در این فصل در بخش مبانی نظری ابتدا مفهوم استعداد و استعداد یابی، قدرت و روش های اندازه‌گیری مورد بررسی قرار گرفته و در مورد خصوصیات رشته‌های هندبال و والیبال توضیحاتی بیان شده است و در ادامه مطالب فصل در بخش پیشینه تحقیق به مطالعاتی که در داخل و خارج از کشور مرتبط با موضوع تحقیق انجام شده است اشاره می‌شود.

۲-۲ مبانی نظری

۲-۲-۱ قدرت عضلانی

آمادگی عضلانی برای وارد کردن حداکثر فشار به یک مانع ثابت و یا متحرک فقط برای یک مرتبه را قدرت عضلانی[۲۱] گویند. قدرت عضلانی در حفظ تعادل و توازن قامت و اندامها و سلامتی عمومی و مهارتهای ورزشی نقش دارد. آن را با واحد کیلوگرم به صورت نسبی یا مطلق اندازه‌گیری می‌کنند. کاربرد عمده آن در مهارت‌های ورزشی و ورزش‌های اصلاحی است. معادل لاتین آن Strength می‌باشد.
انواع قدرت عضلانی:
الف – قدرت عضلانی سرعتی
ب – قدرت عضلانی حرکتی
ج- قدرت عضلانی نیمه حرکتی
د – قدرت عضلانی ساکن
اهمیت قدرت عضلانی:
قدرت عضلانی، توانایی یا ظرفیت یک عضله یا گروه عضلانی، برای اعمال حد اکثر نیرو علیه یک مقاومت است، بنابراین افزایش قدرت عضلانی، یکی از عوامل ضروری آمادگی برای کسانی است که در یک برنامه فعالیت جسمانی شرکت می‌کنند. حفظ حداقل سطح قدرت در عضله یا گروه عضلانی، برای زندگی طبیعی و سالم، حائز اهمیت است.
ضعف عضلانی یا عدم توازن گروه های عضلانی، می‌تواند باعث حرکت یا جا به جایی غیر طبیعی در بخشهای مختلف بدن شود و عملکرد طبیعی آن را معیوب کند؛ همچنین می‌تواند سبب ناهنجاری اندام‌ها شود. تمرین قدرتی، علاوه بر نقشی که در برنامه‌های تمرینی دارد، در پیشگیری از آسیب دیدگی و در توان بخشی اندامهای آسیب دیده نیز موثر است. بیشتر حرکات ورزشی انفجاری هستند و نقش قدرت و سرعت در آنها بارز است. اگر مقدار زیادی نیرو، در حداقل زمان ایجاد شود، یک حرکت توانی به وجود می‌آید. باید توجه کرد که بدون توانایی عضلات، ظرفیت‌های عملکردی ورزشکار برای افزایش قدرت عضلانی محدود خواهد شد. (آقاعلی‌نژاد، رجبی، ۱۳۹۱).
قدرت به دو شکل می‌باشد:
۱- قدرت ایستا
۲- قدرت پویا
۱- قدرت ایستا
به نیروی موثر بیشینه‌ای اطلاق می‌شودکه فردی بتواند برای یک بار به یک شی ثابت در یک وضع بی حرکت استاندارد وارد کند. شیء مورد نظر نباید در طول دامنه حرکتی، حرکت کند. نیروی اعمال شده به یک نیرو سنج (دینامومتر) با دست‌ها آزمونی برای اندازه‌گیری قدرت ایستا است. در این دستگاه حرکتی در اهرم‌های نیرو سنج دیده نمی‌شود ولی عقربه‌های حساس آن نشان می‌دهد که نیروی وارد شده است. (کاشف، ۱۳۹۱).
۲- قدرت پویا
حداکثر وزنه‌ای را که بتوان در دامنه حرکتی خاصی در یک وضعیت ویژه برای یک بار جابجا کرد. قدرت پویا نامیده می‌شود. پرس حداکثر وزنه در وزنه برداری یا پرس وزنه در حرکت دو ضرب که وزنه به بالای سر می‌رود مثال خوبی برای قدرت پویا است. یک بار بودن این حرکت بدین معنی است که اگر وزنه بردار بعد از بالا بردن وزنه آن را بر روی سینه برگرداند، دیگر به بالا بردن دوباره وزنه نخواهد بود. قدرت پویا با عبارت انقباض پویا و قدرت ایستا با عبارت انقباض ایستا نیز بیان می‌شود. قدرت ایزوکنتیکی (قدرت هم جنبش): این نوع اندازه‌گیری با ماشینهای گران قیمت چند میلیون تومانی امکان پذیراست. در این نوع قدرت، اندام‌ها حول محور حرکتی خاص، با سرعت ثابت نیرو را اعمال می‌کنند و شدت مقاومت وزنه در زوایای مختلف دامنه حرکتی مفصل تغییر می‌کند. بدین صورت که در مفصل آرنج در زاویه ۱۸۰ درجه مقاومت کم است و هر چقدر به زاویه ۱۳۰ درجه نزدیک شویم، مقاومت افزایش یافته و بعد به تدریج کاهش می‌یابد. این دستگاه به طور خودکار میزان مقاومت را در زوایای حرکتی تنظیم می‌کند.
قدرت نسبی پویا: قدرت یکی از اجزای بنیادی آمادگی جسمانی است. رکوردهای آزمون قدرت هر فردی باید به نسبت وزن بدن او ارزیابی شود. (کاشف، ۱۳۹۱)
عوامل موثر در قدرت و استقامت عضلانی:
نیروی تولید شده در هنگام انقباض عضلانی، به عوامل متعددی بستگی دارد که عبارتند از:

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت 40y.ir مراجعه نمایید.

اندازه عضلانی

طول اولیه عضله در لحظه فعال شدن

تعداد واحد‌های حرکتی فعال

نوع واحد‌های حرکتی فعال

کارآیی عصبی ـ عضلانی

عوامل بیومکانیکی

هر چه اندازه عضلات بزرگتر و تعداد واحدهای حرکتی فعال بیشتر و همچنین واحدهای حرکتی فعال از نوع تند انقباض باشد، کارآیی عصبی ـ عضلانی بالاتر باشد و عوامل بیومکانیکی (زاویه مفصل ـ راستای تولید نیرو و …) در وضعیت مطلوب‌تری باشند، نیروی تولید شده در عضله بیشتر است. (همان).

۲-۲-۲ اندازه‌گیری

۱ـ تاریخچه اندازه‌گیری شکل ظاهری اجزای بدن:
اندازه‌گیری اجزای بدن بین سالهای ۱۸۸۵ و ۱۹۰۰ در تربیت بدنی شکوفا گردید. هیچکاک[۲۲]، سارجنت[۲۳] و هاروارد[۲۴] حدود ۴۰ نوع اندازه‌گیری از قبیل سن، وزن، قد، دور سین، گنجایش ششها، همچنین قطر و طول اعضای مختلف بدن انجام دادند. استفاده از دینامومتر (برای اندازه‌گیری قدرت عضلانی دست، پا، شانه‌ها، سینه و پشت)
استفاده از کابل تنسیومتر[۲۵] (برای اندازه‌گیری قدرت عضلات قسمتهای مختلف بدن)
قدرت عضلانی را می‌توان به صورت نسبی و مطلق اندازه‌گیری کرد:
اگر در اندازه‌گیری قدرت عضلانی هیچ گونه متغیری در نظر گرفته نشود، در حقیقت قدرت مطلق را اندازه‌گیری کرده‌ایم. اگر در اندازه‌گیری قدرت عضلانی حتی یک متغیر (مانند وزن، سن، جنس، و…) را لحاظ کنیم، اندازه‌گیری قدرت عضلانی به صورت نسبی خواهد بود. (کاشف، ۱۳۹۱).
۲ـ تاریخچه آزمونهای قدرت عضلانی:
– در سال ۱۶۹۹ دولاهایر[۲۶] قدرت مردان و اسبها را در بلند کردن و حمل وزنه‌های سنگین مورد مقایسه قرار داد.
– در سال ۱۹۱۵ مارتین[۲۷] ضرورت یافتن ابزاری که بتواند تفاوت قدرت عضلات معمولی و کارکرده را نشان دهد را مطرح کرد و بر مبنای آن «اصل مقاومت در برابر کشش» به جای بکار بردن قدرت عضلانی را معرفی نمود.
– راجرز[۲۸] در سال ۱۹۲۵ مساله قدرت عضلانی و آزمونهای آن را مجددا احیا کرد.
– نتیجه کارهای ساجنت و راجرز شکل گیری شاخص آمادگی عمومی بدن[۲۹] (PFI) و شاخص قدرت بدن (SI) بود.
– بعد از آن کلارک[۳۰] آزمونهایی را برای اندازه‌گیری قدرت عضلات مختلف طراحی کرد.
– در سال ۱۹۴۵ کراس[۳۱] آزمونهایی برای تعیین حداقل آمادگی‌های عضلانی ارائه داد.
آمادگی یک عضله یا گروهی از عضلات برای اعمال حداکثر فشار به یک مانع ثابت یا متحرک برای یک مرتبه را قدرت عضلانی می‌نامند. قدرت یکی از عوامل مهم موفقیت در بسیاری از رشته‌های ورزشی است.
۱٫ قدرت ایستا یا ایزومتریک:
قدرت ایستا انقباض‌های عضلانی در برابر مقاومت ثابت و غیر قابل حرکت است که در آن ضمن اینکه تنش عضله افزایش می‌یابد، تغییری در طول عضله یا وضعیت مفصل ایجاد نمی‌شود.
۲٫ قدرت عضلانی پویا یا ایزوتونیک:
قدرت عضلانی پویا یا ایزوتونیک شامل انقباض‌هایی است که طول عضله و وضعیت مفصل مربوطه هنگام بلند کردن جسم تغییر می‌کند.
قدرت پویا به دو بخش زیر تقسیم می‌شود:
۱٫ درون گرا (کانسنتریک)[۳۲]: که در آن هنگام انقباض طول عضله کوتاه می‌شود.
۲٫ برون گرا (اکسنتریک)[۳۳]: که در آن هنگام انقباض به طول عضله افزوده می‌شود.
آزمون یک تکرار بیشینه (برای اندازه‌گیری قدرت عضلات هر ناحیه از بدن)
آزمون کشش بارفیکس با حمل حداکثر وزنه برای یک مرتبه (برای اندازه‌گیری قدرت عضلات کمربند شانه‌ای)
آزمون کشش دراز و نشست با حمل حداکثر وزنه برای یک مرتبه (برای اندازه‌گیری قدرت عضلات شکم)
۳٫ قدرت ایزوکنتیک
قدرت ایزوکنتیک[۳۴] ترکیبی از انقباض‌های ایزومتریک و ایزوتونیک است. زیرا نه فقط شامل بیشترین تلاش (مانند ایزومتریک) در تمام زوایای مفصلی است، بلکه در سرتاسر دامنه حرکت مفصل صورت می‌گیرد(مانند ایزوتونیک)[۳۵]. (کاشف، ۱۳۹۱).
اندازه‌گیری قدرت عضلانی به صورت ایزوکنتیک به دستگاه‌ها و وسایل پیشرفته و گران قیمت نیاز دارد.
به طور کلی از نظر اصول فیزیولوژی و بیومکانیکی هر چه سطح مقطع عضله یا گروه عضلانی بیشتر شود نیروی بیشتری تولید می‌کند و در نتیجه نیروی انقباض در عضله افزایش می‌یابد. به عبارت دیگر هر چه عضله‌ای طویل‌تر و تعداد پل‌های عرضی که فیلامان‌های اکتین[۳۶] را می‌کشند بیشتر باشد، فیلامان اکتین بیشتر روی فیلامان[۳۷] میوزین می‌افتد و کشش نیز به همان میزان افزایش می‌یابد و قدرت انقباض عضله بالاتر می‌رود (رابرگز و همکاران، ۱۳۸۴؛ جلیلی، ۱۳۸۶)؛ به همین دلیل با افزایش وزن و قد که متناسب با آن قطر و طول عضلات افزایش می‌یابد، قدرت فشردن دست نیز افزایش می‌یابد. این همبستگی مثبت و معنی‌دار رابطه بین قد، وزن و توده بدون چربی با قدرت فشردن دست را نشان می‌دهد. (کاشف، ۱۳۹۱).
بالا بردن توانایی و قابلیت‌های افراد به ویژه در زمینه عملکرد دست، از وظایف مهم مربی بشمار می‌رود. از آنجایی که عملکرد دست و کیفیت اعمال آن بستگی زیادی به قدرت دست دارد از این رو شناخت عوامل موثر بر قدرت آن از اهمیت زیادی برخوردار است. نتایج بررسی‌ها و تحقیقات با روشن ساختن وضعیت برتر از نظر آنتروپومتری می‌تواند رهنمودهایی عملی برای مربیان و ورزشکاران باشد؛ مانند: پیشبینی حداکثر قدرت ورزشکار و تخمین تناسب قدرت باقیمانده برای داشتن عملکرد؛ همین طور تعیین نقطه مطلوب و مناسب در اجرا با توجه به رشته ورزشی نیز شایان توجه است. با توجه به این که ارزیابی قدرت برای مربیان ضروری است و با بهره گرفتن از آن می‌توانند به بررسی میزان آمادگی و ضعف عضلانی، اندازه گیری اثرات تمرین و کنترل پیشرفت ورزشکاران بپردازند و همچنین از آنجا که ویژگی‌های آنتروپومتریکی مختلف، ترکیب بدن و قدرت فشردن دست، متغیرهایی‌اند که در برخی از ورزش‌ها برای ارزیابی اثرات تمرین و فراهم کردن اطلاعات برای مربیان جهت انتخاب بازیکنان جوان، برای تشخیص آمادگی سطوح رقابتهای مختلف و انجام ورزش‌های مختلف مورد بررسی و آزمایش قرار می‌گیرند لذا شناخت ویژگی‌هایی که بر قدرت فشردن دست تاثیرگذار هستند را _به ویژه در ورزشکاران_ پررنگ تر می کند. گر چه این مسئله از نظر انتخاب نوع شغل و رشته ورزشی نیز حائز اهمیت است. (همان)

۲-۲-۱ استعداد و استعدادیابی

استعداد چیست؟
ـ کتابهای لغت‌نامه مانند لاروس،[۳۸] وبستر[۳۹] و آمریکن هری تج[۴۰] استعداد را یک توانایی طبیعی ویژه می‌دانند که ظرفیت فرد را برای موفقیت در عملکرد آدمی تشکیل می‌دهد. (چوبینه و همکاران، ۱۳۹۱).
ـ مک‌ کاردی[۴۱] (۱۹۹۸): استعداد ویژگی فردی است که در یک بخش گنجایش و توانایی بالاتر از متوسط افراد جامعه‌دار است و رتبه درصدی او بالاتر از۵۰ می‌باشد. (همان)
استعداد ورزشی
ـ پلتولا[۴۲] (۱۹۹۲) استعداد ورزشی را به معنای برخورداری از مهارتهای ورزشی بالاتر از حد متوسط در مقایسه با سایر رقبای همان رده سنی و نیز ظرفیت موفقیت در یک سطح رقابتی بالاتر می‌داند. (آقاعلی‌نژاد، ۱۳۷۹).
استعدادیابی در ورزش
ـ پلتولا(۱۹۹۸) استعدادیابی را فرایندی می‌داند که طی آن خردسالان براساس معیارهایی که توسط آزمونهای جامعه به دست می‌آیند به سمت ورزش‌هایی که بیشترین احتمال موفقیت را در آنها دارند هدایت می‌شودند. (حسین آبادی محمدرضا، ۱۳۹۱).
ـ دبوراهورا[۴۳] (۲۰۰۰) استعدادیابی را غربال کردن کودکان و نوجوانان از طریق تستهای فیزیکی، فیزیولوژیکی و مهارتهای جهت تعیین افراد با پتانسیل بالا و حصول موفقیت در رشته ورزشی خاص تعریف می‌کند. (ابراهیم، حلاجی، ۱۳۸۶).