و اگر از وصف کمال تخلف شود موجب تقسیط ثمن نمی شود .
ماده ۳۵۵ قانون مدنی مقرر می دارد : اگر ملکی به شرط داشتن مساحت معین فروخته شده باشد و بعد معلوم شود که کمتر از آن مقدار است ، مشتری حق فسخ معامله را خواهد داشت و اگر معلوم شود که بیشتر است ، بایع می تواند آن را فسخ کند ، مگر اینکه در هر دو صورت طرفین به محاسبه زیاده یا نقیصه تراضی نمایند . در ماده ۳۵۵قانون مدنی مفروض این است که شرط مقدار به عنوان وصف ملک مورد تراضی قرار گرفته و ثمن برای کل مبیع ، بدون توجه به بهای هر جزء از مساحت ، معین شده است . خیار فسخ دو طرف نیز خیار تخلف از وصف ( شرط صفت ) است . ^[۱۷۲] بنابراین در صورتی که مقدار شرط شده جنبه وصفی داشته باشد می توان برای خریدار قایل به حق فسخ گردید .
اصولا دو طرفی که می خواهند عقد بیع منعقد سازند باید به هنگام بیع از مقدار و اهمیت چیزی که مورد معامله قرار می دهند علم کافی داشته باشد به نحوی که عرف بگوید از آنان رفع جهالت و غرر شده است . چه در غیر اینصورت به دلیل عدم تحقق یکی از شرایط اساسی صحت معاملات بیع باطل می گردد.
لذا اگر بایع یا مشتری عالم به زیادی یا کسری مبیع باشد طبق قاعده اقدام، بایع یا مشتری نمی توانند از حق فسخ موجود در مواد ۳۵۵ و ۳۸۵ ق. م . استفاده نمایند. زیرا بر ضرر خود اقدام نموده‌اند و هر کسی که بر ضرر خود اقدام نماید باید ضرر وارد ه را متحمل گردد. بایع یا مشتری فقط در موقعی می تواند از حق فسخ خود استفاده نماید که علم به زیادی یا کسری مبیع نداشته باشد.
تعیین نقش مقدار در بیع مربوط به اراده مشترک طرفین عقد است . نتیجه مهم در این زمینه ( شرط مقدار موضوع قرارداد) توجه به منظور طرفین قرارداد است .گاهی طرفین ،مقدار را تعیین می کنند و وصف مقدار برای ایشان اهمیت دارد . مانند شخصی که فرشی رابرای اتاق دوازده متری خود می خرد و اضافه مساحت ، نفعی برای او ندارد ، گاهی فردی آپارتمانی را خریداری کرده و بعدا معلوم می شود که مقداری کمبود مساحت دارد ، اما این تفاوت مقدار ، اهمیتی برای فروشنده یا خریدار ندارد . در چنین مواردی ، نمی توان فقط به ظاهر قانون و این نکته اکتفا کرد که مورد معامله ، مثلی یا قیمی است و متساوی الاجزا است یا خیر ، بلکه باید با توجه به نقش مقدار و تاثیر آن در اراده طرفین تصمیم گرفت . لذا طرفین هستند که توافق می نمایند که به مقدار نقش وصف ویا نقش خود مبیع را بدهند . ^[۱۷۳]
بنابراین اگر اراده مشترک طرفین بر این قرار گرفته که هر جزئی از مبیع در مقابل هر جزئی از ثمن قرار گیرد در واقع طرفین نقش خود مبیع را برای مقدار تعیین نموده‌اند و اگر اراده مشترک بر این قرار گرفته که کل مبیع در مقابل کل ثمن قرار گیرد در این صورت طرفین نقش وصف مبیع را برای مقدار قایل شده‌اند.
فقط در خصوص کالاهای تجزیه ناپذیر است که اراده مشترک نمی تواند در مورد آنها موثر باشد. زیرا که در کالای تجزیه ناپذیر نمی توان هر جزئی از مبیع را در مقابل هر جزء ثمن قرار داد، حتی با مسامحه . اگر در کالای تجزیه ناپذیر اراده مشترک بر این قرار گرفته باشد که مقدار نقش مبیع را داشته باشد نمی توان نقش خود مبیع را برای مقدار قبول نمود و به اجبار نقش وصف بر آن بار می شود.
به همین دلیل قانون مدنی تنها حق خیار فسخ را در این مورد وفق ماده ۳۸۵ ق . م قرار داده است . حکم ماده مزبور از نظر آن است که تجزیه مورد معامله موجب ضرر مشتری و بایع خواهد گردید و بقاء بر شرکت نیز بر ضرر آنها می باشد و تنها وسیله جلوگیری از ضرر فسخ معامله از طرف متضرر است . ^[۱۷۴]
بخش پنجم : بررسی و مقایسه مواد ۳۵۵،۳۸۴،۳۸۵ قانون مدنی و ماده ۱۴۹ قانون ثبت در رابطه با شرط مقدار
در این قسمت ابتدا به تفسیر مواد ۳۵۵ ، ۳۸۴ و ۳۸۵ قانون مدنی و سپس تفسیر ماده ۱۴۹ قانون ثبت و سپس به چگونگی ارتباط آنها با یکدیگر درارتباط با شرط مقدار می پردازیم .
مبحث اول : بررسی ماده ۳۵۵ قانون مدنی در رابطه با شرط مقدار :
در ماده ۳۵۵ قانون مدنی آمده است « اگر ملکی به شرط داشتن مساحت معین فروخته شده باشد و بعد معلوم شود که کمتر از آن مقدار است ، مشتری حق فسخ معامله را خواهد داشت؛ و اگر معلوم شود که بیشتر است ، بایع می تواند آن را فسخ کند ،مگر این‌که در هر دو صورت طرفین به محاسبه زیاده یا نقیصه تراضی نمایند . » در ماده بالا ملک از نظر موقعیت و وضعیت ساختمانی معامله شده است و ذکر مساحت فقط جنبه وصفی و فرعی دارد مثلا هر گاه قصر زیبایی در شمیران که دارای قنات و باغ مشجر و استخر باشد مورد علاقه کسی واقع می شود و آن را به مبلغ دو میلیون ریال معامله نماید و در معامله شرط شود که مساحت آن یکصد هزار متر مربع است و پس از معامله معلوم شود که نود و پنج هزار متر و یا یکصد و سه هزار متر است قیمت معینه در معامله در مقابل قصر با توجه به وضعیت ساختمانی و باغ و قنات و استخر و موقعیت آن به طور مجموع در نظر گرفته شده است نه در مقابل یکصد هزار ریال متر زمین ، لذا مشروط له ، خواه مشتری باشد و خواه بایع که از تخلف شرط متضرر میگردد می تواند معامله را فسخ یا به همان نحو قبول نماید . ^[۱۷۵] در ماده مزبور کلمه مساحت نمایانگر مقدار مشروط می باشد و در این جامقدار موثر در تعیین ثمن نیست به این معنی که مقدار رکن اساسی را ندارد و نقش وصف مبیع را ایفاء می کند و کل مبیع در مقابل کل ثمن قرار می گیرد و بر این مبنا مبادله انجام می‌گیرد نه این‌که هر جزئی از مبیع در مقابل هر جزء ثمن قرار گیرد. این مطلب از آنجا به ذهن خطور می کند که از مفهوم مخالف ماده مزبور بر می آید که اگر مبیع کمتر یا بیشتر از مقدار مشروط در آید مشتری یا بایع حق امضای عقد را دارد که در این صورت مبیع اضافی یا ثمن اضافی به بایع یا مشتری تعلق نمی گیرد چون مقدار به عنوان وصف آورده شده است . در ماده مذکور شرط مقدار به عنوان وصف ملک مورد تراضی متعاملین قرار گرفته وثمن برای کل مبیع ، بدون توجه به بهای هر جزء از مساحت معین شده است . ^[۱۷۶]
حکم شماره ۶۹/۲۲۵/۱۸-۲۱/۳/۱۳۶۹ دیوان عالی کشور مقرر می دارد: « در مورد مطالبه اضافه پرداختی با توجه به اینکه حسب ماده ۳۵۵ از قانون مدنی در صورتیکه معامله به شرط داشتن مساحت معین بوده و کمتر از مساحت تعیین شده باشد مشتری فقط حق فسخ معامله را دارد و چون مندرجات پرونده حکایت از توافق خواندگان به تراضی در نقیصه ، نمی باشد دعوی خواهان به دریافت وجه اضافی پرداختی وارد نبوده و نظر به رد دعوی اعلام می گردد .»^[۱۷۷]
بنابراین با عنایت به مطالب فوق الزام بایع به تسلیم مقدار کسری زمین در موقعی می باشد که مقدار نقش مبیع را ایفاء می‌کند یعنی هر واحدی از مبیع در مقابل هر واحدی از ثمن باشد که در حکم فوق بر عکس این مطلب آمده است . در واقع حکم فوق نشان از وصف بودن مقدار دارد . و چنانچه مقدار جنبه وصفی داشته باشد عدم تقسیط ثمن اعمال می شود .
این قسمت از ماده ۳۵۵ ق . م که مقرر میدارد : اگر ملکی به شرط داشتن مساحت معین فروخته شده و بعد معلوم شود که کمتر از مقدار است مشتری حق فسخ معامله را خواهد داشت …با توجه به واژه « ملک » که در ماده ۳۵۵ قانون مدنی به کار رفته است حکم ماده مزبور علاوه بر این‌که شامل زمین می گردد شامل سایر اموال غیر از زمین یعنی اموال منقول مانند فرش و غیره نیز می‌گردد و ویژه املاک نیست زیرا موضوع حق مالکیت را ملک گویند اعم از این‌که موضوع آن زمین یا غیر آن باشد . مضافا این‌که تمام اشیایی که به مساحت فروخته می شوند مختلف الاجزا نیستند چنان چه بعض انواع پارچه چنین است.^[۱۷۸] بدین معنی که حکم ماده مزبور هم کالای مختلف الاجزا و هم متساوی‌الاجزا را در بر می گیرد.
مطلب دیگری نیز که در این خصوص بیان شده که ماده مزبور در خصوص مختلف الاجزا است که با عنایت به سابقه تاریخی آن بعید به نظر نمی رسد زیرا سابقه فقهی آن در خصوص زمین است و زمین اصولامختلف الاجزا است به علاوه قید به شرط داشتن مساحت معینی نیز دلیل بر انصراف ماده مزبور به موردی است که مبیع به مساحت فروخته می شود که معمولاً مصداق آن زمین است.^[۱۷۹] درست است که سابقه فقهی روایت ابن حنظله در خصوص زمین است و زمین کالای مختلف الاجزا محسوب می‌شود. ولی می‌توان گفت که به طریق اولی و دلایلی که ارائه داده اند روایت ابن حنظله شامل کالای متساوی الاجزا هم می گردد . چنان چه شرح آن گذشت مساحت فقط در خصوص کالای مختلف الاجزا به خصوص زمین به کارنمی رود بلکه در بعضی از کالاهای مساوی الاجزا از جمله پارچه ، نیز کاربرد دارد .
ممکن است در اینجااین سوال مطرح شود چنانچه بایع بیع رابا وجودی که مبیع بیشتر از مقدار مشترط است دربرابر همان مقدار ثمن مذکور در عقد امضاکندایامشتری باوجوداین دارای خیار فسخ می باشد در پاسخ باید گفت هرچند که در اغلب مواردزیاددرامدن مبیع کشف میکندکه در واقع بایع مشروط علیه میباشد بنابراین صرف نظر کردن بایع از اعمال فسخ به نفع مشتری است وبه همین لحاظ دلیلی برای خیار فسخ مشتری باقی نمی ماند.همچنان که تمسک به اصل لزوم (ماده۲۱۹ق.م)نیز مانع از اعمال فسخ مشتری می گردد.ولی باید گفت که همیشه اینگونه نیست که در همه موارد زیاده در امدن مبیع به نفع مشتری باشد در پاره ای موارد زیاد درآمدن مبیع موجب میشودکه مبیع به لحاظ اینکه با اهداف مشتری سازگار نیست مطلوبیت خودرابرای مشتری از دست می دهد.مثلا مشتری یک منبع گازوئیلی رابه شرط داشتن ۶مترمکعب حجم به منظور جاسازی در زمین خود که فضای ان بیش از این نیست می خردسپس معلوم می گرددکه حجم ان بیش از مقدار مشروط است مثلا غرض ازشرط این بوده است که مبیع نه بیشتر از مقدار مشترط و نه کمتر از آن باشد و زیاده درآمدن مبیع کشف میکند که مشروط له که مشتری است به همین لحاظ باید گفت برای مشتری حق فسخ به وجود می آید . ^[۱۸۰]
بطور کلی باید گفت که سنجش زیادی مبیع در ارتباط با نفع و ضرر مشتری امری است نسبی حتی همینگونه است کاستی درارتباط با نفع و ضرر بایع .^[۱۸۱]
البته طبق قسمت اخیر ماده ۳۵۵ قانون مدنی بیان داشته است که طرفین می‌توانند نسبت به محاسبه زیاده یا نقیصه تراضی نمایند. آن چه به نظر می رسد این است که محاسبه معمولاً در کالای متساوی الاجزا راحت تر انجام می گیرد چون که تمام اجزای آن با هم مساوی و برابر هستند. البته در خصوص کالای مختلف الاجزا نیز می توان محاسبه را انجام داد به این صورت که با کمی مسامحه یا مصالحه آن را انجام داد. لذا اختیار فسخ معامله حقی است که به متضرر داده شده و او می تواند از این اختیار صرف نظر کند و به جای برهم زدن معامله ، زیاده یا نقیصه را با توافق طرف قرارداد را محاسبه کند به عبارت دیگر ، حکم ماده ۳۵۵ و ایجاد خیار فسخ مانع از این نیست که طرفین به ترتیب دیگری مصالحه نمایند . ^[۱۸۲]
ماده ۳۵۵ قانون مدنی یکی از مصادیق ماده ۲۳۵ قانون مدنی می باشد، زیرا در ماده ۲۳۵ قانون مدنی مقرر شده که اگر برخلاف شرط صفت تخلف شود حق فسخ ایجاد می شود و حق فسخ ماده ۳۵۵ قانون مدنی راجع به اشتباه در وصف کمی مورد معامله می باشد.^[۱۸۳] به این معنی که طرفین نسبت به مقدار مشروط دچار اشتباه شده اند مبیع بیشتر یا کمتر از مقدار مشروط در آمده است.
اگر در موقع تسلیم ، مبیع کمتر در آید و مشتری از حق فسخ خود استفاده ننماید دیگر نمی تواند بابت کسری مبیع چیزی طلب کند چون جهت جبران ضرر، قانونگذار در صورت کسری مبیع حق فسخ به مشتری داده است و اگر مبیع زیادی در آید قانونگذار جهت جبران ضرر حق فسخ را به بایع داده است و اگر بایع حق فسخ خود را اعمال نکند و بیع را قبول نماید از ظاهر ماده ۳۵۵ معلوم می شود که دیگر چیزی از بابت مبیع اضافی نمی توان از مشتری گرفت. گفته شده است که ماده ۳۵۵ ناظر به موردی است که مورد معامله کل تجزیه ناپذیر است .ثمن در برابر این کل قرار میگیرد و مقدار یکی از اوصاف آن کل است .^[۱۸۴]
با توجه به مطالب ذکر شده، در جایی که طرفین عقد بتوانند نسبت به نقیصه یا زیادی مبیع تراضی و محاسبه را انجام دهند باید گفت که ماده مزبور شامل کالای تجزیه‌پذیر می‌باشد. زیرا که در کالای تجزیه‌پذیر می‌توان نسبت به نقیصه یا زیادی تراضی یا محاسبه نمود.
مبحث دوم : بررسی ماده ۳۸۴ قانون مدنی در رابطه با شرط مقدار :
در ماده ۳۸۴ قانون مدنی چنین آمده است: « هرگاه در حال معامله مبیع از حیث مقدار معین بوده و در وقت تسلیم کمتر از آن مقدار درآید، مشتری حق دارد که بیع را فسخ کند یا قیمت موجود را به تادیه حصه ای از ثمن به نسبت موجود قبول نماید و اگر مبیع زیاده از مقدار معین باشد، زیاده مال بایع است » .
درماده ۳۸۴ قانون مدنی مقدار به عنوان مفاد عقد است نه به عنوان شرط ضمن عقد. ولی حکم مقرر در ماده یاد شده بر شرط مقدار هم انطباق دارد و بر آن حکومت می نماید، در این ماده مبیع مجموعه ای است قابل انحلال و مقدار نماینده میزان تعهد است و ثمن متناسب با شمار واحدی که مقدار را با آن می سنجند تعیین می شود. ^[۱۸۵]
در ماده مذکور مقدار نقش اساسی را دارد و نقش خود مبیع را ایفاء می کند. به این معنی که هر واحد از مبیع در مقابل هر واحد از ثمن قرار می گیرد. در واقع مقدار به عنوان معیار ارزش و تعیین کننده میزان تعهد مورد توجه قرار گرفته است. در ماده مزبور مبیع مجموعه ای است قابل انحلال که میزان ثمن در برابر هر جزء آن مجموعه معین شده است.^[۱۸۶]
البته آن چیزی که معلوم می کند، که شرط مقدار به عنوان وصف مبیع، یا خود مبیع است تراضی و اراده باطنی طرفین می باشد. اگر تراضی یا اراده طرفین به صراحت در عقد نیامده باشد با بهره گرفتن از قراین و نحوه شرط نمودن ( به عنوان مثال همین که هر واحد مبیع در مقابل هر واحد ثمن باشد مقدار خود مبیع است یا برعکس ) می توان به نقش مقدار در بیع پی برد .
گاه اتفاق می افتدکه شخصی عین خارجی را به عنوان مقدارمعین به دیگری می فروشدمشتری نیزبه قول بایع اعتمادمی کندوان رابدان صورت می خردبعدمعلوم می شودکه بایع به دلیلی ازدلایل درتعیین مقدار مبیع مرتکب اشتباه شده و مبیع کمتر از میزان مذکور در عقد می باشد در این صورت طبق ماده۳۸۴ قانون مدنی عمل می شودکه بر اساس ان اگر مبیع در زمان انعقاد عقد مشخص و معین باشد و در وقت تسلیم کمتر از مقدار مشروط درآید مشتری حق فسخ عقد را دارد، یا این حق را دارد که قیمت موجود را با تادیه قسمتی از ثمن به نسبت موجود قبول نماید. یعنی به نسبتی که مبیع تسلیم نشده است ثمن را نمی پردازد، و اگر مشتری ثمن را پرداخته، می تواند ثمن را پس بگیرد. اگر مشتری از حق فسخ استفاده ننماید فقط ثمن را به نسبت مبیع به بایع می پردازد و اگر مبیع زیادتر از مقدار معین باشد زیاده مال بایع است به خاطر این که مقدار خود مبیع است و هر واحد از مبیع در مقابل هر واحد ثمن قرار می گیرد پس نسبت به زیادی توافقی حاصل نشده است.^[۱۸۷]و اگر مقداراضافی نزد مشتری باشد باید بازپس دهد زیرا نسبت به اضافی عقدی واقع نشده است.

• درجه رقت ( نسبت H₂O /SiO₂ ) :

• خصلت قلیایی محیط (نسبتهای OH/SiO₂ / , TPA /SiO₂, Na/Si₂ )؛

• طبیعت منبع سیلیسی با درجه بسپارش آن .

حال باید دید که این عاملها چگونه در شرایطی که فاز خالص به دست می آید ، سرعت بلوری شدن را تحت تأثیر قرار می دهند.
(۱-۱۱)-مکانیسم هسته زایی ZSM-5 را به صورت شماتیک نشان می دهد [۱۸].
۱-۵-۱-۱- نسبت SiO₂/Al₂O₃ در ژل
می توان انتظار داشت که غلظت آلومینادر ژل ، سرعت تبلور ZSM-5 از ژل را تغییر دهد. از این رو، Al/(Al +Si) بهتر از نسبت مولی Si/Al₂ به عنوان عامل فیزیکی با مفهوم تری می تواند مورد استفاده قرار گیرد . برخی از پژوهشگران تأثیر مقدار آلومینیم در ژل را بر سرعت تبلور ZSM-5، با ثابت نگه داشتن سایر عاملها، بررسی کرده اند. نمودار زیر تاثیر Alموجود در ژل سنتزی برکریستال شدن ZSM-5 را نمایش میدهد. : a برای ژل سنتزی _۲O) _۱(Na₂O) _۱(SiO₂)₁₈(H₂O) _۲۷۰(TPA)), b: _۲O) _۱(Na₂O) _۳(SiO₂)₅(H₂O) _۲۰۰(TPA))

c: _۲O)₁(Na₂O)_0.2(SiO₂)₇(H₂O)₂₅₀(TPA)).
نمودار۱-۱ تاثیر Alموجود در ژل سنتزی بر کریستال شدن ZSM-5را نمایش می دهد.
کلیه داده ها نشان داد که سرعت تبلور ZSM-5 وقتی سریع تر می شود که با ثابت نگه داشتن تمام عاملهای دیگر مقدار آلومینیم ژل پایین تر باشد. وضیعت بر خلاف عملکرد هیدروترمال طبیعی یک چنین سیستمهایی است: نسبتهای si/Al بالاتر، سیستمی با گرانروی بالاتر و سرعت واکنش پایین تری می دهند. نمودار ۱-۱ نشان می دهد که شرکت آلومینیم در نوع ساختار MFI، ماهیتی از هم گسیخته است و هنگامی که سیستم آلومینیم بیشتری داشته باشد مشکل فزونی می گیرد [۱۹و۲۰] .
۱-۵-۱-۲-نسبت template/SiO₂ در ژل
معلوم شده است که کاتیونهای قادرند با سیلیکات یا گونه های آلومینیم سیلیکات تشکیل کمپلکس دهند و با یونهای Na⁺ برای جبران بار گونه های سیلیکات و آلومینوسیلیکات رقابت کنند. این کاتیونها می تواند تشکیل واحدهای فرعی معین را پایدار کنند و آنگاه همتاسازی این واحدهای ساختمانی اولیه را از طریق پیوند هیدروژنی فضا ویژه بین یون تمپلت و آنیونهای اکسیژن موجب شوند از این رو، حضور تمپلت می تواند برای تشکیل ساختاری خاص ضروری باشد یا ممکن است جهت دهنده ساختاری باشد. این اثر اینک به عنوان اثر طاق ساز در سنتز زئولیت شناخته شده است[۲۱]. واقعیتهای زیر مؤید چنین اثری در جریان سنتز زئولیت ZSM-5 هستند :

• سرعت تبلور با افزایش نسبت template /SiO₂، دست کم تا مقدارهای معینی افزایش می یابد .

• دیده شده است که افزایش سرعت وقتی مقدار template /SiO₂ به حد معینی برسد به حالت سیر شدگی می رسد[۲۲-۲۴].

(۱-۱۲)-طرز قرار گرفتن سورفاکتنت TPA و HDA در کانال های مستقیم و سینوسی در زئولیت ZSM_5 Si- 48 Si-ZSM_[18]
۱-۵-۱-۳- درجه رقت یا نسبت H₂O/SiO₂
نسبت H₂O /SiO₂ در مخلوط سنتزی ZSM-5‌ تأثیر ناچیزی بر سرعت تبلور دارد [۲۵].
۱-۵-۱-۴-نسبت M/SiO₂
طبق اظهارات رولمن و والیوسیک [۲۵] ، نسبت M/SiO₂ نیز هیچ عملکرد تعیین کننده سرعتی در سنتز ZSM-5 ندارد و ساختار نوع MFI‌ در گستره وسیعی از مقدارهای این نسبت (از ۰۷/۰ تا ۱۸/۱ ) به دست می آید . لکن شواهد نشان می دهد افزایش کاتیون فلز قلیایی دوم یا فلز قلیایی خاکی و به کارگیری منبع دیگرفلز قلیایی سرعتهای هسته زایی و تبلور را به طور قاطع تحت تأثیر قرار می دهد. در مقابل، نباید فراموش کرد که افزایش قلیا قدرت بازی سیستم را افزایش می دهد و در نتیجه اثرهای پارامترهای مختلف همیشه به آسانی قابل تفکیک نیست. نقشهای کاتیونهای فلز قلیایی در ژل شامل ‌آلومینوسیلیکات چنین پیشنهاد شده است :

• در مقدارهای کم، کاتیونهای فلز قلیایی ممکن است تبلور ZSM-5 را کاتالیز کنند ( با روشی که بیش از این آشکار نشد ) .

• در غلظت ثابت OH^-، اولین نتیجه افزایش کاتیونهای عریان فلز قلیایی، که در کره ای ثابت آبپوش می شوند، آن است که درجه اَبَر سیر شدگی افزایش می یابد و هسته زایی سریع تر می شود.

• کاتیونهای فلز قلیایی آبپوش شده با ذرات سُل آلومینو سیلیکات آبگریز بر هم کنش می کنند، در نتیجه، پایداری آنها کاهش می یابد و آنها انباشته می شوند و به صورت ژل رسوب می کنند. که اثر نمک زدایی نامیده می شود. بازده آن به چگالی بار و در نتیجه به ماهیت فلز قلیایی وابسته است.

• کاتیونهای فلز قلیایی بسته به اندازه شان قابلیت طاق سازی یا شکل دهی ساختاری (Na, Li) یا اثر شکست ساختاری (Cs , Rb , K و همچنین NH₄ ) را دارند. در واقع، کاتیونهای بزرگ با قدرت کمتری آبپوش می شوند و احتمالاً ساختار آب را با شکستن پیوندهای هیدروژنی از هم می گسلند .

• کاتیونهای فلز قلیایی بسته به پتانسیل الکتروستاتیکی شان (متناسب با ۱/r )) قادر خواهند بود با کارایی کمتر یا بیشتری با بارهای نقطه ای بر هم کنش کنند و با یکدیگر و با TPA‌ برای جبران بار آنیونهای آلومینوسیلیکات رقابت کنند [۲۷-۲۸].

۱-۵-۱-۵-نسبت OH/Sio₂
تأثیر خصلت قلیایی بر سرعت هسته زایی ZSM-5 به دفعات مطالعه شده است. بارر [۳۲] در حالت کلی تأکید می کند که یک افزایش غلظت OH^-، درجه ابر سیرشدگی را افزایش می دهد و رشد بلور را تسریع می کند. افزایش غلظت OH^- همچنین حلالیت زئولیتها را در مادر آب آنها افزایش می دهد. از این تحلیل ها کلی چنین نتیجه می شود که برای اینکه زئولیتی معین، در دوره زمانی کوتاهی به صورت فاز واحد هسته زایی شود ، غلظت بهینه OH^- یا نسبت بهینه OH/SiO₂ باید وجود داشته باشد. این نسبت بهینه OH/SiO₂ برای سنتز ZSM-5 , برای یک نسبت SiO₂/Al₂O₃ برابر ۹۰، یک نسبت H₂O/SiO₂ برابر ۴۰، نسبت Na/SiO₂ برابر ۵۹/۰ و یک نسبت Template/SiO₂ برابر ۱/۰، نسبت بهینه OH/SiO₂ برابر ۰۵/۰ است . خصلت قلیایی برای نگهداری کانی گونه های هیدروکسی سیلیکات و آلومینات حل شده باید بالا باشد ولی نه آن قدر بالا که از هسته زایی و رشد این گونه ها جلوگیری کند .
۱-۵-۱-۶- ماهیت منبع سیلیسی
هم اکنون مستندات پژوهشی وجود دارد که به روشنی نشان می دهد که ماهیت منبع سیلیسی نیز در بین عوامل دیگر بلوری شدن ZSM-5 از ژل متداول وجود دارد. منابع سیلیسی که ذاتاً محتوی مقدارهای بالایی از تکپار سیلیکات، سریع تر از ژلهایی که در آنها سیلیکات در حالت بسپاری بالاتری وجود دارد متبلور می شوند . بنابراین می توان نتیجه گرفت که سرعت انحلال یا وابسپارش سیلیسی که معلوم شده آهسته است در مرحله تعیین کننده سرعت در هسته زایی ZSM-5 دخالت دارد. چون رشد بلور نیز به همین روش تحت تاثیر قرار دارد ، این امر نشان می دهد که سرعت آن نیز با غلظت سیلیکات تکپاری تعیین می شود. بنابراین، لازم به یادآوری است که تغییر منبع سیلسی ( به عنوان مثال ، به کارگیری سُل سیلیسی به جای سدیم سیلیکات ممکن است گرانروی ژل را تغییر دهد. با سدیم سیلیکات، معمولاً ژلهای بسیار سفت به دست می آیند که به منظور رسیدن به تبلور نسبتاً سریع لازم است خیلی رقیق شوند. بنابراین در گرانرویهای یکسان، ژل حاصل از سُل سیلیسی شامل جامدهای بیشتری است و در همان مدت زمان تبلور، بهره بیشتری به دست می آید . در
نسبتهای H₂O/SiO₂ یکسان، سرعت تبلور ژل با بهره گرفتن از سُل به عنوان منبع سیلیسی دو مرتبه سریع تر از هنگامی است که ژل با سدیم سیلیکات ساخته می شود .
۱-۵-۲-تأثیر پارامترهای مختلف بر مورفولوژی زئولیتی

• هنگامی که یونهای با خاصیت شکست ساختاری به ژل افزوده می شود، اندازه های بلوری درشت تر به دست می آیند، که ریخت آنها از توده های کروی تا بلورهای منشوری تک یا دو قلو تغییر می یابد . این اثر با ماهیت کاتیون به ترتیب زیر افزایش می یابد : Li<Na<K<Rb<Cs<Ba<Sr .

• غلظتهای بالای تمپلت به طور طبیعی بلورهای ریز می دهد. در حالی که در حضور مقدارهای پایین تمپلت تک بلورهای تمپلت‌ به طور طبیعی بلورهای ریز می دهد. در حالی که در حضور مقدارهای پایین تمپلت تک بلورهای درشت به آسانی به دست می آیند.

• از بیشتر ژلهای پرسیلیس، بلورهای درشت تر به دست می آیند هنگامی که در یک مخلوط معین، آلومینیم کمپلکس شده باشد باز هم افزایش در اندازه بلور مشاهده می شود.

• افزایش نمکها (آنیونها با کاتیونها )، مخلوط سنتز را به تشکیل بلورهای غالباً درشت تر هدایت می کند، که ریخت آن با ماهیت یون خارجی تغییر می کند. در حال حاضر، با داده های موجود مشکل می توان استدلال منطقی کرد و نسبت دادن ایجاد ریختی ویژه به خصلت خاص یون امکان پذیر نیست .

• ماهیت و درجه بسپارش منبع سیلیس، ریخت را تعیین می کند و همان طوری که انتظار می رود، منابع سیلیس تکپار بلورهای ریزتر یا توده های آنها را می دهد، در حالی که از منبع سیلیسی بسپاری بلورهای درشت به دست می آید .

• نسبت OH/SiO₂( یا خصلت قلیایی سیستم ) اندازه و درجه انباشتگی را تحت تأثیر قرار می دهد در قدرت بازی بالا، بلورهای ریز اما پخش شده به دست می آید، در حالی که در نسبتهای OH/SiO₂ پایین (۰۱/۰ ) بلورهای درشت کاملاً مشخص به دست می آیند .

۱-۵-۳- سنتز ZSM-5 در حضور آمینها
آمینهای افزوده شده به یک مخلوط سنتز قلیایی در اختلاف با یونهای آمونیوم نوع چهارم، می تواند اثرهای متعددی داشته باشند :

• مخلوط واکنش را بافر می کنند به طوری که افزایش pH طی سنتز کاهش می یابد [۲۹] .اگر مقدارکافی آمین در فاز بلوری زئولیت جذب شده باشد مواد آلی باقیمانده در ژل یا محلول، موجب افزایش ضعیف pH طی تبلور خواهد شد.

• موجب خالی شدن Na ، محصول نهایی می شوند.

در مخلوط آبی سنتزی، آمین به طور جزئی پروتون دار می شود :
(۱-۱)
(۲-۱)
غلظت نهایی آمین (A) در مخلوط واکنش به صورت زیر خواهد بود [۲۵]:

• از خارج متن

آیا راوی یک شخصیت دردرون داستان است؟

• راوی یک شخصیت در داستان نیست

• راوی یک شخصیت در داستان است

۳- ۱۹-زمان روایت:

روایت ممکن است، رخدادها را در زمانی که واقع شده ­اند، کانونی کند یا عقب تر از زمان وقوع آن­ها و یا جلوتر از آن؛ به بیان دیگر، توجه به زمان روایت رخدادها و زمان وقوع حوادث ترکیب­های زیر را امکان پذیر می­سازد:
-روایت رخدادها می ­تواند بعد از زمان وقوع آن­ها باشد که به «پسازمان رخدادی»^[۵۸] منجر می­ شود.
- روایت رخدادها می ­تواند در زمانی قبل از وقوع حوادث صورت گیرد که به «پیشازمان رخدادی»^[۵۹] منتهی می­ شود.
-روایت رخدادها می ­تواند هم زمان با وقوع حوادث بازگو شود که در این صورت «همزمانی» ^[۶۰]نام می­گیرد بخش­های نمایش که با گفتگو همراه است دارای این کانون روایت است.» ( ایگلتون ، ۱۳۸۸: ۱۴۶).

۳-۲۰- مکان راوی با توجه به شخص دستوری

از مباحثی که در مقوله لحن به آن توجه می­ شود، جایگاهی است که راوی برای روایت خود به مخاطب بر می­گزیند. با توجه به این­که موقعیت راوی نسبت به رخدادهای روایت شده چگونه باشد، روایت به دو نوع درونی و بیرونی تقسیم می­ شود.»(اسکولز، ۱۳۸۳: ۲۳۲).

۳-۲۱- کانون روایت درونی:

دیدگاه اوّل شخص^[۶۱] : در این دیدگاه، راوی یکی از شخصیّت‌های داستان است. این شخصیّت ممکن است در وقایع داستان دخیل باشد و ممکن است فقط شاهد آن­ها باشد.
تک‌گویی درونی^[۶۲] : راوی بدون این­که مخاطبی داشته باشد، روایت می‌کند و داستان را در ذهن خود می‌پردازد. در این نوع روایت، گاهی بی‌نظمی و پراکندگی دیده می‌شود که همین باعث شباهت آن به شیوه روایی جریان سیّال ذهن می‌شود.
تک‌گویی بیرونی^[۶۳] : در این نوع از روایت، راوی اوّل شخص ذهنیّات خود را برای مخاطب بازگو می‌کند. این مخاطب یا اصلاً وارد داستان نمی‌شود، یا اگر هم حضوری از او دیده شود، با روایت راوی است.
جریان سیّال ذهن^[۶۴] : در این دیدگاه، افکار شخصیّت به همان شکلی روایت می‌شود که در ذهن وجود دارد: «اگر انسان ذهنش به سیلان بیفتد، به طور طبیعی، نه بین اجزای فکر یا خاطره‌هایی که به آن می‌اندیشد و یا آنچه حس می‌کند، رابطه‌ای منطقی وجود دارد و نه جمله‌ها می‌توانند به لحاظ دستوری کامل باشند و نه لزوماً توالی زمانی در آن رعایت می‌شود» (فلکی، ۱۳۸۲: ۴۵).
دیدگاه دوم شخص^[۶۵] : در این دیدگاه، داستان خطاب به خواننده یا کسی دیگر روایت می‌شود.
روایت بیرونی:
دانای کُلّ نامحدود (سوم شخص)^[۶۶] : این راوی از همه رخدادها و دیالوگ‌ها و افکار و احساسات شخصیّت‌ها اطّلاع دارد.
دانای کُلّ نمایشی (عینی)^[۶۷] : این دیدگاه با افکار و احساسات درونی شخصیّت‌ها کاری ندارد وقضاوت نمی‌کند و فقط دیده‌هایش را روایت می‌کند.
دانای کُلّ محدود ^[۶۸]: این نوع دیدگاه، بر روی شخصیّت کانونی‌شده روایت متمرکز است و از پرداختن به درون دیگر شخصیّت‌ها خودداری می‌کند و یا در این راه از روش‌های غیر مستقیم استفاده می‌کند (دیالوگ، کنش و …).( فلکی ، ۱۳۸۲: ۴۵)
دیدگاه بدون راوی ^[۶۹]: در این دیدگاه، داستان تماماً به صورت نامه‌ها یا یادداشت‌ها یا گفت‌وگوهای جدا از هم روایت می‌شود، بدون هیچ تفسیر و توضیح و توصیفی در بین آن­ها.
گاهی نویسنده در داستان از چند راوی استفاده می‌کند. گاهی راوی داستان در ظاهر، دانای کُلّ است، امّا در واقع، داستان از طریق تک‌گویی یکی از شخصیّت‌ها پیش می‌رود که به این موضوع «چرخش راوی» می‌گویند. راوی‌ها از طریق خصوصیّات دیگری هم طبقه‌بندی می‌شوند؛ مثلاً راوی بی‌طرف، دخالت‌گر، غیر موثّق، قابل اعتماد، خودآگاه و… .

فصل چهارم

(بجث و بررسی)

۴-حکایات کوتاه منطق ­الطیر:

۴-۱حکایت(۱)

۴-۱-۱آمدن و لاف زنی باز در نزد مرغان

بـاز پـیـش جـمـع آمـد سـرفـراز کـرد از سـر مـعـالـی پـرده بـاز
سینه می کرد از سپه داری خویش لاف مـی­زد از کـُله داری خویش
گفـت مـن از شوق دست شهریار چـشم بر بـستم ز خـلق روزگـار
چـشم از آن بـگـرفتـه­ام زیر کلاه تـا رسـد پـایـم بـدسـت پادشاه
در ادب خـود را بـسی پـرورده­ام هـم چو مرتاضان ریاضت کرده­ام
تـا اگـر روزی بـر شـاهـم بـرند از رسـوم خـدمـت آگـاهـم برند
مـن کـجا سیمرغ را بینم بخواب چـون کـنم بیهوده روی او شتاب
زقّـه از دسـت شـاهم بـس بود در جـهان ایـن پـایگاهم بس بود
چـون نـدارم ره روی را پـایگاه سـر فـرازی می­کـنم بر دست شاه
مـن اگـر شـایـسته سلطان شوم بـه کـه در وادی بی­پـایـان شـوم
روی آن دارم که من بر روی شاه عـمر بگذارم خـوشی این جایگاه
گـاه شـه را انـتـظـاری مـی­کنم گـاه در شـوقـش شـکاری می­کنم
(منطق الطیر، ۱۳۷۷: ۵۳- ۵۴)

۴-۱-۲راوی و عمل روایت:

توضیح لایه­ های ساختاری حکایت:
۱-نویسنده ملموس: فریدالدین عطار نیشابوری خواننده ملموس : من خواننده و تمام کسانی که توانایی خواندن و درک این حکایت دارند.
۲-نویسنده انتزاعی : من مجرد فریدالدین عطار نیشابوری خواننده انتزاعی: من انتزاعی و تمام کسانی که این روایت را می­خوانند.
۳-راوی تخیلی: باز مخاطب تخیلی : هدهد است که سایر پرندگان را به دیدار سیمرغ دعوت کرده است.
۴-کنش­گر : باز

۴-۳ زمان روایی در حکایت

۴-۳-۱نظم

در این حکایت باز به جمع مرغان می ­آید و زبان به بحث آغاز می­ کند. در ضمن بیان باز این رویدادها به روایت وی (باز) رخ می­دهد. که با ترتیب در حکایت ذکر می­شوند. ترتیب وقوع رخدادها در حکایت:
۱-آمدن باز و به بیان پرداختن ۲- لاف زنی باز ۳- چشم بربستن باز از خلق روزگار برای نشستن بر روی دست شاه ۴- رسیدن خدمت شاه ۵- سرفرازی کردن بر دست شاه ۶- انتظار مجاورت با شاه و شوق شکار.

۳۴

۲

Min 5 / ˚۷۲

-

-

۱

۳

۳-۳-۵- الکتروفورز محصولات PCR
یکی از ساده ترین روش های تأیید محصولات PCR، الکتروفورز می باشد. “الکتروفورز” (Electrophoresis) به حرکات ذرات، در یک محیط مایع یا نیمه جامد، تحت میدان الکتریکی گویند. به سبب این که ماکرو مولکول های زیستی مانند DNA و پروتئین ها، باردار هستند می‌توان با قرار دادن آن ها در یک میدان الکتریکی، آن ها را بر اساس خواص فیزیکی مانند شکل فضایی، وزن مولکولی و بار الکتریکی، تفکیک کرد. برای این منظور از روشی به نام الکتروفورز استفاده می‌شود ]۲۱[.

مطالعه الکتروفورز DNA در سال ۱۹۶۴، زمانی که ۳ گروه از محققان حرکت در محلول آزاد را با بهره گرفتن از روش های محدود و مرزی اندازه گیری کردند، آغاز شد. آن ها دریافتند که حرکت برای مولکول های DNA بزرگتر از ۴۰۰ جفت باز، مستقل از اندازه بود. در حدود همان زمان، با الهام گرفتن از روش جدایی پروتئین ها در ماتریکس ژل مصنوعی، محققان دیگر، شروع به استفاده از ماتریکس های مشابه برای جداسازی مولکول هایDNA و RNA براساس جرم مولکولی نمودند. ماتریکس جدایی شامل: پلی آکریل آمید، آگاروز، آگار و ترکیب ژل های آگاروز- آکریل آمید می باشد ]۴۵[.
در الکتروفورز ژل، از یک محیط نیمه جامد به عنوان فاز ثابت استفاده می‌شود. این نوع الکتروفورز برحسب نوع ژل به کار گرفته شده به دو نوع الکتروفورز ژل پلی ‌آکریل آمید (PAGE) و الکتروفورز ژل آگاروز تقسیم می‌شود. مولکول هایDNA در یک میدان الکتریکی از سمت کاتد (منفی) به سمت آند (مثبت) حرکت می نمایند. قطعات بزرگتر، کندتر و قطعات کوچکتر، به سرعت حرکت می کنند. بنابراین در این ژل‌ها، مولکول‌های کوچک‌تر در مقایسه با مولکول‌های بزرگ‌تر سریعتر حرکت کرده و مسافت بیشتری را طی می‌کنند ]۳ و ۲۱[.
۳-۳-۵-۱- ژل آگاروز
ژل آگاروز، یک پلیمر متناوبی از ترکیبات “β-D گالاکتوز” و “انیدرو α- L گالاکتوز” می باشد. مولکول های آگاروز در حالت محلول، یک ساختار سیم پیچ تصادفی را در دماهای بالا ایجاد می کنند. پس از سرد شدن محلول، زنجیره های آگاروز دسته های فیبری مارپیچی را تشکیل می دهند که توسط پیوند های هیدروژنی به یکدیگر متصل شده اند ]۴۵[.
برای تفکیک اسیدهای نوکلئیک در صورت امکان از ژل آگاروز استفاده می‌شود. زیرا علاوه بر این که غیر سمی می باشد، تهیه ژل مزبور به مراتب سریع تر و آسان تر از ژل پلی آکریل آمید بوده و هزینه کمتری را در بر می‌گیرد و همچنین برای جداسازی قطعات بزرگDNA مناسب می باشد.
درصد آگاروزی که استفاده می شود، وابسته به سایز قطعهDNA می باشد. غلظت آگاروز، به عنوان درصد آگاروز به حجم بافر (w/v)در نظر گرفته می شود و به طور معمول از ۲/۰% تا ۳% مورد استفاده قرار می گیرد. در جدول ۳-۵ غلظت ژل آگاروز با توجه به اندازه قطعاتDNA مورد استفاده نشان داده شده است ]۳۷[.
جدول ۳-۴- نسبت غلظت آگاروز به سایز قطعاتDNA
۳-۳-۵-۲- بافر الکتروفورز
بافرهای مختلفی برای الکتروفورز آگاروز استفاده می شود. دو نوع از متداول ترین بافرهایی که برای اسیدهای نوکلئیک به کار برده می شوند، TAE (Tris Acetate EDTA) و TBE (Tris Borate EDTA) می باشند. قطعات مختلفDNA ، با سرعت های متفاوتی در این دو نوع بافر، به علت تفاوت در قدرت یونی شان حرکت می کنند. بافرها نه تنها ایجادکننده ی pH ایده آل هستند، بلکه یون های لازم برای رسانایی و هدایت را فراهم می نمایند ]۲۰ و ۳۷[.
به طور کلی، بافرها برای برقراری جریان الکتریکی کاربرد دارند. بنابراین بافر ایده آل باید رسانایی خوبی داشته باشد، حرارت کمتری تولید کند و همچنین دارای نیمه عمر بالایی باشد. بافر TAE ، شفافیت و وضوح خوبی برای DNAهای بزرگی که نیازمند زمان بیشتر و ولتاژ پایین تر هستند را فراهم می نماید ]۳۷[. در این طرح، از بافر TAE برای مخلوط کردن و به غلظت رساندن پودر آگاروز و نیز در تانک الکتروفورز استفاده گردید.
۳-۳-۵-۳- شناسگر وزن مولکولی DNA
برای ارزیابی سریع و درستی از حرکت DNA در میان ژل از شناسگرهای سایز DNA استفاده می شود. یک روش سریع و مناسب برای ارزیابی اندازه DNA، مقایسه موقعیت باندها با رشته های DNA است، که مخلوطی از قطعات DNA با سایزهای مختلف و تعریف شده می باشند، این رشته ها را نردبان یا Ladder می نامند، که همزمان با محصولات DNA در چاهک اول بارگذاری می شود. اندازه ی باندهای این نوع شناسگرها قبلا مشخص شده است. اگرچه، تخمین سایز DNAبه وسیله مقایسه با این Ladderها می تواند با حداقل خطای ۵% صورت بگیرد، اما برای بسیاری از اهداف رضایت بخش بوده است ]۲۱[. در این مطالعه، یک نوع شناسگر، به نام Gen Ruler TM DNA Ladder,100 bp or 1kbp شرکت “بیوتک پیشگام مورد استفاده قرار گرفته است (شکل ۳-۴).
شکل۳-۴- شناسگر وزن مولکولی DNA
۳-۳-۵-۴- طرز ساخت ژل آگاروز و بافر TAE
در این پژوهش، ابتدا بافر۱X TAE آماده می گردد. برای این کار از ۵۰X TAE استفاده نموده، و ml1 از آن با ml49 آب دوبار تقطیر، مخلوط می گردد تا محلول یکنواختی ایجاد شود. با افزایش رقت بافر ۵۰X TAE، بافر۱X TAE می توان تهیه نمود.
سپس ژل آگاروز را تهیه نموده، به طوری که پودر آگاروز را با ترازو اندازه گیری کرده و مقدار مناسبی از آن را با توجه به تعداد نمونه ای که قصد بارگذاری داریم با بافر TAE مخلوط نموده و مخلوط را در ۳ دور متوالی با زمان ۳۰ ثانیه داخل مایکروویو گرم کرده به طوری که بین هر ۳۰ ثانیه ارلن حاوی مخلوط خارج و تکان داده می شود تا مخلوط یکنواخت شود. پس از گرم کردن، محلول را روی شیکر قرارداده تا همزمان با حل شدن کامل و یکنواخت، محلول تا حدودی سرد شود.
اندکی پس از خنک شدن، محلول را داخل تانک یا سینی الکتروفورز ریخته و شانه (Comb) مخصوص تانک را داخل آن قرار و مدت ۳۰ دقیقه زمان داده تا ژل به صورت نیمه جامد درآید. پس از سفت شدن ژل ، Comb به آرامی برداشته و چاهک های ایجاد شده در ژل مشاهده می شود. سپس بافر TAE را روی ژل و داخل تانک ریخته تا سطح ژل را کاملا بپوشاند، با این کار از ته نشین شدن و فرو رفتن نمونه ها در چاهک ها جلوگیری می گردد. در این مرحله تانک الکتروفورز آگاروز آماده بارگذاری محصولات DNA می باشد. در این تحقیق از ژل آگاروز ۵/۱ % استفاده شده است.
۳-۳-۵-۵- بارگذاری محصولات PCR
پس از آماده سازی کامل تانک و ژل ، در خانه اول از سمت چپ، µl 5 از سایز مارکرDNA یا نردبان را ریخته و در خانه دوم نیز µl 5 نمونه کنترل منفی که حاوی پرایمرهای REVERSE ،FORWARD ، آب ۲ بار تقطیر و Master Mix، می باشد قرار داده می شود.
سپس µl5 از محصولات PCR به آرامی با سمپلر داخل چاهک ها قرار داده و درپوش تانک گذاشته و به منبع تغذیه متصل می شود. ولتاژ لازم برای تانک ۱۲۳ ولت می باشد. در این حالت بهترین جریان ایجاد شده حدود ۵۵ میلی آمپر است.
برای ایجاد باندهای DNA و حرکت آن ها به سمت آند ۳۰ دقیقه زمان نیاز است. پس از سپری شدن زمان مورد نظر، باندها به رنگ قرمز مشاهده می شوند. این رنگ به دلیل رنگی است که در مستر میکس موجود می باشد. DNA Ladderها ، نیز به رنگ آبی طراحی و مشاهده می گردد.
۳-۳-۶- رنگ آمیزی و مشاهده باندهای DNA
مکان DNA، درون ژل آگاروز را به طور مستقیم می توان از طریق رنگ آمیزی با Gel red و مشاهده آن زیر نور فرا بنفش (UV)، تعیین نمود. ژل بلافاصله پس از رنگ آمیزی با یک لامپ ماوراء بنفش، معمولا با قرار دادن آن در دستگاه UV Trans luminator، مشاهده می گردد و برای ثبت تصاویر آن، می توان از ژل عکس تهیه نمود. تصاویر معمولا به صورت سیاه و سفید می باشند ]۳۷[.
قراردادن اسیدهای نوکلئیک در معرض نور UV باید به سرعت انجام گیرد و اطلاعات مربوطه ثبت شود، زیرا اسیدهای نوکلیئک با قرار گرفتن طولانی مدت در نور تخریب شده و وضوح باندها ازبین خواهد رفت ]۳۷[.
در این طرح، پس از حرکت و ایجاد باند DNA ، ژل را از تانک الکتروفورز خارج کرده و به اتاق Gel Doc منتقل می گردد و درون ظرف رنگ آمیزی DNA STAIN قرار و مدت زمان ۳۰ دقیقه زمان داده می شود. رنگ مذکور و مورد استفاده در این طرح ، سمی نبوده و پس از رنگ آمیزی نیاز به شستشوی ژل نمی باشد. پس از ۳۰ دقیقه ژل داخل دستگاه UV Trans luminator قرار داده و تصاویر باندها مشاهده می شود و برای ثبت آن، تصاویر سیاه و سفید گرفته و چاپ می گردد.
۳-۳-۷- تعیین توالی محصولات PCR (Sequencing )
روش تعیین توالی اولیه ای که برای ژنوم انسان و بسیاری از ژنوم های دیگر به کار برده شد، روش Sanger یا خاتمه زنجیره است که برای اولین بار در اواسط دهه ۱۹۷۰ توسط Fred Sanger ارائه گردید. این شیوه براساس مهار تصادفی طویل شدن زنجیره استوار است که بدین طریق رشته های DNA جدید سنتز شده با طول های گوناگون ایجاد می شوند که بر حسب اندازه قابل تفکیک است.
در روش پیشرفته ی امروزی، تعیین توالی به صورت خودکار توسط دستگاه انجام می گیرد. دستگاه های تعیین توالی خودکار DNA که در آن، DNA با بهره گرفتن از فلوئورسانس، نشان دار می شود، در اوائل دهه ۱۹۹۰ ارائه گردیدند. در این روش، از ۴ رنگ فلوئورسان متفاوت در چهار نوع واکنش مختص به باز، استفاده می شود. با انتخاب رنگ فلوئورسنت دارای طول موج نشری متفاوت، می توان هر چهار واکنش را داخل یک چاهک واحد بر روی ژل بارگذاری نمود. در طی پروسه الکتروفورز، قطعات DNA از کنار یک منبع تحریک، نظیر لیزر عبور نموده و همزمان با عبور DNA از یک نقطه ثابت در ژل، یک مانیتور سیگنال فلوئورسانس را آشکارسازی و ثبت می کند. بدین طریق یک خروجی به فرم پروفایل شدت برای هریک از فلوئوروفورهای دارای رنگ متفاوت به دست آمده و به طور همزمان اطلاعات نیز به صورت الکترونیکی ذخیره می شود ]۱[. واکنش تعیین توالی نتایج PCR این پژوهش از طریق شرکت “دانا ژن پژوه” به کشور کانادا ارسال و تعیین توالی گردید.
فصل چهارم:
نتایج
۴-۱- بررسی نمونه ها

از آنچه در جدول ۹ آمده است می توان نتیجه گرفت که میزان پرداختن به مقوله «حفظ کیان خانواده» تابع نگرش سیاسی روزنامه ها نیست. به عبارتی دیگر از آنجا که این مقوله، مقوله اجتماعی و نه سیاسی است؛ تفاوت چندانی بین دو جریان اصول گرایی و اصلاح طلبی مشاهده نمی شود. البته به هر حال می بینیم که روزنامه ایران، روزنامه­ای اجتماعی­تر است و توجه بیشتری هم به مقوله خانواده داشته است. پس از آن روزنامه اصلاح طلب آفتاب یزد قرار دارد و کیهان که روزنامه­ای غالبا سیاسی است، توجه کمتری به این مقوله داشته است.
نمودار ۹- درصد فراوانی مطالب مرتبط با ارزش «حفظ کیان خانواده»
در مورد چگونگی بازنمایی ارزش «حفظ کیان خانواده » در این سه روزنامه، می­توان گفت که بیشترین توجه به این ارزش از طریق پرداختن به «نکات سازنده در زندگی خانوادگی» بوده است که شامل ۵۹٫۴ درصد کل مطالب مربوط به این ارزش بوده است و پس از آن مقوله های «ازدواج و طلاق» و «سایر» به ترتیب، ۳۴٫۴ و ۶٫۲ درصد از مطالب مربوط به این ارزش را به خود اختصاص داده اند. نمودار ۱۰ جزئیات بیشتری را در این باره نشان می­ دهند.
نمودار ۱۰- توزیع درصد فراوانی زیرمقوله های ارزش «حفظ کیان خانواده»
نکته ای که از نمودار ۱۰ قابل استنتاج است اینست که مشاهده می­ شود در زمینه ارزش «حفظ کیان خانواده» روزنامه ها بیشتر سعی کرده اند مطالبی تحلیلی و آموزشی را ارائه دهند و به ارائه اخبار بسنده نکرده اند. در واقع در زمینه این ارزش، شاهد آن هستیم که مطبوعات بیشتر به کارکرد آموزشی رسانه توجه داشته اند و نه صرفا به کارکرد خبری آن.

ارزش «خودکفایی علمی و توجه به علم»
همانگونه که در جدول ۱۰ آمده است؛ در سال ۱۳۸۷، به ترتیب، ۰٫۶، ۱٫۰۱ و ۰٫۳۹ درصد از مطالب روزنامه های کیهان، ایران و آفتاب یزد، مروج ارزش «خودکفایی علمی و توجه به علم» بوده اند. این عدد برای این روزنامه ها در سال ۱۳۸۹ به ترتیب برابر ۱٫۳۸، ۲٫۱۶ . ۰٫۷۳ درصد بوده است.

جدول ۱۰- توزیع فراوانی مطالب دارای موضع مثبت نسبت به « خودکفایی علمی و توجه به علم»